1

Ri Pabʼlo, ri upataninel ri Kristo Jesus, apostol rumal rech che xsikʼixik, in chaʼtalik arech ri in kinbʼij ri utzalaj utzij ri Dyos,
che pa ojer tzij, xunabʼisaj ubʼixik kumal ri eʼqʼaxal utzij ri Dyos pa ri Tyoxlaj taq Tzij,
puwiʼ ri ukʼojol, che rijaʼlil ri David xas rumal ubʼaqil winaq
xokisaxik Ukʼojol ri Dyos rukʼ ri uchoqʼabʼ ri tyoxlaj Uxlabʼaxel, rumal rech ri ukʼakʼ atestajibʼal chkixoʼl ri ekaminaqibʼ ri Jesus Kristo Qajawxel
rumal rech ri areʼ che xqakʼam ri uj ri qasipanik e ri qachak, arech ri uj kqabʼij, ri uqʼijilaxik ri ubʼi, ri nimanik chech ri kojonik chkixoʼl ri jetaq amaqʼ che man kʼo ta ri kikojonik qukʼ,
kʼatekʼuriʼ ri ix, chkixoʼl ri eʼareʼ, ri Jesus Kristo xixusikʼij ri ix,
chiwech iwonojel ri ix, ri ix loqʼalaj taq rech ri Dyos pa ri Roma, chiwech ri ix, che ix tyoxlaj taq winaq rumal rech che xixsikʼixik; chiwech bʼaʼ ri ix ri nimalaj ubʼantajik usipanik ri Dyos e ri nimalaj utzil, rumal ri Dyos ri Qatatxel e rumal ri Ajawxel Jesus Kristo.
Kʼatekʼuriʼ, ri in are nabʼe kinmaltyoxij chrech ri Nudyos rumal ri Jesukristo, rumal rech che pa ronojel ri uwachulew kqʼijilaxik ri ikojonik.
Rumal rech che ri Dyos, ri in kinya jun tabʼal toqʼobʼ chech ri Areʼ pa ri uxlabʼal aretaq chiʼ kinya ubʼixik ri utzalaj utzij ri Ukʼojol; ri areʼ, utz krilo, che ri in ronojel qʼij kinchʼaw piwiʼ ri ix,
kʼatekʼuriʼ, pa ronojel qʼij kintaʼ pa ri nuchʼawem rukʼ ri Dyos, arech pa jun qʼij, we ri Dyos kraj, che ri in kinbʼe iwukʼ.
Rumal rech che sibʼalaj kwaj kinwil iwach, arech ri in kinya chiwech jujun taq jastaq rech ri uxlabʼal, arech ri ix kkʼojiʼ ichuqʼabʼ,
on che kkʼojiʼ ri utzil chixoʼl, arech junam ri qakojonik, junam ri iwech ix rukʼ ri wech in.
Eʼachalaxik, ri in man kinwaj taj che ri ix man iwetaʼm taj, che ri in, sibʼalaj nuchoman chik, che ri in kinbʼe na riʼ pa ri itinimit –kʼatekʼut, man inkowininaq taj kʼateʼ we qʼij riʼ– arech ri in kinkʼamaʼ chixoʼl jujun taq wachinik jeriʼ jacha nubʼanom chik chkixoʼl ri enikʼaj chik che man eʼajjudiʼo taj.
Rajawaxik, che ri in, in ajgriʼego kukʼ ri eʼajgriʼego in jeriʼ kukʼ ri eʼareʼ che ri man kechʼaw ta pa ri griʼego, in jeriʼ kukʼ ri enim taq ketambʼal winaq, in jeriʼ kukʼ ri eʼareʼ ri man kʼo ta kinoʼj:
rumal kʼu waʼ weriʼ, ri in sibʼalaj kinwaj kinkʼam bʼi ri Utzalaj Tzij chiwech ri ix, che ix ajromanos.
Rumal rech che ri in man kinkʼix ta chrech ri Utzalaj Tzij: ri areʼ jun uchuqʼabʼ ri Dyos arech kekoltajik na konojel ri winaq che kekojon chrech ri areʼ, nabʼe ri ajjudiʼo, e pa ukʼabʼ ri ajgriʼego.
Rumal rech che pa ri areʼ kkʼuttajik ri usukʼil ri Dyos qas pa ri kojonik chi kʼateʼ pa ri kojonik chik 11.jeriʼ jacha tzʼibʼatalik: Ri sukʼalaj winaq kʼo ri ukʼaslemal pa ri kojonik.
Rumal rech che ri royowal ri Dyos kukʼut ribʼ chi pa ri nimalaj kaj, puwiʼ ronojel ri man sukʼ taj e puwiʼ ri man saq ta chkech ri winaq, ri eʼareʼ che kkitzʼapij ri saqalajtzij pa ri man sukʼil taj;
rumal rech, che ri utzalaj jastaq uwach che loqʼ ketaʼmaxik puwiʼ ri Dyos: ri Dyos ukʼutum chi waʼ weriʼ chkiwach.
Ri jastaq che man kekowin taj kkilo xas aretaq chiʼ xbʼan ri uwachulew, ri noʼjibʼal kkowinik kril weriʼ rumal taq uchak ri Dyos, kril ri junalik uchoqʼabʼ e kril ri tyoxlaj ubʼantajik, e rumal kʼu waʼ weriʼ man kkuytaj ta ri kimak;
rumal rech che ketaʼmam uwach ri Dyos e man xkiya ta chrech ri areʼ, che jeʼ jas jun Dyos, ri uqʼijil e ri maltyoxinik, kʼatekʼut ri eʼareʼ xkisach ri kinoʼjibʼal pa ri kichomabʼal e xkisach ri unoʼj kanimaʼ pa ri qʼequʼmal;
rumal rech che ri eʼareʼ are xkaj ri noʼjibʼal, ri eʼareʼ xechʼujarik,
kʼatekʼuriʼ, xkikʼex ri uqʼijil ri Dyos che man kqʼiy taj, rukʼ jun wachibʼal, jun wachibʼal che rech ri winaq che kqʼiyik, kech taq chikop aj uwokaj, kech taq chikop kijebʼ kaqan, che kech taq kumatz.
Kʼatekʼuriʼ, ri Dyos uyaʼom chkech ri eʼareʼ jeriʼ jacha xkaj pa ri kanimaʼ, ri tzʼajtajinaq taq kʼolibʼal, jawiʼ ri eʼareʼ ketzelaj ri kibʼaqil;
ri eʼareʼ xkikʼex ri saqalaj utzij ri Dyos rukʼ ri man saqalajtzij taj, nim xkil wi jetaq wachibʼal chuwach ri Areʼ che xubʼan ri uwachulew; chrech ri areʼ ri tewchiʼnik chubʼeqʼij chubʼesaq, Amen.
Kʼatekʼuriʼ ri Dyos xeʼuya kan ri eʼareʼ pa ri itzel taq kirayibʼal: ri kixoqilal xkikʼex ri kibʼanik rukʼ ri jastaq che man kʼo ta ubʼeʼal ubʼanik;
kʼatekʼuriʼ, xoqujeʼ ri achijabʼ, xekiya kan ri ixoqibʼ e xkirayij kiwach chkibʼil taq kibʼ, xkibʼan ri itzel chi jun achi rukʼ jun chik achi e xkikʼam pa ri kibʼaqil ri utojbʼalil ri itzel taq kibʼe xkukʼaj.
Kʼatekʼuriʼ, rumal rech che man xkichomaj ta utz ukʼolik ri qas unoʼjibʼal ri Dyos, ri Dyos xeʼuya kan ri eʼareʼ pa ri kuxlabʼal che man kʼo ta retamabʼal, arech ri eʼareʼ kkibʼan ri jastaq che man utz taj:
enojinaq chrech ri man sukʼil taj chrech ri itzel, are kkaj ri pwaq, kʼo kebʼ kanimaʼ; kkaj ri kijastaq ri enikʼaj chik, ri eʼareʼ ekamisanel, ri eʼareʼ kkibʼan ri chʼoʼj; kkibʼan ri itzel, kkibʼan ri itzel jastaq, kkibʼij ri itzel taq tzij pakiwiʼ ri enikʼaj chik,
kkil ri retzalal ri jun chik, eʼukʼulel ri Dyos, kketzelaj uwach ri winaq, kkinimarisaj kibʼ, kkibʼij sibʼalaj taq tzij, kenoʼjinik pa ri itzel, man kekinimaj ta ri ekinan kitat,
man kʼo ta kinoʼj, man kkibʼan ta ri jastaq che xkibʼij, ma kʼo ta kanimaʼ, ma kkikʼaslemaj ta ri Dyos;
kʼatekʼuriʼ, ri eʼareʼ utz retaʼmaxik kumal ri qʼatojtzij rech ri Dyos, che kubʼij, che weriʼ taqal ri kamikal chrij e ri eʼareʼ man xuwiʼ taj kkibʼan weriʼ, xane xoqujeʼ utz keʼkil wi ri kebʼanow weriʼ.

2

Kʼatekʼuriʼ, ri at man kʼo ta sachbʼal amak, ri at che kabʼan qʼatojtzij puwiʼ jun chik. Rumal rech che aretaq chiʼ kabʼan qʼatojtzij puwiʼ jun chik, xas kabʼan qʼatojtzij pawiʼ ri at: rumal rech che ri at, xoqujeʼ kabʼan atbʼanal rech ri at, ri kabʼan qʼatojtzij puwiʼ,
kʼatekʼuriʼ, ri uj qetaʼm che ri uqʼatbʼaltzij ri Dyos qas kpe na riʼ pakiwiʼ ri kebʼanow weriʼ.
Kʼatekʼuriʼ, ri at che kabʼan ri qʼatojtzij pakiwiʼ ri winaq, ri eʼareʼ che kkibʼan weriʼ e xoqujeʼ che ri at kabʼan weriʼ, ¿la kachomaj che katanimaj na chuwach ri uqʼatbʼaltzij ri Dyos?
On ¿Kawetzelaj uwach ri unimal, ri utzil, ri unimal ukochʼonik e man kawil taj che ri ru- tzilal ri Dyos kuta chawech arech ri at kakʼex akʼux?
Rumal rech che ri at man kata ta weriʼ, ri at kʼo jun itzel awanimaʼ, ri at kakoj pawiʼ sibʼalaj oyowal, pa ri qʼij rech ri oyowal jawiʼ kkʼuttaj na riʼ ri sukʼ uqʼatbʼaltzij ri Dyos,
ri areʼ kuya na riʼ chkech konojel winaq jeriʼ jacha ri uchak;
chkech ri winaq che ronojel qʼij, pa ri utzil kkitzukuj ri uqʼijil, kuya riʼ chkech nim kiqʼij, ri jastaq che man kqʼiy taj: ri junalikalaj kʼaslemal;
chkech ri enikʼaj chik, che ri eʼitzel taq uxlabʼaxel, ri man keniman ta che ri saqalaj tzij e che are keniman che ri man sukʼil taj: are kya na riʼ ri oyowal e ri nimalaj sachbʼal kʼuʼx chkech.
Ri kʼax e ri mayowik kyaʼtaj na chkech konojel ri kuxlabʼal ri winaq che kbʼan ri itzel, nabʼe kyaʼtaj chrech ri ajjudiʼo e pa ri ukabʼ kyaʼtaj chrech ri ajgriʼego;
kʼatekʼuriʼ nimalaj qʼijil, nimalaj bʼantajik e ri nimalaj utzil kya chech ronojel winaq che kubʼan ri utzil, nabʼe kya na chech ri ajjudiʼo e pa ri ukabʼ chech ri ajgriʼego;
rumal rech che ri Dyos man are ta kril ri ubʼantajik upalaj ri winaq.
Rumal rech che ri winaq che kmakunik e man kʼo ta ri Pixabʼ rukʼ, xoqujeʼ aretaq chiʼ kkamik, man kʼo ta riʼ ri Pixabʼ rukʼ; kʼatekʼuriʼ, ronojel ri winaq che kmakun chuxeʼ ri Pixabʼ, rumal ri Pixabʼ riʼ kbʼan na qʼatbʼaltzij puwiʼ;
rumal rech che man eʼare ta ri winaq ri ketow ri Pixabʼ che esukʼ chuwach ri Dyos, eʼare riʼ ri winaq che kkibʼan ri Pixabʼ, eʼare esukʼ riʼ.
Rumal rech che aretaq chiʼ man kʼo ta ri qakojonik kukʼ ri winaq, man kʼo ta riʼ ri Pixabʼ kukʼ, kʼatekʼut kkibʼan ri kuta ri Pixabʼ chi rumal ri kibʼantajik; we ewinaq riʼ, che man kʼo ta ri Pixabʼ kukʼ, xas kkikʼaslemaj wi ri Pixabʼ;
kkikʼutu ri saqalaj utzij we Pixabʼ riʼ che tzʼibʼatalik pa ri kanimaʼ, kukʼut weriʼ ri kichomanik, ri qʼatbʼaltzij kkibʼan puwiʼ ri itzel e puwiʼ ri utzil chkibʼil taq kibʼ …
weriʼ kbʼantajik pa ri qʼij aretaq chiʼ ri Dyos kubʼan na riʼ uqʼatbʼaltzij puwiʼ ri awatalik taq kichomanik ri winaq, pa ri Utzalaj Nu-tzij rumal ri Jesus Kristo.
Kʼatekʼut, we ri at, che kabʼij awibʼ at ajjudiʼo, che kakoj ri Pixabʼ, che nim aqʼijil kawil pa ri Dyos
ri at che awetaʼm ri urayibʼal ri areʼ, che kawil ri utzil kukʼut ri Pixabʼ,
kʼatekʼuriʼ, ri at che kabʼij che at kʼamalbʼe chkech ri emoy taq winaq, che at chäj chkech ri kebʼe pa ri qʼequʼm,
che at ajtij chkech ri man kʼo ta kinoʼj, che at ajtij chkech ri man kʼo ta ketaʼmbʼal, rumal rech che chawach ri at, pa ri Pixabʼ kʼo wi ri uwachbʼal ri noʼjibʼal e ri saqalajtzij,
¡kʼatekʼuriʼ, ri at che kakʼut weriʼ chuwach jun chik, man kakʼut ta weriʼ chawach ri at! Kabʼij: ¡Mawelaqʼaj jun jas uwach!, ¡e ri at katelaqʼanik!
Ri at kabʼij: ¡matmakunik rukʼ achi, rukʼ ixoq!, ¡e ri at kabʼan ri makunik rukʼ achi, rukʼ ixoq! Ri at kawetzelaj kiwach ri man tzij taj edyos kʼatekʼuriʼ keʼatzukuj pa taq ri kikʼolbʼal ri man kʼo kikojonik qukʼ
Ri at che kʼo ri aqʼijil pa ri Pixabʼ, aretaq chiʼ kabʼan ri itzel chuwach we Pixabʼ riʼ, tajin kawetzelaj uwach ri Dyos,
rumal rech che kubʼij pa ri Tzʼibʼatalik: rumal ri kibʼan ix, kyoqʼ rukʼ itzel taq tzij ri ubʼiʼ ri Dyos chkixoʼl ri man junam ta qakojonik kukʼ.
Utz chawech ri upusik uwiʼ akowil we ri at kabʼan ri Pixabʼ; kʼatekʼut, we ri at kabʼan ri itzel chuwach ri Pixabʼ rukʼ ri upusik uwiʼ akowil, junam riʼ che ri at mam qʼatom ta uwiʼ akowil.
Kʼatekʼuriʼ, ri jun che man qʼatom ta uwiʼ ukowil, kʼatekut kukʼol ri Pixabʼ, junam na kʼuriʼ che qʼatom uwiʼ ukowil
Jachin ri man qʼatom ta uwiʼ ukowil e kukʼaslemaj ri Pixabʼ, kubʼan na qʼatojtzij riʼ pawiʼ ri at, ri at che rukʼ ri Tzij e rukʼ ri qʼatom uwiʼ kowilal kaxalqʼatij uwiʼ ri Pixabʼ.
Rumal rech che ri ajjudiʼo ubʼantajik ri winaq, man chrij ta kʼo wi e ri uqʼatik uwiʼ kowilal man pa ri bʼaqilal taj kʼo wiʼ
ri qastzij ajjudiʼo jun, pa ri uj kʼo wi e ri upusik uwiʼ ri kowilal, pa ri qanimaʼ kʼo wi, jeriʼ jacha ri kubʼij ri uxlabʼal e man jeriʼ taj jacha kubʼij ri tzʼibʼatalik: ri areʼ, man kpe ta uqʼijil riʼ kukʼ ri winaq, xane kpetik ri uqʼijil rukʼ ri Dyos.

