3

Chkixoʼl ri efariseʼo, kʼo jun achi, Nikodemo ri ubʼiʼ, jun nimalaj winaq kech ri eʼajjudiʼo.
Chʼaqʼabʼ, kbʼe ubʼik rukʼ ri Jesus kuriqaʼ ri areʼ, kʼatekʼuriʼ kubʼij chrech: «Rabbʼi, qetaʼm che atpetinaq uloq rukʼ ri Dyos jeʼ jas at jun Ajtij: Rumal rech che man kʼo ta jun riʼ kkowinik chrech ubʼanik ri jetaq kʼutbʼal che kabʼan ri at, we man kʼo ta ri Dyos rukʼ».
Ri Jesus kubʼij chrech: «Qastzij, qastzij, kinbʼij chawech, we jun winaq man kaʼlax ta chi jumul man kkowin taj kril ri Rajawibʼal ri Dyos».
Ri Nikodemo kubʼij chrech: «¿Jas ubʼanik kuyaʼo kubʼan jun winaq arech kaʼlaxik aretaq chiʼ ri areʼ riʼj winaq chik? ¿La kkowin puch kok chi jumul chusantil rukʼ ri unan e kaʼlax chi jumul?».
Ri Jesus kubʼij chrech: «Qastzij, qastzij, kinbʼij chawech, we jun winaq man kaʼlax ta ubʼi pa ri jaʼ e pa ri Uxlabʼxel, man kkowin taj kok pa ri Rajawibʼal ri Dyos.
Ri alaxinaq pa ri bʼaqilal, bʼaqilal riʼ, ri alaxinaq pa ri Uxlabʼxel, uxlabʼal riʼ.
Maxibʼij awibʼ, che xinbʼij chawech: Rajawaxik che ri ix kixalax chi na jumul:
Ri kyaqiqʼ kjumumik jawijeʼ kraj wi e kata ri uchʼawibʼal kʼatekʼut man awetaʼm taj jawijeʼ petinaq uloq e jawijeʼ bʼenaq wi. Jeriʼ jas weriʼ, ri kaʼlax pa ri Uxlabʼxel».
Ri Nikodemo kubʼij chrech: «¿Jas kʼu ubʼanik waʼ weriʼ?».
Ri Jesus kubʼij chrech: «Ri at, at Ajtij pa ri Israʼel, kʼatekʼuriʼ man kachʼobʼ ta we jastaq riʼ?
Qastzij, qastzij, kinbʼij chawech,ri uj kqatzijoj ri jastaq che qetaʼm, e kqabʼan qʼatojtzij puwiʼ ri qilom; kʼatekʼut ri ix, man kikʼam ta uqʼabʼ ri qʼatojtzij kqabʼan ri uj.
We ma kixkojonik aretaq chiʼ kintzijoj ri ujastaq ri uwachulew chiwech, ¿la kixkojon kʼuriʼ aretaq chiʼ kintzijoj ri ujastaq ri kaj chiwech?
Man kʼo ta jun paqalnaq chikaj, xuwi ri qajinaq uloq chikaj ri ukʼojol ri achi.
E jeʼ jas uwaʼlajisaxik ri kumatz xubʼan ri Moʼises pa ri tzʼinalik ulew, rajawaxik che xoqujeʼ jeriʼ uwaʼlajisaxik kbʼan na ri ukʼojol ri achi
arech ronojel ri kkojon chrech ri areʼ kkʼojiʼ jun junalik ukʼaslemal rumal ri areʼ.
Rumal rech che ri Dyos sibʼalaj kuloqʼoqʼej ri uwachulew uyaʼom chrech ri xa jun chi ukʼojol, arech ronojel ri kkojon chrech ri areʼ man kusach ta ribʼ, arech kkʼojiʼ jun junalik ukʼaslemal.
Rumal rech che ri Dyos man utaqom ta uloq ri ukʼojol chuwachulew, arech kubʼan qʼatojtzij puwiʼ, utaqom uloq arech kkoltaj ri uwachulew rumal ri areʼ.
Jachin ri kkojon chrech ri areʼ, man kbʼan ta qʼatojtzij puwiʼ; kʼatekut ri jun che man kkojon ta chrech ri areʼ, xbʼantaj qʼatojtzij riʼ puwiʼ, rumal rech che man kojoninaq ta chrech ri Ubʼiʼ ri ukʼojol ri Dyos.
Kʼatekʼuriʼ, ri qʼatbʼaltzij riʼ kʼolik rumal weriʼ: xpe ri chäj chuwachulew, kʼatekʼuriʼ, ri winaq are sibʼalaj kkiloqʼoqʼej ri qʼequʼm chuwach ri chäj, rumal rech che xas itzel ri kichak.
Kʼatekʼut jachin kubʼan ri itzel kretzelaj uwach ri chäj, e man kpe ta rukʼ ri chäj, arech man kkʼuttaj ta ri itzel taq uchak,
kʼatekʼut, jachin kubʼan ri saqalaj tzij kbʼe rukʼ ri chäj, arech kkʼuttajik che ri uchak bʼantajinaq pa ri Dyos».
Kʼatekʼuriʼ, ri Jesus kbʼe ubʼi kukʼ ri eʼutijoxelabʼ pa rulew ri Judeʼa, kkanaj kan kukʼ e kubʼan ri qasnaʼ.
Xoqujeʼ, ri Xwan tajin kubʼan ri qasnaʼ pa ri Aʼinon, naqaj chrech ri Salim, rumal rech che kʼo sibʼalaj jaʼ chilaʼ e ri winaq sibʼalaj kepetik e kkikʼam ri kiqasnaʼ.
Rumal rech che ri Xwan majaʼ kkʼyaqtaj pa ri cheʼ.
Kwaʼlaj jun chʼoʼj kukʼ ri eʼutijoxelabʼ ri Xwan rukʼ jun ajjudiʼo, puwiʼ ri chʼajchʼobʼenik rukʼ ri jaʼ.
Kkiriqaʼ ri Xwan, kʼatekʼuriʼ, kkibʼij chrech: «Rabʼbʼi, ri jun che kʼo awukʼ, chʼaqap chrech ri Jordan chik, ri jun che utzalaj qʼatojtzij xabʼan puwiʼ, ri areʼ tajin kubʼan qasnaʼ, e konojel kebʼe bʼi rukʼ ri areʼ!».
Ri Xwan kubʼij: «Jun winaq man kkowin taj kubʼan jun jas uwach, we man yaʼom chrech rumal ri kaj.
Ri ix, ix qʼataltzij chwech ri in, che xas in xinbʼinik: “Man in taj ri Kristo, ri in, are intaqom uloq chuwach ri areʼ”.
Ri jun che kʼo ri chʼabʼ ali rukʼ are ri chʼabʼ ala, kʼatekʼut ri rachiʼl ri chʼabʼ ala che kʼo rukʼ ri areʼ, ri kupatanij e kutatabʼej ri areʼ, kkiʼkotik kuta ri uchʼabʼal ri chʼabʼ ala. Are kʼu waʼ ri xutzʼaqatabʼej ri nimalaj nukiʼkotemal.
Rajawaxik che kkʼiy uqʼijil ri areʼ e knitzʼarik nuqʼijil ri in.
Ri jun che petinaq uloq chikaj kʼo pakiwiʼ konojel; ri jun che kel pa ri uwachulew rech ri uwachulew e ktzijonik jeʼ jas jun che rech ri uwachulew. Ri jun che petinaq uloq chikaj
kubʼan qʼatojtzij puwiʼ rin jastaq che rilom e utom, kʼatekʼuriʼ man kʼo ta jun winaq kkʼamow ri uqʼatbʼaltzij.
