1

Teʼofilo; pa ri nabʼe nuwuj. xintzibʼaj ronojel ri jastaq che xubʼano e xubʼij ri Jesus pa ri umajibʼal uloq.
Chi kʼa pa ri qʼij, aretaq chiʼ xbʼitaj kanoq ri upixabʼ chkech ri eʼutaqoʼnelabʼ, ri eʼareʼ che xeʼuriqo pa ri Tyoxlaj Uxlabʼxel, kʼatekʼuriʼ xkʼam ubʼi pa ri kaj.
Xoqujeʼ, ri Areʼ, kawinaq qʼij, kʼaslik uwach xukʼut ribʼ chkiwach ri eʼareʼ rukʼ kʼi taq kʼutbʼal chuwach chi aqʼanoq ri ukamikal; xukʼut ribʼ chkiwach e xutzijoj chkech ri Rajawibʼal ri Dyos.
Aretaq chiʼ ri areʼ, kʼo kukʼ pa jun waʼim, xtaqan chkech arech ri eʼareʼ man keʼel ta ubʼi pa ri Jerusalem, xane arech kkeyeʼj ri jastaq uwach che xubʼij ri Tatxel chkech: «Ri jastaq uwach che xas ri ix xixtowikchi rukʼ ri nuchiʼ.
Ri Xwan xubʼan ri qasnaʼ rukʼ ri jaʼ, kʼatekʼut, ri ix kbʼan na iqasnaʼ rukʼ ri Uxlabʼxel pa taq we qʼij riʼ».
Pa we jun mulin ibʼ riʼ, kkita weriʼ chrech: «Ajawxel, ¿la are kʼu chiʼ riʼ, che ri at kabʼan na jun kʼakʼ Rajawibʼal pa ri Israʼel?».
Ri areʼ kubʼij chkech: «Are utz che ri ix man iwetaʼm ta ri qʼij e ri kajbʼal che ri Tatxel ukʼaqom rij rukʼ ukowinem.
Kʼatekʼut, ri ix, kikʼam na riʼ jun chuqʼabʼ, ri uchuqʼabʼ ri Tyoxlaj Uxlabʼxel che kqaj na uloq riʼ piwiʼ ri ix. Ri ix, ix nuwinaq riʼ che kiya na ri itzij chwij pa ri Jerusalem, pa ronojel ri Judeʼa, e pa ri Samariʼa, chi kʼa pa ri ukʼisbʼalil uxkut ri uwachulew».
E rukʼ we tzij riʼ, kaqʼan ubʼi chkiwach e jun sutzʼ kuwaj ubʼi ri areʼ chuwach ri kiwoqʼoch.
Kʼatekʼuriʼ, aretaq chiʼ ri eʼareʼ tajin kekaʼy pa ri kaj aretaq xbʼe ri areʼ; ekebʼ achijabʼ kikojom saq taq katzʼyaq ekʼo chkinaqaj ri eʼareʼ;
kʼatekʼuriʼ, kkibʼij chkech: «Achijabʼ ix ajgalileʼa, ¿jasche, che ri ix naj kkanaj kan ri iwoqʼoch che kaʼyem pa ri kaj? Ri areʼ che xkʼam ubʼi xas chiwach ix, waʼ we Jesus riʼ, kpe na waʼ jeʼ jas we ubʼik pa ri kaj riʼ».
Kʼatekʼuriʼ, chi pa ri juyubʼ Olivo, ke- tzalej pa ri Jerusalem; ri bʼe, man naj taj; xa jeriʼ jas jun bʼinbʼal rech ri Sabʼado.
Keʼok ubʼi pa ri tinimit e kepaqiʼ pa ri jun kʼolbʼal puwiʼ ri ja jawijeʼ ejeqel wi kan ri eʼareʼ, ri Luʼ, ri Xwan, ri Santiʼago, ri Atrix, ri Felipe e ri Max, ri Bʼartolome e ri Mateʼo, ri Santiʼago rech ri Alfeʼo, ri Simon ri selotes e ri Judas rech ri Santiʼago.
Konojel junam kanimaʼ kekanaj pa ri chʼawem rukʼ ri Dyos, ekʼo kukʼ ri eʼareʼ ejujun taq ixoqibʼ, kʼo ri Mariʼy ri unan ri Jesus, e ri erachalal.
Pa taq we qʼij riʼ, ri Luʼ ktakiʼ panikʼaj chkech ri eʼachalaxik –xkimulij kibʼ oʼkʼal juwinaq– e kubʼij chkech:
«Eʼachalaxik, rajawaxik che qastzij kbʼantaj ri Tzij, che ri Tyoxlaj Uxlabʼxel, xubʼij rukʼ ri uchiʼ ri David puwiʼ ri Judas, ri areʼ che xubʼan kʼamalbʼe chkech ri xechapow ubʼi ri Jesus.
Ri areʼ xkʼojiʼ ri ukʼolibʼal qukʼ e xukʼam utzʼaqatil ri qachak.
Kʼatekʼuriʼ xuloqʼ rulew rukʼ ri rajil umak, e chʼikilik uwiʼ xtzaqik e xraqan pa unikʼajal e xtukin ri upam.
Konojel ri winaq pa ri Jerusalem ketaʼm weriʼ e xbʼix chrech we ulew riʼ Hakeldama, che pa qachʼabʼal kubʼij: “Ulew ukʼolibʼal kikʼel”.
Kʼatekʼuriʼ, tzʼibʼatalik pa ri uwuj ri jetaq bʼix: “Ri ulew kbʼantaj na tzʼinalikalaj ulew e man kʼo ta jun winaq kjeqiʼ pa ri areʼ.” Xoqujeʼ kubʼij: “Chukʼamaʼ jun chik ri uchak”.
Xa je kʼu waʼ, rajawaxik che chkixoʼl we achijabʼ riʼ, che xebʼin qukʼ ronojel taq qʼij aretaq chiʼ ri Ajawxel Jesus xkʼasiʼ chqaxoʼl,
chi pa ri uqasnaʼ ubʼi ri Xwan, chi kʼa pa ri qʼij che xkʼam ubʼi chqaxoʼl ri uj; jun chkech ri eʼareʼ riʼ kux na jun qukʼ che kuya utzij chrij che ri Areʼ xkʼastaj uwach».
Xekichaʼ kebʼ winaq: jun ubʼiʼ Jose Bʼarsabʼas, che kojom ubʼiʼ, kbʼix chrech Justo, e ri Matiʼas.
Kʼatekʼuriʼ, jewaʼ ri chʼawem kkibʼan rukʼ ri Dyos: «Ri at, at Ajawxel, che awetaʼm konojel kanimaʼ ri winaq, chʼakʼutuʼ bʼaʼ chqawach jachinchike we ekebʼ riʼ kawaj at
arech kpatanijik pa kichak ri etaqoʼnelabʼ, pa ri ukʼexwach ri Judas, ri areʼ che xuya kanoq ri ukʼolbʼal arech kbʼe pa ri jun ukʼolbʼal che taqal chrech».
Kkil rij, e are kkʼeq rij ri Matiʼas e xok areʼ jun chkixoʼl ri ekabʼlajuj etaqoʼnelabʼ.

2

Pa ri qʼij rech ri Upetbʼal ri Uxlabʼxel (Pentekostes), konojel kkimulim kibʼ pa jun kʼolbʼal,
kʼatekʼuriʼ chi chanim kpe uloq pa ri kaj, kjanin jun nimalaj kyaqiqʼ, kunojisaj ronojel ri upaja jawijeʼ ekʼo wi ri eʼareʼ.
Kʼatekʼuriʼ, kkil ri ujuluw qʼaqʼ. Kketkobʼik, e jun kkʼojiʼ pakiwiʼ chjujunal chkech ri eʼareʼ.
Konojel enojinaq chrech ri Tyoxlaj Uxlabʼxel e kkichapleʼj kechʼaw pa nikʼaj taq chʼabʼal chik jeʼ jas kuya ri Uxlabʼxel chkech arech kechʼaw ri eʼareʼ.
E kʼo pa Jerusalem, enikʼaj etyoxlaj taq winaq che epetinaq chi pa ronojel tinimit che kʼo chuxeʼ ri kaj.
Rukʼ ri xjaninik, ri siwantinimit kkimulij kibʼ e man kkichʼobʼ ta ubʼeʼal weriʼ: konojel ri winaq kkita ri kitzij pa ri kichʼabʼal.
Kkimayij uwach weriʼ e man kkichʼobʼ ta ubʼeʼal, kkibʼij: «Waʼ we eʼachijabʼ riʼ, ¿la man konojel taj eʼajgalileʼa?
¿Jas kʼu che, che qonojel kqata ri kitzij chi pa ri qachʼabʼal?
Partos, Medas, e Elamitas; winaq rech ri Mesopotamiʼa, ri Eʼajjudeʼa, ri Eʼajkapadosiʼa, ri ewinaq Eʼajponto, ri Eʼajasiʼa,
ri Eʼajfrigiʼa, ri Eʼajpanfiliʼa, ri Eʼajegipto, ri ewinaq Eʼajlibʼya kʼulbʼat che ri Sirene, ri Eʼajromano che ekanajinaq waral;
ri Eʼajjudiʼo ri eʼareʼ che epetinaq kukʼ ri eʼajjudeyibʼ, ri Eʼajkreta e ri Eʼajarabʼiʼa, qonojel kqata pa ri qachʼabʼal ri Utzalaj taq jastaq rech ri Dyos!».
Konojel ri eʼareʼ kkimayij uwach weriʼ e kkita chkibʼil aqʼan kibʼ, kkibʼij: «¿Jas waʼ weriʼ?».
E nikʼaj chik, kketzʼebʼej kiwach, kkibʼij: «¡Ri eʼareʼ enojinaq chrech ri jeʼlik e kʼilaj amajaʼ!»
Kʼatekʼuriʼ, ri Luʼ, takʼal kʼukʼ ri ejuʼlajuj, kuwaʼlisaj ri uchʼabʼal e kubʼij weriʼ chkech: «Winaq che ix ajjudeʼa e iwonojel ix siwantinimit che ixkanajinaq pa ri Jerusalem, qas chiwetaʼmaj weriʼ, utz utayik chibʼanaʼ we nutzij.
Jayiʼ, we winaq riʼ man eqʼabʼarelabʼ taj ekʼolik, jeʼ jas ri kichomaj ri ix; xane chanim kʼateʼ uj okinaq pa ri urox kajbʼal che we qʼij riʼ.
Xane jeʼ jas ri xubʼij ri qʼaxel utzij ri Dyos:
Pa ri kʼisbʼal taq qʼij, kcha ri Ajawxel, kinqʼejej na riʼ ri wuxlabʼal pakiwiʼ konojel winaq. Kʼatekʼuriʼ, ri eʼiwalkʼuwaʼl, chi eʼalitomabʼ chi eʼalabʼom, ri eʼareʼ eqʼaxal taq utzij ri Dyos. Ri eʼalabʼom kkil na riʼ jujun taq jastaq e ri enimaʼq taq winaq kkʼojiʼ na kichikʼ.
Kʼatekʼuriʼ, ri in, kinchojej na ri Wuxlabʼal pakiwiʼ ri enupataninel e ri enumokom.
Kinkʼut na riʼ, nimalaj taq jastaq cho ri kaj, e xoqujeʼ nimalaj taq kʼutbʼal cho ri uwachulew.
Ri qʼij kujal na qʼequʼm riʼ, e ri ikʼ kikʼ riʼ kujalo, aretaq chiʼ majoʼq kpe ri Uqʼij ri Ajawxel, ri jun Nimalaj qʼij.
Kʼatekʼuriʼ, jachin kunaʼtisaj ubʼixik ri ubʼi ri Ajawxel kkoltaj na riʼ.
Ix winaq ix Ajisraʼel, qas chitatabʼej we tzij riʼ: Ri Jesus che ri Ajnasoreʼo ri jun achi, che qastzij are ri Dyos xbʼanowik, che xubʼan ri areʼ chiwach ri jetaq mayibʼal, ri nimalaj taq jastaq e ri jetaq kʼutbʼal che are ri Dyos xbʼanow chixoʼl rumal ri Areʼ, jeʼ jas ri utzalaj retaʼmaxik ibʼanom ix,
ri jun achi riʼ che xjachik jeriʼ jacha xraj ri Dyos e jacha retaʼm ri Dyos; ri ix xikʼam ubʼik e xikamisaj ri areʼ, xibʼajij cho ri ripibʼal chi rukʼ ri kiqʼabʼ ri winaq che man kʼo ta kikojonik,
kʼatekʼuriʼ, ri Dyos, xuwaʼlisaj ri areʼ, xutoʼtajisaj uwach chuwach ri uxibʼirikil ri kamikal, rumal rech che man utz taj che ri areʼ kkanaj kan pa ri ukowinem ri kamikal;
rumal rech che ri David kubʼij puwiʼ ri Areʼ: Xinwil ri Ajawxel chnuwach ri in rumal rech che ri areʼ kʼo chunaqaj wikyaqʼabʼ, arech ri in man kubʼan ta kebʼ nukʼuʼx.
Rumal kʼuriʼ sibʼalaj kiʼkotemal kʼo ri wanimaʼ e sibʼalaj kkiʼkot ri waqʼ; e xoqujeʼ, ri nubʼaqil xas kkanaj na riʼ pa eyeʼbʼal
che man kaya ta kan riʼ ri wuxlabʼal pa ri Hades e man kaya ta bʼe riʼ che ri tyoxlaj awinaq ktzeletaj ri ubʼaqil.
Ri at, xakʼut chnuwach ri jetaq bʼe rech kʼaslemal, ri at kinanojisaj che kʼaslemal rukʼ ri awachbʼal».
«Eʼachalaxik, chiyaʼaʼ bʼaʼ bʼe chwech che kinbʼij we tzij chiwech riʼ: ri qatat David xkamik e xmuqik, kʼatekʼuriʼ, pa taq we qʼij riʼ ri ujul kʼo chqaxoʼl.
Kʼatekʼut, ri areʼ qʼaxal utzij ri Dyos e retaʼm che ri Dyos xuya utzij chrech che qastzij kok na che tʼuyulem cho ri utem jun rijaʼl ukikʼel,
majoʼq ri qʼij, xrilo e xchʼaw puwiʼ ri ukʼastajibʼal uwach ri Kristo, che ma xwonobʼax ta kan pa ri Hades, e ri ubʼaqil man xretaʼmaj taj ktzeletajik.
Ri Jesus riʼ, ri Dyos xuwaʼlajisaj uwach, xuchʼelej ri areʼ; e weriʼ ri uj xqilo.
Kʼatekʼuriʼ, kamik riʼ nimalaj uqʼij pa ri rikyaqʼabʼ ri Dyos, e ukʼamom xas rukʼ ri Tatxel, ri Tyoxlaj Uxlabʼxel che xjikibʼaxik ubʼixik, kʼatekʼuriʼ xutojij ri areʼ we jastaq riʼ che kiwilo e kita ri ix.
Rumal rech, che ri David man xpaqiʼ ta chikaj, kʼatekʼut ri areʼ kubʼij aqʼanchbʼil ribʼ: Ri Ajawxel xubʼij chrech ri Wajawxel: chattʼuyul pa ri wikyaqʼabʼ
chi kʼateʼ keʼinbʼano che ri eʼakʼulel keʼokik eʼutem ri awaqan».
«Qas utzalaj retaʼmaxik chubʼanaʼ bʼaʼ weriʼ ri rachoch ri Israʼel: Ri Dyos xubʼan Ajawxel e Kristo chrech ri Jesus riʼ, ri areʼ che ri ix xiripbʼa cho ri ripbʼal».
Aretaq chiʼ xkita weriʼ, kʼax kqʼatutik ri kanimaʼ e kkibʼij chrech ri Luʼ e chkech ri etaqoʼnelabʼ: «Eʼachalaxik, ¿jas rajawaxik kqabʼan ri uj?».
Ri Luʼ xubʼij chkech: «Chikʼexaʼ bʼaʼ ri ikʼaslemal, kʼatekʼuriʼ chi iwonojel chikʼamaʼ ri qasnaʼ pa ri ubʼiʼ ri Jesus Kristo, arech kyaʼtaj chi wech ri sachbʼal mak, e si kamik waʼ kikʼam ri usipanik ri Tyoxlaj Uxlabʼxel.
Rumal rech che ri jikibʼam ubʼixik, chiwech ix yaʼom wi ubʼixik, xoqujeʼ jikibʼam ubʼixik chkech ri eʼiwalkʼuwaʼl e chkech konojel ri naj ekʼo wi e chkech konojel ri keʼusikʼij na ri Dyos».
Rukʼ sibʼalaj nikʼaj taq tzij chik keʼusikʼij e kubʼij chkech: «Chikolo bʼaʼ iwibʼ chkiwach we itzel taq ijaʼl riʼ».
Ri eʼareʼ che xkikʼam ri tzij, xqasax kijaʼ. Pa we jun qʼij riʼ xeʼok kukʼ eʼoxibʼ mil winaq.
Utzalaj utereneʼxik kkibʼano ri kitzij ri etaqoʼnelabʼ, kkikʼolo ri kkikochij, kkipiro ri wa triko e kechʼaw rukʼ ri Dyos.
Kokik e kʼo xibʼrikil pa ronojel kuxlabʼal ri winaq; rumal rech che ri etaqoʼnelabʼ kkibʼan kʼi taq kʼutbʼal e kʼi taq mayibʼal.
Konojel ri eʼareʼ che jun kikojonik, junam ukojik kkibʼano ronojel ri jastaq kech;
kkikʼayij ri kulew e ri jastaq kech, kkijach ri rajil chkixoʼl konojel jeriʼ jas ri rajawaxik chkech chkijujunal.
Ronojel taq qʼij kepe pa ri Nim Rachoch ri Dyos rukʼ xa jun kanimaʼ, kkipir ri wa triko pa taq kachoch, rukʼ kiʼkotemal e rukʼ utzalaj kanimaʼ kkitij ri kiwa.
Nim kkil wi ri Dyos e ri eʼareʼ eʼutz chkiwach konojel ri winaq. Kʼatekʼuriʼ, ronojel taq qʼij, ri Ajawxel kerokisaj kukʼ ri Komon Tyox, ri kekoltaj na.

3

Ri Luʼ e ri Xwan kepe uloq pa ri Nim Rachoch ri Dyos chuxeʼ kan ri chʼawem rukʼ ri Dyos pa ri bʼelejebʼ kajbʼal.
Kkʼam ubʼi jun chʼokoʼ achi chi pa ri ralaxibʼal uloq, kya ronojel qʼij xas chuwach ukoq ri jun rokibʼal ri rachoch ri Dyos che ubʼiʼ Utzalaj Uchiʼja, arech aretaq chiʼ keʼok ubʼi ri winaq kel kikʼuʼx chrech ri areʼ.
Ri areʼ riʼ, keʼril ri Luʼ e ri Xwan aretaq chiʼ okem kkibʼan pa ri Nim Rachoch ri Dyos, kʼatekʼuriʼ kuta sin upwaq chkech.
Ri Luʼ utz rilik kubʼan areʼ, xoqujeʼ jeriʼ kubʼan ri Xwan, e kubʼij chech: «Chujawilaʼ uloq».
Ri areʼ keʼukaʼyej e kuchomaj che xas kʼolik ri kukʼam na pakiqʼabʼ ri eʼareʼ.
Ri Luʼ kubʼij chrech: «Ri in man kʼo ta saq nupwaq e qʼan nupwaq, kʼatekʼut, ri kʼo wukʼ kinya chawech: ¡pa ri ubʼiʼ ri Jesus Kristo ri Ajnasoreʼo chatbʼinoq!».
Kukʼam ukoq che ri rikyaqʼabʼ uqʼabʼ e kuwaʼlisaj ri areʼ. Xas chanim utz ri raqan e ri ukux taq raqan;
kuxakʼpij uloq ribʼ, ktakʼiʼk, kʼatekʼuriʼ kumajij bʼinem. Kok ubʼi kukʼ ri eʼareʼ pa ri Nim Rachoch ri Dyos, tajin kbʼinik, tajin kutij anim e tajin nim kril wi ri Dyos.
Konojel ri winaq kkil ri areʼ che tajin kbʼinik e che tajin nim kril wi ri Dyos;
ketaʼm uwach ri areʼ, ketaʼm che qastzij are areʼ ri kuta sin taq upwaq, are areʼ ri ktʼuyiʼ ukoq chuwach ri Utzalaj uchiʼja. Kʼatekʼuriʼ xpe sibʼalaj xibʼrikil chkech e man kkichʼobʼ ta ubʼeʼal we jastaq riʼ.
Rumal rech che ri areʼ man keʼuya ta chi kan ri Luʼ e ri Xwan; konojel enojinaq che xibʼrikil kkitij anim ubʼik kukʼ ri eʼareʼ cho ri uwija che ubʼiʼ Salomon.
Ri Luʼ, aretaq chiʼ kril weriʼ, kubʼij chkech ri winaq: «Achijabʼ ix ajisraʼel, ¿jas che kixibʼij iwibʼ chuwach weriʼ? ¿Jasche che kujikaʼyej jeʼ neʼ che rumal qachoqʼabʼ ri uj, on rumal qakojonik uj, xqabʼinisaj we achi riʼ?
Ri Udyos ri Abʼraham, ri Udyos ri Isaʼak e ri Udyos ri Jakobʼ, ri Dyos kech ri eqanan qatat xyaʼow ri uqʼij ri upataninel Jesus, ri areʼ che xijach ri ix, ri areʼ che xipaqchiʼj chuwach ri Pilato aretaq chiʼ ri areʼ uchomam chik che kutoʼtajisaj uwach.
Ri ix xipaqchiʼj ri Tyox ubʼantajik e ri utzalaj winaq; ri ix are xita ri toqʼobʼ puwiʼ ri jun kamisanel,
kʼatekʼuriʼ, aretaq chiʼ ri ix are xikamisaj ri rajaw ri kʼaslemal, ri Dyos xuwaʼlajsaj ubʼi chkixoʼl ri kaminaqibʼ: ri uj xqil weriʼ.
E rumal ri kojonik chrech ri ubʼiʼ ri areʼ, we jun achi riʼ, che kiwil ix, che iwetaʼm uwach, xyaʼtaj chrech ri uchuqʼabʼ; are ri kojonik che ri areʼ, ri xbʼanow utz che ri ubʼaqil we achi riʼ chiwach iwonojel ix.
«Kʼatekʼut, ri ix, ixachalaxik, ri in wetaʼm che xibʼan weriʼ rumal rech che man kichʼobʼ ta ri jastaq e xoqujeʼ ejeriʼ ri eʼinimal.
Ri Dyos, ri areʼ, xas xubʼan wi ri jastaq che xubʼij rumal ri kichiʼ konojel ri eqʼaxal utzij ri Dyos; che ri Ukristo si kuqʼaxej na ri kʼax.
Chipaqchiʼj bʼaʼ ri imak e chikʼexaʼ iwibʼ, arech ksachitaj uwach ri imak,
kʼatekʼuriʼ, rukʼ na kʼu waʼ weriʼ ri Ajawxel kukʼam na uloq riʼ ri qʼij che rech jaʼmaril. E kutaq na uloq riʼ ri Kristo iwech ri ix, che xas are ri Jesus,
ri areʼche kukʼol na ri kaj chi kʼateʼ na ri jun qʼij che kʼakʼ chi jumul ronojel kukʼol ronojel ri jastaq kʼo chuwach ulew; weriʼ, xubʼij ri Dyos rumal kichiʼ ri eʼutyoxlaj taq qaxal utzij ri Dyos.
Nabʼe, ri Moʼises xubʼij: Ri Ajawxel Dyos kuwaʼlajisaj na riʼ xas chkixoʼl ri eʼiwachalal ix, jun qʼaxal utzij ri Dyos jeʼ jas ri in, chitatabʼej ronojel ri tzij che kubʼij na riʼ chiwech.
Jachin ri man kutatabʼej ta we qʼaxal utzij ri Dyos riʼ, kkamisax riʼ xas chkixoʼl ri winaq.
Kʼatekʼuriʼ, konojel ri eqʼaxal utzij ri Dyos, xas xechʼaw riʼ chi rukʼ ri Samueʼl uloq e konojel ri xepetik jeʼ jas ri areʼ, xechʼaw puwiʼ we jetaq qʼij riʼ.
«Ix nakʼut, ri ix kikʼojol ri eqʼaxal taq utzij ri Dyos e ix ukʼojol ri chapbʼalqʼabʼ rech ri Dyos ri xubʼan kukʼ ri inan itat aretaq chiʼ xubʼij chrech ri Abʼraham: Chi pa ri eʼawijaʼl ketewchiʼx na riʼ konojel ri ejuqʼat winaq rech ri uwachulew.
Qas chiwech ri ix xyaʼtaj nabʼe ri utoqʼobʼ ri Dyos che xukʼastajisaj uwach ri upataninel e xutaq uloq ri areʼ arech kixutewchiʼj we kipaqchiʼj ri iwetzelal ri ix».

4

Aretaq chiʼ tajin kechʼaw kukʼ ri winaq, kepe ri echuchqajawibʼ, ri kinimal ri echajil taq ri Nim rachoch ri Dyos e ri esaduseʼos,
sibʼalaj koyowal, man utz taj kkilo che ri eʼareʼ tajin kkikʼut ri tzij chkech ri winaq, e che kkibʼij ri kʼastajibʼal kiwach ri kaminaqibʼ chi pa ri uwinaqil ri Jesus.
Kekikʼam ubʼi ri eʼareʼ e kekikoj kan pa ri cheʼ chi kʼa pa ri jun qʼij chik, rumal rech che okinaq chi ri qʼequʼm.
Kʼatekʼuriʼ, sibʼalaj ekʼi chkech ri winaq che xetow ri kitzij, xekojonik chrech areʼ, e ri rejalabʼalil ri winaq che xekojonik, xaq xuwi ri achijabʼ, xopan pa jobʼ mil.
Pa ri jun qʼij chik, kkimulij kibʼ pa ri Jerusalem, ri ekanimal ri ajjudiʼo, ri enim taq winaq e ri etzʼibʼanelabʼ.
Kʼo ri Anas, ri nimalaj chuchqajaw, kʼo ri Kaʼifas, ri Jonatan, ri Alejandro e konojel ri winaq che enim taq chuchqajawibʼ.
Kekiyaʼ ri etaqoʼnelabʼ panikʼaj chkech e kkita chkech: «¿Jas rumal kowinem on jachin pubʼiʼ kibʼan weriʼ ri ix?».
Kʼatekʼuriʼ, ri Luʼ nojinaq chrech ri Tyoxlaj Uxlabʼxel kubʼij chkech: «Ix kinimal taq ri winaq e ri nim taq winaq,
kamik riʼ, ri uj jeʼ jas uj kʼo chuwach jun qʼatbʼaltzij, rumal rech che ri uj xqabʼan ri utzil chrech jun yawabʼ, kʼatekʼuriʼ, rajawaxik che kqabʼij jas ri ubʼantajik che utz xkanaj ri areʼ.
Utz che kiwetaʼmaj iwonojel, xoqujeʼ utz ketaʼmaj konojel ri winaq erech ri Israʼel: che pa ri ubʼiʼ ri Jesukristo ri ajnasoreʼo, ri areʼ che xiripabʼaʼ ri ix e che xukʼastajisaj uwach ri Dyos chkixoʼl ri kaminaqʼibʼ, pa ri ubʼiʼ ri areʼ e man puwiʼ ta ubʼiʼ jun chik che we achi riʼ utz uwach kukʼut ribʼ chiwach.
Are areʼ ri abʼaj che ri ix, ix ajyakal taq ja man xiwaj ta uwach ri areʼ, e kamik riʼ are ri areʼ xokik che rajawalja.
Rumal rech che chuxeʼ ri kaj man kʼo ta chi jun bʼiʼaj che xyaʼtaj chkech ri winaq che kkowinik kujkoltaj rumal».
Ri winaq che eʼajsanedrin aretaq chiʼ kkil ri kichuqʼabʼ ri Luʼ e ri Xwan, kʼatekʼuriʼ ketaʼm che ri eʼareʼ ewinaq che man kiriqom taj kitijoj kibʼ e man nimalaj ta kibʼantajik, nimalaj ksach kikʼuʼx chkech. Ketaʼm che ri eʼareʼ xiltaj kiwach rukʼ ri Jesus,
xoqujeʼ kkil uwach ri jun achi che xkuntajik e takʼal chkinaqaj ri eʼareʼ, xa jekʼuriʼ man kekowin taj, man kuya taj kʼo jun tzij kkibʼij.
Xeʼkesaj ubʼi pa ri Sanedrin e kechoman chkij.
Kkibʼij chkixoʼl: «¿Jas ri kqabʼan na waʼ chkech we winaq riʼ? Xas kʼo wi jun nimalaj kʼutbʼal xbʼantaj kumal e sibʼalaj utz chkiwach konojel ri siwan tinimit rech ri Jerusalem, e ri uj man kujkowin taj kqabʼij chi jun jas uwach.
Kʼatekʼuriʼ, arech man kbʼe ta utzijol weriʼ chkixoʼl ri winaq, chqaqʼatej ri kitzij ri eʼareʼ rukʼ xibʼrikil, che michʼaw chi puwiʼ ri jun bʼiʼaj riʼ».
Keʼkisikʼij ri eʼareʼ e ketaqan chkech che man kechʼaw ta chik e man kekʼutun ta chi pa ri ubʼiʼ ri Jesus.
Kʼatekʼut, ri Luʼ e ri Xwan kechʼawik, kkibʼij chkech: «We are utz chuwach ri Dyos, che ri uj are kixqanimaj ix e are man kqanimaj ta ri Dyos; ri ix, chibʼanaʼ bʼaʼ qʼatojtzij puwiʼ weriʼ.
Ri uj man kujkowin taj che mat kqakʼutu ri jastaq che xqilo e che xqato».
Kʼatekʼuriʼ, kkiqʼatej chi ri kitzij rukʼ xibʼrikil; keʼkitzoqopij ubʼik rumal rech che man kkiriq taj jas jun kʼajisabʼal kiwach kkibʼano chi chkiwach ri winaq, rumal rech che konojel ri winaq nim kkil wi ri Dyos rukʼ ri jas uwach xbʼantajik.
Ri jun achi che xkunataj rukʼ ri jun mayibʼal wach riʼ, nim chik, kawinaq ujunabʼ chik.
Aretaq chiʼ ri eʼareʼ ketzoqopitajik ubʼik, kepe uloq kukʼ ri ekiwinaq e kkibʼij chkech ronojel ri tzij ri xkibʼij ri enim taq chuchqajawibʼ chkech e ri xkibʼij ri enim taq winaq chkech.
Aretaq ktataj we tzij riʼ, konojel junam kkiyak ri kichʼabʼal chuwach ri Dyos e kkibʼij: «Ajaw, at xatbʼanow ri kaj, ri uwachulew, ri polow e ronojel ri kʼo chuwach;
ri at che abʼim rumal ri Tyoxlaj Uxlabʼxel rumal ri ubʼiʼ ri qatat David, ri apatanijel: ¿Jasche kkinimarisaj kibʼ ri jetaq eʼamaqʼ, jas che wa ri jetaq kichomabʼal ri enimalaj taq tinimit?
Ri eʼajaw rech we uwachulew kechʼoʼjinik, ri eqʼatbʼal taq tzij xa jun kiwach xkibʼano che ukʼuleʼlaʼx uwach ri Ajawxel e chukʼuleʼlaxik ri Kristo.
Jeʼ, qastzij nakʼut, che xa jun kiwach xkibʼan pa we tinimit riʼ, ri Herodes e ri Ponsiʼo Pilato kukʼ konojel ri jetaq amaqʼ che man kʼo ta kikojonik jacha ri uj, kukʼ ri winaq eʼajisraʼel, arech kechʼoʼjin rukʼ ri tyoxlaj apatanijel Jesus, ri xabʼan Akristo chrech,
arech, qastzij kbʼantaj ronojel ri jastaq uwach rukʼ ri achuqʼabʼ e rukʼ ri awetaʼmabʼal ri xas achomam kbʼantajik.
Kamik riʼ Ajawxel, qas chawilaʼ ri qʼilinik rukʼ xibʼrikil, ri xkibʼan chkech ri eʼareʼ, kʼatekʼuriʼ, qas chyaʼtaj bʼaʼ chkech ri eʼapatanijelabʼ, arech kkibʼij ri atzij rukʼ nimalaj kubʼal kʼuʼx,
chalikʼaʼ bʼaʼ ri aqʼabʼ arech kbʼantaj ri jetaq kunanik, ri jetaq kʼutbʼal e ri mayibʼal taq wach, chi pa ri ubʼiʼ ri tyoxlaj apatanijel Jesus».
Aretaq chiʼ tajin kechʼaw rukʼ ri Dyos; ri kʼolbʼal jawijeʼ kimulim wi kibʼ, sibʼalaj kbʼiririk; chi aninaq, konojel ri eʼareʼ enojinaq chi chrech ri Tyoxlaj Uxlabʼxel e kkiya ubʼixik ri utzij ri Dyos rukʼ nimalaj kubʼal kʼuʼx.
Ri tinimitlaj winaq che kʼo ri kikojbʼal, xa jun kanimaʼ kʼolik e xa jun kuxlabʼal. Man kʼo ta jun kubʼij rech che ri ujastaq kʼolik, xane ronojel ri jastaq, ri kimebʼil, kech konojel.
Rukʼ sibʼalaj kichuqʼabʼ; ri etaqoʼnelabʼ kkiya ubʼixik che xkilo ri kʼastajibʼal uwach ri Ajawxel Jesus. Konojel ri eʼareʼ, kʼo nimalaj toqʼobʼisabʼal kiwach chkiwach ri winaq.
Chkixoʼl ri eʼareʼ man kʼo ta jun winaq che kʼo urajawaxik, rumal rech che konojel ri kʼo kulew, on ri kʼo kachoch, kkikʼayij e kkikʼam uloq chkixoʼl ri rajil,
kkiya xeʼkaqan kiqʼabʼ ri etaqoʼnelabʼ. Kkijach chkiwach konojel, chkijujunal kkiriqo jeʼ jas ri rajawaxik chkech.
Ri Xep, che Bʼernabʼe kecha ri etaqonelabʼ chrech, che pa qachʼabʼal kubʼij ukʼojol ri kulbʼal kʼuʼx, ri areʼ ajlevita, e ajchipre,
kʼo jun rulew, kukʼayij, kukʼam ubʼi ri pwaq e kuya xeʼkaqan kiqʼabʼ ri etaqoʼnelabʼ.