3

¿Jachike kʼut ri rutzil ri jun ajjudiʼo? ¿Jachike kʼut ri rutzil ri uqʼatom uwiʼ ri ukowil?
Waʼ weriʼ nimalaj ubʼantajik pa ronojel jastaq. Chkech ri eʼareʼ, are nabʼe xuya ri Utzij ri Dyos.
We ekʼo jujun chkech che xkikʼex ri kitzij, weriʼ ¿la kuchup kʼu waʼ ri xuya utzij ri Dyos chrech?
Man je taj riʼ rajawaxik che saqalaj utzij ri Dyos e konojel ri winaq man saqalaj kitzij taj, jacha ri kubʼij ri Tzij: «Arech ri at, at sukʼ pa ri atzij e arech katchʼakanik pa ri qʼatbʼaltzij».
Kʼatekut, ri man qasukʼil ta ri uj are kukʼut ri usukʼil ri Dyos, ¿jas kʼu kqabʼij chi na riʼ? ¿La man sukʼ ta riʼ ri Dyos aretaq chiʼ kujuchʼay rukʼ ri royowal? Ri in kinchʼawik jacha jun winaq.
¡Man jeʼ ta riʼ! Rumal rech che ¿jas ubʼanik riʼ ri uqʼatbʼaltzij kubʼan na ri Dyos puwiʼ ri uwachulew?
Kʼatekʼut, we ri joʼs nutzij riʼ xukʼut ri saqalaj utzij ri Dyos, rech ri uqʼijil, ¿jas kʼuche, che ri in kqʼatex tzij panuwiʼ che ri in, in jun ajmakunel?
On, jeʼ jas retzalal ubʼixik kkibʼij enikʼaj. ¿La rajawaxik che ri uj are kqabʼan ri itzel, arech kpe ri utzil? taqal chkij ri kiqʼatbʼaltzij.
Kʼatekʼuriʼ ¿jas kʼu keqakʼisbʼej? ¿La kujchʼakan riʼ? Man je taj. Rumal rech che qakʼutum che ri eʼajjudeyiʼo e ri eʼajgriʼego, qonojel uj kʼo chuxeʼ ri mak,
jeʼ jas ri tzʼibʼatalik: Man kʼo ta jun che sukʼ,
man kʼo ta jun che utz kchomanik, man kʼo ta jun che kutzukuj ri Dyos.
Konojel kkisach kibʼ, konojel kkibʼan ri itzel; man kʼo ta jun che kubʼan ri utzil, jayiʼ, man kʼo ta jun.
Ri upakiqul jun nimalaj muqubʼal ri kaqʼ kubʼan ri joʼs taq tzij. Ukʼaʼil kumatzʼ ri kʼo chuxeʼ ri upakichiʼ,
ri itzel taq tzij e ri chʼam taq jastaq uwach, kunojisaj ri kichiʼ.
Chi utz wi taq ri kaqan che uqʼejik ri kikʼel;
kamikal e mebʼaʼil kʼo pa ri kibʼe.
Man ketaʼm ta ri ubʼe ri nimalaj utzil,
ri kiwoqʼoch man nim ta kil wi ri Dyos.
Kʼatekʼuriʼ, ri uj qetaʼm ronojel ri utzij ri Pixabʼ, weriʼ, kubʼij chkech ri eʼareʼ che ekʼo chuxeʼ ri Pixabʼ, arech ktzʼapitaj ronojel chiʼaj e arech ronojel ri uwachulew ajmak chuwach ri Dyos,
rumal rech, che man kʼo ta jun che sukʼ chuwach ri areʼ che kkowinik kubʼan ri Pixabʼ: Xuwi rumal ri Pixabʼ qetaʼmaj uwach ri makaj.
Katekʼut, kamik riʼ, man uj kʼo ta pa ri Pixabʼ, ri usukʼil ri Dyos xukʼut ribʼ, jeriʼ jacha tzʼibʼatalik pa ri Pixabʼ e ri eqʼaxal utzij ri Dyos,
ri usukʼil ri Dyos are ri kojonik chrech ri Jesus Kristo, chkech konojel ri eʼareʼ che kekojonik –rumal rech che man kʼo ta jalajoj chqaxoʼl.
Konojel xemakunik e man kʼo ta ri uqʼijil ri Dyos kukʼ–
kʼatekʼuriʼ, ri eʼareʼ kʼo ri sukʼil kukʼ rumal rech che xyaʼtaj chkech ri usipanik rumal rech ri kolotajem che xpe rukʼ ri Kristo Jesus;
ri Dyos xukʼutu che ri areʼ, are tabʼal toqʼobʼ chrech ri makaj rumal ri ukikʼel e rukʼ ri kojonik, xraj xukʼut usukʼil, rumal rech che xubʼan qʼatbʼaltzij puwiʼ taq ri mak rech ojer tzij
aretaq chiʼ kʼo pa ri ukochʼonik ri Dyos; xraj xukʼut ri usukʼil chkech ri winaq che erech we kamik riʼ. Arech, qas sukʼ ri Areʼ, che kuya ri sukʼil chech ri jun che kubʼij che kkojon chech ri Jesus.
¿Jawiʼ kʼo wi ri utzil arech jun winaq kuyaʼo nim kril wi ribʼ? Man kʼo taj. ¿La rumal jun pixabʼ? ¿La rumal ri uchakuxik ri pixabʼ? Man je taj, xane rumal ri upixabʼ ri kojonik.
Rumal rech, ri uj are kqachomaj che sukʼ ri winaq rumal ri ukojonik e man rumal taj che kubʼan ri Pixabʼ.
¿On ri Dyos xuwi Dyos chkech ri eʼajjudiʼo e man Dyos ta chkech ri man eʼajjudiʼo taj? Jeʼ nakʼut, ri Dyos, xoqujeʼ Kidyos ri man eʼajjudiʼo taj;
rumal rech, che xuwi jun Dyos kʼolik, che kuya na riʼ ri sukʼil chkech ri eʼareʼ che qʼatom uwiʼ ri kikowil rumal ri kojonik, xoqujeʼ chkech ri winaq che man qʼaʼtom ta uwiʼ kikowil xoqujeʼ rumal we kojonik riʼ.
Kʼatekʼuriʼ, ¿la rumal ri kojonik kqesaj ri uqʼijil ri Pixabʼ? ¡Man je taj! Xa uj riʼ ri kujyaʼow ri uqʼijil!

4

¿Jas kʼu kqabʼij na riʼ puwiʼ ri Abʼraham, che qatat rumal ri bʼaqilal?
We ri Abʼraham, xkʼojiʼ ri usukʼil rumal taq ri uchak, ri areʼ kuyaʼo nim kril wi ribʼ. ¡Kʼatekʼut, man kuya taj kubʼan weriʼ chuwach ri Dyos!
Rumal rech che, ¿jas kubʼij ri Tzij? ¡Ri Abʼraham xkojon chrech ri Dyos e are waʼ weriʼ ri usukʼil!
Ri jun che kubʼan jun chak, rajawaxik che ktoj ri utojbʼalil;
kʼatekʼut, ri jun che man kchakun taj, e kkojon chrech ri Areʼ che kubʼan sukʼ riʼ chrech ri man sukʼ winaq taj, ri ukojonik are usukʼil riʼ.
Jeriʼ jas kubʼij ri David, utz rech ri winaq, che ri Dyos kuya ri sukʼil chrech, kʼatekʼuriʼ man are ta kril na ri uchak ubʼanom.
Utz kech ri winaq che xsach uwach ri retzalal e xchup uwach ri umak.
Utz rech ri winaq, che ri Ajawxel man kʼo ta jun umak krejalaj uwach.
Waʼ we utzalaj tzij riʼ ¿la xuwi kyaʼ ubʼixik chkech ri winaq che qʼatom uwiʼ kikowil, on xoqujeʼ kyaʼ ubʼixik chkech ri man qʼatom ta uwiʼ kikowil? Rumal rech che kqaya ubʼixik, che ri ukojonik ri Abʼraham xeʼjelaxik chrech ri areʼ jeʼ jas usukʼil.
¿Jas rejelaxik xbʼan chech ri areʼ? ¿La aretaq chiʼ ri areʼ xuqʼat uwiʼ ukowil on aretaq chiʼ majaʼ kubʼan weriʼ? Man aretaq chiʼ taj ri areʼ xuqʼat uwiʼ ri ukowil, xane aretaq chiʼ majaʼ kubʼano;
kʼatekʼuriʼ, xukʼam ri ukʼutbʼalil ri uqʼatik uwiʼ ukowil jeʼ jas utʼiqbʼal ri usukʼil e ri ukojonik che kʼo rukʼ ri areʼ aretaq chiʼ man qʼatom ta uwiʼ ukowil; xa jekʼuriʼ, ri areʼ xokik tatxel chkech konojel ri kekojon na riʼ e ri man qʼatom ta uwiʼ kibʼaqil, arech, xoqujeʼ keʼjelaxik ri sukʼil chkech,
kʼatekʼuriʼ, are tatxel chkech ri winaq che kiqʼatom uwiʼ kikowil, che man xuwi ta kekiʼkotik che kiqʼatom uwiʼ ri kikowil, xane ebʼenaq pa ri ubʼe ri kojonik, che rukʼam ri qatat Abʼraham aretaq chiʼ majaʼ uqʼatom uwiʼ ukowil.
Kʼatekʼuriʼ, man xa ta rumal jun pixabʼ che qastzij kpe ri chiʼnik xubʼan ri Dyos chkech ri Abʼraham e chkech ri rijaʼlil che kyaʼtaj na riʼ pa echbʼal chkech ri uwachulew, weriʼ rumal ri usukʼil ri kojonik.
We kʼo ri kechbʼal rumal rech ri Pixabʼ, man utz ta na kʼuriʼ ri kojonik e ri chiʼnik
rumal rech che ri Pixabʼ kuya ri oyowal, kʼatekʼut, aretaq chiʼ man kʼo ta pixabʼ, xoqujeʼ man kʼo ta makaj riʼ.
Ri echbʼal kpe uloq chi pa ri kojonik, arech ri areʼ jun sipanik, rukʼ we tajin kqabʼij riʼ, ri chʼinik kpe pakiwiʼ konojel ri ijaʼlil, man xuwi ta pakiwiʼ ri kekojon chrech ri Pixabʼ, xane xoqujeʼ pakiwiʼ ri kekojon chrech ri ukojonik ri qatat Abʼraham, che tatxel chqech qonojel,
jeʼ jas ri tzʼibʼatalik: Ri in xatinkojo at tatxel chkech sibʼalaj siwan taq tinimit – qatat chuwach ri Areʼ che xkojon chrech ri Areʼ, xkojon chrech ri Dyos che kuya ri kikʼaslemal ri ekaminaqibʼ e che ksikʼin chech ri man kʼo taj, arech kkʼojiʼk.
Ri areʼ xeyeʼnik, aretaq chiʼ sibʼalaj kʼax reyeʼxik; ri areʼ kʼo ri ukojonik, e rukʼ weriʼ, ri areʼ tat chkech sibʼalaj esiwantinimit, jeʼ jas xbʼix chrech ri areʼ: Jeʼ waʼ riʼ ri uwiʼ taq amam.
Rukʼ jun kowlaj ukojonik xrilo che ri ubʼaqil kaminaq chik –ri areʼ okʼal ujunabʼ chik– e ri ubʼaqil ri Sara, xoqujeʼ kaminaq chik;
ri areʼ ukubʼam ukʼuʼx chrij ri uchiʼnik ri Dyos, man xubʼan ta kebʼ ukʼuʼx e mawi xuya kan ri ukojonik e rukʼ uchuqʼabʼ ri ukojonik nim xril wi ri Dyos,
rumal rech che ri areʼ, xuchomaj che ri jastaq ubʼim ri Dyos, ri Areʼ, kʼo uchuqʼabʼ riʼ chech ubʼanik.
Rumal kʼuwaʼ weriʼ, ri ukojonik jeriʼ jacha sukʼil xeʼjelaxik chrech ri areʼ.
Kʼatekʼuriʼ, aretaq chiʼ ri Tzij kubʼij, che ri ukojonik xejalaxik chrech ri areʼ, man xuwi ta rumal ri areʼ xejalaxik chrech, xoqujeʼ xejalaxik chrech rumal qech uj
ri uj che kejalaxik na riʼ ri qakojonik, kejalaxik na riʼ chqech uj che kqakojo, che ri Areʼ xuwaʼlisaj xas chkixoʼl ri ekaminaqibʼ, ri Jesus Qajawxel,
ri areʼ, che xkam rumal ri qamak e xkʼastaj uwach, arech ri uj ujsukʼ taq winaq.