Ri jun winaq che kukʼamo ri uqʼatbʼal-tzij, qastzij ktʼiqtaj rumal, che saqalajtzij ri Dyos;
rumal rech che ri jun utaqom uloq ri Dyos kutzijoj taq ri utzij ri Dyos, rumal rech che man kukʼam ta rij ri usipanik ri Tyoxlaj Uxlabʼxel.
Ri Tatxel kuloqʼoqʼej ri Kʼojolxel e uyaʼom ronojel ri jastaq pa ri uqʼabʼ.
Ri jun che kkojon chrech ri Kʼojolxel, kʼo ri junalik ukʼaslemal; ri jun che man kkojon ta chrech ri Kʼojolxel, man kril ta riʼ ri Kʼaslemal; kʼatekʼut are kkanaj riʼ ri royowal ri Dyos puwiʼ ri areʼ».

4

Aretaq chiʼ ri Jesus retaʼm chik che ri efariseʼo kitom chi utzijol che ri areʼ tajin kekʼyarik ri eʼutijoxelabʼ e are sibʼalaj kubʼan chi na ri qasnaʼ chuwach ri Xwan
kneʼbʼaʼ chi man are ta ri Jesus kbʼanow ri qasnaʼ, eʼare ri eʼutijoxelabʼ,
kel ubʼik pa ri Judeʼa e ktzalij chi ubʼi jumul pa ri Galileʼa.
Kʼatekʼuriʼ chi rajawaxik wi kqʼax pa ri Samariʼa.
Kopan bʼaʼ pa jun tinamit rech ri Samariʼa, Sikar ri ubʼi, naqaj chrech ri rulew ri Jakobʼ che xuyaʼ chrech ri ukʼojol Xep.
Chilaʼ kʼo wi ri ukʼyaʼnbʼal jaʼ rech ri Jakobʼ. Ri Jesus kosinaq rumal ri bʼinem, tʼuyul naqaj ri ukʼyaʼnbʼal jaʼ. Je neʼ kʼo pa ri uwaq kajbʼal.
Jun ixoq Ajsamariʼa kopanik chila arech kresaj ubʼi ujoron. Ri Jesus kubʼij chrech: «Chayaʼaʼ nujoron arech kinqumuj».
Ri eʼutijoxelabʼ ebʼenaq pa ri tinimit che uloqʼik kiwa.
Ri ixoq Ajsamariʼa kubʼij chrech: «¿Jasche, ri at at ajjudiʼo, kʼatekʼuriʼ kata ajoron chwech ri in che in jun ixoq in ajsamariʼa?». (Rumal rech che ri eʼajjudiʼo ma kʼo ta utzil chkixoʼl kukʼ ri eʼajsamariʼa).
Ri Jesus kubʼij chrech: «Weta awetaʼm ri at ri usipanik ri Dyos e jachin ri kbʼin chawech: Chayaʼaʼ nujoron, at ta ne riʼ ri xata awech chrech e ri areʼ xuya ta na riʼ chawech ri kʼuwaʼlaj jaʼ!»
Kubʼij ri ixoq chrech: «Ajawxel, man kʼo ta kawesbʼej ri jaʼ, e we ukʼyaʼnbʼal jaʼ riʼ sibʼalaj naj upam bʼenaq, ¿jawijeʼ bʼaʼ ayaʼom wi ri kʼuwaʼlaj jaʼ?
¿La are at nim puch chuwach ri qatat Jakobʼ; che xuya chqech we ukʼyaʼnbʼal jaʼ riʼ, kʼatekʼuriʼ, xequmum chrech we jaʼ riʼ ri areʼ e ri eralkʼuwaʼl xoqujeʼ ri umebʼil?».
Ri Jesus kubʼij chrech: «Ri jun che kuqumuj we jaʼ riʼ kchaqij chi na jumul uchiʼ;
kʼatekʼut ri jun che kuqumuj ri jaʼ che kinya na ri in chech man kʼo ta chi jumul kchaqij uchiʼ; ri jaʼ che kinyaʼ na in chrech kubʼan jun ukʼiybʼal kʼuwaʼ pa ri areʼ che kbʼulbʼutik chech junalik kʼaslemal».
Ri jun ixoq kubʼij chrech: «Ajawxel, chayaʼaʼ bʼaʼ chwech ri joron riʼ, arech ma kchaqij ta chi nuchiʼ e ma kinpe ta chi waral che resaxik».
Ri areʼ kubʼij chrech: «Jat, jasikʼij uloq ri awachajil kʼatekʼuriʼ chattzalij uloq waral».
Ri jun ixoq kubʼij chrech: «Ri in man kʼo ta wachajil». Ri Jesus kubʼij chrech: «Utz ri xabʼij: “Ri in man kʼo ta wachajil”,
rumal rech che ri at eqʼaxinaq ejobʼ awachajil e ri jun che kʼo awukʼ kamik riʼ, man awachajil taj; e weriʼ qastzij ri kabʼij».
Ri ixoq kubʼij chrech: «Ajawxel, ri in kinwilo che ri at, at jun qʼaxal utzij ri Dyos.
Ri eqanan eqatat xkiqʼijilaj ri Dyos puwiʼ we juyubʼ riʼ, kʼatekʼuriʼ, ri ix kibʼij: Pa ri Jerusalem kʼo wi ri kʼolibʼal jawijeʼ rajawaxik wi konojel kkiqʼijilaj ri Dyos».
Ri Jesus kubʼij chrech: «Chakojoʼ ri nutzij, ixoq, che petinaq ri kajbʼal jampaʼ na, che man puwiʼ ta chi we jun yuyubʼ riʼ, xoq man puwiʼ ta chi ri Jerusalem jawiʼ ri kixqʼijilan na chrech ri Tatxel.
Ri ix kiqʼijilaj ri man iwetaʼm ta uwach; ri uj kqaqʼijilaj ri qetaʼm uwach, rumal rech che ri kolotajem petinaq kukʼ ri eʼajjudiʼo.
Kʼatekʼut, ri kajbʼal petinaq chik –are we ukamik riʼ– che qas utz uqʼijilaxik kbʼan ri Dyos kqʼijilaxik na ri Dyos pa ri Uxlabʼaxel e pa saqalaj tzij, rumal rech che ejeriʼ ri winaq keʼutzukuj ri Tatxel.
Uxlabʼxel ri Dyos, e ri keqʼijilam chrech ri Dyos, rajawaxik che kkiqʼijilaj pa ri Uxlabʼaxel e pa ri saqalaj tzij».
Ri ixoq kubʼij chrech: «Ri in wetaʼm che kpe na ri Mesiʼas, ri kbʼix Kristo chrech. Aretaq chiʼ kpe na ri areʼ, kuya na ubʼixik riʼ chiwech ronojel jastaq».
Ri Jesus kubʼij chrech: «In riʼ ri tajin kchʼaw awukʼ».
Kʼatekʼuriʼ, chi we uchanim riʼ kepe ri eʼutijoxelabʼ, kʼatekʼuriʼ ksach kikʼuʼx, man kkichʼobʼ taj we kchʼaw rukʼ jun ixoq. Kʼatekʼut, man kʼo ta jun kʼo kubʼij chrech: «¿Jas katzukuj?», on: «¿Jas katzijoj rukʼ?».
Ri jun ixoq, chi xaqbʼiʼ kuyaʼ kan ri uqʼebʼal chilaʼ, kutij anim kbʼe pa ri tinamit e kubʼij chkech ri winaq:
«Chisaʼj, jiwilaʼ jun achi che xubʼij chwech ronojel ri nubʼanom pa ri nukʼaslemal. ¿La man are ta kʼu neʼ lo ri Kristo?».
