Proverbia

1

parabolae Salomonis filii David regis Israhel
ad sciendam sapientiam et disciplinam
ad intellegenda verba prudentiae et suscipiendam eruditionem doctrinae iustitiam et iudicium et aequitatem
ut detur parvulis astutia adulescenti scientia et intellectus
audiens sapiens sapientior erit et intellegens gubernacula possidebit
animadvertet parabolam et interpretationem verba sapientium et enigmata eorum
timor Domini principium scientiae sapientiam atque doctrinam stulti despiciunt
audi fili mi disciplinam patris tui et ne dimittas legem matris tuae
ut addatur gratia capiti tuo et torques collo tuo
fili mi si te lactaverint peccatores ne adquiescas
si dixerint veni nobiscum insidiemur sanguini abscondamus tendiculas contra insontem frustra
degluttiamus eum sicut infernus viventem et integrum quasi descendentem in lacum
omnem pretiosam substantiam repperiemus implebimus domos nostras spoliis
sortem mitte nobiscum marsuppium unum sit omnium nostrum
fili mi ne ambules cum eis prohibe pedem tuum a semitis eorum
pedes enim illorum ad malum currunt et festinant ut effundant sanguinem
frustra autem iacitur rete ante oculos pinnatorum
ipsique contra sanguinem suum insidiantur et moliuntur fraudes contra animas suas
sic semitae omnis avari animas possidentium rapiunt
sapientia foris praedicat in plateis dat vocem suam
in capite turbarum clamitat in foribus portarum urbis profert verba sua dicens
usquequo parvuli diligitis infantiam et stulti ea quae sibi sunt noxia cupiunt et inprudentes odibunt scientiam
convertimini ad correptionem meam en proferam vobis spiritum meum et ostendam verba mea
quia vocavi et rennuistis extendi manum meam et non fuit qui aspiceret
despexistis omne consilium meum et increpationes meas neglexistis
ego quoque in interitu vestro ridebo et subsannabo cum vobis quod timebatis advenerit
cum inruerit repentina calamitas et interitus quasi tempestas ingruerit quando venerit super vos tribulatio et angustia
tunc invocabunt me et non exaudiam mane consurgent et non invenient me
eo quod exosam habuerint disciplinam et timorem Domini non susceperint
nec adquieverint consilio meo et detraxerint universae correptioni meae
comedent igitur fructus viae suae suisque consiliis saturabuntur
aversio parvulorum interficiet eos et prosperitas stultorum perdet illos
qui autem me audierit absque terrore requiescet et abundantia perfruetur malorum timore sublato

2

fili mi si susceperis sermones meos et mandata mea absconderis penes te
ut audiat sapientiam auris tua inclina cor tuum ad noscendam prudentiam
si enim sapientiam invocaveris et inclinaveris cor tuum prudentiae
si quaesieris eam quasi pecuniam et sicut thesauros effoderis illam
tunc intelleges timorem Domini et scientiam Dei invenies
quia Dominus dat sapientiam et ex ore eius scientia et prudentia
custodiet rectorum salutem et proteget gradientes simpliciter
servans semitas iustitiae et vias sanctorum custodiens
tunc intelleges iustitiam et iudicium et aequitatem et omnem semitam bonam
si intraverit sapientia cor tuum et scientia animae tuae placuerit
consilium custodiet te prudentia servabit te
ut eruaris de via mala ab homine qui perversa loquitur
qui relinquunt iter rectum et ambulant per vias tenebrosas
qui laetantur cum malefecerint et exultant in rebus pessimis
quorum viae perversae et infames gressus eorum
ut eruaris a muliere aliena et ab extranea quae mollit sermones suos
et relinquit ducem pubertatis suae
et pacti Dei sui oblita est inclinata est enim ad mortem domus eius et ad impios semitae ipsius
omnes qui ingrediuntur ad eam non revertentur nec adprehendent semitas vitae
ut ambules in via bona et calles iustorum custodias
qui enim recti sunt habitabunt in terra et simplices permanebunt in ea
impii vero de terra perdentur et qui inique agunt auferentur ex ea

3

fili mi ne obliviscaris legis meae et praecepta mea custodiat cor tuum
longitudinem enim dierum et annos vitae et pacem adponent tibi
misericordia et veritas non te deserant circumda eas gutturi tuo et describe in tabulis cordis tui
et invenies gratiam et disciplinam bonam coram Deo et hominibus
habe fiduciam in Domino ex toto corde tuo et ne innitaris prudentiae tuae
in omnibus viis tuis cogita illum et ipse diriget gressus tuos
ne sis sapiens apud temet ipsum time Dominum et recede a malo
sanitas quippe erit umbilico tuo et inrigatio ossuum tuorum
honora Dominum de tua substantia et de primitiis omnium frugum tuarum
et implebuntur horrea tua saturitate et vino torcularia redundabunt
disciplinam Domini fili mi ne abicias nec deficias cum ab eo corriperis
quem enim diligit Dominus corripit et quasi pater in filio conplacet sibi
beatus homo qui invenit sapientiam et qui affluit prudentia
melior est adquisitio eius negotiatione argenti et auro primo fructus eius
pretiosior est cunctis opibus et omnia quae desiderantur huic non valent conparari
longitudo dierum in dextera eius in sinistra illius divitiae et gloria
viae eius viae pulchrae et omnes semitae illius pacificae
lignum vitae est his qui adprehenderint eam et qui tenuerit eam beatus
Dominus sapientia fundavit terram stabilivit caelos prudentia
sapientia illius eruperunt abyssi et nubes rore concrescunt
fili mi ne effluant haec ab oculis tuis custodi legem atque consilium
et erit vita animae tuae et gratia faucibus tuis
tunc ambulabis fiducialiter in via tua et pes tuus non inpinget
si dormieris non timebis quiesces et suavis erit somnus tuus
ne paveas repentino terrore et inruentes tibi potentias impiorum
Dominus enim erit in latere tuo et custodiet pedem tuum ne capiaris
noli prohibere benefacere eum qui potest si vales et ipse benefac
ne dicas amico tuo vade et revertere et cras dabo tibi cum statim possis dare
ne moliaris amico tuo malum cum ille in te habeat fiduciam
ne contendas adversus hominem frustra cum ipse tibi nihil mali fecerit
ne aemuleris hominem iniustum nec imiteris vias eius
quia abominatio Domini est omnis inlusor et cum simplicibus sermocinatio eius
egestas a Domino in domo impii habitacula autem iustorum benedicentur
inlusores ipse deludet et mansuetis dabit gratiam
gloriam sapientes possidebunt stultorum exaltatio ignominia

4

audite filii disciplinam patris et adtendite ut sciatis prudentiam
donum bonum tribuam vobis legem meam ne derelinquatis
nam et ego filius fui patris mei tenellus et unigenitus coram matre mea
et docebat me atque dicebat suscipiat verba mea cor tuum custodi praecepta mea et vives
posside sapientiam posside prudentiam ne obliviscaris neque declines a verbis oris mei
ne dimittas eam et custodiet te dilige eam et servabit te
principium sapientiae posside sapientiam et in omni possessione tua adquire prudentiam
arripe illam et exaltabit te glorificaberis ab ea cum eam fueris amplexatus
dabit capiti tuo augmenta gratiarum et corona inclita proteget te
audi fili mi et suscipe verba mea ut multiplicentur tibi anni vitae
viam sapientiae monstravi tibi duxi te per semitas aequitatis
quas cum ingressus fueris non artabuntur gressus tui et currens non habebis offendiculum
tene disciplinam ne dimittas eam custodi illam quia ipsa est vita tua
ne delecteris semitis impiorum nec tibi placeat malorum via
fuge ab ea ne transeas per illam declina et desere eam
non enim dormiunt nisi malefecerint et rapitur somnus ab eis nisi subplantaverint
comedunt panem impietatis et vinum iniquitatis bibunt
iustorum autem semita quasi lux splendens procedit et crescit usque ad perfectam diem
via impiorum tenebrosa nesciunt ubi corruant
fili mi ausculta sermones meos et ad eloquia mea inclina aurem tuam
ne recedant ab oculis tuis custodi ea in medio cordis tui
vita enim sunt invenientibus ea et universae carni sanitas
omni custodia serva cor tuum quia ex ipso vita procedit
remove a te os pravum et detrahentia labia sint procul a te
oculi tui recta videant et palpebrae tuae praecedant gressus tuos
dirige semitam pedibus tuis et omnes viae tuae stabilientur
ne declines ad dexteram et ad sinistram averte pedem tuum a malo