5

Aretaq chiʼ, ri uj xqakʼam ri qasukʼil rumal ri qakojonik, ri uj, nimalaj utzil ujkʼo rukʼ ri Dyos rumal ri Qajawxel Jesus Kristo;
ri areʼ, xusipaj chqech ri uj we jun sipanik riʼ rumal ri kojonik. Ri uj xujkanaj pa we sipanik riʼ e nim kqil wi qibʼ pa ri reyeʼbʼal e pa ri uqʼijil ri Dyos.
¿Jas kinbʼij? Xoqujeʼ ri uj nim kqil wi qibʼ pa ri kʼax, rumal rech che qetaʼm, che pa ri kʼax kbʼantaj wi ri kochʼonik,
ri kochʼonik kuya ri jeqelikalaj kojonik e ri jeqelikalaj kojonik kuya ri eyeʼbʼal.
Kʼatekʼuriʼ, rumal ri eyeʼbʼal man kubʼan ta kebʼ qakʼuʼx, rumal rech che ri loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx ri Dyos xqʼejexik pa ri qanimaʼ rumal ri Tyoxlaj Uxlabʼaxel che xyaʼtaj chqech.
Aretaq chiʼ ri uj man kʼo ta ri qachuqʼabʼ, chi xas pa ri qʼij che chʼikitalik, ri Kristo xkamik, rumal toqʼobʼisabʼal kiwach ri man esukʼ taj
– rukʼ kʼax kraj ne lo jun winaq kkamik rumal toqʼobʼisaxik uwach jun sukʼ winaq; jeʼ nakʼut, weneʼ kʼo jun kraj ne lo kkamik,
kʼatekʼut, kʼutbʼal rech che ri Dyos kujuloqʼoqʼej; aretaq chiʼ ri uj uj ajmakibʼ, xkam ri Kristo rumal utoqʼobʼisaxik qawach uj.
Ri kamik riʼ nim ri qabʼantajik chuwach chi na weriʼ, rumal che ri uj ujsukʼ chik rukʼ ri ukikʼel, xa jekuriʼ kujkoltaj na waʼ chuwach ri royowal.
We ri uj aretaq chiʼ ujkʼulel, xujutzirik rukʼ ri Dyos rumal ri ukamikal ri ukʼojol; sibʼalaj nim qabʼantajik chi na kʼuwaʼ rumal che xujutzir rukʼ ri areʼ, ri uj kujkolotaj na rumal ri ukʼaslemal,
e man xuwi ta weriʼ, xane nim kqil wi qibʼ pa ri Dyos rumal ri Qajawxel Jesus Kristo, che rumal rech ri areʼ kamik riʼ xujutzir rukʼ ri Dyos.
Rumal kʼuwaʼ weriʼ, che rumal xa jun winaq, ri makaj xpe pa ri uwachulew, e rumal ri makaj xpe ri kamikal e rumal weriʼ, ri kamikal xpe chkij konojel ri winaq, rumal rech che konojel xemakunik; –
aretaq chiʼ majaʼ kʼo ri Pixabʼ, xas kʼo chi wi ri makaj pa ri uwachulew, kʼatekʼuriʼ ri makaj man kʼo ta kil apanoq aretaq chiʼ majaʼ kʼo jun pixabʼ;
kʼatekʼut, ri kamikal chi ajawinaq qas ri Adam uloq e kopan chi rukʼ ri Moʼises, xoqujeʼ ajawinaq pakiwiʼ ri man kibʼanom ta jun mak, jeʼ jas xubʼan ri Adam; ri areʼ che uwachibʼal ri Jun che rajawaxik wi kpe na.
Kʼatekʼut, ri sipanik man jeriʼ taj jacha ri makaj. We rumal ri umak xa jun winaq, sibʼalaj ekʼi winaq xekamik, sibʼalaj nim chi na riʼ chuwach weriʼ ri usipanik ri Dyos e ri qachʼakoj rumal ri usipanik xa jun chi winaq, ri Jesus Kristo; ronojel weriʼ sibʼalaj xtixex pakiwiʼ ekʼi winaq.
Kʼatekʼuriʼ, ri chʼakoj ma jeʼ ta riʼ jeʼ jas ri kukʼam uloq ri umak xa jun winaq: ri qʼatojtzij aretaq chiʼ kʼo xa jun makaj kuya riʼ ri qʼatbʼaltzij puwiʼ, ri uchak ri sipanik, aretaq chiʼ kʼo sibʼalaj taq makaj kuya riʼ ri sukʼil.
We rumal ri umak xa jun winaq, xajawinik ri kamikal, xa rumal na kʼuriʼ, ri winaq che kekʼamow na ri nimalaj sipanik e ri uchʼakoj ri sukʼil, are nim chi na riʼ ri kkikʼam chuwach weriʼ, ri jachintaq keʼajawinik na pa ri kikʼaslemal xas rumal xa jun, ri Jesus Kristo.
Jeʼ na kʼuriʼ, we ri umak xa jun chi winaq, xbʼanowik che konojel ri ewinaq xqʼat tzij pakiwiʼ, xoqujeʼ ri uchak ri usukʼil xaq jun chi winaq, xuya ri usukʼil kʼaslemal chkech konojel ri winaq.
Jeʼ na kʼuriʼ, rumal rech, che man xniman ta xa jun chi winaq, chi nimalaj konojel winaq xeʼokik nimalaj eʼajmakibʼ, xoqujeʼ, aretaq chiʼ knimanik xa jun chi winaq, chi nimalaj konojel winaq xeʼokik esukʼ taq winaq.
Xpe ri Pixabʼ arech kkʼyar uwach ri makaj; e jawiʼ xkʼyar uwach ri makaj, sibʼalaj xpetik ri sipanik:
jeʼ na kʼuriʼ, aretaq chiʼ ri makaj xajawinik pa ri kamikal, xoqujeʼ ri sipanik kajawinik na riʼ pa ri sukʼil arech kpe ri junalikalaj kʼaslemal rumal ri Jesus Kristo Qajawxel.

6

¿Jas kʼu kqabʼij na riʼ? ¿La rajawaxik che ri uj kujkanaj kan pa ri makaj arech kkʼyarik ri sipanik? ¡Man jeriʼ taj!
We xkam ri qamak, ri uj, ¿la kujkanaj na kʼu riʼ pa ri mak?
¿On la man iwetaʼm ta ri ix, ri uj che kʼo ri qaqasnaʼ pa ri Kristo Jesus, pa ri ukamikal wi ri areʼ, qonojel ri uj kʼo ri qaqasnaʼ?
Rumal kʼuriʼ, ri uj, ujmuqutalik rukʼ ri Areʼ pa ri ukamikal rumal ri qaqasnaʼ, arech, jeriʼ jas ri Kristo xkʼastaj uwach chkixoʼl ri ekaminaqibʼ rumal ri uqʼijil ri Tatxel, ri uj, xoqujeʼ kʼo ri qakʼaslemal riʼ pa jun kʼakʼ kʼaslemal chik.
Xa jekʼuriʼ, we ri uj, uj jeriʼ jachaʼ ri Kristo, aretaq chiʼ kʼo jun qakamikal jeʼ jas ri ukamikal areʼ, xoqujeʼ ri uj, kkʼastaj na qawach riʼ jeriʼ jacha ri areʼ xkʼastaj uwach;
utz uchʼobʼik xqabʼano, che ri qʼeʼl qawinaqil xripibʼaxik cho ri ripibʼal rukʼ ri Areʼ, arech, we jun bʼaqilal riʼ che rech ri makaj, man kʼo ta chi uchuqabʼ, arech ri uj man ujpataninel ta chi rech ri makaj.
Rumal rech che ri jun che xkamik, man kʼo ta chi riʼ chuxeʼ ri makaj.
We ri uj, xujkam rukʼ ri Kristo, ri uj kqakojo che ri uj ujkʼaslik rukʼ ri areʼ,
e qetaʼm, che aretaq chiʼ ri Kristo xkʼastaj uwach chkixoʼl ri ekaminaqibʼ, ri areʼ man kkam ta chi jumul riʼ, kamik riʼ, ri kamikal man kʼo ta chi ukowinem puwiʼ ri Areʼ.
Ri ukamikal jun kamikal chuwach ri makaj; e we kamikal chuwach ri makaj riʼ, xas pa junalik, e ri ukʼaslemal jun kʼaslemanik pa ri Dyos.
Ri ix, chichomaj bʼaʼ che xixkam chuwach ri makaj e che kʼo ikʼaslemal pa ri Kristo Jesus.
Ri makaj, man kajawinik ta chi bʼaʼ pa ri ibʼaqil che ri kkam na arech ri ix man kinimaj ta chi urayibʼal.
Mibʼan bʼaʼ chrech ri iqʼabʼ iwaqan jun chukbʼal rech ri man sukʼil taj, pataninel rech ri makaj; kʼatekʼut, chichiʼj bʼaʼ iwibʼ chrech ri Dyos ix jeʼ jas ixkʼaslik che xixtzalij chi ri kamikal uloq, e chibʼanaʼ rukʼ iqʼabʼ iwaqan jun chukbʼal rech ri sukʼil pataninel rech ri Dyos.
Rumal rech che ri makaj man kʼo ta ukowinem piwiʼ ri ix: ri ix man ix kʼo ta chi chuxeʼ ri Pixabʼ, xane ix kʼo chuxeʼ ri Sipanik.
¿Jas kʼut? ¿Ri uj, la kujmakun na riʼ, rumal che man uj kʼo ta chi chuxeʼ ri Pixabʼ, xane uj kʼo chuxeʼ ri Sipanik? ¡Man kujmakun ta chi riʼ!
Ri ix, ¿la man iwetaʼm taj che aretaq chiʼ kichiʼj iwibʼ chech jun ajaw jeriʼ jas ix upataninel, arech ri ix kinimaj ri areʼ, ri ix, ix pataninel riʼ chrech ri ajaw che kinimaj, on are kinimaj ri mak rech ri kamikal, on are kixniman che ri unimanik ri sukʼil?
Xane maltyox chrech ri Dyos; ri ix ojer ixpataninel rech ri makaj, ekʼu kamik riʼ, ri ix, utz chi unimaxik kibʼano ri tzij che xikʼamo,
kʼatekʼuriʼ, kamik riʼ, ri ix man ixpataninel ta chi rech ri makaj, xane ixpataninel rech ri sukʼil
–ri in, xinkʼam jun kʼambʼal noʼj chiwach rumal rech ri ituqaʼril–. Rumal rech, we ri ix ojer kanoq xiya ri iqʼabʼ iwaqan jeʼ jas pataninel rech ri man sukʼil taj e rech ri man utz taj, e xas xixopanik pa ri man utz taj; kamik riʼ chiyaʼaʼ bʼaʼ ri iqʼabʼ iwaqʼan chrech ri sukʼil, arech ix tyoxlaj taq winaq ri ix.
Aretaq chiʼ ri ix, ixpataninel rech ri makaj, ri ix man ix ximital taj chuwach ri sukʼil.
¿Jas taq kʼu iwach xiyaʼo rukʼ ri jastaq uwach che ri xibʼan ix, e kamik riʼ, ri ix, kixkʼix chrech weriʼ? Rumal rech, che ronojel weriʼ, chi pa ri kamikal kbʼe wi.
Kʼatekʼut, kamik riʼ, ri ix, man ixpataninel ta rech ri makaj, xane ixpataninel rech ri Dyos, ri ix kiya iwach pa ri tyox ubʼantajik, e ronojel weriʼ chi pa ri junalik kʼaslemal kbʼe wi.
Rumal rech, che ri utojbʼalil ri makaj are ri kamikal e ri utojbʼalil ri usipanik ri Dyos, are ri junalikalaj kʼaslemal pa ri Kristo Jesus Qajawxel.