5

Jun achi, ubʼiʼ Ananiʼas, junam xkibʼan che ri kichomabʼal rukʼ ri rixoqil Safira; kukʼayij jun rulew;
kʼatekʼuriʼ kkanaj kan rukʼ nikʼaj chrech ri rajil ri ulew, e weriʼ retaʼm ri rixoqil; ri nikʼaj rajil chik kukʼam ubʼik e kuya xeʼkaqan kiqʼabʼ ri etaqoʼnelabʼ.
Ri Luʼ kubʼij chrech: «Ananiʼas, ¿jasche che ri Satanas xunojisaj ri awanimaʼ arech kajaluj tzij chuwach ri Tyoxlaj Uxlabʼxel e che katkanaj kan rukʼ nikʼaj rajil rech ri ulew?
Aretaq chiʼ kʼo ri ulew awukʼ; ri at, ¿la man kʼo ta ri akowinem puwiʼ e aretaq chiʼ xkʼayitaj awumal la man kuya taj kabʼan che ri rajil jas ri kawaj ri at? ¿Jasche xachomaj weriʼ pa ri awanimaʼ? Ri at, man chkiwach ta ri winaq xajaluj ri tzij, xane chuwach ri Dyos».
Aretaq chiʼ ktataj we tzij riʼ, ri Ananiʼas ktzaqik e kkamik. Konojel ri xetow we tzij riʼ keʼok pa nimalaj xibʼrikil.
Kepe ri ekʼojlabʼ, kkipis ri ubʼaqil pa jun atzʼyaq rech kaminaq e kkikʼam ubʼik arech kmuqik.
Qʼaxinaq chi oxibʼ kajbʼal, kʼatekʼuriʼ ri rixoqil che man retaʼm ta weriʼ, qas kok ubʼik.
Ri Luʼ kubʼij chrech: «Chabʼij chwech, ri ulew che xikʼayij ix, ¿la jeriʼ rajil xiyaʼo?». Ri areʼ kubʼij: «Jeʼ, jeriʼ».
Kʼatekʼuriʼ, ri Luʼ kubʼij: «¿Jas ubʼanik xibʼan che ujunamtisaxik ri ichomabʼal arech kibʼan kʼax chrech ri Tyoxlaj Uxlabʼxel? ¡Jeʼ! Jaʼleʼ, chuwach ri uchiʼja kʼo wi kan ri retal kaqan ri winaq ri xemuquw ri awachajil; xoqujeʼ ri eʼareʼ katkikʼam na ubʼi ri at».
Chi aninaq ktzaq cho ri raqan ri areʼ e xkamik. Keʼok ubʼi ri ekʼojlabʼ, kkiriq ri areʼ che kaminaq chik. Kkikʼam ubʼik e kkimuq chunaqaj ri rachajil.
Jun nimalaj xibʼrikil xchapow kanimaʼ konojel ri Komon Tyox xoqujeʼ konojel ri xketaʼmaj we jastaq riʼ.
Xas rumal ri etaqoʼnelabʼ xbʼantaj kʼilaj taq kʼutbʼal e kʼilaj taq mayibʼal chkiwach ri winaq. Kkimulij kibʼ konojel xa rukʼ jun kanimaʼ chuxeʼ ri uchiʼja rech ri Salomon,
kʼatekʼut, man kʼo ta jun chkech ri enikʼaj winaq chik kʼo ri uchuqʼabʼ arech kbʼe kukʼ e arech xa jun kubʼan kukʼ eʼareʼ; ri winaq nim keʼkil wi ri eʼareʼ.
Ekʼo sibʼalaj winaq che kʼo ri kikojonik kebʼek, keʼok rukʼ ri Ajawxel; sibʼalaj ekʼi achijabʼ e ixoqibʼ.
Kʼatekʼuriʼ, xas xeʼopan na che xekikʼam uloq ri eyawabʼibʼ pa taq ri bʼe, keʼkiya cho taq chʼat e cho taq tem, arech kneʼbʼaʼ xaq xuwiʼ ri umuʼj riʼ Luʼ, kbʼe puwiʼ jun chkech ri eʼareʼ.
Sibʼalaj ekʼi winaq kepe uloq pa taq ri tinimit che naqaj chrech ri Jerusalem, kekikʼam uloq ri eyawabʼibʼ e ri winaq che kʼo itzel taq uxlabʼal chkech; kʼatekʼuriʼ konojel keʼutzirik.
Kʼatekʼuriʼ, kwaʼlaj ri nimalaj chuchqajaw, xoqujeʼ konojel ri eʼuwinaq, ri juqʼat kech ri esaduseʼo. Ri eʼareʼ kekam che koyowal.
Kkikoj kiqʼabʼ chkech ri etaqoʼnelabʼ e kekikʼyaq pa ri cheʼ kʼo pa ri tinimit.
Kʼatekʼuriʼ, aretaq chiʼ chaqʼabʼ, ri Anjel rech ri Ajawxel kujaq ri uchiʼja rech ri cheʼ, e aretaq chiʼ eʼukʼamom chi ubʼik, kubʼij chkech:
«Jix, jeʼibʼij rukʼ ichuqʼabʼ chkech ri winaq pa ri Nimalaj Rachoch ri Dyos, ronojel ri jastaq che rech we jun Kʼaslemal riʼ».
Ri eʼareʼ kkinimaj we tzij riʼ; keʼok pa ri Nimalaj Rachoch ri Dyos aretaq chiʼ ksaqarsanik, kʼatekʼuriʼ kkichapaleʼj ubʼixik ri tzij.
Aretaq chiʼ ri eʼajchʼimiʼyabʼ keʼopan pa ri cheʼ, man kekiriqa taj. Ketzalijik e keʼkibʼij chkech:
«Ri uj, tzʼapatalik ri uchiʼja xqariqaʼ, e ri echajinel utz uchajixik kibʼanom, etakʼal chuwach ri uchiʼja rech ri cheʼ. E aretaq chiʼ, xqajaqo, man kʼo ta jun winaq xqariq chupam».
Ri ekinimal ri Nim Rachoch ri Dyos, e ri enim taq chuchqajawibʼ, aretaq chiʼ kkita we tzij riʼ, ksach kikʼuʼx, man kkichʼobʼ ta ubʼeʼal weriʼ, e kkichomaj jas waʼ we kʼutbʼal riʼ.
Kʼatekʼuriʼ, kpe uloq jun winaq chkixoʼl e kubʼij chkech: «Ri eʼachijabʼ che xeʼiyaʼ ix pa ri cheʼ, chanim riʼ, ri eʼareʼ etakʼal pa ri Nim Rachoch ri Dyos e tajin kkiyaʼ ubʼixik ri Tzij chkech konojel ri winaq».
Kʼatekʼuriʼ, ri unimal chkech ri Nim Rachoch ri Dyos kel ubʼi kukʼ ri eʼuwinaq e keʼukʼam uloq ri etaqoʼnelabʼ, e man kʼo ta kʼax kubʼan chkech, rumal rech che kkixibʼij kibʼ chkech ri winaq, rumal che kuyaʼo kekikʼyaq chaʼbʼaj.
Kekikʼam uloq e kekiyaʼ chkiwach ri Sanedrin. Ri nim chuchqajaw kuta chkech:
«Ri uj, xixqaqʼatej che kiya ubʼixik ri tzij pa ri ubʼi ri jun bʼiʼaj riʼ; ¡kʼatekʼuriʼ ri ix xinojisaj ri Jerusalem chrech we itzij riʼ e ri ix kiwaj kichojej paqawiʼ ri uj ri ukikʼel ri achi riʼ!».
Kʼatekʼuriʼ, ri Luʼ e ri enikʼaj etaqoʼnelabʼ chik kkibʼij: «Rajawaxik che are knimax ri Dyos chuwach che are kenimax ri winaq.
Ri jun Dyos che kech ri eqanan eqatat, xuwaʼlisaj uwach ri Jesus, ri areʼ, che xekamisaj ri ix aretaq chiʼ xibʼajij cho ri ripibʼal.
Che waʼ we jun winaq riʼ, ri Dyos xuwaʼlisaj rukʼ ri rikyaqʼabʼ, xrokisaj ri areʼ, kinimal e kolonel chkech ri winaq, arech rumal ri areʼ, ri Israʼel kupaqchiʼj ri umak e kukʼam ri nimalaj sachbʼal mak.
Ri uj xqilo, xqato ronojel we jastaq riʼ, weriʼ xoqujeʼ xrilo e xuto ri Tyoxlaj Uxlabʼaxel, ri areʼ che kuya ri Dyos chkech ri keniman chrech ri areʼ».
Ri eʼareʼ, aretaq chiʼ kkita weriʼ, kekam chrech koyowal e are sibʼalaj kkaj keʼkikamisaj ri eʼareʼ.
Kʼatekʼuriʼ, jun fariseʼo che ubʼiʼ Gamaliʼel, kwaʼlaj panikʼaj chkech ri Sanedrin; ri areʼ jun nimalaj ajtij chrech ri pixabʼ, e nim kilik kumal ri winaq. Ktaqanik arech keʼesax ubʼi jubʼiqʼ we eʼachijabʼ riʼ.
Kʼatekʼuriʼ, kubʼij chkech ri Sanedrin: «Chi nimalaj iwonojel ix ajisraʼel, qas utz rilik chibʼanaʼ ri kibʼan na chkech we winaq riʼ.
Kebʼ oxibʼ qʼij kanoq riʼ, xwaʼlaj uloq ri Teʼudas, ri areʼ che xubʼij che nimalaj ruxik chi winaq, e che xeʼumulij rukʼ areʼ juqʼoʼ (400) winaq. Xkamisax ri areʼ, e konojel ri eʼuwinaq che xkiterneʼbʼej, xeʼanimajik, e ma kʼo ta jun jas uwach xkanaj kanoq.
Kʼatekʼuriʼ, pa taq uqʼijil ri tzʼibʼan bʼiʼaj, xwaʼlaj ri Judas ri Ajgalileʼa, che ri kʼo sibʼalaj eʼuwinaq; xoqujeʼ xkamik e ri xkiterneʼbʼej ri areʼ xeʼanimajik.
Kamik riʼ kinbʼij chiwech, kʼo mibʼan chkech we winaq riʼ, cheʼiyaʼaʼ kanoq. Rumal rech, we kkitzijoj riʼ, on we jun chak riʼ we petinaq kukʼ winaq, ksachataj na uwach waʼ;
kʼatekʼuriʼ, we qastzij che petinaq uloq rukʼ ri Dyos, man kixkowin ta riʼ che usachik uwach. Mibʼan jun jas uwach, weneʼ ri ix tajin kixchʼoʼjin rukʼ ri Dyos». Kʼatekʼuriʼ, xkikʼam uqʼabʼ, utz xkita we tzij riʼ.
Kʼatekʼuriʼ, kekisikʼij chi jumul ri etaqoʼnelabʼ. Ketaqanik arech kerapux rukʼ asyar, keʼkiqʼatej arech man kechʼaw ta chi pa ri ubʼi ri Jesus, kʼatekʼuriʼ keʼkitzoqopij bʼik, kekiyaʼ kanoq.
Ri eʼareʼ keʼel ubʼik pa ri Sanedrin, rukʼ nimalaj kiʼkotemal kebʼe ubʼik rumal rech che ri eʼareʼ xeʼilik taqal chkij xkikʼaxkʼolij ri kʼax arech utz che ri Bʼiʼaj.
Kʼatekʼuriʼ, ronojel taq qʼij, man ketaniʼ ta chrech ubʼixik ri Utzalaj Utzij ri Kristo Jesus, pa ri Nimalaj Rachoch ri Dyos e pa taq ri ja.

6

Pa taq we qʼij riʼ, rumal rech che tajin kekʼyarik ri etijoxelabʼ, ri eʼajelenita xkikoj tzij chkij ri eʼajhebʼreʼo, rumal rech che ri emelkaʼn ixoqibʼ kech ri eʼajelenista man kelix ta pa ri kirajawaxik.
Ri ekabʼlajuj, kesikʼin chkech konojel ri etijoxelabʼ e kkibʼij chkech: «Man utz taj che ri uj kqatanabʼaʼ utzijoxik ri utzij ri Dyos rumal rech che are kujpatanajik cho taq ri mexa.
Rumal kʼu waʼ, chitzukuj chixoʼl ri ix, ix achalaxik, ewuqubʼ achijabʼ che eʼutz chkiwach nimalaj konojel, che enojinaq chrech ri Uxlabʼxel e chrech ketaʼmabʼal, kʼatekʼuriʼ, ri uj keqakoj na waʼ chuwach we jun chak riʼ;
e ri uj kujkanaj kan waʼ chuwach ri chʼawem rukʼ ri Dyos e chrech ri upatanaxik ri Tzij».
Utz kkita we tzij riʼ nimalaj konojel, xa jekʼuriʼ kkichaʼ ri Estebʼan, jun achi che nojinaq che ri ukojonik e che ri Tyoxlaj Uxlabʼxel, xkichaʼ chi ri Felipe (Apal), ri Prokoro, ri Nikanor, ri Timon, ri Parmenas e ri Klax che Ajantiʼokiʼa, xane xpe uloq kukʼ ri Ajjudiʼo.
Xeʼkiyaʼ chkiwach ri etaqoʼnelabʼ; kʼatekʼuriʼ aretaq chiʼ tajin kechʼaw rukʼ ri Dyos, kkikoj ri kiqʼabʼ pakiwiʼ.
Kʼatekʼuriʼ, sibʼalaj kkʼiy ri Utzij ri Ajawxel. Sibʼalaj xekʼyarik ri etijoxelabʼ pa ri Jerusalem e sibʼalaj ekʼi chuchqajawibʼ xkinimaj ri kojonik.
Ri Estebʼan, nojinaq che utzil e chrech uchuqʼabʼ e kubʼan nimalaj taq mayibʼal e nimalaj taq kʼutbʼal chkixoʼl ri winaq.
Kʼatekʼuriʼ, kepe uloq ri winaq rech ri jetaq Sinagoga ri kbʼix Libʼertas chkech, ri eʼajsirenense, e ri eʼajalejandrino, e kʼo jujun chik Eʼajsilisiʼa e Eʼajasiʼa. Kechʼaw tzurunem taq tzij rukʼ ri Estebʼan,
kʼatekʼuriʼ, man kʼo ta kichuqʼabʼ chuwach ri unoʼjibʼal e chuwach ri ruxlabʼal ri areʼ.
Xa jekʼuriʼ, kkiya pwaq chkech ejujun taq achijabʼ, arech kkibʼij: «Ri uj xqato che ri areʼ xubʼij itzel taq tzij puwiʼ ri Moʼises e puwiʼ ri Dyos».
Kepe ri winaq chi nimalaj konojel, kepe ri enim taq winaq e ri eʼajtzʼibʼanelabʼ, man kʼo ta naʼtal chrech ri areʼ, kʼatekʼuriʼ, xas chanim kkiriqo, kkichapo e kkikʼam uloq chuwach ri Sanedrin.
Chilaʼ, ekʼo etzijtal taq winaq che kkiya ubʼixik weriʼ: «We jun winaq riʼ, man kataniʼ ta che ubʼixik itzel taq tzij puwiʼ we tyoxlaj kʼolbʼal riʼ e puwiʼ ri Pixabʼ.
Ri uj, qatom che kubʼij, che ri Je-sus, ri jun Ajnasareʼo, kuwilij na we kʼolbʼal riʼ e kujal na riʼ ri jastaq che uwuqxaʼnim kan ri Moʼises chqech».
Kʼatekʼuriʼ, konojel ri etʼuyul pa ri Sanedrin, kkikaʼyej ri areʼ, e kkil ri uwach che jeʼ jas ri uwach jun Anjel.

7

Ri nim chuchqajaw kuta chrech: «¿La tzij we tzij riʼ?».
Ri areʼ kubʼij. «Ix achalaxik e ix qatat, chitatbʼej weriʼ. Ri Dyos che rech ri qʼijil xukʼut ribʼ chuwach ri qatat Abʼraham, aretaq chiʼ kʼo ri areʼ pa ri Mesopotamiʼa, majoʼq kujeqebʼaʼ ribʼ pa ri Jaran,
kʼatekʼuriʼ kubʼij chrech: Chayaʼaʼ kan ri atinimit e cheʼayaʼaʼ kan ri eʼawachalaxik, e jat pa ri tinimit che kinkʼut na riʼ ri in chawach.
Xa jekʼuriʼ, ri areʼ xuya kan ri kitinimit ri eʼajkaldeʼo e xjeqiʼ pa ri Jaran. Aretaq chiʼ xkam ri utat, ri Dyos xukʼam uloq chi jelaʼ uloq kʼa pa we tinimit riʼ jawijeʼ ix jeqel wi ix kamik riʼ.
Man kʼo ta jun chʼaqap rulew xuya pa we tinimit riʼ, man kʼo ta neʼ jawijeʼ kutakʼabʼa wi ri raqan, kʼatekʼut, xuya utzij che kuya na ri rulew, e xoqujeʼ kuya na kech ri erijaʼl, e aretaq chiʼ jeriʼ, ri areʼ man kʼo ta jun ralkʼuwaʼl.
Kʼatekʼuriʼ, ri Dyos xubʼij chrech, che ri erijaʼl kekanaj kan riʼ pa jun chik ulew, e ri eʼareʼ keʼokisax na riʼ pa patanajik e kbʼan na sibʼalaj kʼax chkech pa juqʼoʼ (400) junabʼ.
Kʼatekʼuriʼ, ri in kinbʼan na riʼ qʼatbʼaltzij puwiʼ ri jun tinimit riʼ, kcha ri Dyos. –E keʼel na uloq riʼ e keqʼijilan na riʼ chwech pa we jun kʼolibʼal riʼ.
Xoqujeʼ xuyaʼ chrech ri jun chapbʼalqʼabʼ rech ri pusinik uwiʼ kowilal, xajekʼuriʼ aretaq chiʼ xjeqebʼax ri Isaʼak rumal ri utat, ri Abʼraham xupus uwiʼ ri ukowil ri areʼ pa ri uwajxaq qʼij. Xoqujeʼ jeriʼ xubʼan ri Isaʼak chrech ri Jakobʼ, e ri Jakobʼ jeriʼ xubʼan chkech ri ekabʼlajuj enimalaj taq qatat.
Ri enimalaj taq qatat rumal che eʼachixom chrech ri Jose, xkikʼayij ubʼik arech kbʼe ubʼi pa Egipto; kʼatekʼuriʼ, ri Dyos kʼo rukʼ ri areʼ,
xukol pa ronojel taq ri kʼax xuriqo, xuyaʼ ri nimalaj utzil chrech e ri nimalaj unoʼj chuwach ri Faraʼon, ri rajawinel ri Egipto, ri areʼ che xukojo qʼataltzij puwiʼ ri Egipto e puwiʼ ronojel ri rachoch.
Kʼatekʼuriʼ, xpe numik wiʼjal pa ronojel ri Egipto e pa ri Kanaʼan e xoqujeʼ xpe nimalaj kʼax; ri eqatat ma kʼo ta jun qas uwach kkiriqo arech kkitijo.
Aretaq chiʼ xketaʼmaj che kʼo wa pa ri Egipto, ri Jakobʼ xeʼutaq ubʼi nabʼe jumul;
pa ri ukamul, ri Jose xukʼut ribʼ chkiwach ri erachalal, e ri Faraʼon xretaʼmaj kiwach ri eʼuwinaq ri Jose.
Ri Jose xtaqan chech ukʼamik ri utat Jakobʼ e chkech konojel ri erijaʼl che kkibʼan oxkʼal joʼlajuj winaq.
Ri Jakobʼ xxuliʼ ubʼik pa ri Egipto e chilaʼ xkam wi e xoqujeʼ ri eqatat.
Xkʼam uloq ri kibʼaqil pa ri Sikem e xeya pa ri jun muqubʼal che uloqʼom kan ri Abʼraham rukʼ pwaq, chkech ri eralkʼuwaʼl ri Jamor, ri utat ri Sikem.
«Aretaq chiʼ xnaqajqobʼik ri uqʼijil che qastzij kbʼantaj na ri tzij che xubʼij ri Dyos chrech ri Abʼraham, xekʼiyik ri siwantinimit e xpoqʼ kiwach pa ri Egipto.
Chi kʼateʼ aretaq chiʼ xok na jun kʼakʼ ajawinel che ma kʼo ta chi xnaʼtaj ri Jose chech.
We jun ajawinel riʼ itzel xchomanik pakiwiʼ ri eqanan qatat, chi xubʼan na arech ri eʼareʼ keʼkiwonbʼaʼ kan ri ekalkʼuwaʼl arech man kekʼasiʼ taj.
Pa taq we qʼij riʼ xaʼlax ri Moʼises; ri areʼ riʼ, kʼo nimalaj uchʼumilal chuwach ri Dyos. Oxibʼ ikʼ xkiʼysaxik, kʼo uwa pa ri rachoch ri utat;
kʼatekʼuriʼ, xwonobʼax kanoq e ri umiʼal ri Faraʼon xusikʼ ubʼik e xukʼiysaj areʼ jeʼ jas ral.
Rukʼ weriʼ, ri Moʼises, xtijox pa ronojel ri kinoʼjibʼal ri eʼajegipto e xkʼojiʼ uchoqʼabʼ pa ri utzij e pa ri uchak.
«Aretaq chiʼ ri areʼ, kʼo chi kawinaq ujunabʼ, xkʼastaj pa ri ujolom che keʼusolij na ri erachalal ri eʼajisraʼel.
Aretaq chiʼ xrilo che tajin kbʼan kʼax chrech jun chkech ri eʼuwinaq ri areʼ, xchʼoʼjin rukʼ ri jun ajegipto, e nimalaj utzil xubʼan chrech ri mebʼaʼ aretaq chiʼ xukamisaj ri jun ajegipto.
Ri areʼ xuchomaj, che ri erachalal kkichʼobʼ na riʼ, che ri Dyos kukʼam na uloq riʼ ri kolotajem chkech rumal ri uqʼabʼ ri areʼ; kʼatekʼuriʼ, ri erachalal man xkichʼobʼ ta weriʼ.
Pa ri jun qʼij chik, xeʼrilo che tajin kechʼoʼjinik; kraj che junam kubʼan utz chkech. Kubʼij chkech: “xwachiʼl, ¿jasche che kibʼan kʼax chbʼil aqʼan taq iwibʼ?”.
Kʼatekʼuriʼ, ri jun che tajin kubʼan kʼax chrech ri rachiʼl, kpaqichiʼnik e kubʼij chrech: “¿Jachin xatbʼanow at atqanimal e atqatbʼaltzij paqawiʼ?
¿La xa kawaj kinakamisaj in, jeʼ jas ukamisaxik xabʼan ri jun ajegipto iwir?”.
Rukʼ we tzij riʼ, ri Moʼises xanimaj ubʼik e xujeqebʼaʼ ribʼ pa ri tinamit Madiʼan, jawiʼ neʼ xekʼojiʼ ekebʼ ukʼojol.
Kawinaq junabʼ chik, jun anjel xukʼut ribʼ chuwach pa ri tzʼinalikalaj ulew che ujuyubʼal ri Sinaʼi, pa jun ujuluw qʼaqʼ, pa jun cheʼ che tajin kajininik.
Ri Moʼises, man xuchʼobʼ ta we jastasq riʼ. Aretaq chiʼ xqebʼ ukoq rukʼ ri cheʼ arech utz rilik kubʼan weriʼ, xuto ri uchʼabʼal ri Ajawxel:
“In ri Inkidyos ri eʼanan eʼatat, in ri Inudyos ri Abʼraham, ri Isaʼak e ri Jakobʼ”. Ri Moʼises kbʼirbʼitik chuwach weriʼ, e man kukochʼ taj kkaʼy apanoq chrech weriʼ.
Kʼatekʼuriʼ, ri Ajawxel kubʼij chrech: “Chawesaj le axajabʼ che le awaqan, rumal rech che we kʼolbʼal jawijeʼ attakʼal wi ri at, tyoxlaj ulew waʼ.
Jeʼ nakʼut, ri in wilom ri kʼaxkʼol kkiriq ri enusiwantinimit pa ri Egipto, nutom ri kijuluwem e xinxuliʼ uloq chech kitoʼtajisaxik. Jat nakʼut, in katintaq ubʼi pa ri Egipto”.
«We Moʼises riʼ, ri are che xkikʼyaq apanoq aretaq chi xkibʼij chrech: ¿Jachin xatbʼanowik atqanimal e at qatbʼaltzij paqawiʼ ri uj? Ri Dyos xtaqow ubʼi ri areʼ jeʼ jas kinimal ri eʼareʼ e kolonel chkech, rumal ri jun anjel che xukʼut ribʼ chuwach pa ri alaj cheʼ.
Ri areʼ, xeʼeresaj ubʼik, rumal ri jetaq mayibʼal e ri jetaq kʼutbʼal xubʼan pa ri tinimit Egipto, ri xubʼan pa ri Kyaq Polow e pa ri tzʼinalikalaj ulew, chi pa kawinaq junabʼ.
Are waʼ ri Moʼises, ri areʼ che xubʼij chkech ri eʼajisraʼel: Ri Dyos kuwaʼlisaj na riʼ chkixoʼl ri eʼiwachalal jun qʼaxal utzij ri Dyos che jeriʼ jas ri in.
Pa ri mulin ibʼ pa ri tzʼinalikalaj ulew, ri areʼ xkʼojiʼ rukʼ ri Anjel, che xkʼamow ubʼik puwiʼ ri juyubʼ Sinaʼi e xkanaj kan kukʼ ri eqanan eqatat; ri areʼ che xukʼam ri tzij rech kʼaslemal arech kuqʼaxej chqech ri uj.
Kʼatekʼuriʼ, ri eqanan qatat man xkaj taj xkinimaj utzij ri areʼ. Xane xkikʼyaq ubʼi ri areʼ, e pa kanimaʼ xas xetzalij pa ri Egipto,
kʼatekʼuriʼ xkibʼij chrech ri Aʼaron: Chabʼanaʼ bʼaʼ enikʼaj taq qadyos che kenabʼeʼaj chqawach; rumal rech, che ri Moʼises ri xujesan uloq pa ri Egipto, ri uj man kʼo ta qetaʼm puwiʼ jas xubʼano aretaq chiʼ xpaqiʼ puwiʼ le juyubʼ.
E xkitzʼaq jun alaj wakax pa taq we qʼij riʼ e xkibʼan jun tabʼal toqʼobʼ chuwach ri man tzij taj dyos, e xkikʼowisaj kiʼkotemal rumal ri jetaq kichak xkibʼan rukʼ kiqʼabʼ.
Kʼatekʼuriʼ, ri Dyos xutas apan ribʼ chkech ri eʼareʼ e xeʼujach chuwach ri qʼijlanik rech taq ri chʼumil chikaj, jeriʼ jas tzʼibʼatalik pa ri kiwuj ri eqʼaxal taq utzij ri Dyos: Ri ix, ¿la xiya chwech ri kaminaq taq chikop e ri tabʼal toqʼobʼ pa kawinaq junabʼ pa ri tzʼinalikalaj ulew, ri ix ix rachoch ri Israʼel?
Kʼatekʼuriʼ, ri ix xikʼam ubʼi ri alaj ukabʼal ri Molok e ri uchʼumil ri dyos Refa xikʼam ubʼi jetaq wachibʼal che xibʼano arech kiqʼijilaj; xa jekʼu riʼ, ri in kixinkʼam na ubʼik, si naj chi na chrech ri Bʼabʼiloniʼa.
«Ri eqanan eqatat, pa ri tzʼinalikalaj ulew, kʼo ri Kabʼal kukʼ che rech ri Testimoniʼo, jeʼ jas xubʼij ri Jun che xchʼaw rukʼ ri Moʼises, aretaq chiʼ xtaqan chrech arech kubʼan ri areʼ, jeriʼ ri jastaq che xrilo.
Aretaq chiʼ xkikʼam chik, ri eqanan eqatat xkikʼam ubʼi aretaq chiʼ are kinimal ri Josuʼe e xkiʼokisaj pa ri amaqʼ che xechʼakan pakiwiʼ; we winaq riʼ, ri Dyos xeroqataj ubʼik chkiwach ri eʼareʼ; weriʼ jeriʼ chi kʼateʼ na pa taq ri uqʼijil ri David,
ri areʼ che utz chuwach ri Dyos e xuta ri toqʼobʼ arech kuriq jun ja arech kokik rachoch ri Jakobʼ.
Kʼatekʼuriʼ, are ri Salomon ri xyakow ri jun rachoch.
Kneʼbʼaʼ, ri Nimalaj Ubʼantajik, man kjeqiʼ ta pa jun ja che bʼantajinaq rumal kiqʼabʼ winaq, jeʼ jas kubʼij ri qʼaxal utzij ri Dyos:
Ri kaj are nutem e ri uwachulew utoqʼbʼal waqan; ¿jas kʼu uwach ja riʼ kiyak na chwech? Kcha ri Ajawxel, on ¿jachike kʼolibʼal riʼ che nuwaribʼal?
¿La man are ta ri nuqʼabʼ xbʼanow ronojel weriʼ?
«Ri ix, man ktan ta ijolom, man tortobʼinaq ta ri ixikin e ri iwanimaʼ, chi amaqʼel kixxutun chuwach ri Tyoxlaj Uxlabʼxel; ejacha ri inan itat, xoqujeʼ ix jeriʼ ri ix!
¿Jachin jun ri qʼaxal utzij ri Dyos che man xkibʼan ta kʼax ri inan itat chrech? Xekikamisaj konojel ri xebʼinik ri upetbʼal ri Sukʼalaj winaq, ri Jun che pa taq we qʼij riʼ, ri ix xikamisaj,
ri ix che ikʼamom ri Pixabʼ rumal ri kichak ri anjelibʼ, kʼatekʼuriʼ man xiterneʼbʼej taj».
Rukʼ we tzij riʼ, sibʼalaj kpe koyowal pa kanimaʼ e kkiquchʼuchʼej ri kiware puwiʼ ri Estebʼan.
Ri areʼ, nojinaq chrech ri Tyoxlaj Uxlabʼxel, kkaʼy chikaj, kril ri Uqʼijil ri Dyos e ri Jesus che takʼal pa ri rikyaqʼabʼ ri Dyos.
Kʼatekʼuriʼ kubʼij: «Ri in tajin kinwilo che tortobʼinaq ri kaj, e ri ukʼojol ri achi che takʼal pa ri rikyaqʼabʼ ri Dyos».
Kkiraqaqej kichiʼ e kkichʼuq ri kixikin, e pa junamam xebʼe chrij ri areʼ,
rukʼ chʼikimanik kkikʼam ubʼi ri areʼ tzaʼnja che ri tinimit e xkimajij ukʼyaqik che abʼaj. Ri xeʼilowik weriʼ, xkiyaʼ ri ratzʼyaq xeʼraqan uqʼabʼ jun ala che Saʼulo
Aretaq chiʼ tajin ukʼyaqik ri abʼaj chrij, ri Estebaʼan kubʼan we chʼawem riʼ: «Ajawxel Jesus, chakʼamaʼ paqʼabʼ we wuxlabʼal».
Kʼatekʼuriʼ, kqaj ri uchʼek e kubʼij pa jun nimalaj raqoj chiʼaj: «Ajawxel, makoj bʼaʼ we kimak riʼ pakiwiʼ». Aretaq xbʼitaj weriʼ, ri areʼ xwar ubʼik.