Ri eʼareʼ keʼel ubʼi pa ri tinimit, kʼatekʼuriʼ, kkiriqaʼ ri areʼ.
Kʼatekʼuriʼ, ri eʼutijoxelabʼ kkichʼijej e kkibʼij chrech: «Rabʼbʼi, chatwoʼq».
Kʼatekʼut kubʼij chkech: «Ri in kʼo jun wa kintijo che man iwetaʼm ta ri ix».
Ri eʼutijoxelabʼ kkibʼij chbʼil kibʼ: «¿La kʼo jun winaq lo xuyaʼaʼ uwa?».
Ri Jesus kubʼij chkech: «Are waʼ ri nuwa: che kinbʼan ri rajawanik ri intaqowinaq uloq e utz ukʼisik ri uchak kinbʼano.
¿La man kibʼij ta puch ri ix: Kraj na kijebʼ ikʼ, kʼatekʼuriʼ kok riʼ ri qʼatoj? Utz bʼaʼ riʼ, ri in kinbʼij chiwech: Chiwaʼlisaj ri ikaʼybʼal, kʼatekʼuriʼ, chixkaʼy chrech taq ri tikonbʼal che qʼan chik chrech ri qʼatoj.
Ri ajqʼatoj kyaʼtaj chrech ri tojbʼal uqʼij kʼatekʼuriʼ, kumol uloq riʼ ri taq uwach ri junalik kʼaslemal, xa jekʼuriʼ kʼut, ri ajtikonel junam kkiʼkotik rukʼ ri ajqʼatoj.
Xa jekʼuriʼ che pa weriʼ qastzij kelik ri tzij: jun riʼ ri ajtikonel, jun chi riʼ ri ajqʼatoj
ri in ixintaqom ubʼi chrech qʼatoj jawijeʼ man iyaʼom ta kan ikosibʼal ri ix; enikʼaj chik xekosik, e ri ix kiwechbʼej kan ri kikosibʼal ri eʼareʼ».
Sibʼalaj ekʼi eʼajsamariʼa che eʼajpatinamit riʼ kekojon chrech ri areʼ rumal ri utzij ri jun ixoq kubʼij: «Ri areʼ xubʼij chwech ronojel ri nubʼanom pa ri nukʼaslemal».
Aretaq chiʼ ri eʼajsamariʼa keʼopan rukʼ ri areʼ, kkita chrech arech kkanaj kan kukʼ. Ri areʼ kkanaj kan kebʼ qʼij chilaʼ,
kʼatekʼuriʼ, sibʼalaj nim kekojon chrech ri areʼ, rumal ri utzij,
e kkibʼij chrech ri jun ixoqʼ riʼ: «Chanim riʼ man kujkojon ta chrech ri areʼ rumal ri atzij at; rumal che chi uj xqatayij ri utzij, kʼatekʼuriʼ qetaʼm che ri areʼ qastzij are ri kolonel rech ri uwachulew».
Aretaq chiʼ okʼowinaq chi ri kebʼ qʼij riʼ, kel ubʼik, kbʼe ubʼi pa ri Galileʼa.
Rumal rech che xas are ne ri Jesus xujikibʼaʼ ubʼixik, che jun qʼaxal utzij ri Dyos, man nim taj kil wi pa ri utinimit.
Kʼatekʼuriʼ, aretaq chiʼ kopan pa ri Galileʼa, ri eʼajgalileʼa sibʼalaj utz ukʼulaxik kkibʼano, rumal rech che ri eʼareʼ xkil ronojel ri xubʼan pa ri Jerusalem pa ri nimaqʼij, rumal che ri eʼareʼ xoqujeʼ xepe pa ri nimaqʼij.
Kʼatekʼuriʼ, ktzalij kʼut pa ri Kana che utinimit ri Galileʼa, jawijeʼ xukʼex ri joron pa amajaʼ. Kʼo jun upatanijel ri ajawinel che yawabʼ ri ukʼojol kʼo pa ri Kafarnaʼum.
Aretaq chiʼ ri areʼ kuta utzijol che ri Jesus petinaq uloq pa ri Judeʼa e che xopan pa ri Galileʼa, kbʼek e kuriqaʼ ri areʼ, kʼatekʼuriʼ, kuta chrech arech kxuliʼ ubʼik che ukunaxik ri ukʼojol, rumal rech che kamikal chik kʼolik.
Ri Jesus kubʼij chrech: «¡Ri ix, we man kiwil ta nikʼaj taq kʼutbʼal e mayibʼal, ma kixkojon taj!».
Ri upatanijel ri ajawinel kubʼij chrech: «Ajawxel, chatxulun ubʼik aretaq chiʼ maja kkam ri walkʼuwaʼl».
Ri Jesus kubʼij chrech: «Jat ubʼik, xas kʼaslik ri akʼojol». Ri jun achi kkojon chrech ri tzij xubʼij ri Jesus, kʼatekʼuriʼ kbʼek.
Aretaq chiʼ xulunem kubʼan ubʼik, ri eʼupatanijel kkikʼuluʼ ri areʼ e kkibʼij chrech che kʼaslik ri ukʼojol.
Ri areʼ kuta chkech ri kajbʼal aretaq chiʼ xutzirik. Kkibʼij chrech: «Iwir, pa ri wuqubʼ kajbʼal xel ubʼi ri qʼaqʼ chrij».
Ri jun tatxel riʼ xretaʼmaj che are we jun kajbʼal riʼ, aretaq chiʼ ri Jesus xubʼij chrech: «Kʼaslik ri akʼojol», kʼatekʼuriʼ kkojon ri areʼ e konojel ri eʼuwinaq pa ri ja ukʼolbʼal.
We jun kʼakʼ kʼutbʼal riʼ che ukabʼ kʼutbʼal, xubʼan ri Jesus aretaq chiʼ xtzalij ubʼi pa ri Judeʼa e kbʼe pa ri Galileʼa.

5

Chuwach chi aqʼanoq weriʼ, kʼo jun kinimaqʼij ri eʼajjudiʼo e ri Jesus kpaqiʼ uloq pa ri Jerusalem.
Kʼatekʼuriʼ, pa ri Jerusalem kʼo jun kʼotom jaʼbʼal, che jun kʼolibʼal ubʼiʼ pa griʼego Probʼatika, e Bʼetesda ubʼiʼ pa ri hebʼreʼo, kʼo jobʼ utzaltmal ja chrech.
Chuxeʼ taq we utzaltmal ja riʼ eqʼoyol sibʼalaj eyawabʼibʼ, emoyibʼ, echʼokoʼibʼ, ekaminaq taq kibʼaqil, che keyeʼm che kuchuqʼchaʼ ribʼ ri jaʼ,
rumal rech che ri anjel rech ri Ajawxel, xaq kʼa jumpa na kqaj uloq pa ri kʼotom jaʼbʼal e kuchuqʼchaʼ ri jaʼ, e ri nabʼe che kok pa ri jaʼ aretaq chiʼ xuchuqʼchaʼ ribʼ, kkuntajik chrech ri uyabʼil.
Kʼo chilaʼ, jun achi, che juwinaq wajxaqlajuj chi junabʼ yawabʼ ri areʼ.
Ri Jesus aretaq chiʼ kril ri areʼ che qʼoyolnaq chilaʼ e che retaʼm che kʼi taq junabʼ jewaʼ ubʼanom, kubʼij chrech: «¿La kawaj katkunataj chrech ri abʼaqil?».