7

Eʼachalaxik, ri ix, ¿On man iwetaʼm taj –ri in kinchʼaw kukʼ ri jachin taq eʼajtijabʼ rech ri pixabʼ– che ri winaq xuwi kʼo chuxeʼ ri Pixabʼ pa ri ukʼaslemal?
Jacha weriʼ, ri jun ixoqilal yutulik rukʼ ri rachajil rumal ri Pixabʼ aretaq chiʼ ri areʼ kʼaslik na cho ri uwachulew; kʼatekʼut, we kkam ubʼi ri achi, xas man ximitalik ta chi uwach riʼ rukʼ ri rachajil cho ri pixabʼ.
Aretaq chiʼ kʼaslik na ri rachajil, we ri jun ixoq riʼ, kkʼuliʼ rukʼ jun chik achi, nimalaj kmakun riʼ. Kʼatekʼuriʼ, we kkam ubʼi ri rachajil, xoqujeʼ man ximatalik ta chik kkanaj kan chuwach ri Pixabʼ, ri areʼ man ajmakunel ta riʼ rukʼ nim chʼutiʼn we kokik rixoqil jun chik achi.
Jeʼ na kʼuriʼ, ri ix, ixachalaxik, ri ix xixkam chuwach ri Pixabʼ rumal ri ubʼaqil ri Kristo arech ri ix, ix rech jun chik, kixkʼojiʼ, pa ri Areʼ che xuwaʼlisaj chkixoʼl ri ekaminaqibʼ, arech ri uj kujwachin chech ri Dyos.
Kʼatekʼuriʼ, aretaq chiʼ ri uj uj kʼo pa ri itzel bʼaqilal ri rayibʼal taq makaj che xukʼasuj ri Pixabʼ, xubʼan chqech ri uj che xujwachin chrech ri kamikal.
Kamik riʼ, ri uj man uj kʼo ta chi pa uqʼabʼ ri Pixabʼ, rumal rech, che ri uj xujkam chuwach ri jastaq che ujuximom kanoq, arech are kujpatanajik chi rukʼ jun kʼakʼ quxlabʼal e man kujpatanajik ta chi rukʼ ri ojer tzʼibʼanik.
¿Jas kʼu kqabʼij na riʼ? ¿La kqabʼij riʼ che are makaj ri Pixabʼ? ¡Man je ta riʼ! Kʼatekʼut, ri in xinwetaʼmaj ri mak xuwi rumal ri Pixabʼ. Ri in man kʼo ta nurayibʼal riʼ kkʼojiʼk, weta mata xubʼij ri Pixabʼ weriʼ: ¡Marayij uwach ri man awech taj!
Kʼatekʼut rumal ri Pixabʼ, ri mak xubʼan chwech ri in arech sibʼalaj kinrayij uwach ri man wech taj, arech tiʼtik kinnaʼo: xane weta mata kʼo ri Pixabʼ, xas kaminaq riʼ ri makaj.
Jeʼ nakʼut, ri ojer kanoq, man kʼo ta ri Pixabʼ; kʼatekʼut aretaq chiʼ xpe ri Pixabʼ, ri makaj xkʼojiʼ ukʼaslemal
e ri in xinkamik, e ri pixabʼ rech ri kʼaslemal xinukʼam ubʼik pa ri kamikal.
Rumal rech che ri makaj, rukʼ ri pixabʼ xubʼan chwech ri in che kkʼojiʼ sibʼalaj nurayibʼal chrech ri man wech taj, e are waʼ xinukamisaj ri in.
Xa jekʼuriʼ, tyoxlaj ri Pixabʼ e tyoxlaj ri taqanik, sibʼalaj sukʼ e sibʼalaj utz.
Kʼatekʼuriʼ, ¿la kukʼam uloq kamikal chwech in, jun jas uwach che utz? ¡Man je ta riʼ! Xane are ri makaj arech kqʼalajanik che qas makaj, xukoj jun jas uwach che utz arech kuya ri kamikal chwech; arech ri makaj kubʼan ronojel ri ukowin xas rumal ri pixabʼ.
Rumal rech, che ri uj qetaʼm, che uxlabʼal ri Pixabʼ, kʼatekʼut, ri in, in kʼo pa nubʼaqil, e ri nubʼaqil kʼo pa ri ukowinem ri makaj.
Jeʼ nakʼut, ri jastaq uwach che ri in kinbʼano, man kinchʼobʼ ta ubʼeʼal, rumal rech che man kinbʼan taj ri jas uwach che ri in kinwaj kinbʼano kʼatekʼut, are kinbʼan ri jastaq uwach che kinwetzelaj uwach.
Kʼatekʼuriʼ, we ri in kinbʼan ri jastaq che ri in man kinwaj taj kinbʼano, ri in kinkʼam uqʼabʼ xas jeriʼ jacha kukʼutu ri Pixabʼ che utz ri Pixabʼ;
qastzij nakʼut, man in taj kinbʼano ri itzel taq jastaq, xane are ri makaj kbʼanowik che kʼo wukʼ ri in.
Rumal rech che ri in, wetaʼm che man kʼo ta ri utzil wukʼ in, kinbʼij neʼ, che pa ri nubʼaqil; rumal rech che ri in, kinkowinik kinwaj ri utzil, kʼatekʼut man kinkowin taj kinbʼano:
rumal rech che ri in, man kinbʼan ta ri utzil che ri kwaj kinbʼano e are ne kinbʼan ri itzel che ri in man kinwaj taj kinbʼano.
Kʼatekʼuriʼ, we ri in kinbʼan ri jastaq che ri in man kinwaj taj kinbʼano, man in taj kinbʼanow ri jastaq, xane are ri makaj che jeqel wukʼ ri in.
Ri in kinriq jun pixabʼ che ktaqan chwech aretaq chiʼ ri in kinwaj kinbʼan ri utzil: xuwi ri itzel kukʼut ribʼ chnuwach ri in.
Rumal rech che ri in, nim kinwil wi ri Upixabʼ ri Dyos, ri xas kʼo wi pa ri winaq;
kʼatekʼut kinwil jun chik pixabʼ pa nuqʼabʼ waqan che kchʼojin rukʼ ri pixabʼ rech ri nuchomanik e kinuyutu rukʼ ri pixabʼ rech ri makaj, che kʼo pa nuqʼabʼ waqan.
¡Kʼax wech ri in che in winaq! ¿Jachin kinutoʼ na riʼ ri in chuwach we nubʼaqil riʼ che kinukʼam ubʼi pa ri kamikal?
¡Maltyox bʼaʼ chrech ri Dyos rumal ri Jesus Kristo Qajawxel! Kʼatekʼuriʼ, xas in wi, rumal ri nuchomanik ri in kinpatanij ri upixabʼ ri Dyos; kʼatekʼuriʼ pa ri nubʼaqil kinpatanij ri upixabʼ ri makaj.

8

Kʼatekʼuriʼ, kamik riʼ, man kʼo ta chi jun qʼatojtzij pakiwiʼ ri ekʼo pa ri Kristo Jesus.
Ri pixabʼ rech ri Uxlabʼaxel che kuya ri kʼaslemal pa ri Kristo Jesus, xatukiro pa ri upixabʼ ri makaj e pa ri upixabʼ ri kamikal.
Rumal rech, che ri jastaq uwach che man kkowin ta ri Pixabʼ chech rumal ri bʼaqilal; ri Dyos, aretaq chiʼ xutaq uloq ri ukʼojol, ri ukʼojol riʼ rukʼ jun bʼaqilal jeriʼ jas ri qabʼaqilal ri uj e chuxeʼ ri makaj, xubʼan jun qʼatojtzij puwiʼ ri makaj xas pa ri bʼaqilal,
arech ri utaqanik ri Pixabʼ kbʼantajik paqawiʼ ri uj kʼatekʼuriʼ, arech ri jastaq che kqabʼano man are ta kniman chrech ri bʼaqilal xane are kniman chrech ri uxlabʼxel.
Rumal rech che ri winaq, che kʼo ri kikʼaslemal chuxeʼ ri bʼaqilal are kkaj ri jastaq che rech ri bʼaqilal; kʼatekʼut, ri winaq che ekʼo chuxeʼ ri uxlabʼxell, are kkaj ri jastaq che rech ri uxlabʼxel.
Rumal rech che ri urayibʼal ri bʼaqilal are ri kamikal; kʼatekʼut, ri urayibʼal ri uxlabʼxel are ri kʼaslemal e ri utzil,
rumal rech che ri urayibʼal ri bʼaqilal, kukʼuleʼlaj uwach ri Dyos: man kkanaj ta kan chuxeʼ ri upixabʼ ri Dyos e xoqujeʼ man kkowin ta chrech,
kʼatekʼuriʼ, ri winaq che ekʼo pa ri bʼaqilal man kekowin ta riʼ che eʼutz kkibʼan chuwach ri Dyos.
Ri ix, man ix kʼo ta pa ri bʼaqilal, xane ix kʼo pa ri uxlabʼxel, rumal rech che ri Uxlabʼxel rech ri Dyos kʼo rachoch iwukʼ ri ix. Jachin ri man kʼo ta ri Uxlabʼxel rech ri Kristo rukʼ, ri areʼ man rech ta ri Kristo,
kʼatekʼut we ri Kristo kʼo iwukʼ ri ix, knʼebʼaʼ kaminaq chi ri bʼaqil rumal ri makaj, ri Uxlabʼxel kʼo ukʼaslemal rumal ri sukʼil.
Kʼatekʼuriʼ, we ri Uxlabʼxel rech ri Areʼ ri xukʼastaʼjisaj uwach ri Jesus chkixoʼl ri ekaminaqibʼ, kʼo ri rachoch iwukʼ ri ix; xoqujeʼ kuya na riʼ ri kʼaslemal chrech ri ibʼaqil che kʼo chuxeʼ ri kamikal, rumal ri Uxlabʼxel ri kʼo rachoch iwukʼ ri ix.
Jeʼ na kʼuriʼ, eʼachalaxik, ri uj kʼo qakʼas, kʼatekʼut, ri qakʼas man rukʼ ta ri qabʼaqil, rumal rech che weta jeriʼ, ri uj rajawaxik nakʼuriʼ che kujkʼaslemanik chuxeʼ ri bʼaqil.
Rumal rech, che ri ix, we kʼo ri ikʼaslemal chuxeʼ ri bʼaqilal, ri ix kixkam na riʼ. Kʼatekʼut, we ri Uxlabʼaxel kubʼano che kkam ri uchak ri ibʼaqil, ri ix kʼo ikʼaslemal riʼ.
Rumal rech, konojel ri winaq che keʼusilobʼisaj ri Uxlabʼaxel rech ri Dyos, ri eʼareʼ eralkʼuwaʼl ri Dyos
kʼatekʼuriʼ, ri ix man xikʼam ta jun uxlabʼal che ximitalik arech ri ix kixtzaq chi jumul pa ri xibʼrikil; ri ix are xikʼam jun uxlabʼxel rech jun alkʼuwaʼlaxel, rumal ri kʼiytisaʼnik che xubʼan chqech ri uj, e rukʼ weriʼ, ri uj kuyaʼo kqaraq qachiʼ: ¡Abbʼa! ¡Tatxel!
Ri Tyoxlaj Uxlabʼaxel, ri areʼ kuriq ribʼ rukʼ ri quxlabʼal uj e kukʼut chqawach ri uj che uj ralkʼuwaʼl ri Dyos.
Ujalkʼuwaʼlxel e xoqujeʼ ujajechebʼanel; ujajechebʼanel rech ri Dyos e ujajechebʼanel rukʼ ri Kristo, rumal rech che ri uj kujkʼojiʼ pa ri kʼax rukʼ ri Areʼ, arech ri uj kʼo ri qaqʼijil rukʼ ri Areʼ.
Rumal rech, che ri in kinchomaj, che taq ri kʼax rech we kamik riʼ, man nim ta riʼ chuwach ri qʼijil che kqʼalajin na riʼ qukʼ ri uj.
Rumal rech, che ronojel ri uwachulew, reyeʼm che keqʼalajin na ri eralkʼuwaʼl ri Dyos:
we ri uwachulew xkʼojiʼ chuxeʼ ri nimal –man xraj ta weriʼ, kʼatekʼut rumal ri areʼ che xukoj ri areʼ puwiʼ weriʼ– kʼatekʼuriʼ weriʼ rukʼ ri reyeʼbʼal
ri areʼ, xoqujeʼ kreyeʼj che ktoʼtajisax na riʼ chuwach ri qʼayinaq, arech kok pa ri tzoqopitajem rech ri kiqʼijil ri eralkʼuwaʼl ri Dyos.
Rumal rech che ri uj, qetaʼm che kʼateʼ pa we qʼij riʼ, ronojel ri uwachulew kuraqaqej na uchiʼ riʼ jacha rilik uwach ri akʼal.
Kʼatekʼuriʼ man xuwi ta ri uwachulew; xoqujeʼ ri uj che kʼo ri nabʼe taq uwach ri Uxlabʼxel qukʼ, kaqarik qachiʼ pa ukʼuʼx qanimaʼ e kqeyeʼj ri ukolotajem ri qabʼaqil.
Rumal rech che kqeyeʼj ri qakolotajem e aretaq chiʼ kqil ri jastaq che qeyeʼm, man qeyeʼj ta chi na kʼu riʼ; we kqil jun jas uwach che qeyeʼm ¿jas kʼu reyeʼxik chi na kqabʼan chi jumul riʼ?
Kʼatekʼut, aretaq chiʼ kqeyeʼj ri jas jun uwach che man kqil taj, rukʼ chuqʼabʼalil riʼ kqeyeʼj.
Kʼatekʼuriʼ, xoqujeʼ ri Tyoxlaj Uxlabʼaxel kpe riʼ che qatoʼik; rumal rech che ri uj man qetaʼm taj jas kqataʼo, aretaq chiʼ ri uj utz kujchʼaw rukʼ ri Dyos; kʼatekʼut, ri Tyoxlaj Uxlabʼaxel, ri areʼ kchʼaw paqawiʼ rukʼ sibʼalaj oqʼej,
e ri Areʼ che kril taq ri qanimaʼ, retaʼm jas ri urayibʼal ri Tyoxlaj Uxlabʼaxel e ri uchʼawem pakiwiʼ ri etyoxlaj taq winaq jeriʼ jacha kril ri Dyos.
Kʼatekʼuriʼ, ri uj qetaʼm, che jachintaq ri kkiloqʼoqʼej rukʼ kikʼuʼx ri Dyos, ri Dyos kchakun kukʼ pa ronojel utzil chkech eʼareʼ, arech kʼo ri utzil kukʼ, ri eʼareʼ che keʼusikʼij jacha kraj ri urayibʼal.
Rumal rech, che ri xeril ojer kanoq, xoqujeʼ xeʼukoj ri eʼareʼ ojer kanoq arech che ri eʼareʼ ejun uwachibʼal ri Ukʼojol arech ri areʼ, are nabʼeʼal chkech sibʼalaj eʼachalaxik,
kʼatekʼuriʼ, ri eʼareʼ che xeʼukoj ojer kanoq xoqujeʼ xeʼusikʼij ri eʼareʼ; kʼatekʼuriʼ ri jachin xeʼusikʼij, xoqujeʼ xuya ri sukʼil chkech; e ri eʼareʼ che xuya ri sukʼil chkech xoqujeʼ, xuyaʼ ri qʼijil chkech.
Kʼatekʼuriʼ, ¿jas kʼuriʼ kinbʼij chi na riʼ kamik? we kʼo ri Dyos qukʼ, ¿jachin kʼu riʼ qakʼulel?
Ri areʼ, che man xutas ta ri Ukʼojol pa ri kʼax xane xuya ri areʼ pa ri kʼax rech utzil chqech nimalaj qonojel, ¿la man kuya ta kʼu riʼ ronojel toqʼobʼ chqech ri uj?
¿Jachin kbʼanow na riʼ jun qʼatbʼaltzij pakiwiʼ ri eʼareʼ che xeʼusikʼij ri Dyos? Are ri Dyos kyoʼw ri sukʼil.
¿Jachin kbʼanow na riʼ jun qʼatojtzij? Are ri Kristo Jesus che xkamik, ¿jas kʼu kinbʼij? ri Areʼ xkʼastaj uwach, kʼo pa ri rikyaqʼabʼ ri Dyos e kutaʼ toqʼobʼ paqawiʼ ri uj.
¿Jas kʼu ri kujach na qawach rukʼ ri Uloqʼoqʼebʼal ri kristo? ¿La are taq ri kʼax? ¿La are taq ri xibʼrikil? ¿La are ri oqatanem? ¿La are taq ri wiʼjal? ¿La are ri chʼanalik ij? ¿La are taq ri kʼax kpe chqij? ¿La are taq ri chʼichʼ rech chʼoʼj?
Jacha ri kubʼij ri utzij ri Tzʼibʼatalik: Awumal ri at, pa ronojel taq qʼij kujkamisaxik; ri uj uj jeriʼ jacha ri echij che kekamisaxik.
Kʼatekʼut, pa ronojel taq weriʼ ri uj kujchʼakanik, rumal ri areʼ che kujuloqʼoqʼej.
Jeʼ nakʼut, ri in utz kinchomanik, wetaʼm che ri kamikal, ri kʼaslemal, ri eʼanjelibʼ, ri taq ajawibʼal, ri kamik, ri chweʼq, ri taq chuqʼabʼalil,
ri ajsik, ri ikim on jun chik jas uwach, man kkowin ta riʼ kujach qawach rukʼ ri uloqʼoqʼebʼal ri Dyos che xuqʼalajisaj ribʼ pa ri Kristo.