8

(a) Ri Saʼulo, ri areʼ, utz kril we kamisanik riʼ. 1(b) Chi pa we qʼij riʼ xmajtaj jun nimalaj kʼax puwiʼ ri Komon Tyox rech ri Jerusalem. Konojel keʼanimajik ubʼik, kebʼe pa taq ri Judeʼa, e pa taq ri Samariʼa, xuwi ri etaqoʼnelabʼ kekanaj kanoq.
Ejujun taq achijabʼ che kkiloqʼoqʼej ri Dyos, kkimuq ri Estebʼan e kkibʼan nimalaj oqʼej puwiʼ.
E ri Saʼulo, xubʼan nimalaj kʼax chrech ri Komon Tyox; xbʼe pa ronojel ja, xeʼukʼam ubʼi achijabʼ e ixoqibʼ rukʼ chuqʼabʼ e xeʼukʼyaq pa cheʼ.
Ri enikʼaj che xeʼanimajik, kebʼek e keʼkibʼij ri Utzalaj Tzij.
Xa jekʼuriʼ ri Felipe (Apal), xxuliʼ ubʼi pa jun tinimit rech ri Samariʼa, e kuyaʼ ubʼixik ri Kristo chkech ri winaq.
Ri winaq kkikʼulaj ri utzij xa rukʼ jun kanimaʼ, rumal rech che konojel kkita ri tzij puwiʼ taq ri kʼutbʼal xubʼano e ronojel ri kkilo.
Rumal rech che ekʼi ri itzel taq uxlabʼal keʼel ubʼi kukʼ ri winaq, ekʼi ri echaptal rumal ri itzel; e kkiraqaqej kichiʼ keʼel ubʼik. Xoqujeʼ sibʼalaj ekʼi ri kaminaq kibʼaqil e ri echʼokoʼ, kekunatajik.
Kʼatekʼuriʼ xkʼojiʼ sibʼalaj kiʼkotemal pa we jun tinamit riʼ.
Xas ojer chik kʼo pa we tinimit riʼ jun achi, Simon ri ubʼiʼ; ri areʼ kubʼan nimalaj taq subʼunik, e ri siwantinimit ekʼo pa ri Samariʼa xkil weriʼ jeʼ jas jun mayibʼal. Ri areʼ kubʼij che Nimalaj ri ubʼanik,
kʼatekʼuriʼ, konojel ri winaq, chi eʼalaj e chi enimaʼq kkiterneʼbʼem ri areʼ. Kkibʼij: «Waʼ we achi riʼ uchuqʼabʼalil waʼ ri Dyos, che Nimalaj kuchuxik».
Xas kkinimaj ri areʼ, rumal rech che kʼi qʼij utz xkil ri subʼanik kubʼano.
Kʼatekʼut, aretaq chiʼ xekojon chrech ri Felipe che xubʼij ri Utzalaj Tzij chkech che rech ri Rajawibʼal ri Dyos e rech ri ubʼiʼ ri Jesus Kristo, xkimajij ukʼamik ri qasnaʼ chi achijabʼ e chi ixoqibʼ.
Xoqujeʼ ri Simon xkojon chrech weriʼ. Xukʼam ri qasnaʼ e xas man kuya ta chi kan ri Felipe; ri areʼ sibʼalaj utz kril ri kʼutbʼal e ri nimalaj taq mayibʼal xbʼantaj chuwach.
Aretaq chiʼ ri etaqoʼnelabʼ che ekʼo pa ri Jerusalem xkito che ri Samariʼa xkikʼam ri Utzij ri Dyos xeʼkitaq ubʼi ri Luʼ e ri Xwan kukʼ.
Ri eʼareʼ xexuliʼ uloq pa ri kitinimit ri eʼajsamariʼa, kʼatekʼuriʼ kechʼaw rukʼ ri Dyos pakiwiʼ ri eʼareʼ, arech kyaʼtaj ri Tyoxlaj Uxlabʼaxel chkech
rumal rech che man kʼo ta jun chkixoʼl ri eʼareʼ yaʼtajinaq chi chrech; xuwi kʼamatajinaq chi ri qasnaʼ kumal pa ri ubʼiʼ ri Ajawxel Jesus.
Xa jeʼkʼuriʼ, ri Luʼ e ri Xwan kkikoj ri kiqʼabʼ pakiwiʼ, kʼatekʼuriʼ, kkikʼam ri Tyoxlaj Uxlabʼxel.
Ri Simon, aretaq chiʼ krilo, che ri Tyoxlaj Uxlabʼxel kyaʼtaj rumal rech ri ukojik kiqʼabʼ ri etaqoʼnelabʼ, kuchiʼj ri pwaq chkech.
Kubʼij: «Xoqujeʼ chiyaʼaʼ bʼaʼ we kowinem riʼ chwech ri in, arech, ri jachin kinkoj na ri nuqʼabʼ puwiʼ xas kukʼamo ri Tyoxlaj Uxlabʼxel».
Kʼatekʼut, ri Luʼ kubʼij chrech: «Chakʼamaʼ ubʼi ri apwaq awukʼ, rumal rech che xachomaj che kaloqʼ ri usipanik ri Dyos rukʼ ri apwaq.
Pa we jastaq riʼ, ri at man kʼo ta awech chrech, xoqujeʼ man kʼo ta waʼ awechbʼal chrech, rumal rech che le awanimaʼ man sukʼ ta chuwach ri Dyos.
Chayaʼaʼ bʼaʼ kan ri itzel achomabʼal riʼ e chatchʼaw rukʼ ri Dyos arech kusach we jun chomanik riʼ che xel uloq pa ri awanimaʼ;
rumal rech, che ri in kinwilo che ri at, at kʼo pa ri kʼachaqijchiʼ e atyutulik pa ri itzel».
Ri Simon kubʼij: «Chixchʼawoq ix rukʼ ri Ajawxel panuwiʼ ri in, arech ma kpe ta panuwiʼ ri in ronojel ri jastaq che kibʼij riʼ».
Aretaq chiʼ, xyaʼtaj ubʼixik kumal ri jastaq che xkilo e aretaq xyaʼtaj ubʼixik ri Utzij ri Ajawxel; ketzelej ubʼik pa ri Jerusalem e kkibʼij ri Utzalaj Tzij pa kʼi taq kitinimit ri eʼajsamariʼa.
Ri anjel rech ri Ajawxel, kuchʼabʼej ri Felipe, kubʼij chrech: «Chatel ubʼik e jat chi pa ri kabʼlajuj kajbʼal pa ri bʼe che kxuliʼ ubʼik chi pa ri Jerusalem e kbʼe si kʼkusuk chi ubʼika pa ri Gasa; tzʼinalikalaj we kʼolibʼal riʼ».
Kel ubʼik e kbʼek; kʼatekʼuriʼ, jun menchoʼr ajetiʼopiʼa, che jun nimalaj qʼataltzij rukʼ ri Kandase, ri areʼ che ixoq ajawinel pa ri Etiʼopiʼa e che are takʼal puwiʼ ronojel ri upwaq ri tinimit; ri areʼ xubʼanaʼ jun ubʼinem chuwach ri Dyos pa ri Jerusalem,
tzalejem kubʼano, tʼuyulik cho ri uchichʼ e tajin kusikʼij ri Isaʼiʼas ri qʼaxal utzij ri Dyos.
Ri Tyoxlaj Uxlabʼxel kubʼij chrech ri Felipe: «Jat e jariqaʼ le jun chʼichʼ leʼ».
Ri Felipe kutij anim xas rukʼ ubʼik ri areʼ, e kuto che ri menchoʼr achi, tajin kusikʼij ri Isaʼiʼas ri Qʼaxal utzij ri Dyos. Kuta chrech: «¿La kachʼobʼo ri jastaq che tajin kasikʼij?».
Ri areʼ kubʼij: «¿La kinkowin in che uchʼobʼik weriʼ, we man kʼo ta jun winaq kkʼutuw chnuwach?». Kʼatekʼuriʼ kumok ri Felipe arech kaqʼan ubʼik pa ri uchʼichʼ e ktʼuyiʼ chunaqaj ri areʼ.
Ri tzij che tajin kusikʼij ri areʼ are weriʼ: Jeriʼ jacha jun chij che xkʼam ubʼi pa ri kamsabʼal awaj, jeriʼ jacha jun alaj chij che mem chuwach ri tajin kusokaj rij, jeriʼ nakʼut ri areʼ, man kukʼabʼ ta uchiʼ che winik.
Aretaq chiʼ ri areʼ wonobʼam kanoq, man xya ta bʼe chrech, arech utz sukʼil qʼatbʼaltzij kbʼan chrech. ¿Jachin kuriqaʼ na che kucholej ubʼixik weriʼ chkiwach ri erijaʼal? Rumal rech che ri ukʼaslemal xkʼam ubʼik, xbʼoq ubʼik pa ri uwachulew.
Kʼatekʼuriʼ, ri menchoʼr achi kubʼij chrech ri Felipe: «Ri in kinta chawech, ¿jachin kʼuriʼ ri areʼ che kbʼix weriʼ puwiʼ rumal ri qʼaxal utzij ri Dyos? ¿Chi puwiʼ aqʼanchbʼil ribʼ ri qʼaxal utzij ri Dyos on puwiʼ jun chik winaq?».
Kʼatekʼuriʼ, ri Felipe kutor ri uchiʼ, e rukʼ we tzij riʼ che rech ri Tyoxlaj Wuj, kuya ubʼixik chrech, ri Utzalaj Utzij ri Jesus.
Kkiterneʼm ubʼi ri bʼe, kʼatekʼuriʼ, keʼopan pa jun kʼolbʼal jawijeʼ kʼo wi ri jaʼ; ri menchoʼr achi kubʼij: «Waral kʼo jaʼ. ¿La kʼo jun jas uwach che kuqʼatej arech kqasax nujaʼ in?»
Kutakʼabʼaʼ ri chʼichʼ. Ekebʼ keqaj pa ri jaʼ, ri Felipe e ri menchoʼr achi. Kʼatekʼuriʼ kuqasaj ri ujaʼ.
Aretaq chiʼ kel uloq pa ri jaʼ, ri Ruxlabʼxel ri Ajawxel kukʼam bʼi ri Felipe e ri menchoʼr achi, man kril ta chi jumul ri areʼ. Kʼatekʼuriʼ sibʼalaj kkiʼkotik xutaqej ri ubʼe.
Ri Felipe xopan pa ri Azoto; pa ri ubʼe, kubʼij ri Utzalaj Tzij pa ronojel tinimit che kuriqaʼ, e jeriʼ kopan pa ri Sesareʼa.

9

Kʼatekʼuriʼ, ri Saʼulo man kruxlabʼaj ta chi jun jas uwach, xane are ri itzel e ri kamikal pakiwiʼ ri eʼutijoxelabʼ ri Ajawxel; kbʼek e kuriqaʼ ri Nim Chuchqajaw,
e kuta chrech nikʼaj taq wuj che tzʼibʼam uwach arech kukʼut pa taq ri Sinagogas kʼo pa ri Damasko, arech we kuriqaʼ jun winaq che rech ri Bʼe, chi achijabʼ on chi ixoqibʼ, eyutulik keʼukʼam ubʼik pa ri Jerusalem.
Kbʼe ubʼik, e aretaq chiʼ naqaj chik kʼo wi che ri Damasko; chi xatqeʼ jun chäj xpe uloq pa kaj e kusutij rij rukʼ ri usaqil.
Ktzaq cho ri ulew, kʼatekʼuriʼ kuta jun chʼabʼal che kubʼij chrech: «Saʼulo, Saʼulo ¿jasche che ri at kabʼan kʼax chwech?».
Ri areʼ kuta chrech: «¿At jachin ri at Ajawxel?» Ri areʼ kubʼij chrech: «In ri in Jesus ri kabʼan kʼax at chrech.
Kʼatekʼut, chatwaʼlijoq, chatokoq pa ri tinimit e kbʼix na riʼ chawech jas uwach ri kabʼan na ri at».
Ri winaq che ebʼenaq rukʼ ri areʼ emem xetakʼiʼk pa ri bʼe rumal ri xibʼrikil; utz utatbʼexik ri chʼabʼal xkibʼano, kʼatekʼut, man kʼo ta jun winaq kkil uwach.
Ri Saʼulo kwaʼlaj cho ri ulew, kʼatekʼuriʼ, kneʼbʼaʼ ujaqom ri uwoqʼoch man kʼo ta jun jas uwach krilo. Xas che ri uqʼabʼ kkikʼam ubʼik ri areʼ e kokisaj ubʼik pa ri Damasko.
Oxibʼ qʼij man kkaʼy taj, man kwaʼ taj e man kʼo ta kuqumuj.
Kʼo kʼut pa ri Damasko jun tijoxel che Ananiʼas ri ubʼiʼ. Ri Ajawxel kusikʼij ri areʼ pa jun jas uwach che krilo: «Ananiʼas». kcha chrech. Kubʼij ri areʼ: «In kʼolik riʼ Ajawxel».
Ri Ajawxel kubʼij: «Chatel ubʼik e jat ubʼi pa ri sukʼ bʼe e chata ukoq utzijol pa ri rachoch ri Judas jun winaq che Saʼulo ri ubʼiʼ, e che ajtarso. Ri areʼ, tajin kchʼaw rukʼ ri Dyos.
Kʼatekʼuriʼ, xril jun achi che ubʼiʼ Ananiʼas xok ubʼik e kukoj ri uqʼabʼ puwiʼ ujolom arech kutzalijsaj kʼakʼ taq uwoqʼoch chrech».
Ri Ananiʼas kubʼij: «Ajawxel, ri in sibʼalaj nutom utzijoxik we jun achi riʼ kumal ri winaq, xoqujeʼ nutom ronojel ri kʼax ubʼanom chkech ri etyoxlaj taq awinaq pa ri Jerusalem.
Ri areʼ kʼo waral kamik riʼ rukʼ nimalaj ukowinem kumal ri enimalaj taq chuchqajawibʼ, arech keʼuyut konojel ri kesikʼin chrech ri abʼiʼ».
Ri Ajawxel kubʼij chrech: «Jat na kʼut, rumal rech, che ri jun achi riʼ jun chukbʼal pa nuqʼabʼ arech kukʼam ubʼi ri nubʼiʼ chkiwach taq ri siwantinimit che man kʼo ta ri qakojonik kukʼ, chkiwach ri eʼajawibʼ e chkiwach ri eʼajisraʼel.
Ri in, kinkʼut na riʼ chuwach ronojel ri kʼax kuqʼaxej na ri areʼ arech nimalaj utz chrech ri nubʼiʼ in».
Ri Ananiʼas kel ubʼik, kok pa ri ja, kukoj ri uqʼabʼ puwiʼ ri Saʼulo e kubʼij chrech: «Saʼulo, wachalal, xinutaq uloq awukʼ ri Ajawxel, che are ri Jesus, che ri at xawil uwach pa ri bʼe jawijeʼ at petinaq uloq; xinutaq uloq arech ri at kkʼojiʼ kʼakʼ taq awoqʼoch e arech katnoj chrech ri Tyoxlaj Uxlabʼxel».
Kʼatekʼuriʼ, ktzaq chi tza ri uwoqʼoch uloq jacha ukʼixal rij kar, e xkʼojiʼ kʼakʼ taq uwoqʼoch. E xas we uchanim riʼ xqasax ujaʼ;
kʼatekʼuriʼ kutij uwa e kkʼojiʼ kʼakʼ uchuqʼabʼ.
Kʼatekʼuriʼ, chi uchanim kok chech ubʼixik ri Jesus pa taq ri sinagoga, kubʼij che ri Areʼ Ukʼojol ri Dyos.
Konojel ri ketowik ri areʼ ksach kikʼuʼx, man kkichʼobʼ ta ubʼeʼal weriʼ e kkibʼij: «¿La man are ta waʼ we jun winaq riʼ che pa ri Jerusalem sibʼalaj xubʼan kʼax chkech ri kkibʼij we jun bʼiʼaj riʼ, e la man xpe ta waral riʼ arech eyutulik keʼukʼam ubʼi ri eʼareʼ chkiwach ri enimalaj taq chuchqajawibʼ?».
Kʼatekʼuriʼ, ri Saʼulo kʼo sibʼalaj uchuqʼabʼ e kuyojij kijolom ri eʼajjudeyibʼ che ekʼo pa Damasko aretaq chiʼ kukʼutu che ri Jesus are ri Kristo.
Sibʼalaj naj xkichʼij ri eʼajjudiʼo, kʼatekʼuriʼ xkichomaj ukamisaxik.
Ri Saʼulo, kretaʼmaj weriʼ. Xoqujeʼ; xas laqʼabʼatal taq ri uchiʼ ri tinimit chi paqʼij e chaqʼabʼ arech kuyaʼo kkikamisaj ri areʼ.
Kʼatekʼuriʼ, ri etijoxelabʼ, chi chaqʼabʼ kkikʼam ubʼi ri areʼ e kkiqasaj rukʼ kolobʼ pa jun chakach cho ri tapya.
Aretaq chiʼ xopan pa ri Jerusalem kraj kok kukʼ ri etijoxelabʼ, kʼatekʼut konojel ri eʼareʼ kkixibʼij kibʼ chech, ma kkikoj taj che ri areʼ xoqujeʼ jun tijoxel.
Xa jekʼuriʼ, ri Bʼernabʼe kukʼam ubʼik ri areʼ e kopan chkiwach ri etaqoʼnelabʼ e kubʼij chkech, jas rilik ri Ajawxel pa ri bʼe xubʼan ri Saʼulo e jas uchʼabʼexik xbʼanik, e ri utzalaj chʼawem xubʼan puwiʼ ri ubʼi ri Jesus pa ri Damasko.
Kbʼin kukʼ pa ri Jerusalem, rukʼ chuqʼabʼ kchʼawik pa ri ubʼiʼ ri Ajawxel.
Kbʼe kukʼ ri eʼajhelenista e kujunamaj ri utzij kukʼ ri eʼareʼ; kʼatekʼut, ri eʼareʼ kkaj kkikamisaj.
Ri etijoxelabʼ, aretaq chiʼ kketaʼmaj weriʼ, kkitzalejisaj ubʼik pa ri Sesareʼa e chilaʼ kkitaq ubʼik pa ri Tarso.
Pa taq we qʼij riʼ, ri Ekomon Tyox enojinaq che ri jaʼmaril pa ronojel ri Judeʼa, ri Galileʼa e pa ri Samariʼa; kkiyak kibʼ e kekʼiy che ri nimanik chrech ri Ajawxel e sibʼalaj enojinaq che ri ukubʼsibʼal ukʼuʼx ri Tyoxlaj Uxlabʼxel.
Ri Luʼ, che xas kutzalij uwach ronojel kʼolibʼal, xoqujeʼ kqaj ubʼik pa ri kachoch ri etyoxlaj taq winaq pa ri Lida.
Chilaʼ kuriq jun achi che ubʼiʼ Eneʼas, jilinik cho jun chʼat chi wajxaqibʼ junabʼ uloq; ri areʼ kaminaq ri ubʼaqil.
Ri Luʼ kubʼij chrech: «Eneʼas, ri Jesus Kristo katukolo. Chatwaʼlijoq e chabʼanaʼ utz che le achʼat». Xas chanim kwaʼlajik.
Konojel ri siwantinimit rech ri Lida e rech ri liʼaʼnik Saron, kkil ri areʼ e kkikʼex kikʼuʼx chuwach ri Ajawxel.
Kʼo pa ri Joppe chkixoʼl ri etijoxelabʼ jun ixoq che ubʼiʼ Tabʼita, pa ri chʼabʼal griʼego Dorkas kchaʼ. Ri areʼ sibʼalaj qʼinomalaj winaq, rumal ri utzalaj taq jastaq kubʼano e rumal ri pwaq che kuyaʼ pa sipanik.
Kʼatekʼuriʼ ri areʼ kyabʼinik pa taq we qʼij riʼ e kkamik. Aretaq chiʼ xchʼajtajik, kya chikaj pa ri ukabʼ aqʼanbʼal ja.
Rumal che ri Lida naqaj kʼo wi chrech ri Joppe; aretaq chiʼ ri etijoxelabʼ kketaʼmaj che ri Luʼ kʼo chilaʼ, keʼkitaq ubʼi kebʼ achijabʼ arech kkita weriʼ chrech: «Saʼj chi kamik uloq pa we qatinimit».
Ri Luʼ, xas chanim kbʼe ubʼi kukʼ. Aretaq chiʼ kopanik, chi chanim kkikʼam ubʼik pa ri ukabʼ aqʼanbʼal ja, jawijeʼ ekʼo wi ri emalkaʼnibʼ ixoqibʼ che tajin keʼoqik, keqebʼ rukʼ e kkikʼut chuwach ri jetaq atzʼyaq e ri jetaq kʼul xubʼan ri Dorkas aretaq chiʼ kʼo ri areʼ kukʼ.
Ri Luʼ keʼeresaj uloq konojel ri winaq, kxukiʼk e kchʼaw rukʼ ri Dyos. Kʼatekʼuriʼ kkaʼy che ri kaminaq bʼaqilal e kubʼij: «Tabʼita, chatwaʼlijoq 143». Ri areʼ, kujaq ri uwoqʼoch, e aretaq chiʼ kril ri Luʼ ktʼuyiʼ uloq.
Ri Luʼ kuchap ukoq chrech ri uqʼabʼ e kuwaʼlisaj ri areʼ. Keʼusikʼij ri etyoxlaj taq winaq, ri emalkaʼnibʼ ixoqibʼ e kukʼut chkiwach che ri areʼ kʼaslikalaj winaq.
Weriʼ, xetaʼmaxik pa ronojel ri Joppe, e sibʼalaj ekʼi ri xekojon chrech ri Ajawxel.
Ri Luʼ kkanaj kan kebʼ oxibʼ qʼij pa ri Joppe, pa ri rachoch ri Simon che jun winaq ajqʼolol tzʼum.

10

Pa ri Sesareʼa, kʼo jun achi che Korneliʼo ri ubʼiʼ; ri areʼ kʼamalbʼe chkech okʼal eʼajchʼoʼjabʼ pa ri Roma.
Ri areʼ kbʼe kukʼ ri ajjudiʼo che uterneʼxik ri Dyos, e xoqujeʼ jeʼ jas konojel ri eʼuwinaq, ri areʼ kuya sibʼalaj sipanik chrech ri kitinimit ri eʼajjudiʼo e sibʼalaj kubʼan uchʼawem rukʼ ri Dyos.
Kril pa ri ubʼelej kajbʼal paqʼij, saqalaj rilik kubʼano che ri Anjel rech ri Dyos kok pa ri rachoch e kusikʼij ri areʼ: «Korneliʼo».
Ri areʼ kukaʼyej e sibʼalaj kuxibʼij ribʼ. Kubʼij: «¿Jas waʼ weriʼ Ajawaxel?». –Ri anjel kubʼij: «Ri achʼawem rukʼ ri Dyos e ri asipanik, xpaqiʼ ubʼik chuwach ri Dyos jeʼ jas jun naʼtisabʼal awech.
Kʼatekʼuriʼ, kamik riʼ cheʼataqaʼ ubʼik enikʼaj achijabʼ pa ri Joppe, e chtaqaʼ ukʼamik uloq ri Simon ri kbʼix Luʼ chrech arech kpe waral.
Ri areʼ uwuqxaʼnim ribʼ pa ri rachoch jun achi ubʼiʼ Simon, ri areʼ ajqʼolol tzʼum che kʼo ri rachoch chuchiʼ ri polow».
Aretaq chiʼ xbʼe ubʼi ri anjel che ri xchʼaw rukʼ, ri Korneliʼo keʼusikʼij ekebʼ upataninelabʼ e jun soldado che kbʼe kukʼ ri ajjudiʼo, we areʼ riʼ jun chkixoʼl ri epatanijel rech,
kuya ubʼixik chkech ronojel ri xrilo e keʼutaq ubʼi pa ri Joppe.
Pa ri jun qʼij chi aqʼanoq, aretaq chiʼ ebʼenaq e naqaj chik ekʼo wi chrech ri tinimit, ri Luʼ kaqʼan puwiʼ ri ja pa ri uwaq kajbʼal arech kubʼan ri uchʼawem rukʼ ri Dyos.
Xunaʼ numik e kraj kutij uwa. Aretaq chiʼ tajin kbʼan ri uwa xril weriʼ.
Krilo che jaqalik ri kaj, e kʼo jun nimalaj usuʼtal uwach mexa che yutʼulik che ri kijebʼ utzaʼm e che qajem kubʼan uloq chuwachulew.
Chuwach ri jun suʼt riʼ kʼo ronojel kiwach chikop che kijebʼ kaqan, ekʼo kumatz e ronojel kiwach ri chikop eʼajuwokaj.
Kʼatekʼuriʼ jun chʼabʼal kubʼij chech: «Luʼ, chatwaʼlijoq, chakamisaj jun chkech ri chikop e chatijaʼ».
Kʼatekʼuriʼ ri Luʼ kubʼij: «¡Jayiʼ Ajawxel, rumal rech che ri in man kʼo ta jumul nutijom jun tzʼil e jun jas uwach che man sukʼ taj!».
Ri jun chʼabʼal pa ukamul kubʼij chrech: «Ri jastaq che usukʼubʼam ri Dyos, man bʼij bʼaʼ tzʼil at chrech».
Weriʼ, oxmul xbʼantajik, kʼatekʼuriʼ chi aninaq xpaqibʼax ri jun suʼt chikaj.
Ri Luʼ sibʼalaj sachinaq ukʼuʼx, man kuchʼobʼ ta ubʼeʼal weriʼ e tajin kuchomaj jas ubʼeʼal riʼ ri xrilo; aretaq chiʼ ri achijabʼ che etaqom ubʼi rumal ri Korneliʼo, aretaq chiʼ tzukutajinaq chi kumal ri rachoch ri Simon, xeʼopan chuwach ri uchiʼja.
Kekʼorkʼotik ukoq e kkita koq la kʼo chilaʼ ri Simon ri kbʼix Luʼ chrech.
Rumal che ri Luʼ tajin kchoman puwiʼ ri xrilo, ri Tyoxlaj Uxlabʼxel kubʼij chrech: «Ekʼo chiriʼ enikʼaj achijabʼ che katkitzukuj.
Jat bʼaʼ, chatqaj ubʼik e utz che katbʼe ubʼi kukʼ, rumal rech che in eʼintaqowinaq uloq».
Ri Luʼ xqaj uloq kukʼ ri achijabʼ riʼ e kubʼij chkech: «In riʼ jun che kitzukuj ri ix. ¿Jasche che xixpe uloq waral?».
Ri eʼareʼ kkibʼij: «Ri kʼamalbʼe Korneliʼo che jun sukʼlaj winaq e che utzalaj winaq chuwach ri Dyos, chi kʼamom uqʼabʼ che xas jewi ri areʼ; rumal rech che konojel ri tinimit eʼajjudiʼo jeriʼ kkibʼij; che xas utz wi ri areʼ; ri areʼ xukʼamowaj ri tzij chi chrech jun anjel arech ri areʼ kutaq asikʼixik ri at pa ri rachoch, arech kuta ri tzij che xas at wi rajawaxik katbʼinik».
Ri Luʼ kerokisaj pa ri rachoch e keʼupatanij. Pa ri jun qʼij chik, kwaʼlajik e kbʼe bʼi kukʼ, kebʼe ubʼi rukʼ ejujun eʼachalaxik che eʼajjope.
Pa ri jun chik qʼij kok pa ri Sesareʼa. Ri Korneliʼo ereyeʼm. Xeʼumulij ri erachalaxik e ri eʼutzalaj taq erachiʼl.
Aretaq chiʼ okem kubʼan ri Luʼ, ri Korneliʼo xukʼuluʼ, kqaj cho ri raqan e kuqʼijilaj ri areʼ.
Ri Luʼ kuwaʼlisaj e kubʼij chrech: «Chatwaʼlijoq. Ri in, xoqujeʼ xaq in jun winaq».
Kʼatekʼuriʼ, aretaq chiʼ tajin ktzijon rukʼ kok ubʼik pa ja, kʼatekʼuriʼ keʼuriqaʼ ekʼi winaq che kimulim kibʼ;
kubʼij chkech: «Ri ix iwetaʼm che man yaʼtal ta chrech jun ajjudiʼo che kkʼojiʼ rukʼ jun kaxlan winaq e che kok pa ri rachoch. Kʼatekʼut, kamik riʼ, ri Dyos xukʼut chnuwach ri in, che man kbʼix ta tzʼil on man sukʼ taj, chrech jun winaq.
Rumal kʼuriʼ aretaq chiʼ xinsikʼixik man xubʼan ta kebʼ nukʼuʼx che kinpe uloq. Kinta bʼaʼ chiwech ¿jas rumal xitaq nusikʼixik?».
Ri Korneliʼo kubʼij: «Kubʼan oxibʼ qʼij kamik riʼ, ri in tajin kinbʼan ri chʼawem rukʼ ri Dyos pa ri bʼelej kajbʼal pa ri wachoch, kʼatekʼuriʼ, chi xaqteʼ xkʼojiʼ chnuwach jun achi che kʼo ratzʼyaq che kchubʼlinik.
Kʼatekʼuriʼ kubʼij chwech: “Korneliʼo, xtataj ri achʼawem rukʼ ri Dyos, e xnaʼtaj ri asipanik chuwach ri Dyos,
chattaqan bʼaʼ ubʼik pa ri Joppe arech kkʼam uloq ri Simon ri kbʼix Luʼ chrech; ri areʼ uwuqxaʼnim ribʼ pa ri rachoch ri Simon ri ajqʼolol tzʼum, chunaqaj ri polow”.
Chi aninaq xintaqan ubʼik che ri akʼamik uloq; e ri at, utz xabʼano che xatpetik. E kamik riʼ, qonojel ri uj, uj kʼo chawach at, arech kqata ri pixabʼ che bʼim chawech rumal ri Ajawxel».
Kʼatekʼuriʼ, ri Luʼ kubʼij: «Qastzij nakʼut kinwilo, kinchʼobʼo che ri Dyos man kril ta na kiwach ri winaq,
xane pa ronojel tinimit, jachin kuxibʼij ribʼ chuwach ri areʼ e kubʼan ri sukʼil, utzalaj winaq riʼ chuwach ri Areʼ.
Ri areʼ xutaq uloq ri utzij chkech ri eʼajisraʼel, xuya ubʼixik chkech ri utzlaj tzij rech jaʼmaril rumal ri Jesukristo, ri areʼ che Ajawxel chkech konojel winaq.
Ri ix iwetaʼm ri xkʼulmataj pa ronojel ri Judeʼa. Ri Jesus che Ajnasaret, xuchapaleʼj ubʼanik pa ri Galileʼa, aretaq chiʼ ri Xwan xyaʼtaj ubʼixik rumal ri qasnaʼ,
jeʼ jas ri Dyos xuya chech ri areʼ ri Tyoxlaj Uxlabʼxel rech ri uchuqʼabʼ, ri areʼ xqʼaxik e xubʼan ri utzil e xeʼukunaj konojel ri jachintaq kʼo ukowinem ri kʼaxtokʼ pakiwiʼ; rumal rech che kʼo ri Dyos rukʼ.
Kʼatekʼuriʼ, ri uj, uj ril rech, uj tal rech ronojel ri jastaq uwach che xubʼan pa ri kitinimit ri eʼajjudiʼo e pa ri Jerusalem. Ri areʼ, xkamisaxik, xokisax cho jun ripibʼal.
Ri Dyos xuwaʼlisaj ri areʼ pa ri urox qʼij e xuya chrech che kukʼut ribʼ.
Man chkiwach ta konojel ri winaq, xane chkiwach ri eʼareʼ ri eril rech ri etal rech che xas echaʼtal chi kanoq rumal ri Dyos, chqawach uj che xujwaʼ rukʼ e xujqumun rukʼ aretaq chiʼ waʼlajinaq chi ubʼi chkixoʼl ri ekaminaqibʼ;
kʼatekʼuriʼ, xtaqan chqech arech kqayaʼ ubʼixik chkech ri winaq; e kqakʼutu che ri areʼ okisam rumal ri Dyos qʼatbʼaltzij pakiwiʼ ri ekʼaskʼoj e pakiwiʼ ri ekaminaqibʼ.
Konojel ri eqʼaxal utzij ri Dyos kibʼim che konojel ri kekojon chrech ri Areʼ, kkikʼam na riʼ pa ri ubʼiʼ ri areʼ ri sachbʼal taq umak».
Aretaq chiʼ tajin kchʼaw ri Luʼ, ri Tyoxlaj Uxlabʼxel xtzaq uloq pakiwiʼ konojel ri tajin kkita ri tzij.
Kʼatekʼuriʼ konojel ri kʼo kikojonik che qʼatom uwiʼ ri kikowil, che epetinaq uloq rukʼ ri Luʼ, sachibʼal kʼuʼx kekanajik aretaq chiʼ kkilo che ri usipanik ri Tyoxlaj Uxlabʼxel xqʼejejexik pakiwiʼ ri eʼareʼ che man pusim ta uwiʼ ri kikowil.
Rumal rech che kkito che ri eʼareʼ kechʼaw pa taq kʼi chʼabʼal e che kkibʼij nimalaj taq utzil puwiʼ ri Dyos. Kʼatekʼuriʼ, ri Luʼ kubʼij:
«¿La kʼo jun kkowinik che man kuya ta ri qasnaʼ chkech we eʼareʼ riʼ che xkʼamtaj ri Tyoxlaj Uxlabʼxel kumal jeʼ jas ri uj?».
Kʼatekʼuriʼ, ktaqanik arech kya ri qasnaʼ chkech pa ri ubʼiʼ ri Jesukristo. Xas chanim kkita chrech, arech ri areʼ kkanaj kan kukʼ kebʼ oxibʼ qʼij.