Ri yawabʼ achi kubʼij chrech: «Ajawxel, ri in man kʼo ta jun nuwinaq arech kinukʼyaq ubʼi pa ri jaʼ aretaq chiʼ kuchuqʼchaʼ ribʼ; aretaq chiʼ inbʼenaq ri in, jun chik kqaj nabʼe chnuwach».
Ri Jesus kubʼij chrech: «Chatwaʼlijoq, chakʼa maʼ ubʼi le achʼat e chatbʼinoq».
Kʼatekʼuriʼ, chi xaqbʼiʼ utz chik ri achi; kukʼam ubʼi ri uchʼat e kumajij bʼinem. Kʼatekʼuriʼ, Sabʼado we jun qʼij riʼ.
Rumal kʼuriʼ ri eʼajjudiʼo kkibʼij chrech ri achi che ri xkunaxik: «Sabʼado we kamik riʼ, man yaʼtal ta chawech che kakʼam ubʼi le achʼat».
Ri areʼ kubʼij chkech: «Ri jun che xinkunanik, xubʼij chwech: Chakʼamaʼ ubʼi le achʼat e chatbʼinoq».
Ri eʼareʼ kkikʼot uchiʼ: «¿Jachin ri jun achi che xubʼij chawech: Chʼakʼamaʼ ubʼi le achʼat e chatbʼinoq?».
Kʼatekʼut, ri kunatajinaq achi, man retaʼm taj jachinoq, xa neʼ ri Jesus xsach ubʼi uwach chkixoʼl ri winaq, rumal rech che ekʼo sibʼalaj winaq chilaʼ.
Kʼatekʼuriʼ, ri Jesus kuriqaʼ chi na pa ri nim rachoch ri Dyos e kubʼij chrech: «Chawilampeʼ, at utzirinaq chik; matmakun chi bʼaʼ, arech man kpe ta jun nimalaj ilo chik pawiʼ».
Ri jun achi kbʼe che ubʼixik chkech ri eʼajjudiʼo, che are ri Jesus xkunan ri areʼ.
Rumal kʼu waʼ, ri eʼajjudiʼo koqataj ri Jesus, rumal che xubʼan weriʼ pa qʼij sabʼado.
Kʼatekʼut, ri areʼ kubʼij chkech: «kʼateʼ waʼ kamik riʼ kchakun ri Nutat e xoqujeʼ ri in kinchakunik».
Kʼatekʼuriʼ, ri eʼajjudiʼo nimalaj kichoqʼabʼ kkikojo arech kkikamisaj ri areʼ, rumal rech che man xaq ta matkuchajij ri Sabʼado, xane xoqujeʼ kubʼij Utat chrech ri Dyos e kujunamatisaj ribʼ rukʼ ri Dyos.
Ri Jesus, jumul chik kchʼawik e kubʼij chkech: «Qastzij, qastzij, kinbʼij chiwech, ri Kʼojolxel man kkowin taj xaq pa utukel wi kubʼan jun jas uwach xuwi kkowin che ubʼanik, ri krilo che kubʼan ri Tatxel; ri jastaq che kubʼan ri areʼ xoqujeʼ kubʼan ri Kʼojolxel.
Rumal rech che ri Tatxel kuloqʼoqʼej ri Kʼojolxel e kukʼut chuwach ronojel ri kubʼan ri areʼ; kʼatekʼut, kukʼut chi na chuwach nikʼaj nimalaj taq chak chi na, chuwach we nikʼaj riʼ, arech ri ix sibʼalaj ksach na ikʼux.
Jeʼ jas ri Tatxel che kuwaʼlijisaj kiwach ri ekaminaqibʼ e kukʼasbʼaʼ kiwach e kuya ri kikʼaslemal, xoqujeʼ jeriʼ ri Kʼojolxel, kuya ri kʼaslemal chkech ri kraj ri areʼ.
Rumal rech che ri Tatxel man kubʼan ta qʼatojtzij puwiʼ jun winaq; xane uyaʼom ronojel ri qʼatbʼaltzij chrech ri Kʼojolxel,
arech konojel ri winaq nim rilik kkibʼano ri Kʼojoloxel jeʼ jas nim rilik wi kkibʼan chrech ri Tatxel. Ri jun che man nim ta rilik kubʼan ri Kʼojolxel xoqujeʼ man nim ta rilik kubʼan ri Tatxel che ri taqowinaq uloq ri areʼ.
Qastzij, qastzij kinbʼij chiwech, jachin kuta ri nutzij ri in e kkojon chrech ri intaqowinaq uloq kʼo ri junaliklaj ukʼaslemal e man kpe ta riʼ chuwach ri qʼatbʼaltzij, xaneʼ are elenaq ubʼi pa ri kamikal e opaninaq chi pa ri kʼaslemal.
Qastzij, qastzij kinbʼij chiwech, petinaq ri kajbʼal –e kʼo chi ukamik riʼ– che ri ekaminaqibʼ kkitayij na ri uchʼabʼal ri Ukʼojol ri Dyos, e jachintaq kkitayij ri areʼ, kekʼasiʼ riʼ.
Rumal rech che ri Tatxel chi kʼo wi ri ukʼaslemal pa rech wi ri areʼ, xoqujeʼ chi uyaʼom chrech ri Kʼojolxel ri ukʼaslemal pa rech wi ri areʼ
kʼatekʼuriʼ uyaʼom ri kowinem chech ri areʼ arech kubʼan ri qʼatojtzij, rumal rech che ri are areʼ Ukʼojol ri achi.
Mixibʼij iwibʼ chrech weriʼ: Petinaq ri kajbʼal kʼa jampa neʼ che konojel ri winaq che ekʼo pa taq jul kkitayij na ri uchʼabʼal,
kʼatekʼuriʼ, keʼel na uloq riʼ ejachin taq xkibʼan ri utzil, arech kkʼastaj kiwach pa ri kʼaslemal e jachin taq ri xkibʼan ri itzel kkʼastaj kiwach pa jun qʼatojtzij.
Ri in, man kinkowin taj kinbʼan jun jas uwach xaq pa wech wi ri in. Ri in kinbʼan qʼatojtzij jeriʼ jas ri jastaq kinto: e saqalajtzij riʼ ri nuqʼatojtzij, rumal rech che man are ta kintzukuj ri wajawanik ri in, xane are kintzukuj ri rajawanik ri intaqowinaq uloq.
Weta xas ri in, are kinbʼan qʼatojtzij chi panuwiʼ ri in, ma utz ta ne riʼ ri nuqʼatojtzij.
Jun chik riʼ ri kbʼanow qʼatojtzij panuwiʼ ri in, e wetaʼm ri in che utz ri uqʼatojtzij ri kuya panuwiʼ ri in.
Ri ix, xeʼitaq ubʼi nikʼaj winaq rukʼ ri Xwan, e ri areʼ xuya qʼatojtzij puwiʼ ri saqalajtzij.
Ri in, man are ta kinkʼam uqʼatojtzij jun winaq; xane are kinbʼij waʼ weriʼ arech kixkoltaj ri ix.
Are areʼ ri kantil che nikilik e kuya ri chäj, kʼatekʼuriʼ, ri ix xiwaj xixkiʼkot jun kajbʼal rukʼ ri uchäj.
Kʼatekʼut, ri in are kʼo wukʼ jun nimalaj qʼatojtzij chi na chuwach ri qʼatojtzij rech ri Xwan: rumal che ri jetaq chak kinbʼano, are kyaʼow ri qʼatojtzij panuwiʼ ri in, che xas are ri Tatxel intaqowinaq uloq.