5

fili mi adtende sapientiam meam et prudentiae meae inclina aurem tuam
ut custodias cogitationes et disciplinam labia tua conservent
favus enim stillans labia meretricis et nitidius oleo guttur eius
novissima autem illius amara quasi absinthium et acuta quasi gladius biceps
pedes eius descendunt in mortem et ad inferos gressus illius penetrant
per semitam vitae non ambulat vagi sunt gressus eius et investigabiles
nunc ergo fili audi me et ne recedas a verbis oris mei
longe fac ab ea viam tuam et ne adpropinques foribus domus eius
ne des alienis honorem tuum et annos tuos crudeli
ne forte impleantur extranei viribus tuis et labores tui sint in domo aliena
et gemas in novissimis quando consumpseris carnes et corpus tuum et dicas
cur detestatus sum disciplinam et increpationibus non adquievit cor meum
nec audivi vocem docentium me et magistris non inclinavi aurem meam
paene fui in omni malo in medio ecclesiae et synagogae
bibe aquam de cisterna tua et fluenta putei tui
deriventur fontes tui foras et in plateis aquas tuas divide
habeto eas solus nec sint alieni participes tui
sit vena tua benedicta et laetare cum muliere adulescentiae tuae
cerva carissima et gratissimus hinulus ubera eius inebrient te omni tempore in amore illius delectare iugiter
quare seduceris fili mi ab aliena et foveris sinu alterius
respicit Dominus vias hominis et omnes gressus illius considerat
iniquitates suae capiunt impium et funibus peccatorum suorum constringitur
ipse morietur quia non habuit disciplinam et multitudine stultitiae suae decipietur

6

fili mi si spoponderis pro amico tuo defixisti apud extraneum manum tuam
inlaqueatus es verbis oris tui et captus propriis sermonibus
fac ergo quod dico fili mi et temet ipsum libera quia incidisti in manu proximi tui discurre festina suscita amicum tuum
ne dederis somnum oculis tuis nec dormitent palpebrae tuae
eruere quasi dammula de manu et quasi avis de insidiis aucupis
vade ad formicam o piger et considera vias eius et disce sapientiam
quae cum non habeat ducem nec praeceptorem nec principem
parat aestate cibum sibi et congregat in messe quod comedat
usquequo piger dormis quando consurges ex somno tuo
paululum dormies paululum dormitabis paululum conseres manus ut dormias
et veniet tibi quasi viator egestas et pauperies quasi vir armatus
homo apostata vir inutilis graditur ore perverso
annuit oculis terit pede digito loquitur
pravo corde machinatur malum et in omni tempore iurgia seminat
huic extemplo veniet perditio sua et subito conteretur nec habebit ultra medicinam
sex sunt quae odit Dominus et septimum detestatur anima eius
oculos sublimes linguam mendacem manus effundentes innoxium sanguinem
cor machinans cogitationes pessimas pedes veloces ad currendum in malum
proferentem mendacia testem fallacem et eum qui seminat inter fratres discordias
conserva fili mi praecepta patris tui et ne dimittas legem matris tuae
liga ea in corde tuo iugiter et circumda gutturi tuo
cum ambulaveris gradiantur tecum cum dormieris custodiant te et evigilans loquere cum eis
quia mandatum lucerna est et lex lux et via vitae increpatio disciplinae
ut custodiant te a muliere mala et a blanda lingua extraneae
non concupiscat pulchritudinem eius cor tuum nec capiaris nutibus illius
pretium enim scorti vix unius est panis mulier autem viri pretiosam animam capit
numquid abscondere potest homo ignem in sinu suo ut vestimenta illius non ardeant
aut ambulare super prunas et non conburentur plantae eius
sic qui ingreditur ad mulierem proximi sui non erit mundus cum tetigerit eam
non grandis est culpae cum quis furatus fuerit furatur enim ut esurientem impleat animam
deprehensus quoque reddet septuplum et omnem substantiam domus suae tradet
qui autem adulter est propter cordis inopiam perdet animam suam
turpitudinem et ignominiam congregat sibi et obprobrium illius non delebitur
quia zelus et furor viri non parcet in die vindictae
nec adquiescet cuiusquam precibus nec suscipiet pro redemptione dona plurima

7

fili mi custodi sermones meos et praecepta mea reconde tibi
serva mandata mea et vives et legem meam quasi pupillam oculi tui
liga eam in digitis tuis scribe illam in tabulis cordis tui
dic sapientiae soror mea es et prudentiam voca amicam tuam
ut custodiat te a muliere extranea et ab aliena quae verba sua dulcia facit
de fenestra enim domus meae per cancellos prospexi
et video parvulos considero vecordem iuvenem
qui transit in platea iuxta angulum et propter viam domus illius graditur
in obscuro advesperascente die in noctis tenebris et caligine
et ecce mulier occurrit illi ornatu meretricio praeparata ad capiendas animas garrula et vaga
quietis inpatiens nec valens in domo consistere pedibus suis
nunc foris nunc in plateis nunc iuxta angulos insidians
adprehensumque deosculatur iuvenem et procaci vultu blanditur dicens
victimas pro salute debui hodie reddidi vota mea
idcirco egressa sum in occursum tuum desiderans te videre et repperi
intexui funibus lectum meum stravi tapetibus pictis ex Aegypto
aspersi cubile meum murra et aloe et cinnamomo
veni inebriemur uberibus donec inlucescat dies et fruamur cupitis amplexibus
non est enim vir in domo sua abiit via longissima
sacculum pecuniae secum tulit in die plenae lunae reversurus est domum suam
inretivit eum multis sermonibus et blanditiis labiorum protraxit illum
statim eam sequitur quasi bos ductus ad victimam et quasi agnus lasciviens et ignorans quod ad vincula stultus trahatur
donec transfigat sagitta iecur eius velut si avis festinet ad laqueum et nescit quia de periculo animae illius agitur
nunc ergo fili audi me et adtende verba oris mei
ne abstrahatur in viis illius mens tua neque decipiaris semitis eius
multos enim vulneratos deiecit et fortissimi quique interfecti sunt ab ea
viae inferi domus eius penetrantes interiora mortis

8

numquid non sapientia clamitat et prudentia dat vocem suam
in summis excelsisque verticibus super viam in mediis semitis stans
iuxta portas civitatis in ipsis foribus loquitur dicens
o viri ad vos clamito et vox mea ad filios hominum
intellegite parvuli astutiam et insipientes animadvertite
audite quoniam de rebus magnis locutura sum et aperientur labia mea ut recta praedicent
veritatem meditabitur guttur meum et labia mea detestabuntur impium
iusti sunt omnes sermones mei non est in eis pravum quid neque perversum
recti sunt intellegentibus et aequi invenientibus scientiam
accipite disciplinam meam et non pecuniam doctrinam magis quam aurum eligite
melior est enim sapientia cunctis pretiosissimis et omne desiderabile ei non potest conparari
ego sapientia habito in consilio et eruditis intersum cogitationibus
timor Domini odit malum arrogantiam et superbiam et viam pravam et os bilingue detestor
meum est consilium et aequitas mea prudentia mea est fortitudo
per me reges regnant et legum conditores iusta decernunt
per me principes imperant et potentes decernunt iustitiam
ego diligentes me diligo et qui mane vigilant ad me invenient me
mecum sunt divitiae et gloria opes superbae et iustitia
melior est fructus meus auro et pretioso lapide et genimina mea argento electo
in viis iustitiae ambulo in medio semitarum iudicii
ut ditem diligentes me et thesauros eorum repleam
Dominus possedit me initium viarum suarum antequam quicquam faceret a principio
ab aeterno ordita sum et ex antiquis antequam terra fieret
necdum erant abyssi et ego iam concepta eram necdum fontes aquarum eruperant
necdum montes gravi mole constiterant ante colles ego parturiebar
adhuc terram non fecerat et flumina et cardines orbis terrae
quando praeparabat caelos aderam quando certa lege et gyro vallabat abyssos
quando aethera firmabat sursum et librabat fontes aquarum
quando circumdabat mari terminum suum et legem ponebat aquis ne transirent fines suos quando adpendebat fundamenta terrae
cum eo eram cuncta conponens et delectabar per singulos dies ludens coram eo omni tempore
ludens in orbe terrarum et deliciae meae esse cum filiis hominum
nunc ergo filii audite me beati qui custodiunt vias meas
audite disciplinam et estote sapientes et nolite abicere eam
beatus homo qui audit me qui vigilat ad fores meas cotidie et observat ad postes ostii mei
qui me invenerit inveniet vitam et hauriet salutem a Domino
qui autem in me peccaverit laedet animam suam omnes qui me oderunt diligunt mortem