11

Ri etaqoʼnelabʼ e ri eʼachalaxik che eʼajjudeʼa, ketaʼm che ri winaq che man pusim ta uwiʼ ri kikowil xkikʼam ri utzij ri Dyos.
Xa jekʼuriʼ, aretaq chiʼ ri Luʼ xpaqiʼ uloq pa ri Jerusalem, ri winaq che pusim uwiʼ kibʼaqil, kechʼoʼjin rukʼ 158.
Kkita chech: «¿Jasche, che ri at xatok kukʼ ri winaq che man pusim ta uwiʼ ri kikowil e xatwaʼ kukʼ?».
Ri Luʼ, chjujunal kubʼij chkech ronojel ri jastaq.
Kubʼij: «Ri in tajin kinchʼaw rukʼ ri Dyos pa ri tinimit Joppe aretaq chiʼ xinwil weriʼ pa ri wuxlabʼal: jun jas uwach kqaj uloq chi pa ri kaj uloq jeʼ jas jun suʼt uwiʼ mexa che yutʼulik pa ri kijebʼ utzaʼm, kʼatekʼuriʼ xopan chnuwach in.
Sibʼalaj xinkaʼyej weriʼ, kʼatekʼuriʼ xinwil chikop erech we uwachulew che kʼo kijebʼ kaqan, xinwil eʼawaj che erech ri juyubʼ, ri ekumatz e ri echikop ajuwokaj.
Kʼatekʼuriʼ, xinta jun chʼabʼal che xubʼij chwech: “Luʼ, chatwaʼlijoq, chakamisaj jun awech e chatijaʼ”.
Ri in xinbʼij: “¡Jayiʼ, Ajawxel, rumal rech che man kʼo ta jumul okinaq jun tzʼil on jun man sukʼil taj pa nuchiʼ!”.
Pa ukamul chik ri jun chʼawibʼal chikaj xubʼij chwech: “Ri jas uwach che sukʼ kubʼan ri Dyos chrech, mabʼij at chrech che man sukʼ taj”.
Weriʼ si oxmul xubʼano, kʼatekʼuriʼ, pa ukʼisbʼalil ronojel xbʼe chi chikaj.
«Kʼatekʼuriʼ, xas chanim xeʼopan oxibʼ achijabʼ cho ri ja jawijeʼ ujkʼo wi ri uj; etaqom uloq chi pa ri Sesareʼa uloq.
Ri Ajawxel xubʼij chwech che utz kinbʼe in kukʼ. Ri ewaqibʼ eʼachalaxik che eʼajchilaʼ, xoqujeʼ xebʼe wukʼ e xujok pa ri rachoch ri achi riʼ.
Xubʼij chqech, jas rilik ri anjel xubʼano che xukʼut ribʼ pa ri rachoch e xubʼij chrech: “Chattaqan ubʼik che ukʼamik uloq pa ri Joppe ri Simon, che kbʼix Luʼ chrech.
Ri areʼ kubʼij na riʼ chawech ri tzij che kuya na ri kolobʼal chawech ri at e chkech konojel ri eʼawachalaxik”.
«Kʼatekʼuriʼ, aretaq chiʼ nuchapleʼm ri nutzij in, ri Tyoxlaj Uxlabʼxel xqaj pakiwiʼ, jeʼ jas uqajik xubʼan paqawiʼ ri uj.
Kʼatekʼuriʼ, ri in, xnaʼtaj chwech ri tzij che xubʼij ri Ajawxel: Ri Xwan xuyaʼ ri qasnaʼ rukʼ ri jaʼ, kʼatekʼut ri ix kqasax na ijaʼ pa ri Tyoxlaj Uxlabʼxel.
Xajekʼuriʼ, we ri Dyos, junam uyaʼik xubʼan chkech jacha xubʼan chqech ri uj, rumal rech che xekojon chrech ri Ajawxel Jesukristo, ¿In jachin kʼu ri in arech kinkʼuleʼlan chrech ri Dyos?».
Utz xkita we tzij pa kanimaʼ, kʼatekʼuriʼ, nim kkil wi ri Dyos e kkibʼij: «Xoqujeʼ, chkech ri winaq che man pusim ta uwi kikowil, ri Dyos xubʼano che kkikʼex ri kikʼuʼx arech kʼo ri kikʼaslemal!»
Ri winaq, che xeʼanimajik aretaq chiʼ xriqitaj ri kʼax rukʼ ri Estebʼan, kebʼe chi kʼateʼ na pa ri Fenisiʼa, pa ri Chipre e pa ri Antiʼokiʼa; e man kkiya ta ubʼixik ri tzij chkech enikʼaj winaq chik, xane xuwi chkech ri eʼajjudiʼo.
Kʼatekʼut, ekʼo kukʼ ejujun taq eʼajchipre e eʼajsirene che epetinaq uloq pa ri Antiʼokiʼa, e ri eʼareʼ ketzijon kukʼ ri eʼajgriʼego e kkiya ubʼixik chkech ri Utzalaj Utzij ri Ajawxel Jesus.
Ri uqʼabʼ ri Ajawxel kʼo kukʼ ri eʼareʼ, kʼatekʼuriʼ, ekʼi ri xekojonik e xkikʼex kikʼuʼx rukʼ ri Ajawxel.
Ri Komon Tyox rech ri Jerusalem kkita utzijol weriʼ, xa jekʼuriʼ kkitaq ubʼik ri Bʼernabʼe pa ri Antiʼokiʼa.
Aretaq chiʼ kopan chilaʼ e kril ri nimalaj usipanik ubʼanom ri Dyos chilaʼ, kkiʼkotik e kuya kichuqʼabʼ konojel, arech qas rukʼ ukowil kanimaʼ kekʼojiʼk e qas esukʼ chuwach ri Ajawxel,
rumal rech che ri areʼ jun utzalaj achi, nojinaq chrech ri Tyoxlaj Uxlabʼxel e chrech ukojonik. Sibʼalaj winaq xeʼokik, xkimulij kibʼ rukʼ ri Ajawxel.
Kʼatekʼuriʼ, ri Bʼernabʼe kbʼe ubʼik che ukʼamik uloq ri Saʼulo chi pa ri Tarso uloq.
Kuriqaʼ ri areʼ, kʼatekʼuriʼ, kukʼam ubʼi pa ri Antiʼokiʼa. Xas ronojel jun junabʼ, junam kekanaj kan kukʼ ri Komon Tyox e kkiya ubʼixik ri tzij chkech sibʼalaj ewinaq. Waral pa ri Antiʼokiʼa, chi nabʼe mul, ri etijoxelabʼ xkikʼam ri jun bʼiʼaj «ekristiʼano».
Pa taq we qʼij riʼ, enikʼaj taq eqʼaxal utzij ri Dyos, kexuliʼ uloq chi pa Jerusalem uloq e keʼopan pa ri Antiʼokiʼa.
Jun chkech ri eʼareʼ, Agabʼo ri ubʼiʼ, kwaʼlajik, kʼatekʼuriʼ rumal ri Tyoxlaj Uxlabʼxel, kuya ubʼixik che kpe na jun nimalaj wiʼjal pa ronojel ri uwachulew. We wiʼjal riʼ rukʼ ri Klaʼudiʼo kpe na wi.
Ri etijoxeʼlabʼ, xkichomaj che utz riʼ ktaq ubʼiʼ nikʼaj taq sipanik chkech ri eʼachalaxik ri ekʼo pa ri Judeʼa, ronojel ri kekowin chrech;
jeriʼ xkibʼano; xkitaq ubʼi ri sipanik chkech ri enim winaq kukʼ ri Bʼernabʼe e ri Saʼulo.

12

Kʼatekʼuriʼ, aretaq chiʼ kʼo weriʼ, ri ajawinel Herodes, kukoj uqʼabʼ pakiwiʼ ejujun taq winaq che erech ri Komon Tyox arech kubʼan kʼax chkech.
Kukamisaj ri Santiʼago rukʼ ri chʼichʼ rech chʼoʼj, ri areʼ che rachalal ri Xwan.
Aretaq chiʼ krilo, che weriʼ kqaj chkiwach ri eʼajjudiʼo, xoqujeʼ kuchap ri Luʼ. Weriʼ xkʼulmatajik pa jun qʼij rech ri kaxlanwa che man kʼo ta uchʼamilal.
Kubʼano che kchapik e kukʼyaq pa cheʼ. Kuya pakiqʼabʼ ekijebʼ juqʼat achijabʼ che erech chʼoʼj, ekijebʼ achijabʼ pa jujun taq juqʼat, arech kkilaqʼabʼej ri areʼ. Kraj che kukʼut ri areʼ chkiwach ri winaq aretaq kokʼow ri Qʼaxebʼal.
Aretaq chiʼ laqʼabʼatalik ri Luʼ pa ri cheʼ, ri Ekomon Tyox, sibʼalaj kechʼaw rukʼ Dyos puwiʼ ri areʼ.
Kʼatekʼuriʼ, are ri jun chaqʼabʼ chuxeʼ kanoq ri jun qʼij che ri Herodes kukʼut chkiwach ri winaq; ri Luʼ warinaq panikʼaj chkech ri achijabʼ che erech chʼoʼj; jattʼim rumal kebʼ chʼichʼ e chuwach ri uchiʼja, ekʼo chi kebʼ winaq che kilaqʼabʼem pa ri cheʼ.
Kʼatekʼuriʼ, chi xaqateʼ, ri anjel rech ri Ajawxel kpetik e knoj ri upaja che sibʼalaj saqil. Ri anjel kuya jun re ri Luʼ pa ri ukʼalkʼaʼx, kuwaʼlisaj e kubʼij chrech: «¡Xas chanim chatwaʼlijoq!». E ri utiqom ribʼ taq chʼichʼ ktzaq ubʼi che ri uqʼabʼ.
Ri anjel kubʼij chrech: «Chaximaʼ ri apam e chakojlaʼ ri axajabʼ»; ri areʼ kubʼan weriʼ. Kubʼij chik: «Chakʼeqalaʼ ri aqʼuʼ chawij e chinaterneʼbʼej ubʼik».
Ri Luʼ kel ubʼik, uterneʼbʼem ubʼi ri areʼ e man kuchomaj taj che we qastzij waʼ ronojel weriʼ, ri rumal che xpe ri anjel, xane kuchomaj che kʼo jun tajin krilo.
Kkiqʼaxej jun nabʼe kʼolibʼal che laqʼabʼatalik e xoqujeʼ ri ukabʼ; e keʼopan chuwach ri jun chʼichʼilaj uchiʼja che kbʼe chuwach ri tinimit. Ri uchiʼja kujaq ribʼ chkiwach. Keʼel uloq, kebʼek chi jawiʼ kkʼis wi ri jun bʼe, kʼatekʼuriʼ, ri anjel kuya kan ri areʼ.
Chi chanim pa rax winaq kchoman ri Luʼ e kubʼij: «Chi kamik riʼ, ri in, qastzij xinwetaʼmaj che are ri Ajawxel xutaq uloq ri anjel e xinresaj ubʼi pa ri uqʼabʼ ri Herodes e pa ronojel ri kkaj ri eʼajjudiʼo».
Saq chi chuwach e retaʼm chik ri riqitajinaq wi, kbʼe pa ri rachoch ri Mariʼy, ri unan ri Xwan, che Markos kuchuxik ri jun chik ubʼiʼ, jawijeʼ kimulin wi kibʼ e tajin kechʼaw rukʼ ri Dyos.
Kkʼorkʼot ukoq che ri uchiʼja, e are jun mokom kpe uloq che utorik, che ubʼiʼ Rode.
Ri areʼ retaʼm ri uchʼabʼal ri Luʼ e rumal che sibʼalaj kkiʼkotik man xutor ta ri uchiʼja, xane xutij anim, xok ubʼik che ubʼixik, che ri Luʼ kʼo chik chilaʼ cho ri uchiʼja.
Kʼatekʼuriʼ, ri eʼareʼ kkibʼij chrech: «Ri at, at mox», kʼatekʼut, ri areʼ chi utz ubʼixik kubʼano che qastzij weriʼ. Ri eʼareʼ kkibʼij: «¿La are ne lo ri anjel rech areʼ?».
Kʼatekʼuriʼ ri Luʼ, kkʼorkʼot chi jumul che ri uchiʼja. Aretaq chiʼ xkijaq ri uchiʼja, utz rilik xkibʼano e sibʼalaj xsach kikʼuʼx.
Ri areʼ rukʼ ri uqʼabʼ kuta chkech arech man kechʼaw taj, e xubʼij chkech jas resaxik xubʼan ri Ajawxel pa ri cheʼ. Kʼatekʼuriʼ, kubʼij: «Chiyaʼaʼ ubʼixik weriʼ chrech ri Santiʼago e chkech ri enikʼaj achalaxik chik». Kel ubʼik e kbʼe ubʼi pa jun kʼolibʼal chik.
Aretaq chiʼ ksaqar uwach ri qʼij, sibʼalaj kechʼuʼjar ri elaqʼabʼanelabʼ: ¿Jawijeʼ riʼ kʼo wi ri Luʼ?
Ri Herodes kuta chkech arech kkikʼam uloq ri areʼ, kʼatekʼuriʼ, man kkiriq ta chik ri areʼ. Rumal rech che man kkiriq taj, ktaqan chkech ri ajchʼimiʼyabʼ arech kekamisax ri eʼareʼ. Kʼatekʼuriʼ ri Herodes kxuliʼ ubʼik chi pa ri Judeʼa pa ri Sesareʼa, e chilaʼ kkanaj wi.
Ri Herodes, yakatajinaq nimalaj royowal kukʼ ri winaq eʼajtiro e ri eʼajsidon. Rukʼ ronojel kanimaʼ, ri eʼareʼ kepe uloq chuwach ri Herodes aretaq chiʼ chʼakatajinaq chi ri Bʼlasto kumal, ri areʼ che upataninel ri ajawinel, arech kkita ri jaʼmaril chrech; rumal rech che ri kamaqʼ xas chilaʼ wi, pa ri utinimit ri ajawinel kkikʼamaʼ wi ri kiwa.
Chi pa jun qʼij che xkichʼiko, ri Herodes ukojom taq ri ratzʼyaq rech ajawinel; tʼuyulik cho ri tem, e aretaq chiʼ kchʼaw chkiwach ri winaq,
ri eʼareʼ kkiraqaqej kichiʼ chrech: «¡Ri areʼ che tajin kchʼawik, jun Dyos, ri areʼ man jun achi taj!».
Kʼatekʼut xas we uchanim riʼ, ri anjel rech ri Ajawxel kuchʼayo ri areʼ, rumal rech che man nim ta xril wi ri Dyos, kʼatekʼuriʼ, jeʼ jas ri kiwa ri ixjut, xujach ri ruxlabʼal.
Kʼatekʼuriʼ, ri utzij ri Ajawxel xkʼiyik e kwachin uwach.
Ri Bʼernabʼe e ri Saʼulo, aretaq chiʼ xbʼantaj ri kichak pa ri Jerusalem, ketzalij ubʼik; kkikʼam ubʼik ri Xwan kukʼ, ri areʼ che Markos ri jun chik ubʼiʼ xkikoj ri winaq.

13

Kʼatekʼuriʼ pa ri Tyox rech ri Antiʼokiʼa ekʼo ejujun eqʼaxal utzij ri Dyos e enim taq ajtijabʼ: ri Bʼernabʼe, ri Simeʼon che Niger ri jun chik ubʼiʼ, ri Lusiʼo ri ajsirene, ri Manaham ri junam xetubʼanik rukʼ ri Tetrarka Herodes, e ri Saʼulo.
Kʼatekʼuriʼ, pa jun qʼij aretaq chiʼ kkinimaqʼijarisaj ri Ajawxel e kemewajik; ri Tyoxlaj Uxlabʼaxel kubʼij: «Cheʼitasaʼ kiwach ri Bʼernabʼe e ri Saʼulo iwukʼ ix, arech kkibʼan ri chak che nuchoman in chkech».
Kʼatekʼuriʼ, aretaq chiʼ xemewajtajik e xechʼawtaj rukʼ ri Dyos, kkikoj kiqʼabʼ pakiwiʼ ri eʼareʼ; kekiyaʼ kanoq arech kkikʼam uqʼabʼ ri kichak.
Kʼatekʼuriʼ, ri eʼareʼ xetaq rumal ri Tyoxlaj Uxlabʼxel arech kkibʼan ri kichak, xa jekʼuriʼ keqaj ubʼi chi kʼa pa ri Seleʼusiʼa, e chi pa ri Seleʼusiʼa ubʼik kebʼe pa ri Polow kʼa pa ri Chipre.
Aretaq chiʼ ri eʼareʼ keʼopan pa ri Salamina kkibʼij ri Utzij ri Dyos pa taq ri kisinagoga ri eʼajjudiʼo. Kʼo ri Xwan kukʼ ri eʼareʼ, che toʼbʼanel kukʼ.
Aretaq chiʼ xebʼintaj pa ronojel ri chʼaqap ulew che kʼo pa ri polow, chi kʼa pa ri Pafos, kekiriqaʼ chilaʼ jun mago, che esalwach chkech ri eqʼaxal utzij ri Dyos, Bʼar Jesus ri ubʼiʼ;
ri areʼ jun chkixoʼl ri uwinaq ri prokonsul Sergiʼo Paʼulo, ri areʼ jun nim winaq nim retambʼal. Ri areʼ keʼusikʼij ri Bʼernabʼe e ri Saʼulo, rumal rech che kraj kutaʼ ri utzij ri Dyos.
Tekʼut ri mago Elimas kchʼaw kukʼ rumal rech che ma kraj taj che ri prokonsul kkojonik –si are waʼ ri kubʼij ri ubʼiʼ pa qachʼabʼal.
Tekʼuriʼ ri Saʼulo –xoqujeʼ Paʼulo ri jun chik ubʼiʼ– nojinaq chrech ri Tyoxlaj Uxlabʼaxel, ko kukaʼyej ri areʼ.
Kubʼij chrech: «Ri at che atnojinaq che ronojel ri joʼs taq jastaq e che ronojel ri itzel taq jastaq, at ukʼojol ri kʼaxtok, ri kʼulel rech ri sukʼil, ¿la man kaya ta kan ubʼanik ri itzel taq kʼax chech ri utz taq ubʼe ri Ajawxel?
Kamik riʼ, xwilaʼ ri uqʼabʼ ri Ajawxel kʼo pawiʼ ri at. Moy katkanaj kanoq e man kawil ta chi ri qʼij pa jujun taq ikʼ». Kʼatekʼuriʼ, xaqbʼiʼ xpe ri sutz e ri qʼequʼm puwiʼ ri areʼ, kutzukuj jun winaq arech kukʼam ubʼe.
Aretaq chiʼ, ri prokonsul kril weriʼ, xkojonik e nim xril wi ri utzij ri Ajawxel.
Pa ri Pafos, ri Pabʼlo e ri erachiʼl keʼaqʼan pa jun jukubʼ; kebʼe chi kʼa pa ri Perge pa ri Panfiliʼa. Ri Xwan keʼuyaʼ kan ri eʼareʼ e ktzalej pa ri Jerusalem.
Kʼatekʼuriʼ ri eʼareʼ keʼopan pa ri Antiʼokiʼa che rulew ri Pisidiʼa. Pa ri qʼij Sabʼado keʼok pa ri sinagoga e ketʼuyiʼk.
Aretaq chiʼ xsikʼitajik ri Pixabʼ e ri kitzij eqʼaxal utzij ri Dyos; ri ekinimal ri sinogoga xetaqan chkech: «Eʼachalaxik, we kʼo jun tzij rech chuqʼabʼ che kixkowinik kibʼij chkech le winaq chibʼij bʼaʼ».
Ri Pabʼlo kwaʼlijik, kʼatekʼuriʼ kubʼan jun kʼutbʼal rukʼ ri uqʼabʼ e kubʼij:
Ri Kidyos we winaq riʼ, ri Dyos kech ri Israʼel, xeʼuchaʼ ri eqatat e xubʼan nim chkech we winaq riʼ aretaq chiʼ ri eʼareʼ naj ekʼo wi pa ri rulew ri Egipto. E rumal uchuqʼabʼ ri uqʼabʼ xeʼukʼam ubʼik arech keʼel ubʼik.
Pa kawinaq junabʼ xubʼan ri utzil chkech pa ri tzʼinalik ulew.
Aretaq chiʼ xekamisatajik wuqubʼ tinimit pa ri rulew ri Kanaʼan, xuya ri ulew chkech
pa juqʼoʼ lajuj (450) junabʼ. Kʼatekʼuriʼ xuya chkech ri enim taq winaq, chi kʼateʼ ri qʼaxal utzij ri Dyos, Samueʼl.
Kʼatekʼuriʼ, xkitaʼ jun ajawinel, e ri Dyos xuyaʼ ri Saʼul chkech che ukʼojol ri Sis, rech ri ujuqʼat ri Bʼenjamin, pa kawinaq junabʼ.
Kʼatekʼuriʼ, ri Dyos xukʼyaq ubʼiʼ ri areʼ, e xuya ri David chkech jeʼ jas ajawinel. Puwiʼ ri areʼ xubʼij we tzij riʼ: Ri in xintzukuj ri David che ukʼojol ri Jesse, jun achi che utz kril ri wanimaʼ, ri areʼ kubʼij na riʼ ronojel ri jastaq che kinwaj in.
Chi pa ri rijaʼal ri areʼ, jeʼ jas kubʼij ri tzʼibʼatalik, ri Dyos, xuya ri Jesus chrech ri Israʼel jeʼ jas jun kolonel.
Ri Xwan che xpe kan nabʼe chuwach ri areʼ, xusukʼumaj ri ropanem aretaq chiʼ xuya ubʼixik jun qasnaʼ arech konojel ri eʼuwinaq ri Israʼel kkikʼex ri kikʼux.
Aretaq chiʼ xukʼis ri ubʼe, ri Xwan xubʼij: “Ri jun che kichomaj ix che in, man in taj; ri areʼ petinaq chwij ri in, e ri in man taqal ta chwij arech kinkir ri uxajabʼ”.
Achalaxik, ri ix che ix ralkʼuwaʼl rijaʼal ri Abʼraham, e ri ix che ix kʼo kukʼ ri eʼajjudiʼo, chiwech ri ix taqom uloq we tzij riʼ che rech kolotajem.
Ri eʼuwinaq ri Jerusalem e ri ekinimal, xkibʼan taq ri kitzij ri eqʼaxal utzij ri Dyos che ksikʼix ronojel Sabʼado kneʼbʼaʼ man xkichʼobʼ taj.
Ri eʼareʼ man kʼo ta jun jas uwach xkiriq puwiʼ ri areʼ che taqal ri kamikal chrij, kʼatekʼut xkibʼan qʼatojtzij puwiʼ e xkitaʼ ri ukamisaxik chrech ri Pilato.
Aretaq chiʼ xbʼantaj kumal ronojel ri tzʼibʼatalik puwiʼ ri areʼ, kulkiqasaj cho ri ripibʼal, kʼatekʼuriʼ, xkikoj pa ri muqubʼal.
Tekʼut, ri Dyos xuwaʼlisaj ri areʼ;
pa kiʼ taq qʼij, ri areʼ xukʼut ribʼ chkiwach ri xeʼpaqiʼ rukʼ chi pa ri Galileʼa kʼateʼ pa ri Jerusalem; ri eʼareʼ che we kamik riʼ, kkiyaʼ ubʼixik chkech ri winaq ri jastaq che xkilo e xkito.
«Xoqujeʼ ri uj, kqayaʼ ubʼixik ri Utzalaj Tzij: ri tzij che xya ubʼixik chkech ri eqatit qamam,
ri Dyos xubʼan paqawiʼ ri uj ri ujrakʼuwal ri toqʼobʼ jeʼ jas ri utzij: ri areʼ xuwaʼlisaj ri Jesus, jeʼ jas ri tzʼibʼatalik pa taq ri bʼix: Ri at nukʼojol, ri in pa we qʼij riʼ xatinwalkʼuwaʼlaj.
Che ri Dyos xuwaʼlisaj xas chkixoʼl ri ekaminaqibʼ e man ktzalij ta chi jumul pa ri kamikal; utz ubʼixik ubʼanom weriʼ: ri in kinya na riʼ ri tyoxlaj taq jastaq rech ri David chiwech, kujkowinik utz ukojik kqabʼan we jastaq riʼ.
Rumal kʼuriʼ kubʼij pa jun chik kʼolibʼal: man kayaʼ ta bʼe riʼ che ri tyoxlaj awinaq kril na ri kamikal.
Xa jekʼuriʼ, ri David, ri areʼ che xubʼan pa ri ukʼaslemal ri xraj ri Dyos, ri areʼ xkamik, xokisax kukʼ ri eqatat, kʼatekʼuriʼ xril ri kamikal.
E kʼu ri jun, che xuwaʼlisaj ri Dyos, man xril ta ri kamikal.
«Utz uchʼobʼik bʼaʼ chibʼanaʼ weriʼ achalaxik, che rumal ri areʼ riʼ, xya ubʼixik ri sachbʼal mak chiwech ri ix; e ri tzaqatalaj sukʼil che man xya ta ubʼixik chiwech pa ri Upixabʼ ri Moʼises,
xaq apachin winaq che kkojonik, kyaʼtaj waʼ weriʼ chech rumal ri Areʼ.
«Qas chinaʼaʼ bʼaʼ iwibʼ, weneʼ kixqaj pa ri tzij xya ubʼixik pa ri eqʼaxal utzij ri Dyos:
¡Chiwilampeʼ ri ix, che kiwetzelaj uwach ronojel, chixibʼij bʼaʼ iwibʼ e chupoq bʼaʼ iwach ix! Rumal rech che pa taq ri iqʼij, ri in kinbʼan na jun jas uwach, che ri ix man kikoj ta riʼ, kneʼbʼaʼ kya ubʼixik chiwech».
Kʼatekʼuriʼ, aretaq chiʼ keʼel ubʼik, kkitaʼ chkech ri eʼareʼ, arech kkiya ubʼixik jun tzij puwiʼ weriʼ pa ri jun Sabʼado chik.
Aretaq chiʼ xkijach ubʼi kibʼ, ejujun taq ajjudiʼo e ejujun che ekʼo kukʼ ri eʼajjudiʼo che kkiqʼijilaj ri Dyos, xkiterneʼbʼej ri Pabʼlo e ri Bʼernabʼe; ri eʼareʼ kkitaʼ chkech che utz chekanajoq pa ri utoqʼobʼ ri Dyos.
Pa ri jun Sabʼado chik, konojel ri tinimit xkimulij kibʼ arech keʼkitaʼ ri utzij ri Dyos.
Ri eʼajjudiʼo sibʼalaj man utz taj kkinaʼo aretaq chiʼ kkil we sibʼalaj winaq riʼ, kʼatekʼuriʼ xkibʼij itzel taq tzij puwiʼ ri Dyos che ukʼuʼlelaxik taq ri utzij ri Pabʼlo.
Chi aninaq, ri Pabʼlo e ri Bʼernabʼe, rukʼ chuqʼabʼ kkibʼij: «Rajawaxik che nabʼe xya ubʼixik ri utzij ri Dyos chiwech ri ix; kʼatekʼut, rumal che ri ix xipaqchiʼj ri tzij e che ri ix kibʼan qʼatojtzij piwiʼ che man taqal ta chiwij ri junalik kʼaslemal; utz che ri uj kujbʼe kukʼ ri man kʼo ta kikojonik.
Rumal rech che jeriʼ xtaqan ri Ajawxel chqech: Ri in, katinkojo at saqil chkech ri jetaq amaqʼ, arech kakʼam ubʼi ri kolotajem chi pa taq ri ukʼisbʼalil ri uxkut uwachulew».
Ri winaq che man kʼo ta ri kikojonik, sibʼalaj kekiʼkotik rukʼ we tzij riʼ, e nim kkil wi ri utzij ri Ajawxel; konojel we winaq riʼ xekojonik, ri eʼareʼ taqal chkij ri junalik kʼaslemal.
Ri Utzij ri Ajawxel xbʼe utzijol pa ronojel ri jetaq tinimit.
Kʼatekʼut, ri eʼajjudiʼo xkikoj kikʼuʼx ri enim taq chuchuʼibʼ che kkiqʼijilaj ri Dyos e ri enim taq winaq rech ri tinimit; xkiwaʼlisaj kʼax pakiwiʼ ri Pabʼlo e ri Bʼernabʼe, e xekikʼyaq ubʼiʼ pa ri kitinimit.
Ri eʼareʼ xkikotaʼ kan pakiwiʼ ri ulew kʼo cho taq ri kaqan, kʼatekʼuriʼ xebʼe ubʼi pa ri Ikonyo.
Ri eʼachalaxik enojinaq chrech ri kiʼkotemal e chrech ri Tyoxlaj Uxlabʼxel.

14

Pa ri Ikonyo, xoqujeʼ xeʼok pa ri kisinagoga ri eʼajjudiʼo, kʼatekʼuriʼ xechʼawik e rukʼ ri tzij xkibʼij sibʼalaj ekʼi winaq eʼajjudiʼo e eʼajgriʼego xekojonik.
Kʼatekʼuriʼ, ri eʼajjudiʼo che man xekojon taj, xeʼkiwaʼlisaj ri winaq che man kʼo ta ri kikojonik kech ri eʼareʼ, arech itzel kilik kkibʼan ri eʼachalaxik.
Ri Pabʼlo e ri Bʼernabʼe xekanaj kan jujun taq qʼij chilaʼ e enojinaq chech ri uchuqʼabʼ ri Ajawxel; ri Ajawxel xubʼan taq ri kʼutbʼal e xubʼan taq ri mayibʼal rumal ri kiqʼabʼ eʼareʼ arech utz rilik kkibʼan ri winaq ri nimalaj utoqʼobʼ ri utzij ri Dyos.
Ri siwantinimit xkijach kiwach: Ejujun ekʼo kukʼ ri eʼajjudiʼo, e ri ejujun chik ekʼo kukʼ ri etaqoʼnelabʼ.
Ri man eʼajjudiʼo taj e ri eʼajjudiʼo, enabʼe ri ekinimal chkiwach, xkichomaj kkikʼyaq abʼaj pakiwiʼ,
kʼatekʼut, aretaq chiʼ xketaʼmaj weriʼ, xebʼek e xkijabʼuj kibʼ pa taq ri tinimit rech ri Likaʼoniʼa e pa ri Listra, pa ri Derbʼe e pa taq ri tinimit che ekʼo chunaqaj;
kʼatekʼuriʼ chilaʼ xkiyaʼ ubʼixik ri Utzalaj Tzij.
Kʼo chilaʼ, jun achi che tʼuyulik, cheʼrinaq taq ri raqan; xas jeriʼ aretaq chiʼ xalachik, man kʼo ta jumul bʼininaq.
Xutaʼ ri utzij ri Pabʼlo. Ri Pabʼlo utz rilik xubʼan ri areʼ e retaʼm che ri areʼ kʼo ukojonik arech kkunatajik.
Kubʼij chrech rukʼ jun kowlaj uchʼabʼal: «¡Chatwaʼlijoq, chattakʼaloq rukʼ ri awaqan!». Ri areʼ kchʼoplinik, kwaʼlijik e kbʼinik.
Ri winaq, aretaq chiʼ kkilo ri jas uwach che xubʼan ri Pabʼlo, kkiraqaqej kichiʼ pa ri chʼabʼal Likaʼoniʼo: «Ri edyos, jeʼ jas ewinaq, xeqaj uloq pa ri qatinamit».
Ri eʼareʼ, Seʼus xecha chrech ri Bʼernabʼe, e Hermes xecha chrech ri Pabʼlo, rumal rech che are ri areʼ rukʼam ubʼi ri tzij.
Ri echuchqajawibʼ rech ri Seʼus-che-kʼo-chuwach-ri-tinimit kkikʼam uloq chuwach ri uchiʼja rech ri tinimit ejujun amaʼ wakax rukʼ utzalaj taq jastaq chkij, kʼatekʼuriʼ kkisukʼumaj kibʼ kukʼ ri winaq, arech kkichiʼj jun tabʼal toqʼobʼ.
Aretaq chiʼ ri etaqoʼnelabʼ, ri Bʼernabʼe e ri Pabʼlo xketaʼmaj weriʼ, xkiraqatij ri katzʼyaq
«Eqachiʼl, ¿jasche che ri ix jelaʼ kibʼano? Ri uj xaq uj winaq, ri uj, junam ri qakʼaslemal kʼolik jeʼ jas ri ix, ri uj, ujwinaq che kqabʼij jun tzij chiwech arech ri ix kiya kanoq ronojel we man tzij taj edyos riʼ, arech ri ix kixbʼin chuwach ri kʼaslik Dyos ri xbʼanow ri kaj, ri uwach ulew, ri polow e ronojel ri kʼo pa ri areʼ.
E kukʼ taq ri eqamam eqatat, yaʼtalik rumal ri Dyos che konojel tinimit kebʼinik pa ri ubʼe;
kʼatekʼuriʼ, utz ukʼutik xubʼano che ri areʼ xuyaʼ ri utz taq jastaq chiwech, xuyaʼ ri kaj, ri jabʼ e ri utz taq qʼijil, xunojisaj ri iwanimaʼ che utzil e che kiʼkotemal».
Rukʼ we tzij riʼ, rukʼ kʼax xekiqʼatej ri winaq arech man kkiyaʼ ta jun tabʼal toqʼobʼ chkech eʼareʼ.
Kʼatekʼuriʼ, kepetik chi pa ri Antiʼokiʼa uloq e pa ri Ikoniʼo ejujun eʼajjudiʼo che kkikoj kikʼux ri winaq. Kkikʼyaq abʼaj chrech ri Pabʼlo, kʼatekʼuriʼ, kkikʼam ubʼi ri areʼ tzaʼn ri tinimit, kkichomaj che ri areʼ kaminaq chik.
Kʼatekʼut, aretaq chiʼ ri eʼutijoxelabʼ ekʼo chunaqaj ri areʼ, kwaʼlijik e kok pa ri tinimit. Pa ri jun qʼij chik, ri areʼ kbʼe ubʼi pa ri Derbʼe rachiʼl ubʼik ri Bʼernabʼe.
Aretaq chiʼ xbʼitaj rumal ri utzalaj tzij pa we tinimit riʼ e aretaq chiʼ ekʼo chiʼ sibʼalaj etijoxelabʼ, xebʼe chi jumul pa ri Listra, pa ri Ikoniʼo e pa Antiʼokiʼa.
Kkiyaʼ ri uchuqʼabʼ ri kanimaʼ ri etijoxelabʼ; kkibʼij taq ri tzij chkech arech kekanaj pa ri kikojonik: «Rajawaxik che ri uj kujqʼax pa ri kʼax arech kujok pa ri rajawibʼal ri Dyos».
Kkikoj kan ejujun taq nim winaq pa ronojel taq ri komon tyox e aretaq chiʼ kechʼaw rukʼ ri Dyos rukʼ mewajik, kekiya ri eʼareʼ pa ri uqʼabʼ ri Ajawxel, ri kekojon chrech ri Areʼ.
Kebʼe pa ri Pisidiʼa e keʼok pa ri Panfiliʼa.
Aretaq chiʼ xbʼitaj ri tzij pa ri Perge, xexuliʼ ubʼi pa ri Ataliʼa.
Xas chilaʼ, ri kyaqiqʼ kukʼam ubʼi ri kijukubʼ pa ri Antiʼokiʼa, jawijeʼ wi ri eʼareʼ xeʼel ubʼik e xkikʼam ri utoqʼobʼ ri Dyos arech kkibʼan we chak riʼ.
Aretaq chiʼ xeʼopanik, xekimulij ri Komon Tyox, kʼatekʼuriʼ kkibʼij chkech, ronojel ri jastaq che xubʼan ri Dyos kukʼ, xoqujeʼ jas ri ujaqik ri kojonik chubʼan chkiwach ri winaq che ma eʼajjudiʼo taj.
Kʼatekʼuriʼ, kekanaj jujun taq ikʼ kukʼ ri etijoxelabʼ.