9

Ri in kinbʼij ri saqalajtzij pa ri Kristo, ri in man inbʼanal tzij taj –ri nuchomanik utz rilik kubʼan weriʼ rukʼ ri Tyoxlaj Uxlabʼaxel–,
kʼo jun sibʼalaj bʼis e jun nimalaj kʼax pa ri wanimaʼ.
Rumal rech che ri in kinwaj che xas in, in anatema, in tasatal rukʼ ri Kristo, arech utz ekʼo ri ewachalal, ri eʼareʼ che erech nujuqʼat rumal ri bʼaqilal,
ri eʼareʼ ri eʼajisraʼelita ri eʼareʼ che ekʼiytisaʼn jacha eʼalkʼuwaʼlxelabʼ, rukʼ ri qʼijil, rukʼ taq ri chapbʼalqʼabʼ, rukʼ ri Pixabʼ, rukʼ ri qʼijilanik, rukʼ taq ri chiʼnik bʼanom,
xoqujeʼ rukʼ ri ojer taq kimam; e xas rukʼ ri kibʼaqil xel uloq ri Kristo, ri areʼ che kʼo chikaj puwiʼ ronojel jastaq uwach; ¡tewchiʼtalik ri Dyos chubʼeqʼij, chubʼesaq! Amen.
Man xa ta xsach ri utzij ri Dyos. Rumal rech che man konojel ta ri erijaʼlil ri Israʼel eʼajisraʼel.
Kneʼbʼaʼ erijaʼlil ri Abʼraham, man konojel taj eralkʼuwaʼl, kʼatekʼut, rumal ri Isaʼak ri erijaʼlil kʼo jun ubʼiʼ,
weriʼ kubʼij: man eʼare ta ri eʼalkʼuwaʼlxel erech ri bʼaqilal eralkʼuwaʼl ri Dyos, xuwi eʼejatalik eʼijaʼlil ri eralkʼuwaʼl ri tzij che jeqebʼam ubʼixik.
Are waʼ taq ri utzij ri tzij jeqebʼaʼm ubʼixik: pa taq we qʼij riʼ, ri in kinpe na riʼ e ri Sara kkʼojiʼ na jun ral riʼ.
Kʼatekʼut, nim chi na chuwach weriʼ; ri Rebʼeka yawabʼ ixoq chik rumal xuwi jun achi, che are ri Isaʼak qatat;
kʼatekʼuriʼ, aretaq chiʼ majaʼ kril kiwach, e aretaq chiʼ man kibʼanom ta ri utzil on ri itzel –arech kqʼalajinik che tzoqopitalik ri Dyos aretaq chiʼ kusikʼij jun winaq,
weriʼ, kubʼano rumal urayibʼal ri areʼ che kusikʼij jun winaq e man rumal ta ri uchak ri winaq–, xubʼij chrech ri Rebʼeka: ri nabʼeʼal kupatanij na riʼ ri chaqʼaxel,
jacha kubʼij ri tzʼibʼatalik: Ri in xinloqʼoqʼej ri Jakobʼ e xinxutuj ri Esaʼu.
¿Jas kʼu kinbʼij na riʼ? ¿La che man sukʼ ta ri Dyos? ¡Man je taj!
Rumal rech che ri Areʼ kubʼij chrech ri Moʼises: Ri in kintoqʼobʼisaj na uwach riʼ ri areʼ che ri in kinwaj kintoqʼobʼisaj uwach, e ri in utz kinwil ri areʼ che ri in kinwaj utz kinwilo.
Man are ta ri winaq ri kajawan jun jas uwach on che kajawan kutij anim, xane are ri Dyos ktoqʼobʼisan wachaj.
Xane ri tzij kubʼij chrech ri Faraʼon: Ri in katinkojo pa ri nuraybʼal arech ri in kinqʼalajisaj awukʼ at riʼ ri nuchuqʼabʼ e arech nim kilitaj wi ri nubʼi pa ronojel ri uwachulew.
Xa jekʼuriʼ, kutoqʼobʼisaj uwach jun winaq e kukoj ri itzel pa ri ranimaʼ jun chik winaq jacha ri kraj ri areʼ.
Kʼatekʼuriʼ, ri at kabʼij na riʼ chwech: ¿La kʼo lo jun itzelal pa ranimaʼ ri Dyos? ¿Jachin kkowinik, kchʼoʼjin rukʼ ri urayibʼal?
¡Ri at atwinaq! ¿At jachin ri at, che kuyaʼo katchʼojin rukʼ ri Dyos? ¿Ri jun jas uwach, la are kbʼin na riʼ chrech ri Areʼ, ri xbʼanowik ri areʼ: Jasche, jeriʼ xinabʼano?
Ri ajbʼanal taq bʼoʼj ¿la man are ta rajaw ri ulew, arech kubʼan rukʼ, chi jun utz jeʼlik bʼoʼj on jun itzel bʼoʼj kkaʼyik?
¡Jeʼ nakʼut! Ri Dyos, aretaq chiʼ ri areʼ xuqʼalajisaj ri royowal e ri uchoqʼabʼ, sibʼalaj xuchʼijo ri jetaq bʼoʼj rech oyowal, e rech kibʼe pa ri man utz taj,
arech kuqʼalajisaj ri nimalaj uqʼijil rukʼ ri jetaq bʼoʼj che erech ri utoqʼobʼ, che chi ojer tzij uloq xusukʼumaj rech nimalaj qʼijil,
ri uj che xujusikʼij, man xuwi ta xsikʼin chkech ri eʼajjudiʼo, xane xoqujeʼ xsikʼin chkech ri e man eʼajjudiʼo taj.
Jacha ri kubʼij ri Oseʼas: kinbʼij na riʼ, nutinimit chech ri areʼ, ri jun che man nutinimit taj, e kinbʼij na nuloqʼ riʼ chech ri jun che man nuloqʼ taj.
E jawiʼ ri xbʼix wi chkech: «Ri ix man ix nutinimit taj», kbʼix na riʼ chiwech ix ralkʼuwaʼl ri kʼasliklaj Dyos.
Ri Isaʼiʼas kuraqaqej uchiʼ kutzʼonoj puwiʼ ri Israʼel: aretaq chiʼ ri kejalabʼalil ri eralkʼuwaʼl ri Israʼel jeriʼ jachaʼ ri sanyebʼ rech ri polow, xuwi ekebʼ oxibʼ kekolotaj na riʼ:
rumal rech che xas kamik riʼ, ri Ajawxel utz ubʼanik na kubʼano ri utzij puwiʼ ri ulew.
E jekʼuriʼ, jas xubʼij ri Isaʼiʼas: Weta ri Ajawxel Sabʼaʼot, man xuya ta kan jun ijaʼ chqech ri uj; ri uj uj jeriʼ na kʼuriʼ jacha ri Sodoma e ri Gomorra.
¿Jas kʼuwaʼ ronojel weriʼ? Ri man eʼajjudiʼo taj, che man xkitzukuj ta ri sukʼil, xkiriq jun sukʼil, ri sukʼil rech ri kojonik,
kʼatekʼuriʼ, ri Israʼel che xuterembʼej jun Pixabʼ rech sukʼil, ri areʼ man xubʼan ta ri Pixabʼ.
¿Jasche? Rumal rech che man xkeyeʼj ta pa ri kojonik, xane are xkeyeʼj pa ri kichak. Xkipotzʼij kibʼ cho taq ri abʼaj pa ri bʼe
jacha tzʼibʼatalik: Ri in kinkoj pa ri Siʼon jun abʼaj pa ri bʼe, e jun nimalaj abʼaj chik che ktzaqanik; kʼatekʼut, jachin kkojon na riʼ chrech ri Areʼ man kkʼix ta riʼ.

10

Eʼachalaxik, ri urayibʼal ri wanimaʼ e ri urayibʼal ri nuchʼawem rukʼ ri Dyos, are che ri eʼareʼ kekʼolotajik.
Rumal rech che ri in utz uyaʼik ri tzij kinbʼan pakiwiʼ ri jachintaq kkaj uwach ri Dyos, kʼatekʼut man utz taj uloqʼaxik ri Dyos kkibʼano.
Rumal rech, che ri eʼareʼ man ketaʼm ta ri usukʼil ri Dyos, are kkitzukuj ri sukʼil kech ri eʼareʼ, xa jekʼuriʼ man xkaj taj xekʼojiʼ chuxeʼ ri usukʼil ri Dyos.
Rumal rech, che ri ukʼisbʼalil ri Pixabʼ, are ri Kristo, arech che ri kekojonik kkʼojiʼ ri kisukʼil.
Jeʼ nakʼut, ri Moʼises xutzʼibʼaj puwiʼ ri usukʼil ri Pixabʼ che kʼiyinaq uloq pa ri pixabʼ, che jachin ri kubʼan na ri Pixabʼ, kkʼojiʼ riʼ ri ukʼaslemal rumal ri Pixabʼ,
kʼatekʼut, ri usukʼil ri kojonik kubʼij weriʼ: Mabʼij bʼaʼ pa ri awanimaʼ: ¿Jachin kpaqʼiʼ na riʼ chikaj? waʼ weriʼ kubʼij: arech kuqasaj uloq ri Kristo waral;
on: ¿Jachin kqaj bʼi riʼ pa ri nim siwan? waʼ weriʼ kubʼij: arech kuʼupaqbʼaʼ uloq ri Kristo waral chi chkixoʼl ri ekaminaqibʼ.
¡Jas kubʼij weriʼ! Ri Tzij sibʼalaj naqaj kʼo wi chawech ri at, cho ri achiʼ e pa ri awanimaʼ, chataʼ bʼaʼ: are ri tzij rech ri kojonik che ri uj kqaya ubʼixik.
Rumal rech, che we ri achiʼ kuya ubʼixik che ri Jesus Ajawxel, e we ri awanimaʼ kukojo che ri Dyos xuwaʼlajisaj uwach ri Areʼ xas chkixoʼl ri ekaminaqibʼ, ri at katkolotaj na riʼ.
Rumal rech, che ri kojonik ri kʼo pa ri animaʼ kukʼam uloq riʼ ri sukʼil, e ri tzij rech ri kojonik che kʼo cho ri chiʼaj kukʼam uloq ri kolotajem.
¿La man kubʼij ta ri Tzʼibʼatalik: Jachin ti kkojon chrech ri Areʼ man kkʼix ta riʼ?
Kʼatekʼuriʼ, man kʼo ta jalajoj chkixoʼl ri eʼajjudiʼo e ri eʼajgriʼego: konojel junam ri Kajawxel, e kuya ri uqʼinomal chkech konojel ri kesikʼin chrech ri Areʼ.
Rumal rech, ri jun che rukʼ ukʼojbʼal kusikʼij ri ubʼiʼ ri Ajawxel, ri areʼ kkoltaj na riʼ.
Kʼatekʼut ¿jas usikʼixik riʼ kqabʼan ri Areʼ we man are nabʼe kujkojon chrech ri Areʼ? Kʼatekʼut ¿jas kqabʼan che ukʼojik we man are nabʼe kqata ri Areʼ? ¿E jas utaʼyik ri areʼ we man kʼo ta jun winaq kuya ubʼixik?
Kʼatekʼut ¿jas ubʼixik ri tzij kqabʼano, we man are nabʼe ujtaqom uloq? jacha kuya ubʼixik ri utzij ri Tzʼibʼatalik: ¡Sibʼalaj jeʼlik ri kaqan ri kkiyaʼ ubʼixik ri utzlaj taq tzij!
Kʼatekʼut, man konojel taj xkinimaj ri Utzalaj Tzij. Rumal rech che ri Isaʼiʼas kubʼij: Ajawxel, ¿jachin xukoj ri qatzij?
Jeʼ nakʼut, ri kojonik kpe rumal ri utzij ri kayoʼw ubʼixik ri tzij, e ri utzij ri kyow ubʼixik ri tzij kpe rumal ri utzij ri Kristo.
Kʼatekʼuriʼ, ri in kinbʼan jun kʼotoj chiʼaj: ¿La man xkita ta ri eʼareʼ? ri kichʼabʼal xtaʼtajik pa ronojel ri uwachulew e ri kitzij xtatajik chi kʼateʼ pa ri ukʼisbʼalil ri uwachulew.
Kʼatekʼut, kinbʼan jun kʼotoj chiʼaj: ¿La man xuchʼobʼ ta ri Israʼel? Xbʼitaj rumal ri Moʼises: ri in, kixinwachixomaj na riʼ rumal jun che man amaqʼ taj, ri in kinyak na sibʼalaj oyowal riʼ chrij jun amaqʼ chik che man kʼo ta unoʼjibʼal.
Ri Isaʼiʼas xoqujeʼ xubʼij: ri eʼareʼ xinkiriqo kumal ri man xinkitzukuj taj, ri in xinqʼalajisaj wibʼ chkiwach ri eʼareʼ che man xkitaʼ ta chwech,
kʼatekʼuriʼ, kubʼij puwiʼ ri Israʼel: Ronojel taq qʼij xinya ri nuqʼabʼ chkech jun tinimit che man kniman taj e che kekʼuleʼlaʼnik.