9

sapientia aedificavit sibi domum excidit columnas septem
immolavit victimas suas miscuit vinum et proposuit mensam suam
misit ancillas suas ut vocarent ad arcem et ad moenia civitatis
si quis est parvulus veniat ad me et insipientibus locuta est
venite comedite panem meum et bibite vinum quod miscui vobis
relinquite infantiam et vivite et ambulate per vias prudentiae
qui erudit derisorem ipse sibi facit iniuriam et qui arguit impium generat maculam sibi
noli arguere derisorem ne oderit te argue sapientem et diliget te
da sapienti et addetur ei sapientia doce iustum et festinabit accipere
principium sapientiae timor Domini et scientia sanctorum prudentia
per me enim multiplicabuntur dies tui et addentur tibi anni vitae
si sapiens fueris tibimet ipsi eris si inlusor solus portabis malum
mulier stulta et clamosa plenaque inlecebris et nihil omnino sciens
sedit in foribus domus suae super sellam in excelso urbis loco
ut vocaret transeuntes viam et pergentes itinere suo
quis est parvulus declinet ad me et vecordi locuta est
aquae furtivae dulciores sunt et panis absconditus suavior
et ignoravit quod gigantes ibi sint et in profundis inferni convivae eius

10

parabolae Salomonis filius sapiens laetificat patrem filius vero stultus maestitia est matris suae
non proderunt thesauri impietatis iustitia vero liberabit a morte
non adfliget Dominus fame animam iusti et insidias impiorum subvertet
egestatem operata est manus remissa manus autem fortium divitias parat
qui congregat in messe filius sapiens est qui autem stertit aestate filius confusionis
benedictio super caput iusti os autem impiorum operit iniquitatem
memoria iusti cum laudibus et nomen impiorum putrescet
sapiens corde praecepta suscipiet stultus caeditur labiis
qui ambulat simpliciter ambulat confidenter qui autem depravat vias suas manifestus erit
qui annuit oculo dabit dolorem stultus labiis verberabitur
vena vitae os iusti et os impiorum operiet iniquitatem
odium suscitat rixas et universa delicta operit caritas
in labiis sapientis invenietur sapientia et virga in dorso eius qui indiget corde
sapientes abscondunt scientiam os autem stulti confusioni proximum est
substantia divitis urbs fortitudinis eius pavor pauperum egestas eorum
opus iusti ad vitam fructus impii ad peccatum
via vitae custodienti disciplinam qui autem increpationes relinquit errat
abscondunt odium labia mendacia qui profert contumeliam insipiens est
in multiloquio peccatum non deerit qui autem moderatur labia sua prudentissimus est
argentum electum lingua iusti cor impiorum pro nihilo
labia iusti erudiunt plurimos qui autem indocti sunt in cordis egestate morientur
benedictio Domini divites facit nec sociabitur ei adflictio
quasi per risum stultus operatur scelus sapientia autem est viro prudentia
quod timet impius veniet super eum desiderium suum iustis dabitur
quasi tempestas transiens non erit impius iustus autem quasi fundamentum sempiternum
sicut acetum dentibus et fumus oculis sic piger his qui miserunt eum
timor Domini adponet dies et anni impiorum breviabuntur
expectatio iustorum laetitia spes autem impiorum peribit
fortitudo simplicis via Domini et pavor his qui operantur malum
iustus in aeternum non commovebitur impii autem non habitabunt in terram
os iusti parturiet sapientiam lingua pravorum peribit
labia iusti considerant placita et os impiorum perversa

11

statera dolosa abominatio apud Dominum et pondus aequum voluntas eius
ubi fuerit superbia ibi erit et contumelia ubi autem humilitas ibi et sapientia
simplicitas iustorum diriget eos et subplantatio perversorum vastabit illos
non proderunt divitiae in die ultionis iustitia autem liberabit a morte
iustitia simplicis diriget viam eius et in impietate sua corruet impius
iustitia rectorum liberabit eos et in insidiis suis capientur iniqui
mortuo homine impio nulla erit ultra spes et expectatio sollicitorum peribit
iustus de angustia liberatus est et tradetur impius pro eo
simulator ore decipit amicum suum iusti autem liberabuntur scientia
in bonis iustorum exultabit civitas et in perditione impiorum erit laudatio
benedictione iustorum exaltabitur civitas et ore impiorum subvertetur
qui despicit amicum suum indigens corde est vir autem prudens tacebit
qui ambulat fraudulenter revelat arcana qui autem fidelis est animi celat commissum
ubi non est gubernator populus corruet salus autem ubi multa consilia
adfligetur malo qui fidem facit pro extraneo qui autem cavet laqueos securus erit
mulier gratiosa inveniet gloriam et robusti habebunt divitias
benefacit animae suae vir misericors qui autem crudelis est et propinquos abicit
impius facit opus instabile seminanti autem iustitiam merces fidelis
clementia praeparat vitam et sectatio malorum mortem
abominabile Domino pravum cor et voluntas eius in his qui simpliciter ambulant
manus in manu non erit innocens malus semen autem iustorum salvabitur
circulus aureus in naribus suis mulier pulchra et fatua
desiderium iustorum omne bonum est praestolatio impiorum furor
alii dividunt propria et ditiores fiunt alii rapiunt non sua et semper in egestate sunt
anima quae benedicit inpinguabitur et qui inebriat ipse quoque inebriabitur
qui abscondit frumenta maledicetur in populis benedictio autem super caput vendentium
bene consurgit diluculo qui quaerit bona qui autem investigator malorum est opprimetur ab eis
qui confidet in divitiis suis corruet iusti autem quasi virens folium germinabunt
qui conturbat domum suam possidebit ventos et qui stultus est serviet sapienti
fructus iusti lignum vitae et qui suscipit animas sapiens est
si iustus in terra recipit quanto magis impius et peccator

12

qui diligit disciplinam diligit scientiam qui autem odit increpationes insipiens est
qui bonus est hauriet a Domino gratiam qui autem confidit cogitationibus suis impie agit
non roborabitur homo ex impietate et radix iustorum non commovebitur
mulier diligens corona viro suo et putredo in ossibus eius quae confusione res dignas gerit
cogitationes iustorum iudicia et consilia impiorum fraudulentia
verba impiorum insidiantur sanguini os iustorum liberabit eos
verte impios et non erunt domus autem iustorum permanebit
doctrina sua noscetur vir qui autem vanus et excors est patebit contemptui
melior est pauper et sufficiens sibi quam gloriosus et indigens pane
novit iustus animas iumentorum suorum viscera autem impiorum crudelia
qui operatur terram suam saturabitur panibus qui autem sectatur otium stultissimus est
desiderium impii munimentum est pessimorum radix autem iustorum proficiet
propter peccata labiorum ruina proximat malo effugiet autem iustus de angustia
de fructu oris sui unusquisque replebitur bonis et iuxta opera manuum suarum retribuetur ei
via stulti recta in oculis eius qui autem sapiens est audit consilia
fatuus statim indicat iram suam qui autem dissimulat iniuriam callidus est
qui quod novit loquitur index iustitiae est qui autem mentitur testis est fraudulentus
est qui promittit et quasi gladio pungitur conscientiae lingua autem sapientium sanitas est
labium veritatis firmum erit in perpetuum qui autem testis est repentinus concinnat linguam mendacii
dolus in corde cogitantium mala qui autem ineunt pacis consilia sequitur eos gaudium
non contristabit iustum quicquid ei acciderit impii autem replebuntur malo
abominatio Domino labia mendacia qui autem fideliter agunt placent ei
homo versutus celat scientiam et cor insipientium provocabit stultitiam
manus fortium dominabitur quae autem remissa est tributis serviet
maeror in corde viri humiliabit illud et sermone bono laetificabitur
qui neglegit damnum propter amicum iustus est iter autem impiorum decipiet eos
non inveniet fraudulentus lucrum et substantia hominis erit auri pretium
in semita iustitiae vita iter autem devium ducit ad mortem