15

Kʼatekʼuriʼ, xexuliʼk chi pa ri Judeʼa uloq ejujun taq winaq che xkibʼij chkech ri etijoxelabʼ: «We ri ix man kikʼam ta ri upusik ri uwiʼ ri ikowil che petinaq chi rukʼ ri Moʼises uloq, ri ix ma kixkolotaj taj».
Xechʼujarik e xchʼoʼjin ri kitzij kukʼ ri Pabʼlo e ri Bʼernabʼe, xa jekʼuriʼ, xkichomaj che ri Pabʼlo e ri Bʼernabʼe, xoqujeʼ ejujun winaq chik chkixoʼl ri eʼareʼ, kepaqiʼ pa ri Jerusalem kukʼ ri etaqoʼnelabʼ e kukʼ ri enim taq winaq, arech kkil rij we jastaq riʼ.
Ri eʼareʼ, rumal rech che etaqatalik kumal ri Komon Tyox, kebʼe pa ri Fenisiʼa e pa ri Samariʼa; kkiya ubʼixik che ri winaq ri man eʼajjudiʼo taj xkikʼex kikʼuʼx, kʼatekʼuriʼ rukʼ we tzij riʼ ri eʼachalaxik sibʼalaj kekiʼkotik.
Aretaq chiʼ xeʼopan pa ri Jerusalem, ri komon tyox, ri etaqoʼnelabʼ e ri enim taq winaq xekikʼulaj ri eʼareʼ, kʼatekʼuriʼ ri eʼareʼ xkiyaʼ ubʼixik ronojel ri jastaq uwach che xubʼan ri Dyos kukʼ ri eʼareʼ.
Kʼatekʼuriʼ ejujun chkech ri ujuqʼat ri efariseʼo che kʼo ri kikojonik, kechʼujarik e kkibʼij che xas rajawaxik wi che ri ma eʼajjudiʼo taj kpus ri uwiʼ ri kikowil e che keniman chrech ri Upixabʼ ri Moʼises.
Ri etaqoʼnelabʼ e ri enim taq winaq kkimulij kibʼ arech kkinikʼoj rilik we jastaq riʼ.
Aretaq chiʼ naj xetzijontajik, ri Luʼ kwaʼlijik e kubʼij:
Kʼatekʼuriʼ, ri Dyos, ri areʼ che retaʼm taq ri animaʼ, xukʼut ri utoqʼobʼ pakiwiʼ ri eʼareʼ, aretaq chiʼ xuya ri Tyoxlaj Uxlabʼxel chkech jeʼ jas uyaʼik xubʼan chqech uj.
Kʼatekʼuriʼ xeril ri eʼareʼ jeʼ jas rilik xubʼan chqech ri uj, rumal rech che xusukʼubʼaʼ ri kanimaʼ rukʼ ri kojonik.
¿Jas kʼuche, che ri ix kibʼan kʼax chrech ri Dyos aretaq chiʼ kiwaj kikoj jun cheʼ pakiwiʼ ri etijoxelabʼ, che ri eqamam eqatat e xoqujeʼ ri uj man kʼo ta qachuqʼabʼ che ubʼanik weriʼ?
Ri uj kqachomaj, che rumal riʼ ri utoqʼobʼ ri Ajawxel Jesus kujkoltaj riʼ jeʼ jas ri eʼareʼ».
Konojel ri komon tyox man xechʼaw ta chik, e kkita ri utzij ri Bʼernabʼe e ri Pabʼlo che kkibʼij ronojel taq ri kʼutbʼal e ronojel taq ri mayibʼal che xubʼan ri Dyos chkixoʼl ri man eʼajjudiʼo taj.
Aretaq chiʼ xkikʼis ri kitzij, ri Santiʼago kubʼij: «Eʼachalaxik, chinitatabʼej.
Ri Simeʼon xukʼutu chqawach jeʼ jas ri xubʼan ri Dyos chi pa ri nabʼe qʼij uloq, arech ri winaq che man eʼajjudiʼo taj che xas etasal chrech ri ubʼiʼ ri areʼ.
Weriʼ, utz rukʼ ri kitzij ri eqʼaxal utzij ri Dyos, rumal rech che tzʼibʼatalik:
Ri in kintzelej na riʼ e kinyak chi jumul na riʼ ri ukabʼal ri David che yojolik kanoq; kinyak chi na jumul che yojkaʼr ubʼanom, kʼatekʼuriʼ, kinyak chi na jumul riʼ,
arech ri kikʼisbʼalil ri winaq kkitzukuj ri Ajawxel, xoqujeʼ konojel ri jetaq amaqʼ che etyoxrisam chrech ri Nubʼiʼ, jewaʼ kubʼij ri Ajawxel che kukʼut
we jastaq riʼ chi pa junalik.
«Rumal kuwaʼ weriʼ, ri in kinbʼan qʼatojtzij, che xas rajawaxik man kyaʼ ta ri kʼax chkech ri man eʼajjudiʼo taj, ri kkikʼex ri kikʼux chuwach ri Dyos.
Xuwi tzʼibʼax ubʼik chkech che kʼo xa kebʼ taqanik: makitij ri tiʼj che kech ri man tzij taj edyos, makibʼan taj ri man sukʼ kʼulanem taj, makitijo ri tiʼj che xa xejitzʼax ri awaj e makitijo ri kikʼel.
Rumal rech che xas ojer tzij riʼ, ri Moʼises ekʼo uwinaq pa ronojel taq tinimit arech kkisikʼij uwach weriʼ ronojel taq Sabʼado».
Kʼatekʼuriʼ, ri eʼtaqoʼnelabʼ e ri enim taq winaq, junam uchomaxik kkibʼan kukʼ konojel ri ekomon tyox, che utz che kechaʼik ejujun chkixoʼl ri eʼareʼ e utz che ketaq ubʼi ri eʼareʼ pa ri Antiʼokiʼa kukʼ ri Pabʼlo e ri Bʼernabʼe. Ri eʼareʼ, eʼare ri Judas ri kbʼix Bʼarsabʼas chrech, ri Silas, ri areʼ jun achi che utz kkil ri eʼachalaxik.
Kʼatekʼuriʼ, kkiyaʼ ubʼik chkech ri eʼareʼ we jun wuj che xtzʼibʼaxik: «Ri etaqoʼnelabʼ e ri enim taq winaq, e ri eʼiwachalal, chkech ri eʼachalaxik che man eʼajjudiʼo taj, ri ekʼo pa ri Antiʼokiʼa, pa ri Siriʼa e pa ri Silisiʼa, kya apan jun rutzil kiwach.
Ri uj qetaʼm che ekʼo ejujun winaq chqaxoʼl ri uj che man etaqom ta ubʼik pa ri itinimit e xkibʼij nikʼaj tzij che xukoj ri kʼax chixoʼl e xubʼan kebʼ ikʼux pa ri iwuxlabʼal.
Ri uj junam uchomaxik xqabʼano che utz che keqasikʼij ejujun chqaxoʼl uj e keqataq ubʼi eʼareʼ kukʼ ri loqʼalaj Bʼernabʼe e ri Pabʼlo,
ri eʼareʼ che kijachom rukʼ toqʼobʼ ri kikʼaslemal chuwach ri ubʼiʼ ri Qajawaxel Jesukristo.
Xa jekʼuriʼ, ri uj keqataq ubʼi ri Judas e ri Silas, ri eʼareʼ kkikʼam na ubʼi waʼ weriʼ chiwech, xoqujeʼ kkikʼam ubʼi we tzij rukʼ ri kichʼabʼal.
Ri Tyoxlaj Uxlabʼxel e ri uj xqabʼan qʼatojtzʼij puwiʼ weriʼ. Ri uj kqayaʼ chiwech xa jun taqanik puwiʼ weriʼ:
Mitij ri tiʼj che xkamisax chkiwach ri man tzij taj edyos, mitij ri kikʼel, mitij ri utiʼj awaj che xa xjitzʼaxik e mibʼan ri man sukʼ kʼulanem taj. ¡Utz kibʼano, we kikʼol iwibʼ chuwach weriʼ! Chʼabʼej chi bʼaʼ».
Kʼatekʼuriʼ, ri achijabʼ che xetaq ubʼik; kekichabʼej kan ri eʼareʼ e kexuliʼ ubʼik pa ri Antiʼokiʼa, chilaʼ xekimulij ri komon tyox, kʼatekʼuriʼ kkijach chkech ri wuj che tzʼibʼam ubʼi chkech.
Kkisikʼij uwach, kʼatekʼuriʼ kekiʼkotik rumal ri tzij kubʼisabʼal kuʼx kubʼij.
Ri Judas e ri Silas, ri eʼareʼ che eqʼaxal utzij ri Dyos, xkiya ubʼixik nim ucholexik ri tzij chkech ri etijoxelabʼ arech kkʼojiʼ kichuqʼabʼ e kkubʼiʼ kikʼuʼx.
Kʼatekʼuriʼ aretaq chiʼ okʼowinaq chi kebʼ oxibʼ qʼij, xechabʼex uloq rukʼ nimalaj utzil kumal riʼ eʼachalaxik, arech ketzalej uloq kukʼ ri xetaqow ubʼik.
Ri Pabʼlo e ri Bʼernabʼe xekanaj kan pa ri Antiʼokiʼa, e ekʼi achalaxik keʼachiʼlanik, kkikʼutu e kkiyaʼ ubʼixik ri Utzalaj Tzij, ri Ttzij ri Ajawxel.
Kʼatekʼuriʼ pa jun qʼij chik, ri Pabʼlo kubʼij chrech ri Bʼernabʼe: «Chujtzalejoq e jeʼqilaʼ ri eʼachalaxik pa ronojel ri jetaq tinimit jawijeʼ wi ri xqabʼij wi ri utzij ri Ajawxel, arech kqilo jas ubʼeʼal ebʼenaq ri eʼareʼ».
Ri Bʼernabʼe kraj kukʼam ubʼi ri Xwan, ri kbʼix Markos chrech;
kʼatekʼut ri Pabʼlo man kraj taj kukʼam ubʼi ri areʼ, ri jun che xeʼuya kan ri eʼareʼ pa ri Panfiliʼa e man xchakun ta kukʼ.
Kechʼujarik, xajekʼuriʼ kkijach kibʼ. Ri Bʼernabʼe kukʼam ubʼi ri Markos rukʼ e pa jun jukubʼ kbʼe pa ri Chipre.
Ri Pabʼlo kusikʼij ubʼi ri Silas e kebʼe ubʼik, rumal taqom ubʼik ri areʼ pa ri utoqʼobʼ ri Dyos, kumal ri eʼachalaxik.
Kbʼe pa ri Siriʼa e pa ri Silisiʼa, jawijeʼ kuya wi ri kichuqʼabʼ ri Komon Tyox.

16

Xopan pa Derbʼe e pa Listra. Chilaʼ kʼo jun tijoxel che Timoteʼo ri ubʼiʼ, ral jun ajjudiʼa che kʼo ri ukojonik, e ri utat jun ajgriʼego achi.
Ri eʼachalaxik pa ri Listra e pa ri Ikoniʼo utz kkil ri areʼ.
Ri Pabʼlo kuqʼalajisaj chuwach che kraj kukʼam ubʼi ri areʼ. Kukʼam ubʼi ri areʼ e kupus ri uwiʼ ri ukowil, rumal rech che ekʼo nikʼaj eʼajjudiʼo pa we tinimit riʼ, kʼatekʼuriʼ konojel ri winaq ketaʼm che ajgriʼego ri utat areʼ.
Pa taq ri tinimit jawijeʼ kebʼe wi, kkiyaʼ ubʼixik ri jetaq tzʼibʼanik che xkitzʼibʼaj ri etaqoʼnelabʼ e ri enim taq winaq rech ri Jerusalem, e kkiya ubʼixik chkech che rajawaxik keniman chrech weriʼ.
Kʼatekʼuriʼ, ri Ekomon Tyox xkʼojiʼ kichuqʼabʼ pa ri kikojonik e ronojel taq qʼij kekʼyarik.
Keqʼax pa ri rulew ri Frigiʼa e pa ri kulew ri eʼajgalasiʼa, xane rumal rech che ri Tyoxlaj Uxlabʼxel xeʼuqʼatej che uyaʼik ubʼixik ri Tzij pa ri Asiʼa.
Aretaq chiʼ ri eʼareʼ ekʼo chi chunaqaj ri Misiʼa, kkaj keʼok pa ri Bʼitiniʼa, kʼatekʼut man yaʼtal ta chkech rumal ri Tyoxlaj Uxlabʼxel.
Kebʼe pa ri Misiʼa e kexuliʼ pa ri Troʼada.
Kʼatekʼuriʼ chaqʼabʼ, ri Pabʼlo xril weriʼ: Jun ajmasedoniʼa kʼo chilaʼ, takʼalik xutaʼ weriʼ chrech: «Chatok bʼaʼ pa ri Masedoniʼa, saʼj uloq e chujakoloʼ».
Kʼatekʼuriʼ, xas chanim kqaj kujok pa ri Masedoniʼa, rumal rech che kqachomaj che ri Dyos utz qasikʼixik kubʼano arech ri uj kqakʼam ubʼik ri utzalaj tzij pa we tinimit riʼ.
Kujel ubʼi pa jun kukubʼ rech ri Troʼada, e kujbʼe pa ri Samotrasiʼa, e pa ri jun qʼij chik kujbʼe pa ri Neʼapolis,
chi pa ri Neʼapolis kujbʼe ubʼi pa ri Filipos, che jun tinimit che xas are nabʼe nim ubʼantajik pa ri Masedoniʼa; pa we jun tinimit riʼ ekʼo eʼajromano. Kujkanaj kebʼ oxibʼ qʼij pa we tinimit riʼ,
kʼatekʼuriʼ pa ri Sabʼado, xujel ubʼi pa ri uchiʼ ri tinimit, kujbʼe chuchiʼ jun nimaʼ, jawijeʼ kbʼan wi ri chʼawem rukʼ ri Dyos. Aretaq chiʼ ri uj tʼuyulik, ri uj kqayaʼ ubʼixik ri tzij chkech ri ixoqibʼ che xkimulij kibʼ chilaʼ.
Kʼatekʼuriʼ, jun ixoq, che Lidiʼa ri ubʼi xuta ri qatzij; ri areʼ jun ajkʼay ajtiʼatira; xuqʼijilaj ri Dyos. Ri Ajawxel kujaq ri ranimaʼ arech ri areʼ utz kril taq ri utzij ri Pabʼlo.
Kʼatekʼuriʼ aretaq chiʼ ri areʼ e ri uwinaq xkikʼam ri qasnaʼ, kutaʼ weriʼ chqech: «We ri ix kichomaj che ri in, in utz chuwach ri Ajawxel, chisaʼj bʼaʼ e chixkanaj kanoq pa ri wachoch». Kʼatekʼuriʼ, weriʼ, jun taqanik ri xubʼan chqech.
Pa jun qʼij che ri uj xujbʼe pa ri ukʼolibʼal ri chʼawem rukʼ ri Dyos, ri uj xqariq jun mokom che chapom rumal jun uxlabʼal Pitom. Ri erajaw xkichʼak sibʼalaj pwaq rukʼ ri utzij che kuya ubʼixik puwiʼ ri jastaq che kpe na.
Ri areʼ xujuterneʼbʼej, ri Pabʼlo e ri uj; sibʼalaj kuraqaqej uchiʼ: «We winaq riʼ eʼupataninel ri Dyos ri Nimalaj ubʼantajik; kkibʼij chiwech ri ubʼe ri kolotajem».
Jeriʼ xubʼan pa kʼi taq qʼij. Kʼatekʼuriʼ ri Pabʼlo kpe royowal, kukaʼyej ri areʼ e kubʼij chrech ri uxlabʼal: «Kinya jun taqanik chawech pa ri ubʼiʼ ri Jesus Kristo, arech ri at katel ubʼi pa we ixoq riʼ». Ri jun uxlabʼal chi aninaq xel ubʼik.
Kʼatekʼut, ri erajaw, aretaq chiʼ kkilo che xkitzaq ri sibʼalaj kipwaq, xkikoj kiqʼabʼ chkech ri Pabʼlo e ri Silas, e kekikʼam ubʼi ri eʼareʼ pa ri kʼaybʼal chkiwach ri eqʼatal taq tzij.
E kkibʼij aretaq chiʼ kekikoj ri eʼareʼ chkiwach ri estrategiʼos: «We winaq riʼ keʼkichʼuychʼaʼ ri qatinimit; waʼ we eʼareʼ riʼ, eʼajjudiʼo,
kʼatekʼuriʼ kkikʼut jujun jas taq uwach che man yataʼl ta kumal ri eʼajromano che kqakʼulaj e kqaterneʼbʼej uj weriʼ».
Ri winaq kkimulij kibʼ chqawach, e ri estrategiʼos xkibʼano arech kesax ri qatzʼyaq chqij, ketaqanik arech kujchʼayik rukʼ taq chʼimiy.
Aretaq chiʼ sibʼalaj xujchʼaytajik, xujkʼyaq pa ri cheʼ, kʼatekʼuriʼ kkiyaʼ ubʼixik chrech ri jun che kchajin ri cheʼ che utz qachajixik kubʼano.
Rukʼ we tzij riʼ, ri chajinel xeʼukʼyaq pa ri cheʼ kʼatekʼuriʼ, utz uyutik ri kaqan kubʼano.
Pa ri kabʼlajuj kajbʼal rech ri chaqʼabʼ, ri Pabʼlo e ri Silas xechʼaw rukʼ ri Dyos, xkibʼixoj taq ri bʼix rech ri Dyos; ri ekʼo pa cheʼ xkita weriʼ.
Xas chanim xpe jun nim kabʼraqan, kʼatekʼuriʼ, sibʼalaj kʼax xuriq ri ja. Xaqbʼi, ronojel taq ri uchiʼja xjaqatajik, kʼatekʼuriʼ xtʼoqapinik ronojel ri jatʼibʼal kech ri ekʼo pa cheʼ.
Ri ajchajinel chech ri cheʼ xkʼastajik, kʼatekʼuriʼ aretaq chiʼ krilo che jaqatalik ri uchiʼ taq ja, kukʼam ubʼi ri uchʼichʼ rech chʼoʼj e kraj kukamisaj ribʼ, rumal rech che kuchomaj che ri ekʼo pa cheʼ xeʼel ubʼik.
Kʼatekʼut, ri Pabʼlo kuraq uchiʼ chech: «Mabʼan kʼax chech awibʼ, rumal rech che qonojel ujkʼo waral riʼ».
Ri ajchajinel chech ri cheʼ kutaʼ jun chäj, rukʼ bʼirbʼitem kutij anim xok ubʼik, kʼatekʼuriʼ kukʼyaq ribʼ chuwach ri kaqan ri Pabʼlo e ri Silas.
Kubʼano che ri eʼareʼ keʼel ubʼik e kubʼij: «Eʼajaw, ¿jas ri kinbʼan na riʼ ri in arech kinkolotajik?».
Kkibʼij chrech: «Chatkojon chrech ri Ajawxel Jesus e katkolotajik ri at e ri eʼawinaq».
Kʼatekʼuriʼ, kkiya ubʼixik chrech ri utzij ri Ajawxel, e chkech konojel ri eʼuwinaq ekʼo pa rachoch.
Kʼatekʼuriʼ, xas chanim, ri ajchajinel, chaqʼabʼ keʼukam ubʼi ri eʼareʼ rukʼ; kuchʼaj ri sokotajinaq chkech, kʼatekʼuriʼ, xas chanim xukʼam ri qasnaʼ ri areʼ, xoqujeʼ konojel ri eʼuwinaq.
Kʼatekʼuriʼ, kubʼano arech ri eʼareʼ kepaqiʼ pa ri rachoch; kusukʼumaj ri mexa e kkiʼkot kukʼ konojel ri eʼuwinaq rumal rech che xkojon che ri Dyos.
Aretaq chiʼ kopan ri qʼij, ri estrategiʼos keʼkitaq ubʼik ri liktores arech kbʼix chrech ri ajchajinel: «Cheʼawesaj ubʼik we winaq riʼ».
Ri ajchajinel kubʼij we tzij riʼ chrech ri Pabʼlo: «Ri estrategiʼos xekitaq uloq winaq arech kekibʼij chqech che kixqatzaqopij ubʼik. Chixel bʼaʼ ubʼik, e jix ubʼik».
Kʼatekʼut, ri Pabʼlo kubʼij chkech ri liktores: «Ri eʼareʼ xkibʼano che ri uj xujchʼay chkiwach nimalaj konojel winaq, kʼatekʼuriʼ man kʼo ta qʼatbʼaltzij xkibʼan paqawiʼ, ri uj che uj ajromano, kʼatekʼuriʼ xujkikʼyaq pa ri cheʼ, e kamik riʼ ¿la are kkaj che pa awatalik kujkesaj ubʼik? ¡Jayiʼ! Chepet bʼaʼ ri eʼareʼ che qesaxik ubʼik arech xas eʼareʼ kujkitzoqopij ubʼik».
Ri liktores kkikʼam ubʼik we tzij riʼ chkech ri estrategiʼos. Ri eʼareʼ kkixibʼij kibʼ aretaq chiʼ ketaʼmaj che eʼajromano ri eʼareʼ;
ri estrategiʼos xepetik e sibʼalaj xkitaʼ chkech arech kkiya kan ri tinimit.
Aretaq chiʼ keʼel ubʼik pa ri cheʼ, ri Pabʼlo e ri Silas kebʼe pa ri rachoch ri Lidiʼa; keʼkil chi na ri eʼachalaxik, kʼatekʼuriʼ xkiya jun tzij chkech rech kichuqʼabʼ; kʼatekʼuriʼ xebʼe ubʼik.

17

Kebʼe pa ri Anfipolis e Apoloniʼa e keʼopan pa ri Tesalonika, jawijeʼ kʼo wi jun kisinagoga ri eʼajjudiʼo.
Xoqujeʼ waral riʼ, ri Pabʼlo katzijon kukʼ ri eʼareʼ. Pa oxibʼ Sabʼado kchʼaw kukʼ puwiʼ ri Tzij.
Xukʼut ri saqalaj tzij chkiwach, che rajawaxik che ri Kristo kukʼaxkolij e kkʼastaj uwach chkixoʼl ri ekaminaqibʼ, ri areʼ kubʼij: «Ri Kristo, are ri Jesus che ri in kinbʼij chiwech».
Ejujun chkech ri eʼareʼ kkichomaj che utz we tzij riʼ e xeʼok kukʼ ri Pabʼlo e ri Silas, xoqujeʼ ekʼi chkech ri eʼokinaq kukʼ ri eʼajjudiʼo kebʼe kukʼ ri eʼareʼ, xoqujeʼ ekʼi eʼajgriʼego xeʼok kukʼ, xoqujeʼ ri ekʼi ekinimal ri ixoqibʼ xeʼok kukʼ.
Kʼatekʼuriʼ ri eʼajjudiʼo enojinaq che tiʼtik; kekikʼam ubʼi pa ri kʼaybʼal enikʼaj winaq che ebʼanal taq kʼax, ri eʼareʼ xekimulij ri winaq e kkikoj kikʼuʼx ri tinimit; kebʼe cho ri rachoch ri Jason, che kitzukuxik ri Pabʼlo e ri Silas arech kekikʼam uloq chkiwach ri siwantinimit.
Rumal kʼut che man kekiriqaʼ taj, kkikʼam ubʼi ri Jason e enikʼaj taq eʼachalaxik chik chkiwach ri eqʼatbʼaltzij e kkiraqaqej kichiʼ: «We winaq riʼ kekojon kʼuʼx e kechʼuychʼaʼnik chech ronojel we uwachulew, e pa we uchanim riʼ ri eʼareʼ ekʼo waral riʼ,
e we Jason riʼ eʼukʼulam pa ri rachoch. Konojel we winaq riʼ, man esukʼ ta chuwach ri upixabʼ ri Sesar, rumal rech che kkiya ubʼixik che kʼo jun chik ajawinel, che are ri Jesus».
Chuwach we raqoj taq chiʼaj riʼ, kkixibʼij kibʼ ri winaq e ri eqʼatbʼaltzij,
kekitaʼ pwaq chkech ri Jason e ri enikʼaj chik, kʼatekʼuriʼ kekitzoqopij ubʼik.
Kʼatekʼuriʼ, pa aninaqil, ri eʼachalaxik kkibʼano arech ri Pabʼlo kel ubʼik chaqʼabʼ e xoqujeʼ ri Silas, kekitaq ubʼik pa ri Bʼereʼa. Aretaq chiʼ ri eʼareʼ keʼopan jelaʼ, kebʼe pa ri sinogoga kech ri eʼajjudiʼo.
Ri eʼajjudiʼo ekʼo waral riʼ, kʼo jun kuxlabʼal che utz chi na chuwach ri eʼajtesalonika; chanim kkikʼam ri tzij. Ronojel taq qʼij ri eʼareʼ kkisikʼij taq ri tzij arech kkil rij we qas jeriʼ ronojel ri jastaq.
Ekʼi chkech ri eʼareʼ kekojonik, xoqujeʼ ri ekinimal ri ixoqibʼ che eʼajgriʼego, e ejujun taq achijabʼ.
Kʼatekʼuriʼ, aretaq chiʼ ri eʼajjudiʼo che ekʼo pa ri Tesalonika, kketaʼmaj che ri Pabʼlo, xas xoqujeʼ xubʼij ri utzij ri Dyos pa ri Bʼereʼa, kebʼe jelaʼ, keʼkikojoʼ kikʼuʼx e keʼkichʼuychʼaʼ ri winaq chilaʼ.
Pa aninaqil, ri eʼachalaxik kkibʼano che ri Pabʼlo kel ubʼik e kbʼe ubʼik, kusukʼ ubʼik pa ri polow; ri Silas e ri Timoteʼo kekanaj kan chilaʼ.
Ri xekʼamow ubʼi ri Pabʼlo kkikʼam ubʼi ri areʼ chi kʼa pa ri Atenas, kʼatekʼuriʼ ketzalej uloq rukʼ jun taqkil arech ri Silas e ri Timoteʼo xas chanim kebʼe ubʼi rukʼ ri Pabʼlo.
Aretaq chiʼ ri Pabʼlo ereyeʼm ri eʼareʼ pa ri Atenas, ri ruxlabʼal kpe royowal chuwach taq ri wachbʼal kech ri man tzij taj edyos, che nojinaq ri tinimit chrech.
Kchʼaw kukʼ ri eʼajjudiʼo e kukʼ ri kkiqʼijilaj ri Dyos pa ri sinagoga, e ronojel taq qʼij kchʼaw kukʼ ri winaq che ekʼo pa ri kʼaybʼal.
Xoqujeʼ, ekʼo jujun taq winaq che nimalaj kitijojbʼem kibʼ: ri epikureʼos e ri estoʼikos che xeʼopan rukʼ ri areʼ. Ejujun kkibʼij: «¿Jas kraj waʼ kuroqʼorotej we jun winaq riʼ?». Ejujun chik kkibʼij: «Ri areʼ kjunamatajik rukʼ jun che ktzijon pakiwiʼ ekaxlan taq dyoses», rumal rech che kuya ubʼixik ri Jesus e ri kʼastajibʼal uwach.
Kkikʼam ubʼi ri areʼ chuwach ri Aʼeropago e kkibʼij chrech: «¿La yaʼtalik chqech uj che kqetaʼmaj ri tzij che kakʼut ri at?
Rumal rech che ri uj man saq ta chqawach ri tzij che kabʼij ri at chqech. Ri uj kqaj qetaʼmaj ri jastaq che kubʼij we tzij riʼ».
Rumal rech, che konojel ri eʼajatenas e ri ekaxlan taq winaq che ri ekʼo chilaʼ, ri eʼareʼ man kʼo ta jun chik kichak, xuwi ekʼo che utayik ri kʼisbʼal taq uwach jastaq elenaq uloq.
Kʼatekʼuriʼ, ri Pabʼlo, takʼalik panikʼaj chrech ri Aʼeropago kubʼij: «Ri ix, ix siwantinimit rech ri Atenas, ri in kinwilo, che ri ix sibʼalaj are nim ikojbʼal chkiwach konojel winaq.
Rumal rech, che aretaq chiʼ xinbʼin pa ri itinimit e xinwil ri etyoxlaj taq nim ja, ri in xinriq jun tabʼal rukʼ we tzij riʼ: “Chech ri man etaʼmatal ta uwach dyos”. Kʼatekʼuriʼ, ri in, are kilinya ubʼixik chiwech ri jun che kiqʼijilaj ri ix e che man iwetaʼm ta uwach.
«Ri Dyos che xbʼanow ri uwachulew e ronojel ri jas taq uwach, ri areʼ, are Ajawxel chrech ri kaj e chrech ri ulew, man kjeqiʼ ta pa jun ja che ktzʼaqik rukʼ kiqʼabʼ winaq.
Ri kiqʼabʼ ri winaq man kkipatanij ta ri areʼ, rumal rech che ri areʼ man rajawaxik ta jun patanajik chrech, ri areʼ che are kyaʼow ri kʼaslemal, ri kyaʼow ri uxlabʼal e ronojel ri jastaq.
Ri areʼ, xas pa jun umajibʼal uloq xeʼukʼisaj konojel ri winaq, arech kejeqiʼ pa ronojel ri uwachulew; xukoj ronojel uwach taq qʼij pa ri uwachulew jawijeʼ kejeqiʼ wi ri winaq.
Xubʼan weriʼ arech ri winaq kkitzukuj ri jastaq rech ri kaj, arech kekowinik kkiriq ri areʼ, kʼatekʼuriʼ, ri areʼ man naj taj kʼo wi chqech ri uj.
Ri uj, pa ri areʼ kʼo wi ri qakʼaslemal, ri uj kujsilobʼik pa ri areʼ e ujkʼo pa ri areʼ. Waʼ weriʼ xbʼitaj kumal ejujun winaq che ekʼo chixoʼl ri ix: “Rumal rech che ri uj xas uj rijaʼlil ri areʼ”.
«Xa jekʼuriʼ, we uj rijaʼal ri Dyos, maqachomaj bʼaʼ che ri jastaq rech ri kaj, jeriʼ jas ri qʼan pwaq, ri saq pwaq on ri abʼaj, che kichakun ri winaq rukʼ jeʼlik taq chak e rukʼ ri noʼjbʼal.
«Kʼatekʼuriʼ, kamik riʼ, ri Dyos, xyupiʼ uwoqʼoch chuwach taq ri man ketaʼmam ta ri winaq, e kuya ubʼixik chkech konojel winaq pa ronojel kʼolibʼal, arech ri eʼareʼ kkikʼex kikʼuʼx
rumal rech che kukoj na jun qʼij che ri areʼ kubʼan na ri qʼatojtzij puwiʼ ri uwachulew, jeʼ jas ri usukʼil ri areʼ, rumal ri jun achi che xukoj ri areʼ; xukʼut chkiwach konojel, che qastzij waʼ weriʼ, aretaq chiʼ xukol ri areʼ chuwach ri kamikal».
Aretaq chiʼ kkita we tzij riʼ puwiʼ ri kʼastajibʼal wachaj chkixoʼl ri ekaminaqibʼ, ekʼo nikʼaj kketzʼabʼej uwach, enikʼaj chik kkibʼij: «Ri uj kqakʼot na ri achiʼ riʼ pa jumul chik puwiʼ weriʼ».
Jeriʼ nakʼut, ri Pabʼlo xel ubʼik chkixoʼl ri eʼareʼ.
Ejujun winaq keʼok rukʼ ri areʼ e kekojonik. Jun chkech, are ri Diʼonisiʼo Aʼeropagita, xoqujeʼ kʼo jun ixoq Damaris ri ubʼiʼ, e ekʼo nikʼaj chik.