11

Kʼatekʼuriʼ ri in kinbʼan jun kʼotoj chiʼaj: Ri Dyos ¿La xuxutuj ubʼi ri utinimit? ¡Man je taj! Ri in ¿la man in jun israʼelita taj che in jun rijaʼl ri Abʼraham che ujuqʼat ri Bʼenjamin?
Ri Dyos man xuxutuj ta ubʼik ri utinimit che xuchaʼ ojer kanoq. On man iwetaʼm ta ri utzij ri Tzʼibʼatalik puwiʼ ri Eliʼas aretaq chiʼ kchʼaw rukʼ ri Dyos e kubʼan jun qʼatojtzij puwiʼ ri Israʼel:
Ajawxel, xeʼkikamisaj ri eʼaqʼaxal atzij, xkitukij taq ri qakʼolbʼal rech tabʼal atoqʼobʼ, kʼatekʼuriʼ ri in nutukel xinkanaj kanoq e kkaj che kinkikamisaj.
Kʼatekʼuriʼ, jas kubʼij ri utzij ri Dyos chrech ri Eliʼas? Ri in xeʼintas wuqubʼ mil (7.000) achijabʼ che man xkimej ta kibʼ chuwach ri Bʼaʼal.
Kʼatekʼuriʼ, xoqujeʼ kamik riʼ ekanajinaq kanoq kebʼ oxibʼ che eʼusikʼim rumal ri usipanik.
E weriʼ rumal ri sipanik, man rumal ta ri kichak; weta mata rumal ri sipanik riʼ, ri sipanik man sipanik ta chi riʼ.
¿Jas kʼu kinbʼij na riʼ? Ri jastaq che xutzukuj ri Israʼel, man xuriq taj; kʼatekʼuriʼ, ri jachintaq che xkiriqo, ri eʼareʼ xesikʼix riʼ. Ri enikʼaj chik, xkowirisaxik ri kanimaʼ,
jacha kubʼij ri utzij ri tzʼibʼatalik: Ri Dyos xuya chkech jun warinaq uxlabʼal: ri eʼareʼ man kʼo ta kiwoqʼoch arech kekaʼyik, man kʼo ta kixikin che utayik chi kʼateʼ pa we qʼij kamik riʼ.
Ri David xoqujeʼ kubʼij: Chkʼextajoq kimexa pa jun kʼambʼal e pa jun kolobʼ, arech keʼutzaqo, e are waʼ ri tojbʼal kech.
Chqʼequʼmaroq ri kiwoqoch arech man kekaʼy taj e ronojel taq qʼij chkiqʼusbʼa ri kij.
Kʼatekʼuriʼ, ri in kinbʼan jun kʼotoj chiʼaj: Ri eʼareʼ ¿la qastzij xetzaqik cho ri abʼaj? ¡Man je ta riʼ! Kʼatekʼut, ri itzel bʼinem xubʼan ri kaqan xuya ri kolotajem chkech ri man eʼajjudiʼo taj arech ri eʼareʼ sibʼalaj keʼachixomanik.
Kʼatekʼuriʼ, ¡we are ri itzel bʼinem xubʼan ri kaqan ri xyoʼw ri qʼinomal chrech ri uwachulew, e we are ri kituqaʼril ri eʼareʼ xyoʼw ri qʼinomal chkech ri man eʼajjudiʼo taj, nimalaj utz utzʼaqataxik riʼ chkech ri eʼareʼ!
Kʼatekʼuriʼ, ri in kinbʼij chiwech, ri ix che man ix eʼajjudiʼo taj: ri in, in apostol chkech ri man eʼajjudiʼo taj, kʼatekʼuriʼ, ri in nim kinwil wi ri nuchak riʼ,
kʼatekʼut aretaq chiʼ kinbʼan weriʼ, are sibʼalaj kinweyeʼj kinbʼan achixom chkech ri eʼareʼ che junam nukikʼel kukʼ arech kwaj keʼinkol ejujun chkech.
Rumal rech, che aretaq chiʼ etasatal ri eʼareʼ, weriʼ jun utzil xubʼan chrech ri uwachulew, ¿jas kkʼulmataj riʼ aretaq chiʼ ketzalejik, we man are jun kʼastajibʼal wachaj chkixoʼl ri ekaminaqibʼ?
We etyox ri enabʼe taq wachinik, xoqujeʼ je na kʼuriʼ konojel ri enikʼaj chik; e we tyoxlaj taq ri erabʼ xoqujeʼ je na kʼu riʼ ri uqʼabʼ taq ri cheʼ.
We kʼo jujun uqʼabʼ ri cheʼ che qʼatom apanoq, e ri at, che at olivo at ujuyubʼal cheʼ, xatnakʼik puwiʼ ri olivo arech ri at kkʼojiʼ awukʼ ri ukikʼel ri nabʼe olivo,
man nim ta riʼ kawil awibʼ chuwach ri taq uqʼabʼ ri cheʼ apanoq. On we ri at, are kawaj nim kawil awibʼ, man at taj ri kʼo ri urabʼ awukʼ, are ri urabʼ at rukʼam ri at.
Ri at kabʼij na riʼ: kʼo jujun taq uqʼabʼ qʼatom apanoq arech ri in kʼo nukʼolbʼal puwiʼ ri cheʼ.
Jeʼ nakʼut. Ejujun taq uqʼabʼ ri cheʼ eqʼatom apanoq, rumal rech che man kʼo ta kikojonik, e ri at are ri akojonik kbʼanowik che ri at, at kʼo puwiʼ ri cheʼ. Manimarisaj bʼaʼ awibʼ xane chaxibʼij bʼaʼ awibʼ.
Rumal rech, che ri Dyos we man xutoʼ ta kiwach ri enabʼe taq uqʼabʼ ri cheʼ, chawilampeʼ xoqujeʼ man kutoʼ ta awach at riʼ.
Chawilampeʼ, ri rutzilal e ri uchuqʼabʼ royowal ri Dyos: ri areʼ kʼo uchuqʼabʼ royowal chkiwach ri xetzaqik, utzil ranimaʼ riʼ awukʼ ri at we katkanaj kan pa ri utzilal, we man katkanaj ta kanoq, xoqujeʼ ri at kattas apanoq riʼ.
Kʼatekʼuriʼ, we ri eʼareʼ man kekanaj ta kanoq che man kekojon taj, kenakʼ na riʼ puwiʼ ri ucheʼal: ri Dyos sibʼalaj kʼo ukowinem che keʼunakʼ chi na jumul puwiʼ ri ucheʼal.
Rumal rech, we ri at xattas apanoq chrech ri qas acheʼal olivo e xatnakʼik puwiʼ jun utz olivo, che man acheʼal taj; ¡nimalaj kinakʼik chi na riʼ ri jetaq uqʼabʼ ri cheʼ chi puwiʼ ri kicheʼal wi!
Eʼachalaxik, rumal rech che ri in man kinwaj taj che ri ix mata iwetaʼm we awatalik taq jastaq riʼ, rumal rech che ri in kinxiʼbʼij wibʼ chiwech we ri ix nimalaj kiwil iwibʼ pa ri inoʼjibʼal: jun ujuqʼat chkech ri Israʼel kʼo jun kowlaj kanimaʼ riʼ, chi kʼateʼ na arechiʼ konojel ri man eʼajjudiʼo taj keʼok na
kʼatekʼuriʼ, konojel riʼ ri Israʼel kekoltaj na riʼ jacha tzʼibʼatalik: Chi pa ri Siʼon kpe na wi riʼ ri ajkirinel, kukʼyaq na ubʼi riʼ ri man kojonik taj, pa ri unikʼajal kʼo wi ri Jakobʼ.
E are waʼ weriʼ ri chapbʼalqʼabʼ wech ri in kukʼ ri eʼareʼ, aretaq chiʼ kinkʼyaq na bʼi ri kimak.
Ri eʼareʼ, rumal ri Utzalaj Tzij chiwach ri ix eʼikʼulel, kʼatekʼuriʼ ri eʼareʼ eloqʼoqʼem rumal rech che xesikʼixik rumal kech ri ekitat.
Rumal rech, aretaq chiʼ ri Dyos kuya ri usipanik e ksikʼinik, ri areʼ man kukʼex ta ri utzij.
Kʼatekʼuriʼ, jacha ri ix ojer, man kixniman ta chuwach ri Dyos e ri kamik riʼ ri ix xyaʼtaj ri sachbʼal mak chiwech, rumal rech che ri eʼareʼ man xeniman taj,
kʼatekʼuriʼ, ri eʼareʼ kamik riʼ man keniman taj, rumal rech che ri ix xsachatajik ri imak, arech ri eʼareʼ xoqujeʼ kamik riʼ ksachatajik ri kimak.
Ri Dyos xubʼano, che konojel ri winaq man keniman taj, arech ri Areʼ kuya ri sachbʼal mak chkech konojel.
¡Nimalaj taq siwan rech ri uqʼinomal, ri unoʼjibʼal e ri retambʼal ri Dyos! ¡Man kuya taj ketaxik ri upixabʼ, e man kchʼobʼtaj ta ubʼeʼal ri ubʼe!
Rumal nakʼut, ¿jachin xretaʼmaj jun qʼij uchomanik ri Dyos? ¿Jachin ri ajpixbʼanel chrech ri areʼ?
On ¿jachinoq kʼo uyaʼom nabʼe chrech ri areʼ, arech kuya ri Areʼ ri tojbʼal rech chech?
Rumal rech, che ronojel qas petinaq uloq rukʼ ri Areʼ, petinaq uloq xas rech ri Areʼ, e petinaq uloq chech ri Areʼ. ¡Chrech ri Areʼ ri qʼijil chubʼeqʼij chubʼesaqʼ! ¡Amen!

12

Ri in, sibʼalaj kintaʼ chiwech ix achalaxik, pa ri uloqʼoqʼebʼal ukʼuʼx ri Dyos, chiyaʼ bʼaʼ iwibʼ ri ix ix jacha jun tyoxlaj kaxlanwa utz chuwach ri Dyos rukʼ ri ikʼaslemal: are waʼ ri qastzij qʼijilanik rajawaxik kibʼan ri ix.
Kʼatekʼut, mibʼano jacha kubʼan we uwachulew kamik riʼ, are ta bʼaʼ ri kʼakʼ ichomanik kixukʼexo e kixubʼano, che ri ix, utz kiwil ri urayibʼal ri Dyos: ri utzilal, ri utz rilik, ri nimalaj tzʼaqat ubʼantajik.
Pa ri ubʼi ri sipanik ri xyaʼtaj chwech ri in; ri in kinbʼij chiwech iwonojel e chiwech chi jujunal: nim miwil bʼaʼ iwibʼ, xuwi riʼ ri rajawaxik; are nim chiwilaʼ wi iwibʼ iwonojel, jeriʼ jacha ri ikojonik xuya ri Dyos chiwech.
Xane rumal jacha ubʼanik ri qabʼaqil, kʼo jujun taq utzʼaqatil, e ronojel utzaqatil kʼo ri uchak,
xoqujeʼ ri uj, uj xa jun chi bʼaqilal pa ri Kristo Jesus, e qonojel chi utzʼaqatil ri bʼaqilal, uj kitzaqatil chkijujunal ri enikʼaj chik.
Ri uj kʼo jalajoj taq sipanik qukʼ, jeriʼ jacha ri sipanik yaʼtajinaq chqech, e we ri uj are kʼo ri sipanik rech uqʼaxexik utzij ri Dyos, chqabʼanaʼ bʼaʼ ri qachak jacha ri qakojonik kʼolik;
we ri uj are kʼo ri sipanik rech ri patanijik, chujpatanijoq bʼaʼ; we ri uj are kʼo ri sipanik rech ri tijonik, chujtijonoq;
we ri uj are kʼo ri sipanik rech ri utz kujchʼawik, chujchʼawoq. Ri jun che kyaʼowik muchomaj tojibʼal ukʼaxel; ri areʼ che ktaqanik utz bʼaʼ chtaqanoq; ri jun che ktoqʼobʼisan uwach ri mebʼaʼ chubʼanaʼ bʼaʼ rukʼ sibʼalaj kiʼkotemal.
Ri ix makʼojiʼ kebʼ uloqʼoqʼebʼal ikʼux; chipaqchiʼj ri itzel, chiximaʼ iwibʼ rukʼ chuqʼabʼ pa ri utzil.
Chiloqʼoqʼej chbʼil taq iwibʼ, chiximaʼ iwibʼ pa ri achalaxik ibʼ, e iwonojel, chi jujunal are utz rilik chibʼana chi na ri enikʼaj chiwach ri ix.
Rukʼ jun utzalaj achixinik pa ri uchuqʼabʼ ri uxlabʼal, chipatanij bʼaʼ ri Ajawxel.
Rukʼ nimalaj kiʼkotemal pa ri eyebʼal; rukʼ jun nimalaj chuqʼabʼ pa ri kʼax; rukʼ ri chʼawem rukʼ ri Dyos ronojel taq qʼij;
qas utz rilik chibʼanaʼ ri rajawaxik chkech ri etyoxlaj taq winaq; chibʼanaʼ utzalaj kikʼulaxik ri enikʼaj chik.
Cheʼitewchiʼj ri kixkoqataj, cheʼitewchij mibʼij itzel pakiwiʼ ri eʼareʼ.
Chixkiʼkot bʼaʼ kukʼ ri kekiʼkotik, chixoqʼ bʼaʼ kukʼ ri keʼoqʼik,
Chixnoj bʼaʼ chrech ri utzil nimalaj iwonojel, mixkanaj kan pa ri nimal, chinitzʼarisaj iwibʼ, nim miwil iwibʼ pa inojbʼal.
Mibʼan ri itzel chech ri jun che xubʼan ri itzel chiwech, chkʼojiʼ bʼaʼ pa ri iwanimaʼ ri jastaq che utz chkiwach konojel ri winaq,
chixkʼol bʼaʼ pa ri nimalaj utzil kukʼ chi nimalaj konojel, we kixkowinik,
mibʼan iqʼatojtzij, ixloqʼalaj taq wachalal, chiweyeʼj che kpe ri oyowal; rumal rech che tzʼibʼatalik: in ri kinbʼanow na riʼ qʼatbʼaltzij, ri in kintojow na ri tojbʼalil, kchʼaw ri Ajawxel.
Kʼatekʼut, we knumik ri akʼulel chayaʼ bʼaʼ ri uwa, we ri areʼ kchaqij uchiʼ chayaʼ bʼaʼ ri rukʼyaʼ; aretaq chiʼ kabʼan at weriʼ, kakoj riʼ ri qʼaqʼ puwiʼ ri ujolom.
Chabʼanaʼ bʼaʼ che ri itzel man katuchʼak taj ri at, kʼatekʼut chachʼakaʼ bʼaʼ ri itzel rukʼ ri utzil.