E ri Tatxel che intaqowinaq uloq, are areʼ yaʼowinaq ri qʼatojtzij panuwiʼ ri in. Ri ix, man kʼo ta jumul itom ri uchʼabʼal, ri ix man kʼo ta jumul iwilom ri uwachbʼal,
e ri utzij man kjeqiʼ ta kan iwukʼ, rumal rech che man kixkojon ta chrech ri in taqowinaq uloq ri in.
Ri ix sibʼalaj kinikʼoj rilik ri Tzij, rumal rech che kichomaj che kʼo junalik ikʼaslemal rukʼ ri areʼ, kʼatekʼuriʼ, are ri Tzij kyaʼow ri qʼatowtzij panuwiʼ;
¡kʼatekʼut, ri ix, man kiwaj taj kixpe wukʼ arech kkʼojiʼ ri ikʼaslemal!
Ri nuqʼijil ri in man nukʼamom ta kumal ri winaq;
kʼatekʼut, ri in wetaʼm iwach: ri ix man kiloqʼoqʼej ta ri Dyos pa ri ikʼuʼx;
ri in, in petinaq pa ri ubʼiʼ ri Nutat kʼatekʼuriʼ, man kinikʼulaj taj ri ix; weta kpe chi jun xas pa ri ubʼiʼ aqʼan ribʼ ri areʼ, xas kikʼulaj riʼ ri jun riʼ.
¿La kixkowin ri ix kixkojon chrech ri Dyos, che are kikʼulaj ri iqʼijil chibʼil aqʼan iwibʼ, e man kitzukuj ta ri qʼijil che kpe rukʼ ri xa jun chi Dyos?
Michomaj, che ri in kinbʼan na qʼatojtzij piwiʼ chuwach ri Tatxel. Ri qʼataltzij piwiʼ ri ix, are ri Moʼises, ri areʼ, che xikubʼaʼ ronojel ri iweyeʼbʼal chrij.
Rumal rech che, weta kixkojon ix chrech ri Moʼises, xoqujeʼ kixkojon ix laʼ chwech ri in, rumal rech che ri areʼ xutzʼibʼaj ri tzij panuwiʼ ri in.
Kʼatekʼut, ri ix, wema kixkojon chrech ri utzʼibʼanik, ¿la kixkojon kʼuriʼ chrech ri nutzij riʼ?»

6

Kʼatekʼuriʼ, ri Jesus, kbʼe chʼaqap chrech ri polow Galileʼa, on chrech ri Tibʼeriʼades.
Sibʼalaj winaq kkiterneʼbʼej ri areʼ, rumal rech che kkil ri jetaq kʼutbʼal kubʼan kukʼ ri yawabʼibʼ.
Ri Jesus kpaqiʼ puwiʼ ri juyub e katʼuyiʼ chilaʼ kukʼ ri eʼutijoxelabʼ.
Petinaq chik ri Qʼaxebʼal (Paskuʼa) ri nimaqʼij kech ri ajjudiʼo.
Aretaq chiʼ ri Jesus kkaʼy chikaj e keril jun sibʼalaj winaq che epetinaq uloq rukʼ ri areʼ, kubʼij chrech ri Aliʼp: «¿Jawijeʼ kqaloqʼ na wi ri wa arech kewaʼ we winaq riʼ?».
Kubʼij weriʼ chkech arech keʼukoj ri eʼareʼ pa ri kʼax, rumal rech che ri areʼ retaʼm ri kubʼan na.
Ri Aliʼp kubʼij chrech: «Kebʼ okʼal pwaq man kutzqa ta laʼ arech chkijujunal kkitij jun chʼaqap kech».
Jun chkech ri eʼutijoxelabʼ, ri Atrix che rachalal ri Simon Pedro, kubʼij chrech:
«Kʼo chiriʼ, jun alaj akʼal che kʼo jobʼ wa rukʼ bʼanom rukʼ salwaʼt e kebʼ kar; kʼatekʼut ¿jas upatan waʼ weriʼ chkech konojel we ekʼilaj taq winaq riʼ?».
Ri Jesus kubʼij chkech: «Cheʼitʼuybʼaʼ ri winaq». Kʼo sibʼalaj qʼayes pa we jun kʼolibʼal riʼ. Ketʼuyiʼ ne lo ejobʼ mil achijabʼ.
Kʼatekʼuriʼ ri Jesus kukʼam ukoq ri jetaq wa, kumaltyoxij chrech ri Dyos, kʼatekʼuriʼ, kujach chkech ri winaq che etʼuyulik; xoqujeʼ jeriʼ kubʼan chrech ri jetaq kar; kkitijo ronojel ri kkaj.
Aretaq chiʼ xkiwaʼlej, kubʼij chkech ri eʼutijoxelabʼ: «Chimoloʼ ri taq uchʼaqapil che xtoʼtaj kanoq arech man kʼo ta ri kubʼan kʼax».
Kkimol ri eʼareʼ, kʼatekʼuriʼ, kabʼlajuj chakach kkinojisaj rukʼ ri taq uchʼaqapil wa bʼanom rukʼ salwaʼt che xkitoʼ kan ri winaq aretaq xkiwaʼlej.
Aretaq chiʼ ri winaq kkil we jun kʼutbʼal xbʼantaj rumal, kkibʼij: «¡Are waʼ ri qʼaxel utzij ri Dyos ri kpe na cho ri uwachulew!».
Kʼatekʼuriʼ, ri Jesus kuchʼobʼo che kepe na chrech ukʼamik ubʼik arech kkiʼuxisaj ajawinel, kanimaj ubʼik, kbʼe chi bʼi jumul utukel pa ri juyubʼ.
Aretaq chiʼ kqaj qʼij, ri eʼutijoxelabʼ kexuliʼ uloq chuchiʼ ri polow,
kʼatekʼuriʼ, keʼaqʼan ubʼi pa jun jukubʼ. Kkisukʼubʼaʼ ubʼi chʼaqap chrech ri polow, pa ri Kafarnaʼum. Okinaq chi ri aqʼabʼ, kʼatekʼuriʼ ri Jesus majaʼ keʼuriqaʼ ri eʼareʼ.
Kwaʼlaj ri polow rumal rech che kajumumik jun nimalaj kyaqiqʼ.
Aretaq chiʼ kbʼinsam chi ri jukubʼ, juwinaq on juwinaqlajuj estadiʼos neʼ, kkil ri Jesus che kbʼin puwiʼ ri polow e ktajin kqibʼ uloq rukʼ ri jukubʼ, kkixibʼij kibʼ ri eʼareʼ».
Kʼatekʼut, ri areʼ kubʼij chkech: «In, mixibʼij iwibʼ».
Kkaj weta kkikʼam ubʼik pa ri jukubʼ, kʼatekʼut chi aninaq kuriqaʼ ri ulew ri jukubʼ, jawiʼ ri kisukʼubʼam ubʼi wi.
Chukabʼ qʼij chik, ri winaq che ekʼo kan chʼaqp chrech ri polow, xkilo che ri areʼ man xaqʼan ta ubʼi pa ri jukubʼ kukʼ ri eʼutijoxelabʼ, xa ne kitukel ri eʼutijoxelabʼ xebʼe ubʼik.
Kʼatekʼut, kopan nikʼaj taq jukubʼ rech ri Tibʼeriʼades naqaj chrech ri kʼolbʼal jawijeʼ xkitij wi ri wa bʼanom rukʼ salwaʼt.
Aretaq chiʼ kkil ri winaq che man kʼo ta ri Jesus chilaʼ, e xoqujeʼ ri eʼutijoxelabʼ, keʼaqʼan uloq pa taq ri jukubʼ che utzukuxik ri Jesus pa Kafarnaʼum.
Aretaq chiʼ kkiriqaʼ ri areʼ chʼaqap chik che ri polow, kkibʼij che: «Rabʼbʼi ¿jampaʼ xatopan waral?».