18

Ri Pabʼlo kel bʼi naj che ri Atenas, kbʼe ubʼi pa ri Korinto.
Kuriqaʼ jun ajjudiʼo, Akila ri ubʼi, e che are ri Ponto utinimit, che kʼateriʼ xopan pa ri Italiʼa rukʼ ri rixoqil Prissila, rumal rech che xel jun Upixabʼ ri Klaʼudiʼo che ktaqanik, che konojel ri eʼajjudiʼo keʼel ubʼik pa ri Roma. Ri Pabʼlo kopan kukʼ ri eʼareʼ,
ri areʼ junam ri uchak kukʼ ri eʼareʼ e kkanaj pa ri kachoch e kchakun kukʼ ri eʼareʼ. Ri kichak are kkibʼan taq kabʼal.
Ronojel Sabʼado xkikʼam ubʼi pa ri sinagoga e ri areʼ sibʼalaj kraj kukoj uchoqʼabʼ chkech ri eʼajjudiʼo e ri eʼajgriʼego, arech kekojonik.
Aretaq chiʼ ri Silas e ri Timoteʼo xeʼopan chi pa ri Masedoniʼa uloq, ri Pabʼlo, chi ronojel taq qʼij xok che ubʼixik ri tzij, xubʼij chkech ri eʼajjudiʼo che ri Jesus are ri Kristo.
Chuwach taq ri kʼax che xkibʼan chrech ri areʼ e chuwach ri itzel taq tzij xkibʼij, ri Pabʼlo kutotaʼ ri ratzʼyaq e kubʼij chkech: «¡Tzaq bʼaʼ ri ikikʼel piwi! Ri in in sukʼ chuwach weriʼ, kʼatekʼuriʼ, chi pa ri ukamik riʼ kinbʼe kukʼ ri man eʼajjudiʼo taj»,
Ri Pabʼlo kel ubʼi chilaʼ, kbʼe pa ri rachoch jun achi che Justo ri ubʼiʼ, ri areʼ jun winaq che kqʼijilan che ri Dyos; ri rachoch kʼo chunaqaj ri sinagoga.
Ri Krispo, ri areʼ che are kinimal ri sinagoga, xkojon che ri Ajawxel kukʼ konojel ri uwinaq. Ekʼi eʼajkorinto che xkitaʼ ri utzij ri Pabʼlo, xekojonik e xkikʼam ri qasnaʼ.
Chaqʼabʼ, pa jun wachbʼal, ri Ajawxel kubʼij chrech ri Pabʼlo: «Maxibʼij awibʼ. Chataqej ubʼixik ri tzij, matzʼapij achiʼ.
Rumal rech che ri in, in kʼo awukʼ, e man kʼo ta jun winaq kukoj na riʼ jun qʼabʼ chawech arech kubʼan ri kʼax chawech, rumal rech che ri in, xas ekʼo wi sibʼalaj enuwinaq pa we tinimit riʼ».
Xkanaj chilaʼ jun junabʼ rukʼ waqibʼ ikʼ, xukʼut ri utzij ri Dyos chkech ri winaq.
Kʼatekʼuriʼ, aretaq chiʼ ri Galiʼon ajqʼatbʼaltzij (prokonsul) pa ri Akaya; ri eʼajjudiʼo kekikʼyaq kibʼ puwiʼ ri Pabʼlo e kekikʼam ubʼi ri areʼ chuwach ri qʼatbʼaltij,
e kkibʼij: «We jun winaq riʼ are kraj kukoj kikʼuʼx ri winaq arech kkibʼan nikʼaj jastaq che uqʼijilaxik ri Dyos che kukʼuleʼlaj uwach ri Pixabʼ».
Ri Pabʼlo kraj kujaq ri uchiʼ, aretaq chiʼ ri Galiʼon kubʼij chkech ri eʼajjudiʼo: «Weta kʼo jun makaj on jun itzel jas uwach, ri in kinkʼam uqʼabʼ riʼ ri ichʼoʼj.
Kʼatekʼut, rumal rech che ri ix kixtzijon puwiʼ taq tzij, puwiʼ taq bʼiʼaj e puwiʼ ri ipixabʼ ri ix, ¡ix bʼa chixilowoq weriʼ! ¡Ri in, ma kinwaj taj in qʼataltzij puwiʼ weriʼ!».
E xeʼeresaj uloq pa ri qʼatbʼaltzij.
Kʼatekʼuriʼ, xkichap ubʼi ri Sostenes, ri areʼ che kinimal ri winaq pa ri sinagoga, e chuwach ri qʼatbʼaltzij kkichʼay ri areʼ. E ronojel weriʼ xas man kʼo ta upatan chuwach ri Galiʼon.
Ri Pabʼlo kkanaj na kan chilaʼ pa ri Korinto kʼi taq qʼij, kʼatekʼuriʼ kel ubʼik chkixoʼl ri eʼachalaxik e kaqʼan ubʼi pa jun kukubʼ che kbʼe pa ri Siriʼa. Ri Prissila e ri Akila kebʼe ubʼi rukʼ. Ri Pabʼlo xusokaj ronojel ri uwiʼ pa ri Senkreʼas, rumal rech che xuyaʼ jun utzij chuwach ri Dyos.
Xeʼopan pa ri Efeso e chilaʼ xkijach kibʼ. Kbʼe pa ri sinagoga e kchʼaw kukʼ ri eʼajjudiʼo.
Ri eʼareʼ, kkitaʼ chrech ri areʼ arech kkanaj kebʼ oxibʼ qʼij kukʼ, kʼatekʼuriʼ, ri areʼ man xraj taj.
E aretaq chiʼ kel ubʼik, kubʼij chkech: «Ri in kinpe chi na waʼ iwukʼ we kraj ri Dyos». Kʼatekʼuriʼ kbʼe ubʼi pa ri Efeso pa ri polow.
Xqaj pa ri rulew ri Sesareʼa, e kuʼulya jun rutzil kiwach ri komon tyox, kʼatekʼuriʼ xxuliʼ ubʼi pa ri Antiʼokiʼa;
xkanaj kebʼ oxibʼ qʼij chilaʼ, kel ubʼik e kbʼe pa ri Galasiʼa e pa ri Frigiʼa, e kuya ri kichuqʼabʼ ri etijoxelabʼ.
Jun ajjudiʼo, Apolo ri ubʼi, ri areʼ ajalejandriʼa. Xpe pa ri Efeso; ri areʼ utz ukʼamik e utz retaʼmaxik ri Tzij xubʼano.
Xkʼut chuwach ri ubʼe ri Ajawxel, e rukʼ ri uchuqʼabʼ ri Uxlabʼaxel, utzalaj ubʼixik e ukʼutik kubʼan ronojel ri jastaq puwiʼ ri Jesus, kʼatekʼut ri areʼ xuwi retaʼm ri qasnaʼ rech ri Xwan.
Ri areʼ utz ubʼixik ri Tzij kubʼan pa ri Sinagoga. Aretaq chiʼ ri Prissilla e ri Akila xkitaʼ ri areʼ, xkikʼam ubʼi kukʼ e kkikʼut chuwach ri utzlaj Bʼe.
Ri areʼ kraj kbʼe pa ri Akaya; xa jekʼuriʼ ri eʼachalaxik kkiya uchuqʼabʼ arech kbʼe chilaʼ, e kekitzʼibʼaj ubʼik ri etijoxelabʼ arech utz ukʼulaxik kkibʼan ri areʼ. Aretaq chiʼ ri areʼ xopan jelaʼ, kkʼulaxik rukʼ utzil e jun nimalaj tobʼnik chkech ri ekojonelabʼ,
rumal rech che sibʼalaj utz ukʼutik xubʼan chkiwach ri eʼajjudiʼo, che ri Jesus are areʼ ri Kristo; e weriʼ rukʼ ri Tzij kukʼutu.

19

Aretaq chiʼ kʼo ri Apolo pa ri Korinto, ri Pabʼlo kuqʼaxej ri nim taq juyubʼ e kok pa ri Efeso, jawijeʼ xeʼuriqaʼ wi ejujun taq tijoxelabʼ,
kʼatekʼuriʼ kutaʼ chkech: «¿La xikʼam ix ri Tyoxlaj Uxlabʼxel aretaq chiʼ xixkojonik?». Ri eʼare kkibʼij chrech: «Ri uj man xqata taj we kʼo ri Tyoxlaj Uxlabʼxel».
Kʼatekʼuriʼ ri Pabʼlo kubʼij: «¿Jas kʼu uwach qasnaʼ xikʼam ri ix?». Kkibʼij: «Are ri uqasnaʼ ri Xwan».
Kʼatekʼuriʼ ri Pabʼlo kubʼij: «Ri Xwan xuya jun qasnaʼ rech kʼexebʼal kʼuʼx, aretaq chiʼ xubʼij chkech ri winaq, arech kekojon chrech ri jun che petinaq uloq chrij ri areʼ, che are ri Jesus».
Rukʼ taq we tzij riʼ, xkikʼam ri kiqasnaʼ pa ri ubʼi ri Ajawxel Jesus;
e aretaq chiʼ ri Pabʼlo kukoj ri uqʼabʼ pakiwiʼ, ri Tyoxlaj Uxlabʼxel kpe pakiwiʼ ri eʼareʼ, kʼatekʼuriʼ kechʼaw pa taq chʼabʼal e kkibʼan eqʼaxal utzij ri Dyos.
Ekabʼlajuj we eʼachijabʼ riʼ.
Ri Pabʼlo kbʼe pa ri sinagoga e pa oxibʼ ikʼ rukʼ chuqʼabʼ kchʼawik. Kuya ubʼixik ri tzij puwiʼ ri rajawibʼal ri Dyos e kraj che utz kqaj chkiwach weriʼ.
Kʼatekʼut, ekʼo jujun che man xkikoj ta weriʼ, xkibʼij ri itzel puwiʼ ri Bʼe chkiwach ri winaq. Man kbʼe ta chi kukʼ ri eʼareʼ, keʼukʼam ubʼi ri etijoxelabʼ. Ronojel taq qʼij kuya ubʼixik ri Tzij chkech pa ri utijonbʼal ri Tirano.
Jeriʼ xubʼano pa kebʼ junabʼ, e konojel ri eʼajasiʼa, ri eʼajjudiʼo e ri eʼajgriʼego, xuyaʼo xkita ri Utzij ri Ajawxel.
Ri Dyos xubʼan nim taq mayibʼal rumal ri uqʼabʼ ri Pabʼlo,
xa jekʼuriʼ, aretaq chiʼ kokisax pakiwiʼ ri eyawabʼibʼ, jun payuʼ on jun suʼt che xukoj ri areʼ, ri yabʼil kel ubʼi chkech e xoqujeʼ keʼel ri eʼitzel taq uxlabʼal.
E jujun chkech ri eʼaʼeʼesal itzel ekʼo chkixoʼl ri eʼajjudiʼo che kebʼinkatik pa taq ri bʼe, xoqujeʼ kkaj kkibʼij ri ubʼi ri Ajawxel Jesus pakiwiʼ ri winaq che kʼo itzel taq uxlabʼal kukʼ. Kkibʼij: «Ri in kinya ubʼixik weriʼ chiwech pa ri ubʼi ri Jesus, ri jun che tajin kuya ubʼixik ri Pabʼlo».
Ekʼo ewuqubʼ ukʼojol ri Esseva, jun nim chuchqajaw ajjudiʼo, eʼare ri eʼareʼ kebʼanow weriʼ.
Kʼatekʼuriʼ ri itzel uxlabʼal kubʼij chkech: «Ri in wetaʼm uwach ri Jesus, xoqujeʼ wetaʼm uwach ri Pabʼlo; kʼatekʼut, ¿Ix jachin ri ix?».
E ri achi che chapom rumal ri itzel uxlabʼal kukʼyaq ribʼ pakiwiʼ ri eʼareʼ, kchʼojin kukʼ e kubʼan kʼax chkech, kʼatekʼuriʼ ri eʼareʼ, echʼanalik e esoktajinaq keʼel ubʼi pa we ja riʼ.
Konojel ri eʼajefesiʼo, ri eʼajjudiʼo e ri eʼajgriʼego, xketaʼmaj weriʼ. Konojel sibʼalaj xkixibʼij kibʼ, kʼatekʼuriʼ, nim xkil wi ri ubʼi ri Ajawxel Jesus.
Ekʼi chkech ri eʼareʼ che xekojonik, kebʼe che ubʼixik ri kimak e kkikʼutu ri itzel kikʼaslemal.
Ekʼi chkech ri xkibʼan ri itzel taq jastaq kukʼ ri eʼitzel taq uxlabʼal, e xkikʼam ubʼi ri kiwuj e xkiporoj ri kiwuj chkiwach konojel. We wuj riʼ, rajil kawinaq lajuj mil saq pwaq.
Rumal kʼuwaʼ weriʼ, ri utzij ri Ajawxel kkʼiyik e kʼo sibʼalaj uchuqʼabʼ.
Kʼatekʼuriʼ, ri Pabʼlo, xuchomaj che kbʼe pa ri Masedoniʼa e pa ri Akaya arech kopan pa ri Jerusalem. Ri areʼ kubʼij: «Aretaq chiʼ xinqʼaxitaj ri in chilaʼ, xoqujeʼ rajawaxik che ri in kinwil na ri Roma».
Kʼatekʼuriʼ, keʼutaq ubʼi pa ri Masedoniʼa ekebʼ winaq che kechakun rukʼ ri areʼ, ri Timoteʼo e ri Erasto; e ri areʼ kkanaj kan kebʼ oxibʼ ikʼ pa ri Asiʼa.
Kʼatekʼuriʼ kʼo jun chʼoʼj rumal ri Bʼe.
Jun winaq, Demetriʼo ri ubʼiʼ, ri areʼ ajchʼayil pwaq, kubʼan ri nim taq rachoch ri Artemis rukʼ saq taq pwaq, e rukʼ weriʼ kuya sibʼalaj kichak ekʼi ajchakibʼ.
Keʼumulij ri eʼareʼ e xoqujeʼ enikʼaj ajchakibʼ chik, e kubʼij chkech: «Ix wachiʼl, rumal we chak riʼ, ri ix kʼo jun utzalaj ikʼaslemal.
Kʼatekʼuriʼ, ri ix kiwilo e kito, che pa ri Efeso e xoqujeʼ pa ronojel ri Asiʼa, we Pabʼlo riʼ rumal ri utzij, kubʼano che sibʼalaj ekʼi winaq kkiterneʼbʼej ri areʼ, rumal rech che kubʼij che we qachak kqabʼan rukʼ we qaqʼabʼ, man edyos taj.
Weriʼ, man utz taj waʼ chrech we qachak, e kretzelaj uwach ri nim rachoch ri ixoq dyos Artemis, e kusach ri uqʼijil ri areʼ che kqʼijilax uwach pa ri Asiʼa e pa ronojel ri uwachulew».
Rukʼ we tzij riʼ, ri eʼareʼ sibʼalaj xpe koyowal e kkiriqaqej kichiʼ: «Nimalaj ubʼantajik ri Artemis kech ri eʼajefeso».
Xkʼojiʼ kʼax pa ronojel ri tinimit. Sibʼalaj kkitij anim kʼa ri ukʼolibʼal tzij, ekikʼamom ubʼik ri eʼajmasedoniʼo, ri Gayo e ri Aristarko, che xkachiʼlaj ri Pabʼlo pa ri ubʼe.
Ri Pabʼlo kraj kok ubʼik chkiwach ri kimulin kibʼ, kʼatekʼuriʼ, ri etijoxelabʼ xkiqʼilo.
Ejujun winaq che eʼajsiʼarkas, che kkiloqʼoqʼej ri areʼ, sibʼalaj kkitaʼ chrech arech man kbʼe taj jawiʼ ekʼo wi ri winaq.
Enikʼaj winaq jun wi ri kkiraqaqej kichiʼ chrech, e enikʼaj chik, junwi chik kkiraqaqej kichiʼ. Ri winaq kimulin kibʼ, sibʼalaj kechʼuʼjarik, e areʼ sibʼalaj ekʼi ri man ketaʼm taj jasche kʼo ri mulin ibʼ.
Ejujun taq winaq kkibʼan che ri Alejandro –che ri eʼajjudiʼo, kkikoj nabʼe chikiwach–, kubʼij jun tzij chkech ri winaq. Kubʼan jun kʼutbʼal rukʼ uqʼabʼ e kraj kubʼij jun tzij chkech ri winaq.
Tekʼut aretaq chiʼ xketaʼmaj che ajjudiʼo ri areʼ, konojel xajunam uraqik kichiʼ kkibʼano kebʼ kajbʼal: «¡Nimalaj ubʼantajik ri Artemisa kech ri eʼajefeso!».
Aretaq chiʼ ri kinimal kkowinik kuqasaj kiwach, kubʼij chkech: «Ix ajefeso, ¿jachin man retaʼm taj pa we uwachulew, che ri tinimit rech ri Efeso areʼ kolowinaq ri nimalaj rachoch ri Artemis e ri uwachbʼal, che tzaqinaq uloq xas pa ri kaj uloq?
Rumal rech, che weriʼ qas saqalaj tzij, rajawaxik che ri ix kijaʼmarisaj iwach e mibʼan jun chʼuʼjalaj jas uwach.
Ri ix xeʼikam uloq we achijabʼ riʼ: Ri eʼareʼ ma kʼo ta jun kimak kibʼanom e man kʼo ta jun itzel tzij kibʼim puwiʼ ri ixoq dyos Artemis.
We ri Demetriʼo riʼ e ri eʼajchakibʼ che ekachiʼlam uloq ri areʼ, kʼo jun kichʼoj puwiʼ jun winaq, kʼo jun qʼatbʼaltzij e ekʼo ri enim keqleʼm (prokonsules): chkikʼamaʼ ubʼi ri kichʼoʼj chkiwach ri eʼareʼ.
Kʼatekʼuriʼ, we ri ix kʼo chi na jun chik jas uwach, jeʼibʼij chkech ri nimalaj mulin ibʼ.
Kʼatekʼuriʼ, kamik riʼ, kuyaʼo kchomaxik, che ri uj tajin kujchʼoʼjin rukʼ ri Sesar, rumal rech che man kʼo ta ubʼeʼal ucholajil we mulin ibʼ riʼ». Kʼatekʼuriʼ, rukʼ we tzij riʼ xutukij uwach we mulin ibʼ riʼ.

20

Aretaq chiʼ xkʼis uwach ri uraqik kichiʼ ri winaq, ri Pabʼlo keʼusikʼij ri etijoxelabʼ, e kuya jun kubʼisibʼal kʼuʼx chkech, e aretaq chiʼ xechʼabʼetaj kanoq, ri areʼ kel ubʼik e kbʼe pa ri Masedoniʼa.
Kbʼin pa we tinimit riʼ, e sibʼalaj kuya ubʼixik taq ri tzij rech chuqʼabʼ chkech ri kekojonik; kʼatekʼuriʼ, kopan pa ri Gresiʼa,
chilaʼ kkanaj kan oxibʼ ik. Ri eʼajjudiʼo xkichomaj jun kʼax puwiʼ ri areʼ, aretaq chiʼ uchomam chik che kbʼe na pa ri Siriʼa pa ri polow, kʼatekʼut rumal weriʼ ktzalej uloq pa ri Masedoniʼa.
Ri erachiʼl, eʼare ri Sopatros che ukʼojol ri Piro, ajbʼereʼa; ri Aristarko e ri Segundo, ri eʼareʼ eʼajtesalonika; ri Gayo che ajdobʼeres e ri Timoteʼo; xoqujeʼ ri eʼajasiʼa che eʼare ri Tikiko e ri Trofimo.
Ri eʼareʼ xenabʼeʼajik chqawach e xujkeyeʼj pa ri Troʼada.
Kʼatekʼuriʼ, ri uj kujel ubʼik chi pa ri Filipos e xujok pa ri polow, pa kʼisbʼal qʼij rech ri kaxlanwa che man kʼo ta uchʼamilal (Azimos); e pa jobʼ qʼij chik, xqiriq qibʼ kukʼ ri eʼareʼ pa ri Troʼada, chilaʼ kujkanaj kanoq wuqubʼ qʼij.
Ri nabʼe qʼij rech ri xmano, ri uj xqamulij qibʼ che upirik ri kaxlanwa; ri Pabʼlo che kel na ubʼik pa ri jun chik qʼij kchʼaw kukʼ ri eʼareʼ. Kchʼaw kukʼ ri eʼareʼ chi kʼateʼ pa nikʼaj aqʼabʼ.
Kʼo sibʼalaj taq chäj pa ri kʼolibʼal chikaj jawijeʼ ujkʼo wi ri uj.
Jun kʼojol ala, che ubʼiʼ Eʼutiko, kʼo puwiʼ ri uchiʼ wantana, ri areʼ sibʼalaj kʼax chi uwaram, aretaq chiʼ tajin kchʼaw ri Pabʼlo. Kʼatekʼuriʼ, ri areʼ xtzaq ubʼik xas pa ri urox aqʼanibʼal ja ubʼik. Kʼatekʼuriʼ, xkichʼelej, xas kaminaq chi wi.
Ri Pabʼlo kqaj uloq, kulukubʼaʼ ribʼ puwiʼ ri areʼ, kuqʼaluj e kubʼij: «Mixibʼij iwibʼ, ri ruxlabʼal kʼo pa ri areʼ».
Aninaq kaqaʼn ubʼik, kupir ri kaxlanwa e kwaʼik; kʼatekʼuriʼ, sibʼalaj kchʼaw chi kʼateʼ na xsaqarsanik. Kʼatekʼuriʼ kel ubʼik.
Ri kʼojol ala kʼaslik; e weriʼ jun nimalaj kubʼiʼsabʼal kʼuʼx.
Kʼatekʼuriʼ, ri uj kujnabʼeʼaj ubʼi pa ri polow, kujbʼin rukʼ ri alaj jukubʼ kujbʼe ubʼik chunaqaj ri Asso, jawijeʼ kaqariqaʼ wi ri Pabʼlo, arech kqakʼamaʼ ubʼik ri areʼ; rumal rech che ri areʼ xuchomaj che chraqan kbʼe ubʼik.
Aretaq chiʼ ri areʼ xujuriqaʼ pa ri Asso, ri uj kqakʼam ubʼi ri areʼ pa ri qajukubʼ, e kujbʼe pa ri Mitilene.
Kʼatekʼuriʼ, pa ri jun chik qʼij, kujel ubʼik, e kujbʼe chuwach ri Kiʼos. Pa ri jun chik qʼij, xujqʼax chuwach ri Samos, xujchakiʼ pa ri Trogiliʼon, e pa ri jun chik qʼij, xujopan pa ri Mileto.
Ri Pabʼlo, xuchomaj che xaq xqʼax ubʼik pa ri Efeso, arech man xaq ta kubʼiy kan ribʼ pa ri Asiʼa. Xas chanim kbʼek, rumal rech che we kkowinik, kraj ri areʼ kʼo pa ri Jerusalem pa ri uqʼij ri Pentekostes.
Chi pa ri Mileto wi, ktaqan uloq arech ri enim winaq rech ri Komon Tyox pa ri Efeso, kepe rukʼ ri areʼ.
Aretaq chiʼ keʼopan ri eʼareʼ rukʼ, kubʼij chkech: «Ri ix iwetaʼm ri xinbʼan ri in iwukʼ chi pa ri nabʼe qʼij, aretaq chiʼ xinopan ri in pa ri Asiʼa,
kinpatanij ri Ajawxel, ri in kinwonanik, ri in kinoqʼik e ri in xinriq sibʼalaj kʼax rumal kech ri eʼajjudiʼo.
Ri ix iwetaʼm che ri in xinbʼan ronojel ri utzil chiwech, aretaq chiʼ rajawaxik che ri ix kʼo ri tzij iwukʼ, xinya ubʼixik, kneʼbʼaʼ pa ri kʼaybʼal on pa ri iwachoch,
xintaʼ chkech ri eʼajjudiʼo e chkech ri eʼajgriʼego arech kkikʼex kibʼ chuwach ri Dyos e kekojon chrech ri Jesus Qajawxel.
«Kʼatekʼuriʼ, kamik riʼ, ri in in jatʼalik rumal ri Tyoxlaj Uxlabʼaxel, kinbʼe ubʼik pa ri Jerusalem, kʼatekʼuriʼ man wetaʼm ta ri jastaq che kpe panuwiʼ chilaʼ,
kʼatekʼut, pa ronojel tinimit, ri Tyoxlaj Uxlabʼaxel kubʼij chwech che inreyeʼm na sibʼalaj kʼax.
Kʼatekʼut ri in, man kinya ta jun uqʼijil we nukʼaslemal, ri in xuwi kinwaj kintij anim e kinbʼan ri nuchak che xuya ri Ajawxel Jesus chwech: rajawaxik che kinya ubʼixik ri utzil rech ri Utzalaj Tzij rech ri usipanik ri Dyos.
«Kʼatekʼuriʼ, kamik riʼ, ri in wetaʼm, che ri ix iwonojel man kiwil ta chi jumul nuwach, ri ix, che xinkʼojiʼ chixoʼl e xinyaʼ ubʼixik ri Rajawibʼal ri Dyos.
Rumal kʼu waʼ weriʼ, ri in kamik riʼ, kinbʼij chiwach ri ix: ri in man kʼo ta jun numak rukʼ ri kikʼel nimalaj konojel winaq.
Rumal rech, che ri in, man xinxibʼij ta wibʼ, xinya ubʼixik ronojel ri jastaq che rajawaxik kinbʼij, xinbʼij ri urayibʼal ri Dyos chiwech.
«Ri ix, utz chiwilaʼ iwibʼ e cheʼiwilaʼ konojel ri ejuqʼat che ri Tyoxlaj Uxlabʼaxel kixukoj ajyuqʼ pakiwiʼ, arech ri ix kixyuqʼunik chrech ri Utyox ri Dyos, che ri areʼ xuloqʼ rumal ri ukikʼel ri ukʼojol.
«Ri in wetaʼm, che aretaq chiʼ kinbʼe ubʼi ri in, kepe na riʼ chixoʼl ri ix ejujun taq utiw che kkibʼan na riʼ kʼax chkech ri juqʼat,
e xoqujeʼ xas chixoʼl ri ix, kewaʼlij na riʼ ejujun taq achijabʼ che kkitzijoj na riʼ xibʼibʼal taq tzij, arech kekichorej ubʼik ri etijoxelabʼ kukʼ.
Rumal weriʼ, utz rilik chibʼanaʼ ronojel, chnaʼtajoq chiwech che pa oxibʼ junabʼ, chi chaqʼabʼ e chi pa qʼij, ri in man xintaniʼ ta che ri iyajik iwonojel rukʼ oqʼej.
«Kʼatekʼuriʼ, kamik riʼ, kixinkoj chuwach ri Dyos e chuwach ri utzij ri usipanik, che kkowinik kuyak ri ja e che kkowinik kuya ri echbʼal chiwech chkixoʼl konojel ri etyoxlaj taq winaq.
«Ri in man xwaj ta pwaq, on qʼan pwaq, on atzʼyaq che rech jun chik:
ri ix iwetaʼm che aretaq chiʼ rajawaxik chwech ri in e chkech ri ewachiʼl, are we nuqʼabʼ riʼ xchakunik e xubʼan ri jastaq che rajawaxik.
Kʼatekʼuriʼ, ri in, xinkʼut weriʼ chiwech: rajawaxik che pa ri kʼax chak keqapatanij ri etuqaʼr winaq e knaʼtisaxik ri taq utzij ri Ajawxel Jesus, che xas are areʼ xbʼinik: are nim chi na ri kiʼkotemal kuyaʼo pa ri yaʼanik, chuwach ri ukʼamik».
Aretaq chiʼ xbʼitaj rumal we tzij riʼm xxukiʼ kukʼ, kʼatekʼuriʼ, kchʼaw rukʼ ri Dyos.
Konojel keʼoqʼik, kkikʼyaq kibʼ puwiʼ ri Pabʼlo, kʼatekʼuriʼ kkiqʼaluj ri areʼ e kitzʼumaj rukʼ ronojel kanimaʼ,
ri eʼareʼ kʼo kʼax pa ri kanimaʼ rumal rech che ri areʼ xubʼij che man kkil ta chi uwach riʼ. Kʼatekʼuriʼ kkachiʼlaj ubʼik chi kʼateʼ na pa ri jukubʼ.

21

Aretaq chiʼ xechʼabʼetaj kanoq ri eʼareʼ, ri uj xujok pa ri polow, kʼatekʼuriʼ xujbʼe ubʼik chi pa ri Kos; pa ri jun chik qʼij, ri uj xujqʼax chuwach ri Rodos e ri Patara.
Xqariq jun jukubʼ che kbʼe ubʼik pa ri Fenisiʼa, ri uj xujaqʼan chupam e xujbʼek.
Aretaq chiʼ ri uj, uj kʼo apan chuwach ri Chipre, xqaya kanoq pa ri qamox, e ri uj kujbʼe ubʼi pa ri Siriʼa, kʼatekʼuriʼ xujopan pa ri Tiro, rumal rech che chilaʼ, ri jukubʼ rajawaxik kuya kan ri eqʼan.
Aretaq chiʼ xeʼeqariqaʼ ri etijoxelabʼ, xujkanaj chilaʼ wuqubʼ qʼij. Rukʼ ri Uxlabʼaxel, ejujun chkech ri eʼareʼ xkibʼij chrech ri Pabʼlo arech man kapaqiʼ ta pa ri Jerusalem.
Kʼatekʼut, aretaq chiʼ xkʼis ri wuqubʼ qʼij, ri uj xujel ubʼik. Ri uj xujkachiʼlaj konojel ri winaq, xoqujeʼ ri ixoqibʼ e ri akʼalabʼ. Tzaʼn ja che ri tinimit, xujxukiʼ chuchiʼ ri polow e xujchʼaw rukʼ ri Dyos.
Kʼatekʼuriʼ, aretaq chiʼ xyaʼtaj ri rutzil qawach, ri uj xujaqʼan pa ri jukubʼ. Kʼatekʼuriʼ, ri winaq xetzelej pa taq ri kachoch.
Ri uj pa ri jukubʼ, xujbʼe chi pa ri Tiro kʼa pa ri Tolemaʼida; ri uj xqayaʼ rutzil kiwach ri eʼachalaxik e xujkanaj kan jun qʼij kukʼ,
kʼatekʼuriʼ, xujel ubʼik pa ri jun qʼij chik chi kʼa pa ri Sesareʼa: Xujqaj pa ri rachoch ri Felipe ri jun che are yaʼl ubʼixik ri utzalaj tzij, ri areʼ jun chkixoʼl ri Wuqubʼ, kʼatekʼuriʼ, xujkanaj kan pa ri rachoch.
Ri areʼ kʼo ekijebʼ qʼapoj umiʼal che kkibʼij ri tzij jeʼ jas ri eqʼaxal utzij ri Dyos.
Kʼatekʼuriʼ, aretaq chiʼ ri uj xujkanaj kan chilaʼ kebʼ oxibʼ qʼij; jun qʼaxal utzij ri Dyos, Agabʼus ri ubʼiʼ, xqaj uloq chi pa ri Judeʼa.
Xpe qukʼ, kʼatekʼuriʼ, xukʼam ukoq ri ximbʼal upam ri Pabʼlo, xuxim ri raqan e ri uqʼabʼ e kubʼij: «Ri Tyoxlaj Uxlabʼaxel kubʼij weriʼ: Ri achi che rech we ximbal riʼ; jewaʼ uximik ri areʼ kkibʼan na ri eʼajjudiʼo pa ri Jerusalem, kʼatekʼuriʼ kkikʼam na ubʼi ri areʼ chkiwach ri man kekojon taj».
Rukʼ we tzij riʼ, ri uj e ri winaq che eʼajchilaʼ, xqata chrech ri Pabʼlo arech man kpaqiʼ ta ubʼi pa ri Jerusalem.
Kʼatekʼuriʼ ri areʼ kubʼij: «¿Jasche, che ri ix kixoqʼik e kibʼan kʼax chrech ri wanimaʼ? Ri in kinkʼamowaj che kinyutik e xoqujeʼ che kinkamisaxik pa ri Jerusalem rumal ri ubʼi ri Ajawxel Jesus».
Rumal che man kraj taj kutaʼ ri qatzij chrech, kujtaniʼ che ubʼixik ri qatzij, e kqabʼij: «Chbʼantajoq bʼaʼ ri uraybʼal ri Ajawxel!».
Aretaq chiʼ xokʼow we jujun taq qʼij riʼ, kqasukʼubʼa ri rajawaxik, e kujpaqiʼ chi pa ri Jerusalem.
Ejujun tijoxelabʼ eʼajsesareʼa xebʼe qukʼ e xujkikʼam ubʼi pa ri rachoch ri Mnason che ajchipre jun ojer tijoxel pa ri nabʼe taq qʼij.
Aretaq chiʼ ri uj xujopan pa ri Jerusalem, ri eʼachalaxik xujkikʼulaj rukʼ sibʼalaj kiʼkotemal.
Pa ri jun qʼij chik, ri Pabʼlo kbʼe qukʼ pa ri rachoch ri Santiʼago, jawijeʼ xkimulij wi kibʼ konojel ri enim taq winaq.
Aretaq chiʼ xuyaʼ ri rutzil kiwach, kubʼij chkech, ronojel ri jastaq che xubʼan ri Dyos chkech ri man kekojon taj rumal ri uchak ri areʼ.
Kʼatekʼuriʼ, ri eʼareʼ nim xkil wi ri Dyos rumal ri tzij che xkito. Kʼatekʼuriʼ; kkibʼij chrech: «Chawilaʼ bʼaʼ ri at qachalal, che sibʼalaj eʼajjudiʼo xekojonik, kʼatekʼuriʼ, ri eʼareʼ konojel sibʼalaj eʼachixom chrech ri Pixabʼ.
Tatajinaq utzijol kumal ri eʼareʼ, che ri at akʼutum chkiwach ri eʼajjudiʼo, ri ekʼo chkixoʼl ri man kekojon taj, che kkiyaʼ kan ri Moʼises, aretaq chiʼ abʼim chkech, che man kkipus ta chi ri uwiʼ ri kikowil ri ekalkʼuwaʼl e che man kkiterneʼbʼej ta chi ri Pixabʼ.
¿Jas kʼu kqabʼano? Ri winaq, xas kkimulij kibʼ riʼ, rumal rech che kkitaʼ na riʼ che ri at at kʼo waral riʼ.
Chabʼanaʼ bʼaʼ ri jastaq che ri uj kqabʼij chawech. Qukʼ ri uj ekʼo ekijebʼ achijabʼ che xkiya ri kitzij chrech ri Dyos.
Cheʼakʼamaʼ bʼaʼ ubʼi ri eʼareʼ, chabʼanaʼ ri chʼajchʼobʼenik kukʼ ri eʼareʼ e chatojoʼ bʼaʼ ri at rajil arech ksokax ri kiwiʼ. Xa jekʼuriʼ, konojel riʼ ri winaq, kketaʼmaj riʼ che man tzij ta riʼ ri tzij che xkitaʼ pawiʼ ri at, e xoqujeʼ, che ri at katerneʼbʼej ri Pixabʼ.
Ri winaq che nabʼe kanoq man kekojon taj e kamik riʼ kekojon chik, xtaqatajik ubʼixik ri qatzij: kaqʼil ibʼ che utijik ri tiʼj che rech tabʼal toqʼobʼ xya chkech ri eʼesal uwach dyos, kaqil ibʼ che utijik ri kikʼel, ri kitiʼj ri jetaq awaj che kejitzʼaxik, e kaqʼil ibʼ chrech ri jetaq kʼulanem che man utz taj».
Pa ri jun qʼij chik, ri Pabʼlo keʼukʼam ubʼi we achijabʼ riʼ, kʼatekʼuriʼ kbʼe kukʼ chrech ri chʼajchʼobʼenik e kok pa ri Nim Rachoch ri Dyos, arech kuya ubʼixik jumpaʼ kkʼis taq ri qʼij rech ri chʼajchʼobʼenik, e jumpaʼ rajawaxik che kchiʼxik ri tabʼal toqʼobʼ che kech konojel ri eʼareʼ.
Aretaq chiʼ kkʼis ri wuqubʼ qʼij, ri eʼajjudiʼo che epetinaq pa ri Asiʼa, kkil ri areʼ pa ri Nim Rachoch ri Dyos, kkibʼij ri kʼax puwiʼ ri areʼ chkech ri winaq e kkikoj kiqʼabʼ chrech ri areʼ,
kʼatekʼuriʼ kkiraqaqej kichiʼ: «¡Achijabʼ ix ajisraʼel, chujitoʼoʼ bʼaʼ! ¡Are waʼ we jun achi riʼ che kubʼij chkech konojel e pa ronojel kʼolbʼal, ri itzel puwiʼ ri qatinimit, puwiʼ ri Pixabʼ e puwiʼ we Kʼolbʼal riʼ! Kʼatekʼuriʼ, ri areʼ keʼukʼam ne uloq ejujun eʼajgriʼego pa ri Nim Rachoch ri Dyos e xretzalaj we Tyoxlaj Kʼolbʼal riʼ».
Weriʼ, xa rumal rech, che xkil ri areʼ pa ri tinimit rukʼ ri Trofimo, ri areʼ che ajefeso, kʼatekʼuriʼ, xkichomaj, che are ri Pabʼlo xkʼamow uloq ri areʼ pa ri Nim Rachoch ri Dyos.
Konojel ri tinamit kechʼujarik, e ri winaq kepe uloq chi pa ronojel kʼolbʼal uloq. Kkikoj kiqʼabʼ chrech ri Pabʼlo e xkichorej ubʼi ri areʼ chi pa ri Nim Rachoch ri Dyos, e kkitzʼapij taq ri uchiʼ ri Nim Rachoch ri Dyos.
Kkaj kkikamisaj ri areʼ, aretaq chiʼ, xopan rukʼ ri nimalaj kʼamalbʼe chkech enikʼaj ekʼamalbʼe chik che erech chʼoʼj xopan rukʼ we tzij riʼ: «Xuwaʼlisaj ribʼ ronojel ri Jerusalem!».
Xas chanim, keʼukʼam ubʼi rukʼ ri areʼ ejujun taq soldados e ejujun taq senturiʼones, e kutij anim jawiʼ ekʼo wi ri winaq. Ri eʼareʼ, aretaq chiʼ kkil ri kinimal e ri jetaq esoldado, ketaniʼ che uchʼayʼik ri Pabʼlo.
Kʼatekʼuriʼ, ri kinimal kaqit ukok rukʼ, kukʼam ubʼi ri areʼ e ktaqanik arech kjatʼix ri areʼ rukʼ kebʼ chʼichʼ; kʼatekʼuriʼ kutaʼo jachin ri areʼ e jas xubʼano.
Kʼatekʼuriʼ, chkixoʼl ri winaq, enikʼaj jun wi ri kkiraqaqej kichiʼ, e ri enikʼaj chik jun wi chik kkiraqaqej kichiʼ. Pa we kʼax riʼ, man kbʼan ta kowinem che jun saq tzij, kʼatekʼuriʼ ktaqanik arech kkʼam ubʼi ri areʼ pa ri ja rech ri chʼoʼj.
Aretaq chiʼ kopan chuwach ri aqʼanibʼal, rajawaxik che ri jetaq exoltato kkitelej ri areʼ, rumal rech che ri winaq sibʼalaj kʼax tajin kkibʼano.
Sibʼalaj winaq kkiterneʼbʼem ubʼi ri areʼ, kkiraqaqej kichiʼ e kkibʼij: «Chikamisaj ri areʼ».
Aretaq chiʼ ri Pabʼlo kʼo chuwach ri uchiʼja rech ri chʼoʼj, kubʼij chrech ri kinimal: «¿La kuyaʼo kinbʼij jun tzij?». –Ri areʼ kubʼij chrech: «¿awetaʼm bʼa ri at ri griʼego?
¿La man at ta ri jun ajegipto che pa taq we qʼij riʼ xeʼuwaʼlisaj ekijebʼ mil itzel taq winaq e xeʼukʼam uloq ri eʼareʼ pa ri tzʼinalik ulew?».
–Ri Pabʼlo kubʼij: «Ri in in ajjudiʼo, in ajtarso, jun utinimit ri Silisiʼa, e ri nutinimit kʼo jun utzalaj utzijoxik. Kintaʼ chawech, chayaʼaʼ bʼaʼ chwech arech kinbʼij jun tzij chkech le siwantinimit».
Weriʼ xyataʼj chrech ri Pabʼlo. Ri areʼ takʼal cho taq ri aqanibʼal, kubʼan jun kʼutbʼal rukʼ ri uqʼabʼ. Man kʼo ta chi jun jas uwach ktatajik. Kʼatekʼuriʼ, ri areʼ xeʼuchabʼej pa tzij Hebʼreʼo.