13

Chenimanoq chkijujunal konojel winaq chkech ri enim taq winaq che kʼo ri keqeleʼn. Rumal rech che man kʼo ta jun kowinem che man petinaq ta chi rukʼ ri Dyos; e are ri Dyos xyokowik.
Ri jun che kchʼoʼjin rukʼ ri kowinem, xoqujeʼ kchʼoʼjin rukʼ ri Dyos. Kʼatekʼuriʼ, ri jachintaq man keniman ta chkech ri eʼareʼ, kʼo riʼ ri qʼatojtzij pakiwiʼ.
Rumal rech, che man kʼo ta xibʼrikil riʼ chkiwach ri eqʼataltzij aretaq chiʼ kbʼan ri utzil, xane aretaq chiʼ kbʼan ri itzel. Ri at ¿la kawaj man kaxibʼij ta awibʼ chuwach ri kowinem? Chabʼanaʼ bʼaʼ ri utzil, e ri at kayaʼtaj na riʼ chawech utzalaj taq tzij kumal kech ri eʼareʼ;
rumal rech che rumal ri areʼ, ri Dyos kukʼam ri abʼe. Kʼatekʼut, chaxibʼij bʼaʼ awibʼ we ri at kabʼan ri itzel, rumal rech che ri areʼ man xaq ta loqʼ kʼo ri chʼichʼ rech chʼoj puqʼabʼ, xa jekʼuriʼ ri Dyos kubʼan ri qʼatbʼaltzij e kukʼajisaj uwach ri jun che kbʼanow ri itzel.
Kʼatekʼut, rajawaxik che jun winaq knimanik, man xuwi ta rumal ri xibʼrikil chuwach ri qʼatbʼaltzij, xane xoqujeʼ rumal ri uchomanik pa ranimaʼ.
¿La man rumal ta kʼuwaʼ weriʼ che ri ix kitoj ri alkabʼal? Rumal rech, che ekʼo eʼajpataninel kech ri tinimit, che kechakun rumal ri Dyos pa we chak riʼ.
Chiyaʼaʼ bʼaʼ chkech chkijujunal ri eʼareʼ ri taqalik kya chkech: ri ajmolol alkabʼal, alkabʼal kya chrech; ri tojonik, kya chrech ri qʼatbʼaltzij; ri nimanik, kya chrech ri nim ubʼanik; ri uqʼijil kya chrech, ri nim qʼijil.
Mikʼojiʼ bʼaʼ ikʼas kukʼ ri winaq, xuwi chibʼanaʼ ikʼas rukʼ ri loqʼoqʼebʼal ikʼuʼx kukʼ. Rumal rech che ri jun che kuloqʼoqʼej ri jun chik xukʼaslemaj riʼ ri Pixabʼ.
Rumal rech, ri taqanik che kubʼij: Matmakun rukʼ ixoq achi, matkamisanik, matelaqʼanik, mawaj ri ujastaq jun winaq chik, e ronojel ri enikʼaj chik taqanik xa jun kubʼan pa we tzij riʼ: chaloqʼoqʼej ri jun chik jacha uloqʼoqʼexik awibʼ ri at kabʼano.
Ri loqʼoqʼebʼal kʼuʼx man kubʼan ta ri itzel chech ri jun chik. Ri tzʼaqat Pixabʼ are ri loqʼoqʼebʼal kʼuʼx.
Ri ix iwetaʼm jastaq ri qʼij ujkʼaslik wi kamik riʼ. Kamik riʼ rajawaxik che ri uj kujkʼastajik; kamik riʼ ri kolotajem, naqaj kʼo wi chi na chuwach ri jun qʼij aretaq chiʼ xqakʼam ri kojonik.
Kkʼis ri aqʼabʼ, petinaq chi uloq ri qʼij. Chiyaʼ bʼaʼ kanoq ri uchak ri qʼequʼmal e chqakojoʼ bʼaʼ jun atzʼyaq rech saqil.
Jacha ixkʼo pa qʼij, chkʼojiʼ ri ikʼaslemal pa ri utzil: misipojisaj ipam pa taq ri waʼim, mixqʼabʼarik, mixmakun rukʼ ixoq achi, mixchʼojinik on mixachixomanik.
Chixatzʼyaqinoq rukʼ ri Ajawxel Jesus Kristo e mixbʼison rukʼ ri ibʼaqil chrech ubʼanik taq ri urayinik.

14

Ri jun winaq che tuqaʼr pa ri ukojonik utz ukʼulaxik chibʼanaʼ, mikʼuleʼlaj taq ri uchomanik.
Jun kuchomaj che kkowinik kutij ronojel kʼi uwach ri katijowik, kʼatekʼuriʼ ri tuqaʼr winaq xuwi kutij ri ichaj:
ri jun che kwaʼik, maretzelaj uwach jun che man kwa taj, e ri jun che ri man kwa taj mubʼan bʼaʼ qʼatojtzij puwiʼ ri jun che kwaʼik; ri Dyos utz ukʼulaxik ubʼanom ri areʼ.
At ¿jachin ri at arech kabʼan qʼatojtzij puwiʼ jun ajpataninel rech jun chik? We ktakʼiʼk on ktzaqik, xuwi ri rajaw kʼo rech chrech; kʼatekʼuriʼ, ktakʼiʼ riʼ, rumal rech che ri Ajawxel kkowin riʼ kuya ri uchoqʼabʼ.
We kʼo jun winaq, nim kel wi jun qʼij chuwach, chuwach taq ri nikʼaj chik qʼij; jun chik winaq kuchomaj che junam ronojel taq ri qʼij: chayaʼ bʼaʼ kan konojel ri winaq pa ri kichomanik.
Ri areʼ che nim kril uwach ri qʼij, weriʼ chuwach ri Ajawxel kubʼan wi; e ri areʼ che kwaʼik, weriʼ chuwach ri Ajawxel kubʼan wi, rumal rech che kmaltyoxin chrech ri Dyos. Kʼatekʼuriʼ, ri jun che man kwaʼ taj, weriʼ chuwach ri Ajawxel kubʼan wi e kmaltyoxin chrech ri Dyos.
Rumal, che man kʼo ta jun kʼasal pa rech wi, man kʼo ta jun kkam pa rech wi;
we ri uj kʼo ri qakʼaslemal kujkʼasleman chrech ri Kristo, e we ri uj kujkamik, kujkam pa ri Ajawxel. Xa jekʼuriʼ, kujkʼasiʼk on kujkamik, ri uj, uj kʼo pa ri Ajawxel.
Rumal rech che ri Kristo xkamik e xkʼastaj uwach, arech ri areʼ kuxik Ajawxel chkech ri ekaminaqibʼ e chkech ri ekʼaslik.
Kʼatekʼut, at ¿jachin ri at, arech kabʼan qʼatojtzij puwiʼ ri awachalal? At ¿jachin ri at, che katzʼiʼlaj uwach ri awachalal? Ri uj qonojel kujbʼe na riʼ chuwach ri uqʼatbʼaltzij ri Dyos,
rumal rech che tzʼibʼatalik: Rumal ri nukʼaslemal, kcha ri Ajawxel, ronojel aqanaj kumej na ribʼ chnuwach ri in, e ronojel aqʼaj, kuya na nim uqʼij ri Dyos.
Weriʼ kubʼij, che chqajujunal kujopan na riʼ chuwach ri Dyos.
Maqabʼan qʼatojtzij paqawiʼ chqabʼil taq qibʼ: are ne utz ubʼanik chqabʼanaʼ ri qʼatojtzij ri rajawaxik, arech man kqakoj ta jun jas uwach chuwach ri qachalal rech utzaqik.
Ri in wetaʼm, qas wetaʼm pa ri Ajawxel Jesus, che man kʼo ta jun itzel jas uwach; xuwi na kʼo riʼ chuwach ri jun che kuchomaj che itzel ri wa; kʼatekʼut, we itzel chuwach ri areʼ, itzel na kʼu riʼ.
–Rumal rech, we xa rumal jun wa kʼax kmayowik ri awachalal ri at man kʼo ta loqʼoqʼebʼal akʼuʼx. Makamisaj rumal ri awa, ri jun che rumal ri utoqʼobʼ ri Ajawxel xkam puwiʼ ri areʼ.
Mikoj bʼaʼ ri utz ichomanik chuwach ri itzel tzij.
Rumal rech che ri rajawibʼal ri Dyos man kʼo ta pa ri wa on pa ri ukʼyaʼ, xane are kʼo pa ri sukʼil, pa ri utzil e pa ri kiʼkotemal rukʼ ri Tyoxlaj Uxlabʼaxel.
Ri jun che jeriʼ kupatanij ri Kristo, utz chuwach ri Dyos e chkiwach ri winaq.
Are chqaterneʼbʼej ri jastaq che kuyaʼo ri nimalaj utzil e ri utz taq chomanik che utz chkech konojel winaq.
Matukij ri uchak ri Dyos xa rukʼ jun wa. Ronojel wa qas utz, kʼatekʼuriʼ, itzel na kʼu riʼ, aretaq chiʼ kwaʼ jun winaq we kubʼan kʼax chrech jun winaq chik.
Utz waʼ weriʼ, we kaya kan ri tiʼj e ri amajaʼ, e ronojel ri jas taq uwach ri kbʼanowik che ktzaq ri awachalal rumal on ktuqaʼrik rumal weriʼ.
Ri akojonik ri at, chakʼoloʼ bʼaʼ chuwach ri Dyos. Utz rech ri winaq ri man kubʼan ta qʼatojtzij puwiʼ, aretaq chiʼ kuchomaj jas ri kubʼan na.
Kʼatekʼut, ri jun che rukʼ kebʼ ukʼuʼx kwaʼik, kʼo uqʼatojtzij puwiʼ, rumal rech che ma kubʼan ta weriʼ jeʼ jas ri utz kojonik e ronojel ri jas taq uwach che man petinaq ta uloq chi pa ri utz kojonik, waʼ weriʼ xas makaj wi.