13

filius sapiens doctrina patris qui autem inlusor est non audit cum arguitur
de fructu oris homo saturabitur bonis anima autem praevaricatorum iniqua
qui custodit os suum custodit animam suam qui autem inconsideratus est ad loquendum sentiet mala
vult et non vult piger anima autem operantium inpinguabitur
verbum mendax iustus detestabitur impius confundit et confundetur
iustitia custodit innocentis viam impietas vero peccato subplantat
est quasi dives cum nihil habeat et est quasi pauper cum in multis divitiis sit
redemptio animae viri divitiae suae qui autem pauper est increpationem non sustinet
lux iustorum laetificat lucerna autem impiorum extinguetur
inter superbos semper iurgia sunt qui autem agunt cuncta consilio reguntur sapientia
substantia festinata minuetur quae autem paulatim colligitur manu multiplicabitur
spes quae differtur adfligit animam lignum vitae desiderium veniens
qui detrahit alicui rei ipse se in futurum obligat qui autem timet praeceptum in pace versabitur
lex sapientis fons vitae ut declinet a ruina mortis
doctrina bona dabit gratiam in itinere contemptorum vorago
astutus omnia agit cum consilio qui autem fatuus est aperit stultitiam
nuntius impii cadet in malum legatus fidelis sanitas
egestas et ignominia ei qui deserit disciplinam qui autem adquiescit arguenti glorificabitur
desiderium si conpleatur delectat animam detestantur stulti eos qui fugiunt mala
qui cum sapientibus graditur sapiens erit amicus stultorum efficietur similis
peccatores persequetur malum et iustis retribuentur bona
bonus relinquet heredes filios et nepotes et custoditur iusto substantia peccatoris
multi cibi in novalibus patrum et alii congregantur absque iudicio
qui parcit virgae suae odit filium suum qui autem diligit illum instanter erudit
iustus comedit et replet animam suam venter autem impiorum insaturabilis

14

sapiens mulier aedificavit domum suam insipiens instructam quoque destruet manibus
ambulans recto itinere et timens Deum despicitur ab eo qui infami graditur via
in ore stulti virga superbiae labia sapientium custodiunt eos
ubi non sunt boves praesepe vacuum est ubi autem plurimae segetes ibi manifesta fortitudo bovis
testis fidelis non mentietur profert mendacium testis dolosus
quaerit derisor sapientiam et non inveniet doctrina prudentium facilis
vade contra virum stultum et nescito labia prudentiae
sapientia callidi est intellegere viam suam et inprudentia stultorum errans
stultis inludet peccatum inter iustos morabitur gratia
cor quod novit amaritudinem animae suae in gaudio eius non miscebitur extraneus
domus impiorum delebitur tabernacula iustorum germinabunt
est via quae videtur homini iusta novissima autem eius deducunt ad mortem
risus dolore miscebitur et extrema gaudii luctus occupat
viis suis replebitur stultus et super eum erit vir bonus
innocens credit omni verbo astutus considerat gressus suos
sapiens timet et declinat malum stultus transilit et confidit
inpatiens operabitur stultitiam et vir versutus odiosus est
possidebunt parvuli stultitiam et astuti expectabunt scientiam
iacebunt mali ante bonos et impii ante portas iustorum
etiam proximo suo pauper odiosus erit amici vero divitum multi
qui despicit proximum suum peccat qui autem miseretur pauperi beatus erit
errant qui operantur malum misericordia et veritas praeparant bona
in omni opere erit abundantia ubi autem verba sunt plurima frequenter egestas
corona sapientium divitiae eorum fatuitas stultorum inprudentia
liberat animas testis fidelis et profert mendacia versipellis
in timore Domini fiducia fortitudinis et filiis eius erit spes
timor Domini fons vitae ut declinet a ruina mortis
in multitudine populi dignitas regis et in paucitate plebis ignominia principis
qui patiens est multa gubernatur prudentia qui autem inpatiens exaltat stultitiam suam
vita carnium sanitas cordis putredo ossuum invidia
qui calumniatur egentem exprobrat factori eius honorat autem eum qui miseretur pauperis
in malitia sua expelletur impius sperat autem iustus in morte sua
in corde prudentis requiescit sapientia et indoctos quoque erudiet
iustitia elevat gentem miseros facit populos peccatum
acceptus est regi minister intellegens iracundiam eius inutilis sustinebit

15

responsio mollis frangit iram sermo durus suscitat furorem
lingua sapientium ornat scientiam os fatuorum ebullit stultitiam
in omni loco oculi Domini contemplantur malos et bonos
lingua placabilis lignum vitae quae inmoderata est conteret spiritum
stultus inridet disciplinam patris sui qui autem custodit increpationes astutior fiet
domus iusti plurima fortitudo et in fructibus impii conturbatur
labia sapientium disseminabunt scientiam cor stultorum dissimile erit
victimae impiorum abominabiles Domino vota iustorum placabilia
abominatio est Domino via impii qui sequitur iustitiam diligetur ab eo
doctrina mala deserenti viam qui increpationes odit morietur
infernus et perditio coram Domino quanto magis corda filiorum hominum
non amat pestilens eum qui se corripit nec ad sapientes graditur
cor gaudens exhilarat faciem in maerore animi deicitur spiritus
cor sapientis quaerit doctrinam et os stultorum pascetur inperitia
omnes dies pauperis mali secura mens quasi iuge convivium
melius est parum cum timore Domini quam thesauri magni et insatiabiles
melius est vocare ad holera cum caritate quam ad vitulum saginatum cum odio
vir iracundus provocat rixas qui patiens est mitigat suscitatas
iter pigrorum quasi sepes spinarum via iustorum absque offendiculo
filius sapiens laetificat patrem et stultus homo despicit matrem suam
stultitia gaudium stulto et vir prudens dirigit gressus
dissipantur cogitationes ubi non est consilium ubi vero plures sunt consiliarii confirmantur
laetatur homo in sententia oris sui et sermo oportunus est optimus
semita vitae super eruditum ut declinet de inferno novissimo
domum superborum demolietur Dominus et firmos facit terminos viduae
abominatio Domini cogitationes malae et purus sermo pulcherrimus
conturbat domum suam qui sectatur avaritiam qui autem odit munera vivet
mens iusti meditatur oboedientiam os impiorum redundat malis
longe est Dominus ab impiis et orationes iustorum exaudiet
lux oculorum laetificat animam fama bona inpinguat ossa
auris quae audit increpationes vitae in medio sapientium commorabitur
qui abicit disciplinam despicit animam suam qui adquiescit increpationibus possessor est cordis
timor Domini disciplina sapientiae et gloriam praecedit humilitas

16

hominis est animum praeparare et Dei gubernare linguam
omnes viae hominum patent oculis eius spirituum ponderator est Dominus
revela Domino opera tua et dirigentur cogitationes tuae
universa propter semet ipsum operatus est Dominus impium quoque ad diem malum
abominatio Domini omnis arrogans etiam si manus ad manum fuerit non erit innocens
misericordia et veritate redimitur iniquitas et in timore Domini declinatur a malo
cum placuerint Domino viae hominis inimicos quoque eius convertet ad pacem
melius est parum cum iustitia quam multi fructus cum iniquitate
cor hominis disponet viam suam sed Domini est dirigere gressus eius
divinatio in labiis regis in iudicio non errabit os eius
pondus et statera iudicia Domini sunt et opera eius omnes lapides sacculi
abominabiles regi qui agunt impie quoniam iustitia firmatur solium
voluntas regum labia iusta qui recta loquitur diligetur
indignatio regis nuntii mortis et vir sapiens placabit eam
in hilaritate vultus regis vita et clementia eius quasi imber serotinus
posside sapientiam quia auro melior est et adquire prudentiam quia pretiosior est argento
semita iustorum declinat mala custos animae suae servat viam suam
contritionem praecedit superbia et ante ruinam exaltatur spiritus
melius est humiliari cum mitibus quam dividere spolia cum superbis
eruditus in verbo repperiet bona et qui in Domino sperat beatus est
qui sapiens corde est appellabitur prudens et qui dulcis eloquio maiora percipiet
fons vitae eruditio possidentis doctrina stultorum fatuitas
cor sapientis erudiet os eius et labiis illius addet gratiam
favus mellis verba conposita dulcedo animae et sanitas ossuum
est via quae videtur homini recta et novissimum eius ducit ad mortem
anima laborantis laborat sibi quia conpulit eum os suum
vir impius fodit malum et in labiis eius ignis ardescit
homo perversus suscitat lites et verbosus separat principes
vir iniquus lactat amicum suum et ducit eum per viam non bonam
qui adtonitis oculis cogitat prava mordens labia sua perficit malum
corona dignitatis senectus in viis iustitiae repperietur
melior est patiens viro forte et qui dominatur animo suo expugnatore urbium
sortes mittuntur in sinu sed a Domino temperantur