Ri Jesus kubʼij chkech: «Qastzij, qastzij kinbʼij chiwech, ri ix kinitzukuj ma rumal rech taj che iwilom ri kʼutbʼal xa ne rumal rech che xixwaʼik e sibʼalaj xixnojik.
Mixchakun bʼaʼ arech kʼo ri iwa che kkʼisik, xane are chixchakunoq arech kʼo ri iwa che kʼo pa ri junalik kʼaslemal, ri wa che kuya na chiwech ri Ukʼojol ri achi, rumal rech che are waʼ we areʼ, ri tʼiqatalik rukʼ ri tʼiqbʼal rumal ri Tatxel Dyos».
Chi xaqbʼiʼ kkibʼij chrech: «¿Jas rajawaxik kqabʼan na arech kujchakun pa ri uchak ri Dyos?».
Ri Jesus kubʼij chkech: «Ri uchak ri Dyos, are waʼ, che ri ix kixkojon chrech ri jun che utaqom uloq ri Areʼ».
Ri eʼareʼ kkibʼij chrech: «¿Jas jun kʼutbʼal kabʼan ri at, arech aretaq chiʼ kqil ri uj, kujkojon chawech? ¿Jas ri chak kabʼano?
Ri ojer taq qatiʼt qamam xkitij ri mana pa ri tzʼinalik ulew jacha tzʼibʼatalik: Xuya ri wa chkech che petinaq chikaj».
Ri Jesus kubʼij chkech: «Qastzij, qastzij kinbʼij chiwech, man are ta ri Moʼises xyaʼow ri wa chiwech che xpe chikaj; are ri Nutat ri kyaʼow chiwech ri qastzij are wa che kpe chikaj;
rumal rech, che are waʼ ri wa rech ri Dyos che kqaj uloq chikaj e kuya ri kʼaslemal chuwachulew».
Kʼatekʼuriʼ, kkibʼij chrech: «Ajawxel, ro-nojel mul, chayaʼaʼ bʼaʼ we wa chqech riʼ».
Ri Jesus kubʼij chkech: «In ri in wa rech kʼaslemal. Ri jun che kpe uloq wukʼ ri in, man kʼo ta chi jumul kanum riʼ; ri jun che kkojon chwech ri in man kchaqiʼj ta uchiʼ riʼ.
Kʼateʼkut, xbʼitaj chiwech wumal ri in: iniwilom chik, kʼatekʼuriʼ, man kixkojon ta chwech.
Ronojel ri kuya ri Tatxel chwech kpe na wukʼ ri in, kʼatekʼuriʼ, ri jun che kpe wukʼ ri in man kinkʼyaq ta ubʼik;
rumal rech che ri in inqajinaq uloq chikaj, man are ta kulinbʼana ri wajawanik in, xane are kulinbʼanaʼ ri rajawanik ri jun intaqowinaq uloq.
Kʼatekʼuriʼ, jewaʼ ri rajawanik ri areʼ che intaqowinaq uloq, che ri in man kʼo ta jun kintzaqo chrech ronojel ri uyaʼom ri areʼ chwech, xa neʼ kinwaʼlajisaj uwach pa ri kʼisbʼal qʼij.
Jeʼ nakʼut, are waʼ ri rajawanik ri Nutat, che ronojel ri kilow uwach ri Kʼojolxel e kkojon chrech ri areʼ kkʼojiʼ junalik ukʼaslemal, kʼatekʼuriʼ kinwaʼlajisaj uwach ri areʼ pa ri kʼisbʼal qʼij».
Ri eʼajjudiʼo kewixwat chrij ri areʼ, umal rech che xubʼij: «In ri in wa che inqajinaq uloq chikaj».
Kʼatekʼuriʼ, kkibʼij: «¿La man are ta waʼ ri Jesus ri ukʼojol ri Xep, e ri eʼunan eʼutat, ri uj qetaʼm kiwach? ¿Jas kʼu che kubʼij chanim riʼ: In ri inqajinaq uloq chikaj?».
Ri Jesus kubʼij chkech: «Mixwixwat chibʼil iwibʼ
man kʼo ta jun kpe wukʼ ri in, we man kjikʼ ta uloq rumal ri Tatxel che inutaqom uloq; kʼatekʼuriʼ, ri in kwaʼlajisax na nuwach pa ri kʼisbʼal qʼij.
Tzʼibʼatalik pa taq ri qʼaxel utzij ri Dyos: Konojel winaq ketijox na rumal ri Dyos. Ronojel winaq che kutatbʼej ri utzij ri Tatxel e kretaʼmaj, kpe wukʼ ri in.
Man xa ta kʼo jun ilowinaq ri Tatxel xuwi ne ri jun che petinaq uloq rukʼ ri Dyos: ri jun riʼ rilom ri Tatxel.
Qastzij, qastzij kinbʼij chiwech, ri jun che kkojon chrech ri Dyos, kʼo junalik ukʼaslemal.
In ri in wa rech kʼaslemal.
Ri ojer taq iwatiʼt imam, xkitij ri mana pa ri tzʼinalik ulew, kʼatekʼuriʼ xekamik;
are waʼ we wa ri kqaj uloq chikaj, arech, ri ketijowik man kekam taj.
In ri in kʼasliklaj wa che in qajinaq uloq chikaj. Ri winaq che kutij na we wa riʼ, kʼo junalik ukʼaslemal. Kʼatekʼuriʼ ri wa che kinya na in chrech, are ri nutiʼojil, arech kkʼasiʼ we uwachulew riʼ».
Ri eʼajjudiʼo sibʼalaj kkikʼot rij chkixoʼl; kkibʼij: «¿Jas uyaʼik laʼ kubʼano arech kuya pa tijik chqech ri utiʼojilal?».
Kʼatekʼuriʼ, ri Jesus kubʼij chkech: «Qastzij, qastzij kinbʼij chiwech, ri ix, wema kitij ri utiʼojilal ri ukʼojol ri achi e wema kiqumuj ri ukikʼel, man kʼo ta kʼaslemal iwukʼ.
Ri winaq che kutij ri nutiʼojilal e kuqumuj ri nukikʼel kʼo junalik ukʼaslemal, kʼatekʼuriʼ, kinwaʼlajisaj na uwach ri areʼ pa ri kʼisbʼal qʼij.
Rumal rech che ri nutiʼojilal qastzij che wa e ri nukikʼel qastzij che ukʼyaʼ.
Ri winaq che kutij ri nutiʼojilal e kuqumuj ri nukikʼel, kkanaj kan riʼ pa ri nukʼuʼx ri in, e ri in pa ri ukʼuʼx ri areʼ.
Xoqujeʼ, jacha ri Tatxel che kʼaslik, che ri inutaqom uloq e ri in che kʼo ri nukʼaslemal rumal ri Tatxel, xoqujeʼ ri jun che kinutijo, kkʼasiʼ na wumal ri in.
Are waʼ ri wa che qajinaq uloq chikaj; man jeriʼ taj jacha ri xkitij ri ojer taq iwatiʼt imam, kʼatekʼuriʼ, xekamik; ri winaq che kutij we wa riʼ kʼo junalik ukʼaslemal».
We tzij riʼ, xubʼij aretaq ktijon pa jun ukʼolbʼal chʼabʼal pa ri Kafarnaʼum.
Kʼatekʼuriʼ, aretaq chiʼ ri eʼutijoxelabʼ kkita weriʼ, kkibʼij: «¡Kʼax utayik we tzij riʼ! ¿Jachin kkowin chutatbʼexik?».