15

Ri uj, che ri uj ko taq winaq, rajawaxik kqakʼulaj ri kituqaʼril ri man eko taj, e maqatzukuj ri jastaq rech ri qarayibʼal.
Chi qajujunal ri uj, chqabʼanaʼ ri utzil chuwach ri ajiltzʼaqat, arech utz kukʼamaʼ uloq chrech ri jun chik.
Rumal rech che ri Kristo, man are ta xutzukuj ri urayibʼal ri areʼ; jacha ri tzʼibʼatalik: Ri itzel taq tzij kech ri eʼareʼ che kketzelaj awach, xtzaq chwij ri in.
Xa jekʼuriʼ ronojel ri xtzʼibʼaxik ojer tzij kanoq, xtzʼibʼaxik rech qatijoxik ri uj, arech rukʼ ri chuqʼabʼ e rukʼ ri kubʼisibʼal kʼuʼx kuya ri Tzʼibʼatalik chqech, kkʼojiʼ bʼaʼ ri qeyeʼbʼal.
Are ta bʼaʼ ri Dyos, rech ri chuqʼabʼalil, e rech ri kubʼisibʼal kʼuʼx kbʼanow bʼaʼ chiwech ri ix che kkʼojiʼ junam ri irayibʼal chbʼil taq iwibʼ, jacha ri Kristo Jesus,
arech ri ix, rukʼ junam iwanimaʼ e junam rukʼ ichiʼ nim kiwil wi ri Dyos, ri Utatxel ri Qajawxel Jesus Kristo.
Utz ukʼulaxik iwibʼ chibʼanaʼ, jeʼ jas utz ukʼulaxik ri ix xubʼan ri Kristo, arech kpetik ri uqʼijil ri Dyos.
Rumal rech che ri in kinbʼij, ri Kristo xokik ajyuqʼ kech ri eʼareʼ che qʼatom uwiʼ kikowil, arech kuya uwach rukʼ ri saqalaj utzij ri Dyos, arech kbʼantajik ri tzij che bʼim chkech ri eʼojer taq kamam ri eʼajjudiʼo,
arech, konojel ri amaqʼ che man eʼajjudiʼo taj, nim kkil wi ri Dyos, rumal ri loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx ri areʼ, jeʼ jas kubʼij ri tzij Tzʼibʼatalik: Rumal kʼu waʼ weriʼ nimalaj katinwil wi chkixoʼl ri amaqʼ che man eʼajjudiʼo taj; e ri in kinbʼixoj na riʼ ri uqʼijil ri abʼiʼ;
e kubʼij pa ri Tzʼibʼatalik chik: ix Amaqʼ che man ixajjudiʼo taj, sibʼalaj chixkiʼkot bʼaʼ kukʼ ri eʼuwinaq;
e xoqujeʼ kubʼij chik: konojel amaʼq che man ix ajjudiʼo taj, nim chiwilaʼ wi ri Ajawxel, e konojel siwantinimit katkibʼixoj.
Xoqujeʼ ri Isaʼiʼas kubʼij: Katuxnik na riʼ ri utux ri Jesse, ri areʼ che kwaʼlajik arech ktaqan pakiwiʼ ri esiwan taq tinimit. Ri esiwan taq tinimit kʼo ri keyeʼbʼal rukʼ ri areʼ.
Ri Dyos rech ri eyeʼbʼal kuya ta bʼaʼ chiwech sibʼalaj kiʼkotemal e ri nimalaj utzil pa ri ikojonik, arech kkʼojiʼ ta bʼaʼ sibʼalaj eweyeʼbʼal rumal ri uchak ri Tyoxlaj Uxlabʼaxel.
Ri in, qas utz kinchomaj piwiʼ, eʼachalaxik; che ri ix ix nojinaq chrech utz taq chomanik, che ri ix utz taq inoʼjibʼal kʼolik, e che ri ix, kixkowinik kisukʼumaj chbʼil taq iwibʼ.
Kʼatekʼut, ri in xintzʼibʼaj chiwech nikʼaj ko taq tzij, arech ri ix utz unaʼtisaxik kibʼan weriʼ, rumal ri usipanik ri Dyos che xyaʼtaj chwech in
arech ri in, in jun ajpataninel rech ri Kristo Jesus chkixoʼl ri man eʼajjudiʼo taj, in ajyuqʼ chrech ri utzalaj Tzij rech ri Dyos, arech ri man eʼajjudiʼo taj ejun utzalaj tabʼal toqʼobʼ e etyox pa ri Tyoxlaj Uxlabʼaxel.
Xa jekʼuriʼ, ri in kʼo wi ri kuyaʼo nim kinwil wi wibʼ pa ri Ajawxel Jesus, puwiʼ ri uchak ri Dyos.
Rumal rech, che man yaʼtal ta waʼ chwech ri in arech kinbʼij jun jas uwach, che ri Kristo man wumal ta ri in xubʼano, arech kenimanik ri jetaq amaqʼ chik, xas rukʼ ri kitzij e rukʼ ri kichak,
rumal ri uchak taq ri kʼutbʼal e taq ri maybʼal, e rumal ri uchak ri Ruxlabʼaxel ri Dyos: chi pa ri Jerusalem kʼateʼ pa ri Iliriko, xinbʼano arech che kbʼantajik ri Utzalaj Tzij rech ri Kristo,
ri in kʼo nimalaj nuqʼijil rumal che ri in xinbʼan ri nuchak, xuwi pa taq ri tinimit jawiʼ man bʼim ta ri ubʼi ri Kristo arech ri in man kinwaʼlajisan ta puwiʼ uchak jun chik,
kʼatekʼuriʼ, ri in xinbʼan ri tzʼibʼatalik: Ri jachintaq man bʼim ta weriʼ chkech, kkil na riʼ weriʼ e ri jachitaq che man kitom ta weriʼ kkichʼobʼ ubʼeʼal weriʼ.
Rumal kʼuwaʼ weriʼ, pa ronojel mul man yaʼtal ta chwech arech ri in kinbʼe pa ri itinimit.
Kʼatekʼut, kamik riʼ, rumal rech che man kʼo ta chi jun nuchak pa taq we tinimit riʼ, e ri in chi pa kʼi junabʼ uloq sibʼalaj nurayim kinbʼe pa ri itinimit,
aretaq chiʼ ri in kinbʼe na pa ri España… Rumal rech che ri in kinweyej che kin wil na iwach aretaq chiʼ kinqʼax chilaʼ e che ri ix kikʼut na kʼuriʼ riʼ chnuwach ri ubʼe we amaqʼ riʼ, aretaq chiʼ xnaʼtajik wumal jun nimalaj kiʼkotemal rumal rech che xinwil iwach.
Kʼatekʼut, kamik kinbʼe pa ri Jerusalem arech keʼinpatanij ri etyoxlaj taq winaq:
rumal rech che pa ri Masedoniʼa e pa ri Akaya xkaj xkiya kikuchuj chkech ri etyoxlaj taq winaq pa ri Jerusalem, ri eʼareʼ che emeʼbʼaʼibʼ.
Jeriʼ xkaj, e rajawaxik che jeriʼ xkibʼano; we ri man eʼajjudiʼo taj, kamik riʼ, kʼo kukʼ ri utzalaj taq kuxlabʼal ri eʼareʼ xoqujeʼ rajawaxik che ri eʼareʼ keʼkipatanij ri eʼareʼ rukʼ ri kimebʼil rech we uwachulew.
Aretaq chiʼ xintoʼtaj che we jastaq riʼ, e xyaʼtaj kan ri kuchuj, ri in kinel ubʼik waʼ kinbʼe pa ri España, kinqʼatan pa ri itinimit.
Kʼatekʼuriʼ, ri in wetaʼm che aretaq chiʼ kinok riʼ pa ri itinimit, innojinaq riʼ chrech taq ri utewchiʼbʼal ri Kristo.
Kʼatekʼut, ri in kintaʼ weriʼ chiwech, eʼachalaxik; rumal ri Qajawxel Jesus ri uloqʼoqʼebʼal ukʼux ri Uxlabʼaxel, chikojoʼ bʼaʼ ichuqʼabʼ pa ri chʼawem e chita ri utoqʼobʼ ri Dyos panuwiʼ ri in arech ri in kinanimajik chkiwach ri man kʼo ta kikojonik pa ri Judeʼa, arech, ri kchuj che kinkʼam ubʼik pa ri Jerusalem, qas utz bʼaʼ kkilo ri etyoxlaj taq winaq,
e rukʼ weriʼ, ri in, kinbʼe bʼaʼ iwukʼ rukʼ kiʼkotemal, e kuya bʼaʼ ri Dyos chwech che ri in kinuxlanik iwukʼ.
¡Ri Dyos rech ri nimalaj utzil kkojiʼ bʼaʼ iwukʼ nimalaj iwonojel! Amen.

16

Ri in, nimalaj kinchilibʼej chiwech, qas utz ukʼulaxik chibʼanaʼ ri qanabʼ Febʼe diʼakonisa chrech ri Komon Tyox rech ri Senkreʼas:
Chiyaʼaʼ bʼaʼ chrech pa ri Ajawxel jun utzalaj upetibʼal jeʼ jas ri qas taqal chkech ri etyoxlaj taq winaq e chipatanij ri areʼ pa ronojel ri jastaq che kutaʼ chiwech; rumal rech che ri areʼ jun tobʼanel chqech uj, uj kʼi ternel rech ri Kristo e xoqujeʼ tobʼanel chwech ri in.
Chiyaʼaʼ jun rutzil kiwach ri Priska e ri Akila, ri eʼareʼ, eʼajchakunel wukʼ ri in pa ri Kristo Jesus;
arech xkitoʼ uwach ri nukʼaslemal, ri eʼareʼ xaq kebʼ riʼ xkʼojiʼ wi ri kikʼaslemal e man xuwi ta ri in che kʼo nukʼas kukʼ, xane xoqujeʼ konojel ri etyoxlaj taq winaq che man eʼajjudiʼo taj:
xoqujeʼ chiyaʼaʼ jun rutzil kiwach ri ekomon tyox che kkimulij kibʼ pa ri kachoch. Chiyaʼaʼ jun rutzil uwach ri nuloqʼalaj Epeneto, ri nabʼe winaq pa ri Asiʼa che xyaʼ chech ri Kristo.
Chiyaʼaʼ jun rutzil uwach ri Mariʼy che sibʼalaj xkosik rumal xutoqʼobʼisaj iwach.
Chiyaʼaʼ jun rutzil kiwach ri Androniko e ri Juniʼa che ewachalal e ewachiʼl pa cheʼ ri eʼareʼ enimalaj taq apostol chech ri Kristo aretaq chiʼ majaʼ kinok in.
Chiyaʼaʼ jun rutzil uwach ri Ampliʼato, ri nuloqʼalaj pa ri Ajawxel.
Chiyaʼaʼ jun rutzil kiwach ri Urbʼano, ri areʼ kchakun qukʼ pa ri Kristo, e ri nuloqʼalaj eʼustakiʼo.
Chiyaʼaʼ jun rutzil uwach ri Apeles, che xuqʼalajisaj ribʼ che utz pa ri Kristo. Chiyaʼaʼ jun rutzil kiwach ri eʼajuparachoch ri Aristobʼulo.
Chiyaʼaʼ jun rutzil uwach ri Herodiʼon, ri areʼ che wachalal; chiyaʼaʼ jun rutzil kiwach ri uwinaq ri rachoch ri Narsiso pa ri Ajawxel.
Chiyaʼaʼ jun rutzil kiwach ri Trifena e ri Trifosa, che kekos pa ri Ajawxel, chiyaʼaʼ jun rutzil uwach ri nuloqʼalaj Perside (ixoq) che sibʼalaj xkos pa ri Ajawxel.
Chiyaʼaʼ ri rutzil kiwach ri Rufo ri xsikʼix pa ri Ajawxel e ri unan che xoqujeʼ nunan ri in.
Chiyaʼaʼ jun rutzil kiwach ri Asinkrito e ri Flegonta, ri Hermes, ri Patrobʼas, ri Hermas e ri eʼachalaxik che ekʼo kukʼ.
Chiyaʼaʼ rutzil kiwach ri Filologo e ri Juliʼa, ri Nereʼo e ri ranabʼ e xoqujeʼ ri Olimpiʼas (ixoq) e konojel ri etyoxlaj taq winaq ekʼo kukʼ.
Chiyaʼaʼ jun rutzil iwach chbʼil taq iwibʼ rukʼ ri tyoxlaj tzʼubʼanik. Konojel ri Ekomon Tyox rech ri Kristo kkiyaʼ jun rutzil iwach.
Ri in kintaʼ weriʼ chiwech, eʼachalaxik, chikʼoloʼ iwibʼ chkiwach chi we itzel taq winaq che kechʼoʼjinik e che kkibʼan ri itzel puwiʼ ri tzij che xikʼam ix; mixbʼe kukʼ ri eʼareʼ.
Rumal rech che we winaq riʼ man are ta kkipatanij ri Qajawxel Kristo, xane are kkipatanij kech wi eʼareʼ, e kkibʼij jeʼlik taq tzij che utz chkiwach ri winaq che etuqaʼr pa kanimaʼ.
Pa ronojel kʼolibʼal kya ubʼixik ri inimanik e ri in kinkiʼkotik iwumal ri ix; kʼatekʼut, ri in kinwaj che ri ix kixnoʼjinik pa ri utzil e che mixnoʼjinik pa ri itzel.
Ri Dyos che rech jaʼmaril, kamik riʼ kuqajbʼej ri Satanas chuxeʼ riʼ iwaqan. Ri usipanik Qajawxel Jesus Kristo kkʼojiʼ bʼaʼ iwukʼ.
Ri Timoteʼo che kchakun wukʼ ri in kuyaʼ apanoq jun rutzil iwach e xoqujeʼ ri Lusiʼo, ri Jason e ri Sosipatro, che ewachalaxik.
Ri in kinya jun rutzil iwach pa ri Ajawxel, ri in, in Tersiʼo, che xintzʼibʼaj we tzʼibʼanik riʼ.
Ri Gayo kuya apan jun rutzil iwach, ri areʼ che kʼo pa wachoch ri in e che kʼo pa ri kachoch konojel ri Komon Tyox. Ri Erasto ri ajkʼolol upwaq ri tinimit kuya apan jun rutzil iwach, xoqujeʼ kuya apan jun rutzil iwach ri qachalal Kuʼarto.
Chrech ri Areʼ, ri Areʼ che kkowinik kuya ri ichuqʼabʼ jeriʼ jacha kuta ri Utzalaj Tzij che kinya ubʼixik ri in, che are kinya ubʼixik ri Jesukristo, are uqʼalajisaxik chiwach jun awatalik jastaq che bʼatzʼatalik pa ri matzalik, pa junalik chubʼeqʼij chubʼesaq,
kʼatekʼut, kamik riʼ xuqʼalarisaj ribʼ, rumal taq ri tzʼibʼatalik che xkiya ubʼixik ri upetik rumal ri junalik utaqanik ri Dyos, xuqʼalajisaj ribʼ chkiwach konojel ri jachintaq ri man eʼajjudiʼo taj arech ri eʼareʼ enimanel pa ri kojonik.
Chrech ri Dyos ri xuwiʼ nim retaʼmbʼal rumal ri Jesus Kristo, ¡chrech ri areʼ ri qʼijil chubʼeqʼij chubʼesaqʼ! Amen.

License
CC-0
Link to license

Citation Suggestion for this Edition
TextGrid Repository (2025). Paul the Apostle. Romans (K'iche'). Multilingual Parallel Bible Corpus. https://hdl.handle.net/21.11113/0000-0016-A0DA-D