17

melior est buccella sicca cum gaudio quam domus plena victimis cum iurgio
servus sapiens dominabitur filiis stultis et inter fratres hereditatem dividet
sicut igne probatur argentum et aurum camino ita corda probat Dominus
malus oboedit linguae iniquae et fallax obtemperat labiis mendacibus
qui despicit pauperem exprobrat factori eius et qui in ruina laetatur alterius non erit inpunitus
corona senum filii filiorum et gloria filiorum patres sui
non decent stultum verba conposita nec principem labium mentiens
gemma gratissima expectatio praestolantis quocumque se verterit prudenter intellegit
qui celat delictum quaerit amicitias qui altero sermone repetit separat foederatos
plus proficit correptio apud prudentem quam centum plagae apud stultum
semper iurgia quaerit malus angelus autem crudelis mittetur contra eum
expedit magis ursae occurrere raptis fetibus quam fatuo confidenti sibi in stultitia sua
qui reddit mala pro bonis non recedet malum de domo eius
qui dimittit aquam caput est iurgiorum et antequam patiatur contumeliam iudicium deserit
et qui iustificat impium et qui condemnat iustum abominabilis est uterque apud Dominum
quid prodest habere divitias stultum cum sapientiam emere non possit
omni tempore diligit qui amicus est et frater in angustiis conprobatur
homo stultus plaudet manibus cum spoponderit pro amico suo
qui meditatur discordiam diligit rixas et qui exaltat ostium quaerit ruinam
qui perversi cordis est non inveniet bonum et qui vertit linguam incidet in malum
natus est stultus in ignominiam suam sed nec pater in fatuo laetabitur
animus gaudens aetatem floridam facit spiritus tristis exsiccat ossa
munera de sinu impius accipit ut pervertat semitas iudicii
in facie prudentis lucet sapientia oculi stultorum in finibus terrae
ira patris filius stultus et dolor matris quae genuit eum
non est bonum damnum inferre iusto nec percutere principem qui recta iudicat
qui moderatur sermones suos doctus et prudens est et pretiosi spiritus vir eruditus
stultus quoque si tacuerit sapiens putabitur et si conpresserit labia sua intellegens

18

occasiones quaerit qui vult recedere ab amico omni tempore erit exprobrabilis
non recipit stultus verba prudentiae nisi ea dixeris quae versantur in corde eius
impius cum in profundum venerit peccatorum contemnit sed sequitur eum ignominia et obprobrium
aqua profunda verba ex ore viri et torrens redundans fons sapientiae
accipere personam impii non est bonum ut declines a veritate iudicii
labia stulti inmiscunt se rixis et os eius iurgia provocat
os stulti contritio eius et labia illius ruina animae eius
verba bilinguis quasi simplicia et ipsa perveniunt usque ad interiora ventris
qui mollis et dissolutus est in opere suo frater est sua opera dissipantis
turris fortissima nomen Domini ad ipsum currit iustus et exaltabitur
substantia divitis urbs roboris eius et quasi murus validus circumdans eum
antequam conteratur exaltatur cor hominis et antequam glorificetur humiliatur
qui prius respondit quam audiat stultum se esse demonstrat et confusione dignum
spiritus viri sustentat inbecillitatem suam spiritum vero ad irascendum facilem quis poterit sustinere
cor prudens possidebit scientiam et auris sapientium quaerit doctrinam
donum hominis dilatat viam eius et ante principes spatium ei facit
iustus prior est accusator sui venit amicus eius et investigavit eum
contradictiones conprimit sors et inter potentes quoque diiudicat
frater qui adiuvatur a fratre quasi civitas firma et iudicia quasi vectes urbium
de fructu oris viri replebitur venter eius et genimina labiorum illius saturabunt eum
mors et vita in manu linguae qui diligunt eam comedent fructus eius
qui invenit mulierem invenit bonum et hauriet iucunditatem a Domino
cum obsecrationibus loquetur pauper et dives effabitur rigide
vir amicalis ad societatem magis amicus erit quam frater

19

melior est pauper qui ambulat in simplicitate sua quam torquens labia insipiens
ubi non est scientia animae non est bonum et qui festinus est pedibus offendit
stultitia hominis subplantat gressus eius et contra Deum fervet animo suo
divitiae addunt amicos plurimos a paupere autem et hii quos habuit separantur
testis falsus non erit inpunitus et qui mendacia loquitur non effugiet
multi colunt personam potentis et amici sunt dona tribuenti
fratres hominis pauperis oderunt eum insuper et amici procul recesserunt ab eo qui tantum verba sectatur nihil habebit
qui autem possessor est mentis diligit animam suam et custos prudentiae inveniet bona
testis falsus non erit inpunitus et qui loquitur mendacia peribit
non decent stultum deliciae nec servum dominari principibus
doctrina viri per patientiam noscitur et gloria eius est iniqua praetergredi
sicut fremitus leonis ita et regis ira et sicut ros super herbam ita hilaritas eius
dolor patris filius stultus et tecta iugiter perstillantia litigiosa mulier
domus et divitiae dantur a patribus a Domino autem proprie uxor prudens
pigredo inmittit soporem et anima dissoluta esuriet
qui custodit mandatum custodit animam suam qui autem neglegit vias suas mortificabitur
feneratur Domino qui miseretur pauperis et vicissitudinem suam reddet ei
erudi filium tuum ne desperes ad interfectionem autem eius ne ponas animam tuam
qui inpatiens est sustinebit damnum et cum rapuerit aliud adponet
audi consilium et suscipe disciplinam ut sis sapiens in novissimis tuis
multae cogitationes in corde viri voluntas autem Domini permanebit
homo indigens misericors est et melior pauper quam vir mendax
timor Domini ad vitam et in plenitudine commorabitur absque visitatione pessimi
abscondit piger manum suam sub ascella nec ad os suum adplicat eam
pestilente flagellato stultus sapientior erit sin autem corripueris sapientem intelleget disciplinam
qui adfligit patrem et fugat matrem ignominiosus est et infelix
non cesses fili audire doctrinam nec ignores sermones scientiae
testis iniquus deridet iudicium et os impiorum devorat iniquitatem
parata sunt derisoribus iudicia et mallei percutientes stultorum corporibus

20

luxuriosa res vinum et tumultuosa ebrietas quicumque his delectatur non erit sapiens
sicut rugitus leonis ita terror regis qui provocat eum peccat in animam suam
honor est homini qui separat se a contentionibus omnes autem stulti miscentur contumeliis
propter frigus piger arare noluit mendicabit ergo aestate et non dabitur ei
sicut aqua profunda sic consilium in corde viri sed homo sapiens exhauriet illud
multi homines misericordes vocantur virum autem fidelem quis inveniet
iustus qui ambulat in simplicitate sua beatos post se filios derelinquet
rex qui sedet in solio iudicii dissipat omne malum intuitu suo
quis potest dicere mundum est cor meum purus sum a peccato
pondus et pondus mensura et mensura utrumque abominabile est apud Deum
ex studiis suis intellegitur puer si munda et si recta sint opera eius
aurem audientem et oculum videntem Dominus fecit utrumque
noli diligere somnum ne te egestas opprimat aperi oculos tuos et saturare panibus
malum est malum est dicit omnis emptor et cum recesserit tunc gloriabitur
est aurum et multitudo gemmarum vas autem pretiosum labia scientiae
tolle vestimentum eius qui fideiussor extitit alieni et pro extraneis aufer pignus ab eo
suavis est homini panis mendacii et postea implebitur os eius calculo
cogitationes consiliis roborantur et gubernaculis tractanda sunt bella
ei qui revelat mysteria et ambulat fraudulenter et dilatat labia sua ne commiscearis
qui maledicit patri suo et matri extinguetur lucerna eius in mediis tenebris
hereditas ad quam festinatur in principio in novissimo benedictione carebit
ne dicas reddam malum expecta Dominum et liberabit te
abominatio est apud Deum pondus et pondus statera dolosa non est bona
a Domino diriguntur gressus viri quis autem hominum intellegere potest viam suam
ruina est hominis devorare sanctos et post vota tractare
dissipat impios rex sapiens et curvat super eos fornicem
lucerna Domini spiraculum hominis quae investigat omnia secreta ventris
misericordia et veritas custodiunt regem et roboratur clementia thronus eius
exultatio iuvenum fortitudo eorum et dignitas senum canities
livor vulneris absterget mala et plagae in secretioribus ventris