Kʼatekʼut, ri Jesus retaʼm pa rech wi che ri eʼutijoxelabʼ kewixwat puwiʼ weriʼ, kubʼij chkech: «¿La kʼax kubʼan weriʼ chiwech?
¿E jas kubʼan riʼ chiwech aretaq chiʼ kiwil na ri ukʼojol ri achi che kpaqiʼk jawijeʼ kʼo wi ojer kanoq?
Are ri uxlabʼxel kyaʼow ri kʼaslemal; ri tiʼojilal man utz taj, man kʼo ta upatan. Uxlabʼxel ri tzij che xinbʼij chiwech, xoqujeʼ kʼaslemal.
Kʼatekʼut, ekʼo nikʼaj chixoʼl che man kekojon taj». Ri Jesus, chi retaʼm, aretaq chiʼ xkimajij jachin taq ri man kekojon ta chrech ri areʼ e jachin ri kjachow na ri areʼ.
Kʼatekʼuriʼ, kubʼij: «Rumal kʼu waʼ xinbʼij chiwech che man kʼo ta jun kuyaʼo kpe wukʼ we man kuyaʼ ta ri Tatxel chrech weriʼ».
Chi pa we jun qʼij ubʼik, sibʼalaj ekʼi chkech ri eʼutijoxelabʼ ketzalij chkij, kʼatekʼuriʼ, man kkiterneʼbʼej ta chik ri areʼ.
Kʼatekʼuriʼ, ri Jesus kubʼij chkech ri ekabʼlajuj: «¿La xoqujeʼ ri ix kiwaj kixbʼek?».
Ri Simon Pedro kubʼij chrech: «Ajawxel, ¿jachin rukʼ kujbʼe wi? Ri at kʼo ri atzij rech junalik kʼaslemal.
Ri uj kqakojo e kqilo che at ri attyoxlaj winaq rech ri Dyos».
Ri Jesus kubʼij chkech: «¿La man in taj ri xinsikʼin iwech ri ix ri ixkabʼlajuj?». Kʼatekʼuriʼ jun chixoʼl ri ix, jun Kʼaxtok».
Are ri Judas ri kutzijoj che ukʼojol ri Simon Iskariʼote, rumal rech che are ri areʼ kjachow na ri areʼ, jun chkixoʼl ri ekabʼlajuj.

7

Kʼatekʼuriʼ, ri Jesus kbʼin pa ri Galileʼa; man kraj taj kbʼin pa ri Judeʼa, rumal rech che ri ajjudiʼo kkaj kkikamisaj ri areʼ.
Kʼatekʼuriʼ, petinaq chi ri nimaqʼij ri kbʼix kabʼal chrech (tzʼum taq ja).
Kʼatekʼuriʼ, ri erachalal kkibʼij chrech: «Chatel ubʼi waral jat ubʼi pa ri Judeʼa, arech xoqujeʼ ri eʼatijoxelabʼ kkil ri taq chak kabʼano:
man kʼo ta jun winaq kchakun pa awalkil aretaq chiʼ kraj kilitajik. We kabʼan weriʼ, chakʼutuʼ awibʼ chuwach ri uwachulew».
Xa ne rumal rech che xoqujeʼ ri erachalal man kekojon ta chrech ri areʼ.
Kʼatekʼuriʼ, ri Jesus kubʼij chkech: «Majaʼ kopan ri nukajbʼal, kʼatekʼut ri ikajbʼal ri ix xaq apachike kajbʼal.
We uwachulew man kkowin taj kretzelaj iwach, kʼatekʼut, ri in kretzelaj nuwach, rumal rech che kinbʼan qʼatojtzij puwiʼ ri itzel taq uchak ri uwachulew.
Chixpaqal ubʼi ri ix pa ri nimaqʼij; ri in man kinpaqiʼ taj pa we jun nimaqʼij riʼ rumal rech che man tzʼaqatinaq ta ri nukajbʼal».
Aretaq chiʼ xbʼitaj weriʼ, kkanaj kan pa ri Galileʼa.
Kʼatekʼut aretaq chiʼ ri erachalal epaqalnaq chi ubʼi pa ri nimaqʼij, xoqujeʼ kpaqiʼ ubʼi ri areʼ pa awalkil, man kuqʼalajisaj ta ribʼ chkiwach ri winaq.
Ri eʼajjujdiʼo kkitzukuj pa ri nimaqʼij e kkibʼij: «¿Jawijeʼ riʼ kʼo wi ri areʼ?».
Ri winaq sibʼalaj kewixwatik chrij ri areʼ. E kʼo nikʼaj kkibʼij: «Ri areʼ jun achi rech Utzil». E kʼo nikʼaj chik kkibʼij: «Man je ta riʼ, ri areʼ xa ne keʼusubʼ ri winaq».
Kʼatekʼut, ma kʼo ta jun winaq ktzijon puwiʼ ri areʼ chkiwach ri winaq rumal rech che kixibʼim kibʼ chkech ri eʼajjudiʼo.
Panikʼaj chik ri nimaqʼij, ri Jesus kapaqiʼ ubʼi pa ri nim rachoch ri Dyos, kʼatekʼuriʼ, kukʼut ri Tzij.
Ri ajjudiʼo ksach kikʼuʼx e kkibʼij: «¿Jas retaʼmaxik waʼ ubʼanom we Tzij riʼ, xa ne man kʼutum ta neʼ chuwach?».
Ri Jesus kubʼij chkech: «Ri tzij kinkʼutu, man wech ta ri in, xa ne are ajchaqʼeʼ ri inutaqom uloq.
We kʼo jun winaq kraj kubʼan ri rajawanik, kril waʼ che we nutzij, la utzij ri Dyos, on kinchʼaw in xaq pa wech wi ri in.
Ri jun che kchʼaw xaq pa rech wi ri areʼ, chi are kutzukuj ri uqʼijil kʼatekʼut, ri jun che are kutzukuj ri uqʼijil ri intaqowinaq uloq, ri areʼ riʼ, sukʼ, saqalajtzij ri areʼ riʼ e man kʼo ta joʼs taq tzij pa ri ukʼuʼx.
¿La man are ta ri Moʼises xyaʼow ri Tzij chiwech? Kʼatekʼuriʼ, man kʼo ta jun chiwech ri ix che qastzij kubʼan ri Tzij. ¿Jasche che kiwaj kinikamisaj?».
Ri winaq kkibʼij: «Ri at kʼo jun Itzel awukʼ! ¿Jachin kraj katukamisaj?».
Ri Jesus kubʼij chkech: «Xa jun jas uwach nubʼanom, kʼatekʼuriʼ, iwonojel mayibʼal ix kʼolik.
Ri Moʼises xixutaq chrech uqʼatik ri uwiʼ ikowil –man rukʼ ta kʼut ri Moʼises petinaq wi weriʼ, xane kukʼ ri ojer taq qatiʼt qamam– kʼatekʼuriʼ, ri ix pa jun qʼij sabʼado, kipus uwiʼ ukowil jun achi.
We kpus uwiʼ ukowil jun achi pa qʼij Sabʼado, arech man ketzelax ta ri Utzij ri Moʼises, ¿la kpe kʼu iwoyowal chwech rumal rech che ri in kinkunaj ronojel ri uwinaqil jun achi pa jun qʼij Sabʼado?
Mibʼan qʼatoj-tzij puwiʼ ri xaq jalum tzij, chibʼanaʼ qʼatoj-tzij rukʼ sukʼaliklaj chomabʼal».
Nikʼaj winaq che eʼajjerusalem, kkibʼij: «¿La man are ta waʼ we areʼ, ri kaʼjawaxik kkamisaxik?