22

«Eʼachalaxik e eqatataxelabʼ, chitatabʼej we tzij, che kamik riʼ rajawaxik kinbʼij chiwech arech kintoʼ wibʼ».
Aretaq chiʼ kkito che kchʼaw kukʼ pa tzij hebʼreʼo, man kʼo ta chi jun kchʼawik, kʼatekʼuriʼ, kubʼij:
«Ri in, in ajjudiʼo; ri in, xinalax pa ri Tarso che jun utinimit ri Silisiʼa, kʼatekʼut, ri in xinkʼiy pa we tinimit riʼ, e chuwach ri raqan ri Gamaliʼel, ri in, utz retaʼmaxik xinbʼano ri Pixabʼ kech ri eqatat, kʼatekʼuriʼ, ri in sibʼalaj inachixom chrech ri Dyos, ix jacha ri ix kamik riʼ.
Ri in xinwoqataj xas rukʼ kamikal we Jun Bʼe riʼ, ri in xinkoj ri jetaq chʼichʼ chkech ri achijabʼ e ri ixoqibʼ, kʼatekʼuriʼ, xeʼinkʼyaq pa ri cheʼ,
jeriʼ jacha ketaʼm ri nim taq chuchqajawibʼ e konojel ri juqʼat kech ri enim taq winaq. Xoqujeʼ ri eʼareʼ riʼ xkiyaʼ ubʼi jujun taq wuj chwech kech ri eʼachalaxik ekʼo pa ri Damasko, kʼatekʼuriʼ ri in, xinbʼek, xinsukʼ ubʼi pa we tinimit riʼ, arech rukʼ taq chʼichʼ eyutulik keʼinkʼam uloq in ri eʼareʼ pa ri Jerusalem, e xa jeriʼ kkʼajisax kiwach ri eʼareʼ.
«Ri in, aretaq chiʼ inbʼenaq pa ri bʼe naqaj chik chrech ri Damasko, chi, xaqteʼ, pa ri kabʼlajuj kajbʼal, kʼo jun nimalaj saqil xas pa ri kaj petinaq wi uloq, xusutij wij e xchubʼlinik.
Ri in xintzaq choʼ ri ulew e xintaʼ jun chʼabʼal che xubʼij chwech: “Saʼulo, Saʼulo ¿jas rumal rech che kinawoqataj?”.
Ri in xinbʼij: “¿At jachin ri at Ajawxel?”. Kʼatekʼuriʼ kubʼij chwech: “In ri in Jesus ri Nasoreʼo che ri at kawoqataj”.
Ri eʼareʼ che ekʼo wukʼ xkil ri saqil, kʼatekʼut, man xkitaʼ ta ri uchʼabʼal ri areʼ che xchʼaw wukʼ ri in.
Ri in xinbʼij: “¿Jas rajawaxik kinbʼan na, Ajawxel?ʼ Ri Ajawxel kubʼij chwech: “Chatwaʼlijoq. Jat ubʼiʼ pa ri Damasko. Jelaʼ kkibʼix na riʼ chawech ronojel ri jastaq che rajawaxik kabʼan na ri at”.
Ri in, man kinkaʼy ta chik rumal ri nimalaj saqil, jun chkech ri ewachiʼl, xinuyuqej ubʼi chrech ri nuqʼabʼ e xa jeriʼ xinopan pa ri Damasko.
«Chilaʼ kʼo ri Ananiʼas, jun utz achi chuwach ri Pixabʼ e konojel ri eʼajjudiʼo ekʼo pa ri tinimit, nim kkil wi ri areʼ;
xpe wukʼ in, e aretaq chiʼ ri areʼ kʼo naqaj chwech, kubʼij chwech: “Saʼulo, wachalal, chatkaʼy bʼaʼ jumul chik”. Kʼatekʼuriʼ ri in, chi chanim xinwil ri areʼ.
Kʼatekʼuriʼ kubʼij: “Ri Kidyos ri eqatat, xraj che ri at kawetamaʼj ri urayibʼal ri areʼ, arech ri at kawil ri Sukʼ winaq, e kataʼ ri uchʼabʼal che xas kel uloq pa ri uchiʼ;
rumal rech che rajawaxik, che ri at, utz che kabʼij chkiwach konojel ri jetaq winaq ri jastaq xawilo e xataʼo.
¿Jas jun chik tzij kaweyeʼj na kqabʼij? ¡Chatwaʼlijoq! Chakʼamaʼ ri qasnaʼ. Kʼatekʼuriʼ chachʼajaʼ ri amak pa ri ubʼiʼ ri Areʼ”.
«Aretaq chiʼ ri in inkʼo chi jumul pa ri Jerusalem, pa jun qʼij aretaq chiʼ kinchʼaw rukʼ ri Dyos pa ri Nim Rachoch, ri in kʼo jun nuwichikʼ.
Ri in, xinwil ri Ajawxel che xubʼij chwech: “¡Xas chanim riʼ, chatel ubʼik pa we Jerusalem, rumal rech che man kkʼulax ta riʼ ri atzij panuwiʼ ri in!”.
Ri in kinbʼij: “Ajawxel, ri eʼareʼ ketaʼm, che ri in, pa taq ri sinagoga xeʼinkʼam ubʼik e xeʼinkʼyaq pa ri cheʼ e xintaqanik arech kejichʼix rukʼ asyar, ri jachintaq xekojon chawech;
e aretaq chiʼ xkichikej ri ukikʼel ri Estebʼan, ri yaʼl tzij pawiʼ, ri in, in kʼo chilaʼ, xoqujeʼ ri in, utz xeʼinwilo ri jachitaq xekamisanik ri areʼ e in ri xinkʼolow ri katzʼyaq ri eʼareʼ.”
Kʼatekʼuriʼ, xubʼij chwech: “Jat; ri in kinwaj naj katintaq ubʼik, katintaq ubʼi kukʼ ri man kekojon taj”».
Xkitatabʼej ri areʼ chi kʼateʼ na we tzij riʼ. Kʼatekʼut rukʼ taq we tzij riʼ, kkiraqaqej kichiʼ e kkibʼij: «Chiwesaj ubʼi cho ri uwachulew we jun winaq riʼ. Ri areʼ man utz taj che kʼo ri ukʼaslemal».
Kkibʼan sibʼalaj kʼax, e kkikʼyaq ri katzʼyaq, kkikʼyaq ri poqlaj pa taq kyaqiqʼ.
Ri kinimal kubʼano che kkʼam uloq ri areʼ pa ri ja rech ri chʼoʼj e ktaqanik arech kkikʼot uchiʼ ri areʼ rukʼ ri xikʼay, arech ketaʼmaj jasche kkiraqaqej kichiʼ ri winaq puwiʼ ri areʼ.
Aretaq chiʼ kjatʼim ri areʼ, ri Pabʼlo kubʼij chrech ri kʼamalbʼe chkech eʼokʼal winaq: «¿La yataʼl chiwech arech ri ix kijichʼij jun ajromano che man kʼo ta jun qʼatbʼaltzij xbʼan puwiʼ?».
Rukʼ taq we tzij riʼ ri jun kʼamalbʼe kbʼe rukʼ ri kinimal arech kubʼij chrech: «¿Jas kabʼan na riʼ? We jun achi riʼ ri areʼ jun ajromano».
Ri kinimal kpetik e kutaʼ chrech ri Pabʼlo: «Chabʼij chwech, ¿la at ajromano ri at?». –Kubʼij: «Jeʼ nakʼut ri in, in ajromano».
Ri kinimal kubʼij: «Ri in sibʼalaj pwaq xinyaʼo che uloqʼik arech kinokik in ajromano». –Ri Pabʼlo kubʼij: «Ri in, in ajromano chi pa ri walaxibʼal uloq».
Ri winaq che xepe uloq che utayʼik che ri areʼ, keʼel ubʼik, kʼatekʼuriʼ, ri kinimal kuxibʼij ribʼ rumal rech che xretaʼmaj che xujatʼij ri chʼichʼ chrech jun ajromano.
Pa ri jun qʼij chik, kraj kretaʼmaj jas ri qas kkibʼij ri eʼajjudiʼo puwiʼ ri areʼ. Kubʼano che kkirik ri areʼ e ktaqanik arech kkimulij kibʼ ri enim chuchqajawibʼ e konojel ri Sanedrin. Kʼatekʼuriʼ kukʼam uloq ri Pabʼlo e kuya ri areʼ chkiwach.

23

Ri Pabʼlo keʼukaʼyej ri Sanedrin e kubʼij: «Eʼachalaxik, ri in inbʼenaq chuwach ri Dyos rukʼ jun utz chomanik chi kʼateʼ pa we jun qʼij riʼ».
Kʼatekʼut, ri nim chuchqajaw Ananiʼas xas ktaqanik arech kwaqʼalexik pa ri uchiʼ.
Kʼatekʼuriʼ, ri Pabʼlo kubʼij chrech: «Ri Dyos katuchʼay na riʼ ri at, che at jun tapya asaqarisam awibʼ! Ri at, ¡la at tʼuyulik arech kabʼan ri qʼatojtzij panuwiʼ rukʼ ri Pixabʼ, e kawetzelaj uwach ri Pixabʼ aretaq chiʼ kattaqanik che nuchʼayik ri in!».
Ri eʼajchʼimiyabʼ kkibʼij chrech: «¿La kabʼij itzel taq tzij puwiʼ ri nim chuchqajaw rech ri Dyos?».
Ri Pabʼlo kubʼij: «Ix wachalal, man wetaʼm taj, we are nim chuchqajaw riʼ ri areʼ. Rumal rech che tzʼibʼatalik: Mawetzelaj uwach ri kinimal atinimit».
Ri Pabʼlo retaʼm che kʼo ri juqʼat kech ri esaduseʼo, e xoqujeʼ ri juqʼat kech ri efariseʼo. Kʼatekʼuriʼ, kuraq uchiʼ pa ri Sanedrin: «Eʼachalaxik, ri in, in fariseʼo, in ralkʼuwaʼl jun fariseʼo. Ri in, in kʼo chuwach ri qʼatbʼaltzij riʼ rumal rech che ri uj kqeyeʼj ri kʼastajibʼal kiwach ri ekaminaqibʼ».
Rukʼ we tzij riʼ xas chanim kechʼoʼjin ri efariseʼo kukʼ ri esaduseʼo e ri komon xkijach kiwach.
Rumal rech che ri esaduseʼo kkibʼij che man kʼo ta ri kʼastajibʼal, man kʼo ta eʼanjel, man kʼo ta eʼuxlabʼal, kʼatekʼut ri efariseʼo kkikoj weriʼ ri eʼareʼ.
Kʼatekʼuriʼ, xmajtaj jun nimalaj kʼax. Ejujun etzʼibʼanelabʼ kech ri ekijuqʼat ri efariseʼo, kewaʼlijik e sibʼalaj kekʼulelaʼn che we jastaq riʼ: «Ri uj man kqariq ta jun itzel jas uwach puwiʼ we achi riʼ. ¿La jun uxlabʼal lo xchʼaw rukʼ? ¿On jun anjel ne lo?».
E chanim xwaʼlaj jun nimalaj chʼoʼj chkixoʼl. Ri kinimal, kuxibʼij ribʼ we ri winaq kkimuch ri Pabʼlo. Xa jekʼkʼuriʼ keʼutaq ri exoltato arech keqaj uloq e kkikʼam ubʼi ri areʼ pa ri ja rech ri chʼoʼj.
Pa ri ju chaqʼabʼ chik, ri Ajawxel kuluriqaʼ ri areʼ e kubʼij chrech: «¡Chkubʼi bʼaʼ akʼuʼx! Jeriʼ jacha qas utz ubʼixik xabʼan panuwiʼ ri in pa ri Jerusalem, xoqujeʼ rajawaxik che jeriʼ, utz ubʼixik kabʼano panuwiʼ ri in pa ri Roma».
Aretaq chiʼ ksaqarsan uwach ri qʼij, ri eʼajjudiʼo kkimulij kibʼ xechomanik e xkijikibʼa kitzij xas rukʼ ri anatema che man kewaʼ ta na e man kequmun ta na chi kʼateʼ na kkikamisaj ri Pabʼlo.
Ri eʼareʼ che xkichomaj weriʼ ekʼi chi na chuwach ri kawinaq.
Keʼopan chkiwach ri enim taq chuchqajawibʼ e ri enim winaq e kkibʼij chkech: «Ri uj kqabʼij xas rukʼ ri anatema che ri uj man kqatij ta na ri qawa e ri qukʼyaʼ chi kʼateʼ na ri uj kqakamisaj ri Pabʼlo.
Kʼatekʼuriʼ, ri ix chanim riʼ, kukʼ ri Sanedrin, chibʼij chrech ri kinimal, che rajawaxik che kkʼam uloq ri areʼ iwukʼ waral, arech ri ix utz rilik kibʼano ri ubʼantajik, kʼatekʼuriʼ, ri uj, aretaq chiʼ majaʼ kopanik, kqakamisaj na riʼ pa ri bʼe».
Ri ral ri ranabʼ ri Pabʼlo xretaʼmaj weriʼ. Kbʼek ubʼik chi pa ri ja rech ri chʼoʼj, kok ubʼik e kubʼij weriʼ chrech ri Pabʼlo.
Ri Pabʼlo kusikʼij jun chkech ri kʼamalbʼe chkech oʼkʼal e kubʼij chrech: «Chakʼamaʼ ubʼik we akʼal riʼ chuwach ri kinimal; rajawaxik che kubʼij jun tzij chrech ri areʼ».
Ri kʼamalbʼe chkech okʼal kukʼam ubʼi ri areʼ e kukʼam ubʼik chuwach ri kinimal. Kubʼij: «Ri Pabʼlo che kʼo pacheʼ, xinusikʼij e xutaʼ chwech arech kinkʼam uloq we akʼal riʼ chawech, rumal rech che kʼo kraj kubʼij chawech».
Ri kinimal kukʼam ubʼi ri akʼal chrech ri uqʼabʼ, kukʼuʼ ribʼ rukʼ e kutaʼ chrech: «¿Jas ri kawaj kabʼij at chwech?».
Kubʼij: «Ri eʼajjudiʼo xkimulij kibʼ e kkaj kkitaʼ chawech arech kakʼam uloq ri Pabʼlo chuwach ri Sanedrin chweʼq, arech utz unikʼoxik kkibʼan ri ubʼantajik areʼ.
Makoj kitzij ri eʼareʼ, ekʼi chi na chuwach ri kawinaq ri kkiyeʼj ri areʼ, xkibʼij rukʼ ri anatema che man kkitij ta na kiwa kukʼyaʼ chi kʼateʼ na kkikamisaj ri areʼ. Kʼatekʼuriʼ, chanim riʼ keyeʼm che ri at kayaʼ bʼe chkech che ubʼanik weriʼ».
Ri kinimal kuya kan ri akʼal e kuchilbʼej kanoq chrech we tzij riʼ: «Mabʼij chrech jun winaq che xabʼij chwech we jastaq riʼ».
Kʼatekʼuri, keʼusikʼij ekebʼ ekʼamalbʼe chkech okʼal e kubʼij chkech: «Pa ri oxibʼ kajbʼal chaqʼabʼ, pa aninaqil cheʼel ubʼik chi pa ri Sesareʼa ekebʼ okʼal exoltato, oxkʼal lajuj kkikejbʼej ri kej, e ekebʼ okʼal achijabʼ rukʼ ri kijastaq rech chʼoʼj.
Kʼatekʼuriʼ, xoqujeʼ ejujun kej arech kukoj ri Pabʼlo e utz ukʼamik ubʼik ri areʼ chibʼanaʼ chi kʼateʼ rukʼ ri Qʼataltzij Felix».
Kʼatekʼuriʼ, kutzʼibʼaj jun wuj:
«Ri Klaʼudiʼo Lisiʼas kuyaʼ jun rutzil uwach chrech ri utzalaj Qʼataltzij Felix!
Ri eʼajjudiʼo xkichap we achi riʼ, e xkaj xkikamisaj ri areʼ, aretaq chiʼ xinopan kukʼ ri exoltato e xintoqij ri areʼ pa kiqʼabʼ, rumal rech che wetaʼm che ri areʼ jun ajromano.
Ri in xinwaj xinwetaʼmaj jas ri itzel xbʼix puwiʼ ri areʼ, kʼatekʼuriʼ, xinkʼam uloq ri areʼ chuwach ri Kisanedrin.
Xinwilo che ri eʼareʼ kechʼoʼjin puwiʼ ri Kipixabʼ, e man kʼo ta jun jas uwach che kuyaʼo kkamisax rumal on che kaxim rukʼ taq ri chʼichʼ.
Aretaq chiʼ wetaʼm che kkichomaj ri itzel puwiʼ we achi riʼ, chi chanim kintaq ubʼi ri areʼ chawech, kʼatekʼuriʼ xinbʼij chkech ri winaq riʼ, ri kebʼin ri itzel puwiʼ ri areʼ, che rajawaxik kkikʼam ubʼi ri kichoʼj chawach ri at».
Jeʼ jas ri taqanik xya chkech, ri exoltato kkikʼam ubʼi ri Pabʼlo e chaqʼabʼ kkikʼam ubʼik ri areʼ pa ri Antipatrida.
Pa ri jun qʼij chik, keʼkiyaʼ kan ri kikejenik arech eʼare kekʼamow ubʼi ri areʼ, e ri eʼareʼ ketzalej pa ri ja rech ri chʼoj.
Aretaq chiʼ xeʼopan pa ri Sesareʼa, ri kikejenik kkiya ri wuj chrech ri Qʼataltzij e kkiya ri Pabʼlo chuwach.
Aretaq chiʼ xusikʼij ri wuj, ri qʼataltzij kutaʼo jachikeʼ ri utinimit ri areʼ. Aretaq chiʼ ri areʼ kretaʼmaj che ri areʼ ajsilisiʼa,
kubʼij chrech: «Katintatabʼej na riʼ aretaq chiʼ kepetik ri xekojon ri tzij pawiʼ». Kʼatekʼuriʼ xtaqanik arech kokisax ri areʼ pa ri rachoch ri Herodes.

24

Pa ri jobʼ qʼij chiʼ aqʼanoq, ri nim chuchqajaw Ananiʼas kqaj uloq kukʼ ejujun taq enim winaq e jun chʼawel pakiwiʼ winaq, Tertulo ri ubʼi, e chuwach ri Qʼataltzij kkikoj jun chʼoʼj puwiʼ ri Pabʼlo.
Kkisikʼij ri areʼ, e ri Tertulo kuchaplej ri chʼoʼj, jeriʼ kubʼij: «Maltyox che ri utzalaj jaʼmaril ri kʼo qukʼ uj awumal ri at, e xoqujeʼ, maltyox che ri jastaq che xakʼex ri at pa we qatinimit riʼ,
ri uj sibʼalaj qamaltyoxij pa ronojel e ronojel kʼolbʼal chawech ri at, utzalaj Felix.
Kʼatekʼut, ri in, man kinwaj taj kinbʼan nimalaj kʼax chawech, kintaʼ chawech che katatabʼej jubʼiqʼ ri nutzij rukʼ ri utzil che kʼo awukʼ at.
Ri uj xqilo che we achi riʼ jun nimalaj bʼinnelyabʼil, ri areʼ kubʼan ri kʼax chkixoʼl konojel ri eʼajjudiʼo pa ronojel ri uwachulew, kʼatekʼuriʼ, ri areʼ jun joʼs kʼamalbʼe chkech ri kijuqʼat ri eʼajnasoreʼo.
Xoqujeʼ ri areʼ xraj kretzelaj uwach ri Nim Rachoch ri Dyos, e ri uj xqaqʼatej ri areʼ.
Kʼatekʼuriʼ, ri at, katkowinik kakʼot uchiʼ arech kawilo che ri kqabʼij uj puwiʼ, chi qastzij wiʼ».
Ri eʼajjudiʼo xkitoʼo e xkibʼij che qastzij ronojel weriʼ.
Kʼatekʼuriʼ, aretaq chiʼ ri qʼataltzij kubʼan jun kʼutbʼal chrech ri Pabʼlo arech ri kuyaʼo kchʼawik, ri Pabʼlo kubʼij:
Ri at, katkowinik kawetaʼmaj weriʼ: man ubʼanom ta kabʼlajuj qʼij che ri in xinpaqiʼ uloq pa ri nimalaj rachoch ri Dyos pa ri Jerusalem;
kʼatekʼuriʼ, pa ri Nim Rachoch ri Dyos, on pa taq ri sinagoga, on pa ri tinimit, man in riqom taj che tajin kinbʼan ri kʼax chkech ri winaq aretaq chiʼ kinchʼaw kukʼ.
Kamik riʼ, man kekowin ta chech usaqarisaxik chawach ri jastasq che kamik kkibʼij panuwiʼ.
«Kʼatekʼut, kinqʼalajisaj weriʼ chawach: ri in kinpatanij ri Kidyos ri enutat aretaq chiʼ kinterneʼbʼej ri Bʼe, nukʼolom ri nukojonik pa ronojel ri jastaq che kʼo pa ri Pixabʼ e pa ronojel ri tzʼibʼatalik pa ri qʼaxal utzij ri Dyos,
kineyen che ri Dyos ejachaʼ ri eʼareʼ, che kʼo jun kʼastajibʼal kiwach ri esukʼalaj taq winaq xoqujeʼ ri eʼajmakibʼ.
Rumal kuwaʼ, xoqujeʼ ri in kinwaj che kʼo jun utzalaj nuchomanik chuwach ri Dyos e chkiwach ri winaq.
«Aretaq chiʼ, kʼo chi sibʼalaj nujunabʼ, ri in xinkʼam uloq jujun taq pwaq chrech we tinimit riʼ e xinchiʼj jujun taq tabʼal toqʼobʼ:
kʼatekʼuriʼ, xinkiriqaʼ pa ri Nim Rachoch ri Dyos aretaq chiʼ tajin kinbʼan weriʼ chuwach chi aqʼanoq ri in xinbʼan ri chʼajchʼobʼenik xinbʼano e ri in man kʼo ta kʼax xinbʼano arech ri winaq xkimulij kibʼ.
Kʼatekʼut ejujun eʼajjudiʼo eʼajasiʼa – ¡eʼare riʼ ri eʼareʼ ri rajawaxik che kepe chawach e kkikoj jun chʼoʼj panuwiʼ, we kʼo jun jastaq uwach panuwiʼ ri in!
¡Kʼatekʼuriʼ, we eʼareʼ riʼ, che ri ekʼo waral riʼ, chkibʼij bʼaʼ ri numak che xkiriq panuwiʼ ri in aretaq chiʼ in kʼo chkiwach ri Sanedrin!
¿La xuwi rumal rech, che in xinraqaqej nuchiʼ chkixoʼl ri eʼareʼ e xinbʼij: ri in, kamik riʼ kbʼan qʼatbʼaltzij panuwiʼ ri in rumal rech ri kʼastajibʼal kiwach ri ekaminaqibʼ».
Ri Felix utz retaʼmaxik ubʼanom ronojel we jastaq puwiʼ ri Bʼe, e kuya kan ri qʼatbʼaltzij pa jun chik qʼij aretaq chiʼ kubʼij: «Aretaq chiʼ ri kʼamalbʼe Lisiʼas, kxuliʼ uloq, ri in kinbʼan na riʼ nuqʼatbʼaltzij puwiʼ ri kibʼij».
Kʼatekʼuriʼ, ktaqan chrech ri kʼamalbʼe chkech okʼal arech kuya ri areʼ pa cheʼ e arech kuya bʼe chrech arech tzoqopitalik jubʼiq xoqujeʼ man keqʼil ta ri erachiʼl arech kkipatanij ri areʼ.
Okʼowinaq chi kebʼ oxibʼ qʼij, ri Felix kpe rukʼ ri rixoqil Drusila, che ri areʼ ajjudiʼa. Ktaqanik arech kkikʼam uloq ri Pabʼlo e kutaʼ ri areʼ chrech arech kchʼaw puwiʼ ri kojonik chrij ri Kristo Jesus.
Kʼatekʼut, aretaq chiʼ kchʼaw puwiʼ ri sukʼil, ri qʼilik ibʼ, ri qʼatojtzij che kpe na, ri Felix kuxibʼij ribʼ e kubʼij: «Kamik riʼ kuyaʼo ri at katbʼek. Ri in katinsikʼij chi na riʼ jumul chik».
Xoqujeʼ kreyeʼj che ri Pabʼlo kuyaʼ na riʼ chrech nikʼaj pwaq; rumal kʼuriʼ sibʼalaj ktaqan che ukʼamik uloq ri areʼ arech kchʼaw rukʼ.
Aretaq chiʼ okowinaq chiʼ kebʼ junabʼ, ri Felix kʼo jun ukʼexwach chik, are ri Porsiʼo Festo; rumal rech che are kraj utz kkanaj chkiwach ri eʼajjudiʼo, ri Felix kuya kan ri Pabʼlo pacheʼ.

25

Aretaq chiʼ ri Festo kʼo chi oxibʼ qʼij pa ri tinimit, ri areʼ kpaqiʼ chi pa ri Jerusalem.
Ri enim chuchqajaw e ri enim winaq kech ri eʼajjudiʼo, kkikoj jun chʼoʼj puwiʼ ri Pabʼlo. Kkikoj tzij
puwiʼ ri areʼ, kkitaʼ chrech jun toqʼobʼ, arech kkʼam ubʼik ri areʼ pa ri Jerusalem; e xa jekʼuriʼ loqʼ kkisukʼumaj jun kʼax chrech pa ri bʼe e kkikamisaj ri areʼ.
Kʼatekʼut ri Festo kubʼij, che rajawaxik che ri Pabʼlo laqʼabʼem kkanaj pa cheʼ pa ri Sesareʼa, e che ri areʼ xas usukʼubʼam chi ribʼ arech kbʼe ubʼik jelaʼ.
Kubʼij: «¿Jachin taq ri kekowinik kexuliʼ ubʼik wukʼ ri in kebʼe ubʼik, kʼatekʼuriʼ, we ri achi riʼ kʼo jun umak, jachintaq kʼo keqlem chkikojoʼ bʼaʼ jun chʼoʼj puwiʼ ri areʼ».
Aretaq chiʼ xqʼaxtaj wajxaqibʼ on lajuj qʼij chkixoʼl, kqaj ubʼik chi pa ri Sesareʼa, xtʼuyiʼ pa ri qʼatbʼaltzij pa ri jun chik qʼij: ktaqanik che ukʼamik uloq ri Pabʼlo.
Aretaq chiʼ ri Pabʼlo xpetik, ri eʼajjudiʼo che xeqaj uloq pa ri Jerusalem, kkimulij kibʼ chrij ri areʼ, e kkibʼan nimalaj chʼoʼj puwiʼ ri areʼ, e man kekowin ta che ukʼutik la qastzij ri kitzij.
Ri Pabʼlo xutoʼ ribʼ e kubʼij: «Ri in, man kʼo ta jun numak xinbʼan puwiʼ ri kipixabʼ kech ri eʼajjudiʼo, e xoqujeʼ puwiʼ ri Nim Rachoch ri Dyos on puwiʼ ri Sesar».
Rumal che kraj ri Festo kubʼan ri kiraybʼal ri eʼajjudiʼo, kubʼij chrech ri Pabʼlo: «¿La kawaj katpaqiʼ chi pa ri Jerusalem arech ri at kbʼan ri qʼatbʼaltzij pawiʼ chnuwach ri in?».
Kʼatekʼut, ri Pabʼlo kubʼij: «Ri in, in kʼo chuwach ri uqʼatbʼaltzij ri Sesar; e rajawaxik che ri in chiriʼ kbʼan wi ri qʼatbʼaltzij panuwiʼ. Ri in, man kʼo ta jun itzel jas uwach xinbʼan chkech ri eʼajjudiʼo, ri at utz retaʼmaxik abʼanom weriʼ.
Kʼatekʼuriʼ, we ri in qastzij kʼo jun numak, we xinbʼan jun jas uwach che taqaqalik ri kamikal chwech, ri in man kinpaqchij ta ri kamikal. Kʼatekʼut, we man kʼo ta jun jas uwach pa ri chʼoʼj che tajin kkibʼan we winaq chwij riʼ, man kʼo ta jun kkowinik kinuya chkech ri eʼareʼ. Ri in kintaʼ ri qʼatbʼaltzij chrech ri Sesar».
Kʼatekʼuriʼ ri Festo, ktzijon kukʼ ri eʼuwinaq e kutzalejisaj ri utzij: «Ri at kataʼ ri uqʼatbʼaltzij ri Sesar, ri at katbʼe na riʼ chuwach ri uqʼatbʼaltzij ri Sesar».
Okowinaq chi kebʼ oxibʼ qʼij, ri ajawinel Agripa e Bʼerenise, kepe pa ri Sesareʼa che uyaʼik jun rutzil uwach ri Festo.
Rumal che kekanaj kan kebʼ oxibʼ qʼij chilaʼ; ri Festo kuya ubʼixik chuwach ri ajawinel ri ukʼulmam ri Pabʼlo, kubʼij: «Kʼo jun achi waral che ri Felix xutzʼapij kanoq pa ri cheʼ.
Aretaq chiʼ ri in, in kʼo pa ri Jerusalem, ri enim chuchqajaw e ri enim winaq kech ri eʼajjudiʼo xkikoj jun chʼoʼj puwiʼ ri areʼ, e xkitaʼ qʼatbʼaltzij puwiʼ.
Ri in xinbʼij chkech, che ri eʼajromano, man kuya taj kkijach jun winaq we man kʼo ta jun chʼoʼj puwiʼ, xoqujeʼ rajawaxik che jachin taq xekojow ri chʼoʼj, junam kepetik chuwach ri areʼ, e ri areʼ kuyaʼo kutoʼ ribʼ puwiʼ ri chʼoʼj.
Ri eʼareʼ xepe waral wukʼ ri in, kʼatekʼuriʼ chi pa aninaqil, pa ri jun chik qʼij che xintuyiʼ pa ri nuqʼatbʼaltzij, xintaqanik arech kkʼam uloq ri achi.
Chuwach ri areʼ, ri winaq che xekojow ri chʼoʼj puwiʼ, man xkibʼij ta puwiʼ ri areʼ, jun chkech ri mak che xinchomaj ri in.
Ri eʼareʼ, xuwi kechʼojinik puwiʼ ri kikojonik e puwiʼ jun Jesus, che xkamisaxik, e ri Pabʼlo kubʼij che ri areʼ kʼaslik.
Ri in, rumal che man wetaʼm taj jas kinbʼan chuwach we tzij riʼ, xintaʼ chrech ri areʼ we kraj kbʼe pa ri Jerusalem, arech kbʼan ri qʼatbʼaltzij puwiʼ weriʼ.
Kʼatekʼut, ri Pabʼlo, xutaʼo che are utz kbʼe chuwach ri uqʼatbʼaltzij ri emperador, kʼatekʼuriʼ xintaqanik arech klaqʼabʼaxik ri areʼ chi kʼateʼ na, kintaq na bʼi ri in ri areʼ chuwach ri Sesar».
Ri Agripa kubʼij chrech ri Festo: «Ri in, xoqujeʼ kinwaj kintaʼ we achi riʼ». –Kubʼij: «Chweʼq, ri at, kataʼ na riʼ ri utzij ri areʼ».
Pa ri jun qʼij chik, ri Agripa e ri Bʼerenise kepe rukʼ nimalaj kiqʼij, e kebʼe chi pa ri ja jawiʼ kbʼan wi ri tzij, kukʼ ri ekinimal e ri enim taq winaq kech ri tinimit. Kʼatekʼuriʼ ri Festo ktaqanik arech kkʼam uloq ri Pabʼlo.
Ri Festo kubʼij: «Ajawinel Agripa e iwonojel ri ix che ix kʼo waral qukʼ, ri ix, kiwil we achi riʼ, ronojel ri kijuqʼat ri eʼajjudiʼo xepe uloq wukʼ pa ri Jerusalem, kʼatekʼuriʼ, waral riʼ, xkiraqaqej kichiʼ e xkibʼij che ri areʼ man taqal ta chik chrij che kʼaslik.
Ri in xinwilo che man kʼo ta xubʼano che rumal taqal ri kamikal chrij, kʼatekʼut rumal che ri areʼ xutaʼ ri uqʼatbʼaltzij ri emperador, ri in xinbʼij che kintaq na riʼ ri areʼ jelaʼ.
Ri in, man kʼo ta jun utz tzij wetaʼm puwiʼ ri areʼ che kinkowinik kintzʼibʼaj ubʼik puwiʼ chrech ri Ajawxel, rumal kʼuriʼ, ri in xintaqanik arech kkʼam uloq ri areʼ chiwach ri ix, e nabʼe chawach at, ajawinel Agripa, arech, che aretaq chiʼ xtataj ri areʼ awumal, ri in kuyaʼo kʼo jun jas uwach kintzʼibʼaj.
Ri in kinchomaj che jun moxil riʼ, we ri in kintaq ubʼik jun winaq pacheʼ e man kinbʼij ta ubʼik jas uwach ri umak».