21

sicut divisiones aquarum ita cor regis in manu Domini quocumque voluerit inclinabit illud
omnis via viri recta sibi videtur adpendit autem corda Dominus
facere misericordiam et iudicium magis placent Domino quam victimae
exaltatio oculorum et dilatatio cordis lucerna impiorum peccatum
cogitationes robusti semper in abundantia omnis autem piger semper in egestate
qui congregat thesauros lingua mendacii vanus est et inpingetur ad laqueos mortis
rapinae impiorum detrahent eos quia noluerunt facere iudicium
perversa via viri aliena est qui autem mundus est rectum opus eius
melius est sedere in angulo domatis quam cum muliere litigiosa et in domo communi
anima impii desiderat malum non miserebitur proximo suo
multato pestilente sapientior erit parvulus et si sectetur sapientem sumet scientiam
excogitat iustus de domo impii ut detrahat impios in malum
qui obturat aurem suam ad clamorem pauperis et ipse clamabit et non exaudietur
munus absconditum extinguet iras et donum in sinu indignationem maximam
gaudium iusto est facere iudicium et pavor operantibus iniquitatem
vir qui erraverit a via doctrinae in coetu gigantum commorabitur
qui diligit epulas in egestate erit qui amat vinum et pinguia non ditabitur
pro iusto datur impius et pro rectis iniquus
melius est habitare in terra deserta quam cum muliere rixosa et iracunda
thesaurus desiderabilis et oleum in habitaculo iusti et inprudens homo dissipabit illud
qui sequitur iustitiam et misericordiam inveniet vitam et iustitiam et gloriam
civitatem fortium ascendit sapiens et destruxit robur fiduciae eius
qui custodit os suum et linguam suam custodit ab angustiis animam suam
superbus et arrogans vocatur indoctus qui in ira operatur superbiam
desideria occidunt pigrum noluerunt enim quicquam manus eius operari
tota die concupiscit et desiderat qui autem iustus est tribuet et non cessabit
hostiae impiorum abominabiles quia offeruntur ex scelere
testis mendax peribit vir oboediens loquitur victoriam
vir impius procaciter obfirmat vultum suum qui autem rectus est corrigit viam suam
non est sapientia non est prudentia non est consilium contra Dominum
equus paratur ad diem belli Dominus autem salutem tribuet

22

melius est nomen bonum quam divitiae multae super argentum et aurum gratia bona
dives et pauper obviaverunt sibi utriusque operator est Dominus
callidus vidit malum et abscondit se innocens pertransiit et adflictus est damno
finis modestiae timor Domini divitiae et gloria et vita
arma et gladii in via perversi custos animae suae longe recedit ab eis
proverbium est adulescens iuxta viam suam etiam cum senuerit non recedet ab ea
dives pauperibus imperat et qui accipit mutuum servus est fenerantis
qui seminat iniquitatem metet mala et virga irae suae consummabitur
qui pronus est ad misericordiam benedicetur de panibus enim suis dedit pauperi
eice derisorem et exibit cum eo iurgium cessabuntque causae et contumeliae
qui diligit cordis munditiam propter gratiam labiorum suorum habebit amicum regem
oculi Domini custodiunt scientiam et subplantantur verba iniqui
dicit piger leo foris in medio platearum occidendus sum
fovea profunda os alienae cui iratus est Dominus incidet in eam
stultitia conligata est in corde pueri et virga disciplinae fugabit eam
qui calumniatur pauperem ut augeat divitias suas dabit ipse ditiori et egebit
inclina aurem tuam et audi verba sapientium adpone autem cor ad doctrinam meam
quae pulchra erit tibi cum servaveris eam in ventre tuo et redundabit in labiis tuis
ut sit in Domino fiducia tua unde et ostendi eam tibi hodie
ecce descripsi eam tibi tripliciter in cogitationibus et scientia
ut ostenderem tibi firmitatem et eloquia veritatis respondere ex his illi qui misit te
non facias violentiam pauperi quia pauper est neque conteras egenum in porta
quia Dominus iudicabit causam eius et configet eos qui confixerint animam eius
noli esse amicus homini iracundo neque ambules cum viro furioso
ne forte discas semitas eius et sumas scandalum animae tuae
noli esse cum his qui defigunt manus suas et qui vades se offerunt pro debitis
si enim non habes unde restituas quid causae est ut tollat operimentum de cubili tuo
ne transgrediaris terminos antiquos quos posuerunt patres tui
vidisti virum velocem in opere suo coram regibus stabit nec erit ante ignobiles

23

quando sederis ut comedas cum principe diligenter adtende quae posita sunt ante faciem tuam
et statue cultrum in gutture tuo si tamen habes in potestate animam tuam
ne desideres de cibis eius in quo est panis mendacii
noli laborare ut diteris sed prudentiae tuae pone modum
ne erigas oculos tuos ad opes quas habere non potes quia facient sibi pinnas quasi aquilae et avolabunt in caelum
ne comedas cum homine invido et ne desideres cibos eius
quoniam in similitudinem arioli et coniectoris aestimat quod ignorat comede et bibe dicet tibi et mens eius non est tecum
cibos quos comederas evomes et perdes pulchros sermones tuos
in auribus insipientium ne loquaris quia despicient doctrinam eloquii tui
ne adtingas terminos parvulorum et agrum pupillorum ne introeas
propinquus enim eorum Fortis est et ipse iudicabit contra te causam illorum
ingrediatur ad doctrinam cor tuum et aures tuae ad verba scientiae
noli subtrahere a puero disciplinam si enim percusseris eum virga non morietur
tu virga percuties eum et animam eius de inferno liberabis
fili mi si sapiens fuerit animus tuus gaudebit tecum cor meum
et exultabunt renes mei cum locuta fuerint rectum labia tua
non aemuletur cor tuum peccatores sed in timore Domini esto tota die
quia habebis spem in novissimo et praestolatio tua non auferetur
audi fili mi et esto sapiens et dirige in via animum tuum
noli esse in conviviis potatorum nec in comesationibus eorum qui carnes ad vescendum conferunt
quia vacantes potibus et dantes symbola consumentur et vestietur pannis dormitatio
audi patrem tuum qui genuit te et ne contemnas cum senuerit mater tua
veritatem eme et noli vendere sapientiam et doctrinam et intellegentiam
exultat gaudio pater iusti qui sapientem genuit laetabitur in eo
gaudeat pater tuus et mater tua et exultet quae genuit te
praebe fili mi cor tuum mihi et oculi tui vias meas custodiant
fovea enim profunda est meretrix et puteus angustus aliena
insidiatur in via quasi latro et quos incautos viderit interficit
cui vae cuius patri vae cui rixae cui foveae cui sine causa vulnera cui suffusio oculorum
nonne his qui morantur in vino et student calicibus epotandis
ne intuearis vinum quando flavescit cum splenduerit in vitro color eius ingreditur blande
sed in novissimo mordebit ut coluber et sicut regulus venena diffundet
oculi tui videbunt extraneas et cor tuum loquetur perversa
et eris sicut dormiens in medio mari et quasi sopitus gubernator amisso clavo
et dices verberaverunt me sed non dolui traxerunt me et ego non sensi quando evigilabo et rursum vina repperiam

24

ne aemuleris viros malos nec desideres esse cum eis
quia rapinas meditatur mens eorum et fraudes labia eorum loquuntur
sapientia aedificabitur domus et prudentia roborabitur
in doctrina replebuntur cellaria universa substantia pretiosa et pulcherrima
vir sapiens et fortis est et vir doctus robustus et validus
quia cum dispositione initur bellum et erit salus ubi multa consilia sunt
excelsa stulto sapientia in porta non aperiet os suum
qui cogitat malefacere stultus vocabitur
cogitatio stulti peccatum est et abominatio hominum detractor
si desperaveris lassus in die angustiae inminuetur fortitudo tua
erue eos qui ducuntur ad mortem et qui trahuntur ad interitum liberare ne cesses
si dixeris vires non suppetunt qui inspector est cordis ipse intellegit et servatorem animae tuae nihil fallit reddetque homini iuxta opera sua
comede fili mi mel quia bonum est et favum dulcissimum gutturi tuo
sic et doctrina sapientiae animae tuae quam cum inveneris habebis in novissimis et spes tua non peribit
ne insidieris et quaeras impietatem in domo iusti neque vastes requiem eius
septies enim cadet iustus et resurget impii autem corruent in malum
cum ceciderit inimicus tuus ne gaudeas et in ruina eius ne exultet cor tuum
ne forte videat Dominus et displiceat ei et auferat ab eo iram suam
ne contendas cum pessimis nec aemuleris impios
quoniam non habent futurorum spem mali et lucerna impiorum extinguetur
time Dominum fili mi et regem et cum detractoribus non commiscearis
quoniam repente consurget perditio eorum et ruinam utriusque quis novit
haec quoque sapientibus cognoscere personam in iudicio non est bonum
qui dicit impio iustus es maledicent ei populi et detestabuntur eum tribus
qui arguunt laudabuntur et super ipsos veniet benedictio
labia deosculabitur qui recta verba respondet
praepara foris opus tuum et diligenter exerce agrum tuum ut postea aedifices domum tuam
ne sis testis frustra contra proximum tuum nec lactes quemquam labiis tuis
ne dicas quomodo fecit mihi sic faciam ei reddam unicuique secundum opus suum
per agrum hominis pigri transivi et per vineam viri stulti
et ecce totum repleverant urticae operuerant superficiem eius spinae et maceria lapidum destructa erat
quod cum vidissem posui in corde meo et exemplo didici disciplinam
parum inquam dormies modicum dormitabis pauxillum manus conseres ut quiescas
et veniet quasi cursor egestas tua et mendicitas quasi vir armatus