26

Ri Agripa kubʼij chrech ri Pabʼlo: «Ri at yaʼtal chawech che katoʼ awibʼ». Kʼatekʼuriʼ ri Pabʼlo kulikʼ ri uqʼabʼ e kubʼij:
«Puwiʼ ronojel ri numak che kkikoj panuwiʼ ri eʼajjudeyibʼ, ri in sibʼalaj kinkiʼkotik kamik riʼ, ajawinel Agripa, rumal rech che ri in kinkowinik kintoʼ wibʼ chawach,
e sibʼalaj nim, rumal rech che ri at awetaʼm ronojel ri kipixabʼ e ri kitzij ri eʼajjudiʼo. Kʼatekʼuriʼ, kinta chawech arech kataʼtabʼej ri nutzij rukʼ kochʼonik.
«Konojel ri eʼajjudiʼo, ketaʼm nuwach e ketaʼm ri nukʼaslemal, chi aretaq chiʼ ri in, in ala na, e chi aretaq chiʼ xinmajij nukʼolem pa ri nutinimit Jerusalem.
Ri eʼareʼ ketaʼm nuwach chi sibʼalaj qʼij uloq e kekowinik kkibʼij we kkaj, che ri in xinterneʼbʼej pa ri nukʼaslemal ri ujuqʼat ri nimalaj sukʼ kech ri efariseʼo.
Kʼatekʼuriʼ, we kamik riʼ, we ri in, in kʼo pa ri uqʼabʼ ri qʼataltzij, xane rumal rech, che ri in kinweyej ri tzij che xubʼij ri Dyos chkech ri eqatat,
e, ri ekabʼlajuj juqʼat xas keyeʼm weriʼ; aretaq chiʼ amaqʼel kkipatanij ri Dyos chi chaqʼabʼ e chi pa qʼij, keyeʼm ri utzalaj ukʼisbʼalil. Rumal kʼuwaʼ, che kinweyeʼj weriʼ, ajawinel, ri eʼajjudeyibʼ xkikoj jun chʼoʼj panuwiʼ ri in.
¿Jas che, che man kikoj ta ri ix, che ri Dyos keʼuwalisaj ri ekaminaqibʼ?
«Kʼatekʼuriʼ, ri in, xinchomaj, che kinbʼan ronojel jastaq uwach, arech kinchʼoʼjij rukʼ ri ubʼi ri Jesus ri ajnasoreʼo.
E ri in xinbʼan weriʼ pa ri Jerusalem, ri in xeʼinkʼyaq pa ri cheʼ esibʼalaj tyoxlaj taq winaq, ri in xinkʼam we kowinem riʼ chi pa ri kitaqanik ri enim chuchqajawibʼ, e aretaq chiʼ xeʼkikamisaj ri eʼareʼ, utz xinwil in weriʼ.
Kʼatekʼuriʼ amaqʼel, ri in xinbʼe pa ri jetaq sinagoga, e xinwaj che rukʼ taq kʼax, ri eʼareʼ kkibʼij jujun taq itzel tzij puwiʼ ri Jesus, e sibʼalaj woyowal chkech ri eʼareʼ, keʼinwoqataj xoqujeʼ chi pa ri kaxlan taq tinimit.
«Kʼatekʼuriʼ, ri in, xinbʼe pa ri Damasko, rukʼ ronojel kowinem e rukʼ kitaqanik ri enim chuchqajawibʼ.
Pa ri bʼe, aretaq chiʼ are kabʼlajuj kajbʼal rech pa qʼij, xinwilo; ajawinel, jun saqil che kpe chi pa ri kaj uloq e sibʼalaj kchʼubʼlin chuwach ri qʼij e kjuluw panuwiʼ ri in e pakiwiʼ ri jachintaq ekʼo wukʼ.
Qonojel xujtzaq cho ri ulew, e xintaʼ jun chʼabʼal che xubʼij chwech pa ri tzij hebʼreʼo: “Saʼulo, Saʼulo, ¿Suche rech che kinawoqataj? Kʼax kanaʼo aretaq chiʼ katchʼoʼjin rukʼ ri chʼichʼ”.
Ri in xinbʼij: “At jachin ri at Ajawxel?”. Ri Ajawxel kubʼij: “In ri in Jesus, che ri kawoqataj ri at.
Chatwaʼlijoq, e chattakʼaloq. Rumal rech che ri in xinkʼut wibʼ chawach, katinkoj na at pataninel rech, al tal rech e at bʼil rech ri xqʼalajanik chawach, jawiʼ ri xinkʼut wibʼ chawach, xoqujeʼ pa ri jetaq che kinqʼalajsaj chi na wibʼ chawach.
Rumal weriʼ, katintoʼtajisaj na riʼ pa ri kiqʼabʼ ri siwan tinimit e chkiwach taq ri siwan taq tinimit che man kekojon taj, che jawiʼ katintaq na ubʼik ri in
arech ri at kajaq ri kiwoqʼoch, e ri eʼareʼ keqʼax na riʼ chi pa qʼequʼmal chi kʼa pa ri saqil, e keqʼax chi pa ri rajawibʼal ri Satanas chi kʼa pa ri Dyos, arech ri eʼareʼ kkʼojiʼ ri kikojonik, ksachataj ri kimak, e kkʼojiʼ ri kechbʼal kukʼ ri etyoxlaj taq winaq”.
«Kʼatekʼuriʼ, ajawinel Agripa, ri in man xinbʼan ta ri kʼax chrech ri xkʼut chnuwach che rech ri kaj.
Kʼatekʼuriʼ, xane are nabʼe chkech ri eʼajdamasko, chkech ri eʼajjerusalem e pa ronojel ri jetaq utinimit ri Judeʼa, ri in, xinya ubʼixik che rajawaxik che kkikʼex kikʼux e ketzalej rukʼ ri dyos e che kkibʼan utz taq kichak jachaʼ kuta ri kʼexoj kʼaslemal.
Rumal weriʼ, ri eʼajjudiʼo, xkikoj kiqʼabʼ chwech pa ri Nim Rachoch ri Dyos, e xkaj xinkikamisaj.
Rukʼ ri uchoqʼabʼ ri Dyos, ri in, chi kʼa pa we qʼij riʼ, xinbʼij ri tzij chkech eʼalaj e enim taq winaq, e man xinbʼij ta jun tzij che man xkibʼij ta ri Moʼises e ri eqʼaxal utzij ri Dyos:
che ri Kristo, kukʼaxkʼolij na riʼ kʼax e are nabʼe riʼ ri areʼ che kkʼastaj na uwach chkixoʼl ri ekaminaqibʼ, e kubʼij na riʼ ri saqil chkech ri siwantinimit e chkech taq ri amaqʼ che ma kekojon taj.
Aretaq chiʼ, tajin kubʼij weriʼ ri Pabʼlo rech tobʼal ribʼ areʼ; ri Festo rukʼ jun kowlaj uchʼabʼal kubʼij: «Ri at, at jun chʼuʼjlaj winaq, Pabʼlo; are ri nim taq chomabʼal ubʼanom kʼax chrech ri ajolom».
Kʼatekʼuriʼ ri Pabʼlo kubʼij: «Ri in, man in mox winaq taj, utzalaj Festo, ri in tajin kinbʼij saqalaj tzij e utzalaj taq tzij.
Ri ajawinel, utz retamaʼxik rumal ri areʼ ronojel waʼ weriʼ, ri areʼ che tajin kuta we nutzij riʼ, e chuwach ri areʼ rukʼ chuqʼabʼ kinchʼaw, rumal rech, che ri in, kinchomaj, che man kʼo ta jun jas uwach che man ta saq chuwach ri areʼ. Rumal rech che ronojel weriʼ man pa awatalik taj petinaq wi.
¿La katkojon chkech ri eqʼaxal utzij ri Dyos, ajawinel Agripa? Ri in, wetaʼm che ri at katkojon chkech ri eʼareʼ».
Ri ajawinel Agripa kubʼij chrech ri Pabʼlo: «Uchanim riʼ, rukʼ taq ri atzij kabʼij, kraj neʼ lo, kabʼan chwech kinokik in jun ajkristiʼano!».
Kʼatekʼuriʼ ri Pabʼlo kubʼij: «Kraj ta bʼaʼ ri Dyos, kneʼbʼaʼ we rukʼ jubʼiqʼ on rukʼ nim, che ri at katkojonik e xoqujeʼ konojel ta bʼaʼ ri tajin kkita we nutzij kamik riʼ, iwonojel ta bʼaʼ ri ix kixuxik in jachaʼ ri in, kʼatekʼut xuwi ta neʼ, mata kkʼojiʼ chiwech we jetaq chʼichʼ riʼ».
Kʼatekʼuriʼ, kwaʼlijik ri ajawinel, ri qʼatbʼaltzij, ri Bʼerenise, e konojel ri eʼareʼ che etʼuyul kukʼ.
Aretaq chiʼ tajin keʼel ubʼik, kkibʼij chkibʼil taq kibʼ: «We jun achi riʼ, man kʼo ta jun jas uwach xubʼano che taqal ri kamikal chrij on che taqal chrij kok pa cheʼ».
Ri Agripa kubʼij chrech ri Festo: «Kujkowin na riʼ che kqatzoqopij kan we achi riʼ we ta ri areʼ man ta xuta ri uqʼatbʼaltzij ri Sesar».

27

Aretaq chiʼ, xchomaxik che kujbʼe chi pa Italiʼa, xyaʼ ubʼi ri Pabʼlo e enikʼaj winaq chik che ekʼo pa cheʼ pa uqʼabʼ jun kʼamalbʼe chkech okʼal winaq rech ri kohorte Aʼugusta, Juliʼo ubʼiʼ ri areʼ.
Ri uj kujaqʼan pa jun kukubʼ rech ri Adramitiʼo che kbʼe chi pa ri Asiʼa e kujok pa ri polow. Kʼo qukʼ ri Aristarko jun ajmasedoniʼa che rulew ri Tesalonika.
Pa ri jun chik qʼij, ri uj ujkʼo pa ri Sidon. Ri Juliʼo, utz winaq xubʼan rukʼ ri Pabʼlo, xuya bʼe chrech arech ri areʼ kopan kukʼ ri erachiʼl arech kkipatanij ri Pabʼlo.
Xujel ubʼik chilaʼ, xujqʼax chuchiʼ ri rulew ri Chipre, rumal rech che ri kyaqiqʼ petinaq uloq chqawach.
Ri uj kujbʼe ubʼi pa ri polow rech ri Silisiʼa e pa ri polow rech ri Panfiliʼa, kʼatekʼuriʼ, kʼateʼ xujopan pa Mira rech ri Lisiʼa pa joʼlajuj qʼij.
Chilaʼ, ri kʼamalbʼe chkech okʼal xuriq jun jukubʼ rech ri Alejandriʼa che xas kbʼe pa ri Italiʼa e ri areʼ xujraqʼanisaj ubʼi chupam.
Pa kʼi taq qʼij, ri uj nojimal xujleʼw puwiʼ ri polow, sibʼalaj kʼax xqariqo arech ri uj xujopan chuwach ri Gnido. Rumal ri kyaqiqʼ, ri uj man kuya taj kujok chilaʼ, kʼatekʼuriʼ, are xqaterneʼbʼej ri rulew ri Kreta chunaqaj ri Salmone,
e, rukʼ taq kʼax, ri uj xujopan chuwach jun ukʼolbʼal jukukubʼ ubʼiʼ Puertos-Bʼuenos ri ubʼiʼ, chunaqaj kʼo wi ri tinimit Lasaya.
Okʼowinaq chi kʼi taq qʼij, e ri qabʼe pa ri polow sibʼalaj kʼax, rumal rech, che xoqujeʼ xqʼaxtaj ri mewajik. Ri Pabʼlo, kubʼij chkech ri winaq:
«Ixwachiʼl, ri in kinwilo, che kʼax ri bʼe pa ri polow e kʼo kʼax kuriq ri taq eqaʼn e xoqujeʼ le jukubʼ, e xoqujeʼ kʼax kaqariq ri uj, uj winaq».
Ri kʼamalbʼe chkech okʼal, are xukubʼisaj ukʼuʼx chrij ri kitzij ri kinimal ri jukubʼ e ri kitzij ri ajkʼayibʼ che ekʼo pa ri jukubʼ, chuwach ri utzij ri Pabʼlo;
kʼatekʼuriʼ, rumal rech che ri jun kʼolibʼal riʼ ma utz taj che kkiqʼaxej ri qʼalaj chilaʼ, xkichomaj che are utz riʼ che kujkanaj chuqʼaxexik ri qʼalaj pa ri ukʼolibʼal ri Fenisiʼa, pa ri Kreta, che kkaʼy pa ri umox relbʼalqʼij e pa ri rikyaqʼabʼ qʼij.
Rumal rech che kubʼan jun alaj kyaqiqʼ chi pa ri umox qʼij, xkichomaj che kuyaʼo kkibʼan weriʼ. Xkibʼoq ubʼik ri jetaq uchakalbʼal ri jukubʼ e kebʼin chunaqaj ri rulew ri Kreta.
Kʼatekʼut, chi aninaq, pa ri ulew uloq xpe jun nimalaj kyaqiqʼ, jun sutkʼum, Eʼuroʼakila ri ubʼiʼ.
Ri kyaqiqʼ xujukej ubʼi ri jukubʼ e man kujkowin taj kʼo jun jas uwach xqabʼano; kʼatekʼuriʼ, man kʼo ta chi ubʼe ri jukubʼ xrukʼaj.
Aretaq chiʼ, ujkʼo chi chunaqaj jun alaj chʼaqap ulew, che Klaʼuda ri ubʼiʼ; ri uj rukʼ kʼax xqachʼelej ri jukubʼ rech tobʼal qech.
Aretaq chiʼ xqachʼelej ri jukubʼ, ri uj kujchakunik rukʼ taq ri jastaq che rech tobʼal qibʼ: xqasutij rij ri jukubʼ rukʼ taq chʼichʼ; e rumal rech che ri uj kqaxibʼij qibʼ che weneʼ kbʼe ri jukubʼ cho ri ulew rech ri Sirte, kqakoj pa ri jaʼ ri jun uchakalbʼal che kaleʼw puwiʼ ri polow. Xa jekʼuriʼ, rumal weriʼ, ri jukubʼ kbʼe puwiʼ ri polow.
Pa ri jun chik qʼij, rumal rech che ri jun nimalaj kyaqiqʼ sibʼalaj kujuchʼikmej, kqakʼyaq ubʼi ri jastaq qech pa ri polow.
Kʼatekʼuriʼ, pa ri urox qʼij chik, ri eʼajbʼinsanel che ri jukubʼ kkikʼyaq ubʼik ri jetaq jatʼibʼal jukubʼ pa ri polow.
Kʼi taq qʼij, man xkaʼy ta ri qʼij e man xeʼel ta uloq ri chʼumil, xuwi kukoj uchoqʼabʼ paqawiʼ ri jun nimalaj kyaqiqʼ; e ri uj, man kʼo ta chi jun qayebʼal che kujkoltajik.
Ri uj, kʼi taq qʼij chik kubʼano che man uj woʼqinaq ta chik, kʼatekʼuriʼ ri Pabʼlo, xtakʼi chkixoʼl ri eʼareʼ e kubʼij chkech: rajawaxik che ri ix, weta xitatabʼej ri nutzij e weta xujkanaj kanoq pa ri Kreta, kamik riʼ, man kʼo ta na kʼuriʼ waʼ we kʼax riʼ.
Kʼatekʼuriʼ, ri in kintaʼ chiwech kamik riʼ che mubʼan bʼaʼ kebʼ ikʼuʼx, chkojiʼ ta bʼaʼ ichoqʼabʼ, rumal rech che man kʼo ta jun waʼ chqech kutzaq kan ri ukʼaslemal, xuwi waʼ we jukubʼ kqatzaq kanoq.
Rumal rech che pa we jun chaqʼabʼ riʼ, xukʼut chnuwach in jun anjel rech ri Nudyos, ri areʼ che kinpatanij ri in,
e xubʼij weriʼ chwech: «Maxibʼij awibʼ Pabʼlo. Rajawaxik, che ri at katopan na chuwach ri uqʼatbʼaltzij ri Sesar. E ri Dyos, xuya na ri kikʼaslemal konojel we winaq riʼ che ebʼenaq pa ri polow awukʼ ri at».
Chkubʼiʼ bʼaʼ ikʼuʼx ixwachiʼl, ri in kinkojon chrech ri Dyos che kubʼan na riʼ, jeriʼ jas ri xubʼij chwech.
Ri uj, kujopan waʼ pa jun chʼaqap ulew pa we polow.
Kajlajuj chaqʼabʼ chik che ri uj ujbʼenaq pa ri polow Adriʼatiko e man qetaʼm taj ri bʼe qukʼam; aretaq chiʼ kabʼlajuj kajbʼal rech ri chaqʼabʼ, ri eʼajbʼinsanel jukubʼ xkinaʼo che ri uj uj kʼo chi chunaqaj jun chʼaqap ulew.
Xketaj ri upam ri polow, kʼo juwinaq etabʼal, kʼatekʼuriʼ jubʼiq chi aqʼanoq xketaʼj juʼlajuj etabʼal.
Ri eʼareʼ kkixibʼij kibʼ we ri uj kujbʼe puwiʼ taq abʼaj; xa jekuriʼ kkikʼyaq ri jetaq uchakalbʼal tza pa ri popa ubʼik; e sibʼalaj kkeyeʼj che ksaqarisaʼn uwach ulew.
Kʼatekʼuriʼ, ri eʼajbʼinsanel rech ri jukubʼ, kkaj keʼanimajik pa ri alaj jukubʼ rech tobʼal qibʼ. Kkikoj ri jukubʼ rech tobʼal qibʼ pa ri polow, e kkibʼij chqech che ri eʼareʼ are kkaj kechakun chrech taq ri uchakalbʼal rech ri popa.
Kʼatekʼuriʼ ri Pabʼlo kubʼij chrech ri kʼamalbʼe chkech okʼal e chkech ri exoltato: «we man kekanaj ta kan pa we jukubʼ riʼ le winaq leʼ, ri ix ma ktoʼtaj ta iwach laʼ».
Xa jekuriʼ ri exoltato, kkiramij ri yutʼbʼal rech ri alaj jukubʼ rech tobʼal ibʼ e xkikʼyaq ubʼi pa ri polow.
Aretaq chiʼ keyeʼm che ksaqarisanik, ri Pabʼlo kchʼawik arech konojel kkitij kiwa, e kubʼij: «Kajlajuj qʼij kamik riʼ, che ri ix kixmewajik, e man kʼo ta jun wa itijom.
Ri in kintaʼ chiwech arech kixwaʼik, rumal rech che weriʼ, are waʼ ri rumal kixtoʼtajik. Man kʼo ta jun chixoʼl ri ix che kutzaq na xa jun chrech ri uwiʼ».
Aretaq chiʼ kubʼij weriʼ, xukʼam ukoq jun kaxlanwa, kmaltyoxin chrech ri Dyos chkiwach konojel; kupiro e kutijo.
Xa jekuriʼ ri enikʼaj chik, xkikochʼo xkitij kiwa.
Ekʼo chupam we jukubʼ riʼ lajujkʼal waqlajuj winaq.
Kʼatekʼuriʼ aretaq chiʼ xtijtaj qawa, kqakʼyaq ri triko pa ri polow arech ri jukubʼ man kjutjubʼ ta ubʼi pa ri polow.
Aretaq chiʼ xsaqarisanik, ri eʼajbʼinsanel rech ri jukubʼ, man ketaʼm taj jawiʼ ulew ujkʼo wi; xuwi kkil ri sanyebʼ chuchiʼ ri polow e kkichomaj kkikʼam ubʼi ri jukubʼ chilaʼ.
Kkikir taq ri uchakalbʼal ri jukubʼ che kikojom pa ri polow, xoqujeʼ kkikir ri yutʼubʼal rech taq ri bʼinsabʼal. Kʼatekʼuriʼ kkikoj ri nimalaj vela rech ri artimon (vela especial), arech ri kyaqiqʼ kukʼam ri jukubʼ pa ri sanyebʼ.
Kʼatekʼut xkiriqaʼ jun kʼolibʼal jawijeʼ naj upam ri polow, kkiya kan chilaʼ ri jukubʼ. Ri proʼa kkanaj kan pa ri sanyebʼ, kʼatekʼuriʼ ri popa sibʼalaj ksilobʼik e chanim kqʼajik.
Ri exoltato, kkaj kekikamisaj ri winaq che ekʼo pacheʼ, rumal rech che kkixeʼj kibʼ weneʼ kʼo jun kanimaj bʼik aretaq chiʼ kemuxnik.
Kʼatekʼut, ri kʼamalbʼe chkech okʼal, ri kraj kutoʼ ri Pabʼlo keʼuqʼil chrech weriʼ; ktaqanik, che jachin taq kekowinik kemuxinik, are nabʼe kkikʼyaq kibʼ pa ri polow arech kekiriqaʼ ri ulew;
e ri enikʼaj chik kebʼe puwiʼ ri polow puwiʼ jujun taq tzʼalam on puwiʼ taq ri ukʼisbʼal kanoq ri jukubʼ che kʼo na. Xa jekuriʼ, qonojel bʼaʼ utz qawach xujopan cho ri ulew.

28

Aretaq chiʼ ri uj xujkoltajik, xqetaʼmaj che ri ulew riʼ, ubʼiʼ Malta.
Ri winaq che eʼajchilaʼ, sibʼalaj utz xkibʼan chqech, xujkikʼam ubʼi chunaqaj jun qʼaqʼ che xkikuch ri eʼareʼ, rumal rech che kʼo sibʼalaj jabʼ e sibʼalaj tew.
Ri Pabʼlo kukʼam uloq jun qʼaluʼn chaqij xikʼay e kukʼyaq pa ri qʼaqʼ; kʼatekʼuriʼ, jun itzel kumatz kel uloq rumal rech xunaʼ ri qʼaqʼ e kubʼalqʼatij ribʼ pa ri uqʼabʼ.
Aretaq chiʼ ri eʼajwinaq chilaʼ kkil ri chikop pa ri uqʼabʼ, kkibʼij chkibʼil taq kibʼ: «Waʼ we jun achi riʼ qas jun kamisanel waʼ. Ri areʼ loqʼ xanimaj chuwach ri polow, kʼatekʼuriʼ, ri royowal ri Dyos man kuya ta bʼe chrech arech kkʼasiʼk».
Kʼatekʼuriʼ, kukʼyaq ri chikop pa ri qʼaqʼ e man kʼo ta jun kʼax xubʼan chrech ri areʼ.
Ri eʼareʼ kkichomaj che ri areʼ ksipojik on ktzaq ubʼik e kkamik. Aretaq chiʼ qʼaxinaq chi kebʼ oxibʼ kajbʼal, e kkilo che man kʼo ta jun kʼax kuriqo, kkikʼex ri kichomabʼal e kkibʼij, che ri areʼ jun dyos.
Kʼo chunaqaj we kʼolbʼal riʼ, jun ulew che rech ri kinabʼeʼal ri eʼajchilaʼ, ri areʼ ubʼi Pubʼliʼo. Ri areʼ kujukʼam ubʼi pa ri rachoch e kujkanaj chilaʼ oxibʼ qʼij.
Kʼatekʼuriʼ, ri utat ri Pubʼliʼo kʼo pa ri chʼat rumal qʼaqʼ e rumal pomaj. Ri Pabʼlo kbʼe che rilik, kukoj uqʼabʼ puwiʼ e kukunaj.
Kʼatekʼuriʼ, enikʼaj chik eyawabʼibʼ che eʼajchilaʼ kepe uloq rukʼ ri Pabʼlo e kekumatajik.
Rumal weriʼ, sibʼalaj utz qilixik xkibʼano; e aretaq chiʼ xujbʼe ubʼik, xkiya ubʼi chqech ronojel uwach jastaq che rajawaxik chqech.
Aretaq chiʼ xokʼow oxibʼ ikʼ, ri uj xujbʼe ubʼik, e xujok pa ri polow pa jun jukubʼ rech Alejandriʼa che xkanaj kanoq chilaʼ pa ri qʼälaj, rukʼam ri kʼutbʼal rech ri Diʼoskuros.
Kujopan pa ri Sirakusa e kujkanaj kan chilaʼ oxibʼ qʼij.
Xas chilaʼ ubʼik kujbʼe chuchiʼ ri polow chi pa ri Regiʼo. Pa ri jun qʼij chik, kwaʼlajik ri kyaqiqʼ pa ri umox relbʼalqʼij, kʼatekʼuriʼ, pa kebʼ qʼij kujopan pa ri Possuʼoli.
Ri uj, chilaʼ xeʼbʼeqariqaʼ wi nikʼaj eʼachalaxik e xkubʼiʼ qakʼuʼx e kujkanaj kan wuqubʼ qʼij kukʼ. E jeriʼ, ri uj xujopan pa ri Roma.
Ri eʼachalaxik rech we tinimit riʼ, aretaq chiʼ xketaʼmaj che ri uj xujopanik, xujkikʼuluʼ chi pa ri Foro Apiʼo pa ri ukʼolibʼal ri Oxibʼ Tavernas. Aretaq chiʼ keʼrilo ri Pabʼlo, kmaltyoxin chrech ri Dyos e xkʼoji kʼakʼ uchuqʼabʼ.
Aretaq chiʼ xujopan pa ri Roma, kyaʼ bʼe chrech ri Pabʼlo, arech ri areʼ kkʼojiʼ pa jun ja rech jun winaq e kkʼojiʼ jun xoltato rukʼ arech kuchajij.
Okʼowinaq chi oxibʼ qʼij, keʼusikʼij ri ekinimal ri eʼajjudiʼo. Aretaq chiʼ ri eʼareʼ kkimulij kibʼ, ri areʼ kubʼij chkech: «Eʼachalaxik, ri in man kʼo ta jun retzalal xinbʼan pakiwiʼ ri eqawinaq e puwiʼ ri kipixabʼ ri eqatat, kʼatekʼuriʼ, ri in xinchapik pa ri Jerusalem e xinkiya pa kiqʼabʼ ri eʼajromano.
Aretaq chiʼ xbʼan rilik wij, ri eʼareʼ xekanajik che kinkiya kanoq rumal rech che man kʼo ta jun jas uwach panuwiʼ che taqal chwij ri kamikal.
Kʼatekʼuriʼ rumal rech che ri eʼajjudiʼo man xkaj ta weriʼ, rajawaxik che ri in xinta ri uqʼatbʼaltzij ri Sesar, kʼatekʼut, ri in rukʼ weriʼ, man kinwaj taj kinkoj chʼoʼj puwiʼ ri nutinimit.
Rumal kuwaʼ weriʼ, xintaʼo, arech ri in kixinwil ri ix, arech kinchʼaw iwukʼ; xane rumal ri reyebʼal ri Israʼel kʼo we taq chʼichʼ chwech riʼ».
Ri eʼareʼ kkibʼij chrech: «Ri uj man kʼo ta jun wuj qakʼamon pawiʼ ri at che petinaq uloq pa ri Judeʼa, e man kʼo ta jun chkech ri eʼalaxik petinaq uloq waral che ubʼixik man utz tzij taj pawiʼ ri at.
Kʼatekʼut, ri uj kqaj kqata chi pa ri achiʼ ri at ri achomanik; rumal rech che ri uj qetaʼm che pa ronojel kʼolibʼal, ri at ariqom kʼax puwiʼ ri atzij».
Kkichʼik kan jun qʼij, e sibʼalaj winaq keʼopan pa ri rachoch ri areʼ. Pa ri utzij kubʼij ri utzil chkech puwiʼ ri Rajawibʼal ri Dyos e kutzukuj ubʼanik arech utz kichoman puwiʼ ri Jesus, chi pa ri upixabʼ ri Moʼises e pa ri eqʼaxal utzij ri Dyos; jeriʼ kubʼano chi pa ri aqabʼil ubʼik chi kʼateʼ ri chaqʼabʼ.
Ekʼo jujun kqaj chkiwach ri utzij, ekʼo jujun chik man kkikoj ta ri utzij.
Aretaq chiʼ elem chik kkibʼano e man kʼo ta jun utz kichomaj, ri Pabʼlo kubʼij we tzij riʼ: «Qastzij nakʼut che ri tyoxlaj Uxlabʼxel xubʼij chkech ri itat xas rumal ri uchiʼ ri qʼaxal utzij ri Dyos, ri Isaʼiʼas:
Jeʼariqaʼ we winaq riʼ e jeʼabʼij chkech: Ri ix, kitana, kʼatekʼuriʼ man kichʼobʼ ta ubʼeʼal riʼ ri ix kiwil na riʼ, kʼatekʼuriʼ man kixkaʼy ta riʼ.
Rumal rech che sipojinaq ri kanimaʼ we siwan tinimit riʼ, kitzʼapim ri kixikin e kiyubʼam ri kiwoqʼoch, arech man kekaʼy ta rukʼ ri kiwoqʼoch arech man kkita ta rukʼ ri kixikin arech man kkichʼobʼ ta pa ri kanimaʼ arech man ketzalej ta rukʼ ri Dyos. Kʼatekʼuriʼ, weneʼ keʼinkunaj ri eʼareʼ.
Ri ix, chiwetaʼmaj bʼaʼ weriʼ: chkech ri winaq che man kekojon taj xtaq wiʼ ri ukʼolibʼal ri Dyos. Ri eʼareʼ qas kkitaʼ waʼ».
Ri Pabʼlo xkanaj kebʼ junabʼ pa we jun ja riʼ che are areʼ xuqajo. Ri areʼ keʼukʼulaj konojel ri winaq che kkaj keʼopan rukʼ ri areʼ;
kuyaʼ ubʼixik ri tzij puwiʼ ri Rajawibʼal ri Dyos e kukʼut ronojel ri jastaq puwiʼ ri Ajawxel Jesus rukʼ choqʼabʼalil e man kʼo ta kʼax kuriqo.

Holder of rights
Multilingual Bible Corpus

Citation Suggestion for this Object
TextGrid Repository (2025). K'iche' Collection. Acts (K'iche'). Acts (K'iche'). Multilingual Parallel Bible Corpus. Multilingual Bible Corpus. https://hdl.handle.net/21.11113/0000-0016-A0D9-E