25

haec quoque parabolae Salomonis quas transtulerunt viri Ezechiae regis Iuda
gloria Dei celare verbum et gloria regum investigare sermonem
caelum sursum et terra deorsum et cor regum inscrutabile
aufer robiginem de argento et egredietur vas purissimum
aufer impietatem de vultu regis et firmabitur iustitia thronus eius
ne gloriosus appareas coram rege et in loco magnorum ne steteris
melius est enim ut dicatur tibi ascende huc quam ut humilieris coram principe
quae viderunt oculi tui ne proferas in iurgio cito ne postea emendare non possis cum dehonestaveris amicum tuum
causam tuam tracta cum amico tuo et secretum extraneo non reveles
ne forte insultet tibi cum audierit et exprobrare non cesset
mala aurea in lectis argenteis qui loquitur verbum in tempore suo
inauris aurea et margaritum fulgens qui arguit sapientem et aurem oboedientem
sicut frigus nivis in die messis ita legatus fidelis ei qui misit eum animam illius requiescere facit
nubes et ventus et pluviae non sequentes vir gloriosus et promissa non conplens
patientia lenietur princeps et lingua mollis confringet duritiam
mel invenisti comede quod sufficit tibi ne forte saturatus evomas illud
subtrahe pedem tuum de domo proximi tui nequando satiatus oderit te
iaculum et gladius et sagitta acuta homo qui loquitur contra proximum suum testimonium falsum
dens putridus et pes lapsus qui sperat super infideli in die angustiae
et amittit pallium in die frigoris acetum in nitro et qui cantat carmina cordi pessimo
si esurierit inimicus tuus ciba illum et si sitierit da ei aquam bibere
prunam enim congregabis super caput eius et Dominus reddet tibi
ventus aquilo dissipat pluvias et facies tristis linguam detrahentem
melius est sedere in angulo domatis quam cum muliere litigiosa et in domo communi
aqua frigida animae sitienti et nuntius bonus de terra longinqua
fons turbatus pede et vena corrupta iustus cadens coram impio
sicut qui mel multum comedit non est ei bonum sic qui scrutator est maiestatis opprimitur gloria
sicut urbs patens et absque murorum ambitu ita vir qui non potest in loquendo cohibere spiritum suum

26

quomodo nix aestate et pluvia in messe sic indecens est stulto gloria
sicut avis ad alia transvolans et passer quolibet vadens sic maledictum frustra prolatum in quempiam superveniet
flagellum equo et camus asino et virga dorso inprudentium
ne respondeas stulto iuxta stultitiam suam ne efficiaris ei similis
responde stulto iuxta stultitiam suam ne sibi sapiens esse videatur
claudus pedibus et iniquitatem bibens qui mittit verba per nuntium stultum
quomodo pulchras frustra habet claudus tibias sic indecens est in ore stultorum parabola
sicut qui mittit lapidem in acervum Mercurii ita qui tribuit insipienti honorem
quomodo si spina nascatur in manu temulenti sic parabola in ore stultorum
iudicium determinat causas et qui inponit stulto silentium iras mitigat
sicut canis qui revertitur ad vomitum suum sic inprudens qui iterat stultitiam suam
vidisti hominem sapientem sibi videri magis illo spem habebit stultus
dicit piger leaena in via leo in itineribus
sicut ostium vertitur in cardine suo ita piger in lectulo suo
abscondit piger manus sub ascellas suas et laborat si ad os suum eas converterit
sapientior sibi piger videtur septem viris loquentibus sententias
sicut qui adprehendit auribus canem sic qui transit et inpatiens commiscetur rixae alterius
sicut noxius est qui mittit lanceas et sagittas et mortem
sic vir qui fraudulenter nocet amico suo et cum fuerit deprehensus dicit ludens feci
cum defecerint ligna extinguetur ignis et susurrone subtracto iurgia conquiescunt
sicut carbones ad prunam et ligna ad ignem sic homo iracundus suscitat rixas
verba susurronis quasi simplicia et ipsa perveniunt ad intima ventris
quomodo si argento sordido ornare velis vas fictile sic labia tumentia cum pessimo corde sociata
labiis suis intellegitur inimicus cum in corde tractaverit dolos
quando submiserit vocem suam ne credideris ei quoniam septem nequitiae sunt in corde illius
qui operit odium fraudulenter revelabitur malitia eius in concilio
qui fodit foveam incidet in eam et qui volvit lapidem revertetur ad eum
lingua fallax non amat veritatem et os lubricum operatur ruinas

27

ne glorieris in crastinum ignorans quid superventura pariat dies
laudet te alienus et non os tuum extraneus et non labia tua
grave est saxum et onerosa harena sed ira stulti utroque gravior
ira non habet misericordiam nec erumpens furor et impetum concitati ferre quis poterit
melior est manifesta correptio quam amor absconditus
meliora sunt vulnera diligentis quam fraudulenta odientis oscula
anima saturata calcabit favum anima esuriens et amarum pro dulce sumet
sicut avis transmigrans de nido suo sic vir qui relinquit locum suum
unguento et variis odoribus delectatur cor et bonis amici consiliis anima dulcoratur
amicum tuum et amicum patris tui ne dimiseris et domum fratris tui ne ingrediaris in die adflictionis tuae melior est vicinus iuxta quam frater procul
stude sapientiae fili mi et laetifica cor meum ut possim exprobranti respondere sermonem
astutus videns malum absconditus est parvuli transeuntes sustinuere dispendia
tolle vestimentum eius qui spopondit pro extraneo et pro alienis auferto pignus
qui benedicit proximo suo voce grandi de nocte consurgens maledicenti similis erit
tecta perstillantia in die frigoris et litigiosa mulier conparantur
qui retinet eam quasi qui ventum teneat et oleum dexterae suae vocabit
ferrum ferro acuitur et homo exacuit faciem amici sui
qui servat ficum comedet fructus eius et qui custos est domini sui glorificabitur
quomodo in aquis resplendent vultus prospicientium sic corda hominum manifesta sunt prudentibus
infernus et perditio non replentur similiter et oculi hominum insatiabiles
quomodo probatur in conflatorio argentum et in fornace aurum sic probatur homo ore laudantis
si contuderis stultum in pila quasi tisanas feriente desuper pilo non auferetur ab eo stultitia eius
diligenter agnosce vultum pecoris tui tuosque greges considera
non enim habebis iugiter potestatem sed corona tribuetur in generatione generationum
aperta sunt prata et apparuerunt herbae virentes et collecta sunt faena de montibus
agni ad vestimentum tuum et hedi agri pretium
sufficiat tibi lac caprarum in cibos tuos in necessaria domus tuae et ad victum ancillis tuis

28

fugit impius nemine persequente iustus autem quasi leo confidens absque terrore erit
propter peccata terrae multi principes eius et propter hominis sapientiam et horum scientiam quae dicuntur vita ducis longior erit
vir pauper calumnians pauperes similis imbri vehementi in quo paratur fames
qui derelinquunt legem laudant impium qui custodiunt succenduntur contra eum
viri mali non cogitant iudicium qui autem requirunt Dominum animadvertunt omnia
melior est pauper ambulans in simplicitate sua quam dives pravis itineribus
qui custodit legem filius sapiens est qui pascit comesatores confundit patrem suum
qui coacervat divitias usuris et fenore liberali in pauperes congregat eas
qui declinat aurem suam ne audiat legem oratio eius erit execrabilis
qui decipit iustos in via mala in interitu suo corruet et simplices possidebunt bona
sapiens sibi videtur vir dives pauper autem prudens scrutabitur eum
in exultatione iustorum multa gloria regnantibus impiis ruinae hominum
qui abscondit scelera sua non dirigetur qui confessus fuerit et reliquerit ea misericordiam consequetur
beatus homo qui semper est pavidus qui vero mentis est durae corruet in malum
leo rugiens et ursus esuriens princeps impius super populum pauperem
dux indigens prudentia multos opprimet per calumniam qui autem odit avaritiam longi fient dies eius
hominem qui calumniatur animae sanguinem si usque ad lacum fugerit nemo sustentet
qui ambulat simpliciter salvus erit qui perversis ingreditur viis concidet semel
qui operatur terram suam saturabitur panibus qui sectatur otium replebitur egestate
vir fidelis multum laudabitur qui autem festinat ditari non erit innocens
qui cognoscit in iudicio faciem non facit bene iste et pro buccella panis deserit veritatem
vir qui festinat ditari et aliis invidet ignorat quod egestas superveniat ei
qui corripit hominem gratiam postea inveniet apud eum magis quam ille qui per linguae blandimenta decipit
qui subtrahit aliquid a patre suo et matre et dicit hoc non est peccatum particeps homicidae est
qui se iactat et dilatat iurgia concitat qui sperat in Domino saginabitur
qui confidit in corde suo stultus est qui autem graditur sapienter iste salvabitur
qui dat pauperi non indigebit qui despicit deprecantem sustinebit penuriam
cum surrexerint impii abscondentur homines cum illi perierint multiplicabuntur iusti

29

viro qui corripientem dura cervice contemnit repentinus superveniet interitus et eum sanitas non sequitur
in multiplicatione iustorum laetabitur vulgus cum impii sumpserint principatum gemet populus
vir qui amat sapientiam laetificat patrem suum qui autem nutrit scorta perdet substantiam
rex iustus erigit terram vir avarus destruet eam
homo qui blandis fictisque sermonibus loquitur amico suo rete expandit gressibus eius
peccantem virum iniquum involvet laqueus et iustus laudabit atque gaudebit
novit iustus causam pauperum impius ignorat scientiam
homines pestilentes dissipant civitatem sapientes avertunt furorem
vir sapiens si cum stulto contenderit sive irascatur sive rideat non inveniet requiem
viri sanguinum oderunt simplicem iusti quaerunt animam eius
totum spiritum suum profert stultus sapiens differt et reservat in posterum
princeps qui libenter audit verba mendacii omnes ministros habebit impios
pauper et creditor obviam fuerunt sibi utriusque inluminator est Dominus
rex qui iudicat in veritate pauperes thronus eius in aeternum firmabitur
virga atque correptio tribuet sapientiam puer autem qui dimittitur voluntati suae confundet matrem suam
in multiplicatione impiorum multiplicabuntur scelera et iusti ruinas eorum videbunt
erudi filium tuum et refrigerabit te et dabit delicias animae tuae
cum prophetia defecerit dissipabitur populus qui custodit legem beatus est
servus verbis non potest erudiri quia quod dicis intellegit et respondere contemnit
vidisti hominem velocem ad loquendum stulti magis speranda est quam illius correptio
qui delicate a pueritia nutrit servum suum postea illum sentiet contumacem
vir iracundus provocat rixas et qui ad indignandum facilis est erit ad peccata proclivior
superbum sequitur humilitas et humilem spiritu suscipiet gloria
qui cum fure partitur odit animam suam adiurantem audit et non indicat
qui timet hominem cito corruet qui sperat in Domino sublevabitur
multi requirunt faciem principis et a Domino iudicium egreditur singulorum
abominantur iusti virum impium et abominantur impii eos qui in recta sunt via

30

verba Congregantis filii Vomentis visio quam locutus est vir cum quo est Deus et qui Deo secum morante confortatus ait
stultissimus sum virorum et sapientia hominum non est mecum
non didici sapientiam et non novi sanctorum scientiam
quis ascendit in caelum atque descendit quis continuit spiritum manibus suis quis conligavit aquas quasi in vestimento quis suscitavit omnes terminos terrae quod nomen eius et quod nomen filii eius si nosti
omnis sermo Dei ignitus clypeus est sperantibus in se
ne addas quicquam verbis illius et arguaris inveniarisque mendax
duo rogavi te ne deneges mihi antequam moriar
vanitatem et verba mendacia longe fac a me mendicitatem et divitias ne dederis mihi tribue tantum victui meo necessaria
ne forte saturatus inliciar ad negandum et dicam quis est Dominus et egestate conpulsus furer et peierem nomen Dei mei
ne accuses servum ad dominum suum ne forte maledicat tibi et corruas
generatio quae patri suo maledicit et quae non benedicit matri suae
generatio quae sibi munda videtur et tamen non est lota a sordibus suis
generatio cuius excelsi sunt oculi et palpebrae eius in alta subrectae
generatio quae pro dentibus gladios habet et commandit molaribus suis ut comedat inopes de terra et pauperes ex hominibus
sanguisugae duae sunt filiae dicentes adfer adfer tria sunt insaturabilia et quartum quod numquam dicit sufficit
infernus et os vulvae et terra quae non satiatur aqua ignis vero numquam dicit sufficit
oculum qui subsannat patrem et qui despicit partum matris suae effodiant corvi de torrentibus et comedant illum filii aquilae
tria sunt difficilia mihi et quartum penitus ignoro
viam aquilae in caelo viam colubri super petram viam navis in medio mari et viam viri in adulescentula
talis est via mulieris adulterae quae comedit et tergens os suum dicit non sum operata malum
per tria movetur terra et quartum non potest sustinere
per servum cum regnaverit per stultum cum saturatus fuerit cibo
per odiosam mulierem cum in matrimonio fuerit adsumpta et per ancillam cum heres fuerit dominae suae
quattuor sunt minima terrae et ipsa sunt sapientiora sapientibus
formicae populus infirmus quae praeparant in messe cibum sibi
lepusculus plebs invalida quae conlocat in petra cubile suum
regem lucusta non habet et egreditur universa per turmas
stilio manibus nititur et moratur in aedibus regis
tria sunt quae bene gradiuntur et quartum quod incedit feliciter
leo fortissimus bestiarum ad nullius pavebit occursum
gallus succinctus lumbos et aries nec est rex qui resistat ei
et qui stultus apparuit postquam elatus est in sublime si enim intellexisset ori inposuisset manum
qui autem fortiter premit ubera ad eliciendum lac exprimit butyrum et qui vehementer emungitur elicit sanguinem et qui provocat iras producit discordias

31

verba Lamuhel regis visio qua erudivit eum mater sua
quid dilecte mi quid dilecte uteri mei quid dilecte votorum meorum
ne dederis mulieribus substantiam tuam et vias tuas ad delendos reges
noli regibus o Lamuhel noli regibus dare vinum quia nullum secretum est ubi regnat ebrietas
ne forte bibat et obliviscatur iudiciorum et mutet causam filiorum pauperis
date siceram maerentibus et vinum his qui amaro sunt animo
bibant ut obliviscantur egestatis suae et doloris non recordentur amplius
aperi os tuum muto et causis omnium filiorum qui pertranseunt
aperi os tuum decerne quod iustum est et iudica inopem et pauperem
aleph mulierem fortem quis inveniet procul et de ultimis finibus pretium eius
beth confidit in ea cor viri sui et spoliis non indigebit
gimel reddet ei bonum et non malum omnibus diebus vitae suae
deleth quaesivit lanam et linum et operata est consilio manuum suarum
he facta est quasi navis institoris de longe portat panem suum
vav et de nocte surrexit deditque praedam domesticis suis et cibaria ancillis suis
zai consideravit agrum et emit eum de fructu manuum suarum plantavit vineam
heth accinxit fortitudine lumbos suos et roboravit brachium suum
teth gustavit quia bona est negotiatio eius non extinguetur in nocte lucerna illius
ioth manum suam misit ad fortia et digiti eius adprehenderunt fusum
caph manum suam aperuit inopi et palmas suas extendit ad pauperem
lameth non timebit domui suae a frigoribus nivis omnes enim domestici eius vestiti duplicibus
mem stragulam vestem fecit sibi byssus et purpura indumentum eius
nun nobilis in portis vir eius quando sederit cum senatoribus terrae
samech sindonem fecit et vendidit et cingulum tradidit Chananeo
ain fortitudo et decor indumentum eius et ridebit in die novissimo
phe os suum aperuit sapientiae et lex clementiae in lingua eius
sade considerat semitas domus suae et panem otiosa non comedet
coph surrexerunt filii eius et beatissimam praedicaverunt vir eius et laudavit eam
res multae filiae congregaverunt divitias tu supergressa es universas
sin fallax gratia et vana est pulchritudo mulier timens Dominum ipsa laudabitur
thau date ei de fructu manuum suarum et laudent eam in portis opera eius

License
CC-0
Link to license

Citation Suggestion for this Edition
TextGrid Repository (2025). Christos Christodoulopoulos. Proverbs (Latin). Multilingual Parallel Bible Corpus. https://hdl.handle.net/21.11113/0000-0016-A336-3