¡We uchanim riʼ kchʼaw chkiwach ri winaq e man kʼo ta kbʼix chech! ¿La qastzij kʼuriʼ xkikʼam uqʼabʼ ri nimaʼq taq winaq che are areʼ ri Kristo?
Kʼatekʼut, we areʼ, qetaʼm jawijeʼ kel wi, kʼatekʼuriʼ, ri Kristo, aretaq chiʼ kpetik, man kʼo ta jun winaq riʼ retaʼm jawijeʼ kel wi».
Chi chanim, ri Jesus kukʼut ri Tzij pa ri nim rachoch ri Dyos, kuraqaqej uchiʼ, kubʼij: «Ri ix iwetaʼm nuwach ri in e iwetaʼm jawijeʼ kinel wi kʼatekʼut, ri in man inpetinaq taj xaq pa wech wi ri in xane qastzij are kintaqowik ri intaqowinaq uloq. Kʼatekʼut, ri ix man iwetaʼm ta uwach.
Ri in, wetaʼm uwach, rumal rech che ri in, in petinaq uloq rukʼ ri areʼ e are ri areʼ ri intaqowinaq uloq».
Chi uchanim riʼ, kkaj kkichap ubʼi ri areʼ, kʼatekʼut, man kʼo ta jun kukoj uqʼabʼ chrech ri areʼ, rumal rech che majaʼ kopan ri ukajbʼal.
Kʼatekʼuriʼ, ekʼi chkixoʼl ri winaq kekojon chrech ri areʼ e kkibʼij: «Aretaq chiʼ kpe na ri Kristo, ¿la kʼo chi na nim taq kʼutbʼal kubʼan na riʼ chuwach we ubʼanom chi we jun riʼ?
kkita raqanil ri efariseʼo che ri winaq kkitzijoj weriʼ puwiʼ we areʼ, keʼkitaq bʼi enikʼaj ajchʼamiʼy arech kkichap ubʼi ri areʼ.
Kʼatekʼuriʼ chi chanim kubʼij ri Jesus: «Kinkanaj chi na kebʼ oxibʼ qʼij iwukʼ, tekʼuriʼ kinbʼe rukʼ ri intaqowinaq uloq.
Ri ix kinitzukuj na riʼ, kʼatekʼuriʼ, man kiniriq ta riʼ e jawijeʼ in kʼo wi ri in, man kixkowin taj kixbʼe ix chilaʼ».
Ri eʼajjudiʼo kkibʼij chkibʼil kibʼ: «¿Jawijeʼ kbʼe wi laʼ le areʼ arech man kqariq ta chi ri uj? ¿La kbʼe laʼ kukʼ ri ekʼo pa taq ri kitinamit ri ajgriʼego arech kukʼutuʼ ri Tzij chkech ri ajgriʼego?
Jas waʼ we tzij xbʼitaj rumal: “Kinitzukuj na riʼ, kʼatekʼuriʼ, man kiniriq ta riʼ, e jawijeʼ in kʼo wi ri in man kuya taj kixbʼe ix chilaʼ!”»
Pa ri kʼisbʼal qʼij che nimaqʼij, ri jun qʼij che qas unimal nimaqʼij, ri Jesus takʼal uloq, kuraq uchiʼ: «¡We kʼo jun kchaqij uchiʼ, chpetoq wukʼ ri in e chaqumunoq,
ri kkojon chwech in!». Jacha kubʼij ri utzij ri Tzʼibʼatalik: Jeʼ jas nimaʼ, pa ri uchuch upam kchojoj na riʼ kʼasliklaj jaʼ.
Weriʼ che kubʼij, are kutzijoj ri Tyoxlaj Uxlabʼaxel che kkikʼam na ri kekojon chrech ri areʼ; xane majaʼ kʼo ri Tyoxlaj Uxlabʼaxel, rumal rech che ri Jesus majaʼ kqʼijilaxik.
Ekʼi chkixoʼl ri winaq, che xkita we tzij riʼ, kkibʼij: «¡Qastzij che are waʼ we areʼ ri qʼaxal utzij ri Dyos!».
Ekʼo nikʼaj chik kkibʼij: «¡Are waʼ we areʼ ri Kristo!». Kʼatekʼut, ekʼo chi nikʼaj kkibʼij: «¿La pa ri Galileʼa puch kel uloq ri Kristo?
¿La man kubʼij ta ri Tzij che ri Kristo pa ri rijaʼlil ri David kel uloq e pa ri Bʼelen, che utinimit ri David?».
Kwaʼlaj chʼoʼj chkixoʼl ri winaq, man xa ta jun kiwach rumal ri areʼ.
Ekʼo nikʼaj chkech we winaq riʼ kkaj kkichap ubʼi ri areʼ, kʼatekʼut man kʼo ta jun kukoj uqʼabʼ chrech ri areʼ.
Ri eʼajchʼamiʼy ketzalijik e kekiriqaʼ ri enimaʼq taq chuchqajawibʼ e ri efariseʼo. We eʼareʼ riʼ, kkibʼij chkech: «¿Jasche ma xikʼam ta uloq?».
Ri taq ajchʼimiʼy kkibʼij: «¡Man kʼo ta jumul chʼawinaq jun winaq jacha kchʼaw we areʼ riʼ!».
Ri efariseʼo kkibʼij: «¿La xoqujeʼ ri ix xiyaʼ iwibʼ xixusubʼu?
¿La kojoninaq puch chrech ri areʼ, jun nim winaq on jun fariseʼo?
¡Kʼatekʼut, le winaq leʼ che man ketaʼm ta ri Tzij, ekyaqsaqlaj taq winaq!».
Ri Nikodemo che jun chkixoʼl ri eʼareʼ, che ri petinaq kan rukʼ ri Jesus, kubʼij chkech:
«Ri qapixabʼ, ¿la kubʼan puch qʼatojtzij puwiʼ jun winaq aretaq chiʼ majaʼ kutayij ri utzij e aretaq chiʼ maja retaʼm ri xubʼano?».
Ri eʼareʼ kkibʼij chrech: «¿La xoqujeʼ pa Galileʼa katel wi ri at? Chachʼobʼoʼ rij chi nojim, chatijoj awibʼ, kʼatekʼuriʼ kawil na riʼ che man kʼo ta jun qʼaxal utzij ri Dyos kel uloq pa ri Galileʼa».
Tekʼuriʼ, chkijujunal kebʼe bʼi cho taq kachoch.

8

Kʼatekʼuriʼ, ri Jesus kbʼe ubʼi puwiʼ ri juyubʼ Olivo.
Kʼatekʼut aretaq chiʼ ksaqarik, kpe chi jumul pa ri Nim Rachoch ri Dyos, e konojel ri winaq kepe uloq rukʼ. Ri areʼ ktʼuyiʼk e kukʼut ri Tzij chkiwach.
Kʼatekʼuriʼ, ri eʼajtzʼibʼanelabʼ e ri efariseʼo kkikʼam ubʼi jun ixoq chuwach che xriqitaj pa umak rukʼ achi. Kkiya ri areʼ panikʼaj,
kʼatekʼuriʼ, kkibʼij chrech ri Jesus: «Ajtij, we ixoq riʼ riqatajinaq uloq aretaq chiʼ tajin chrech ri makaj rukʼ achi.
Kʼatekʼuriʼ, ktaqan ri Moʼises chqech pa ri Pixabʼ, che keqakamisaj che abʼaj we eʼixoqibʼ riʼ. Kʼatekʼut ri at, ¿jas kabʼij?».
Kkibʼij ronojel weriʼ arech kkikoj ri areʼ pa kʼax, arech kʼo jun jas uwach ri rumal kkibʼan qʼatojtzij puwiʼ ri areʼ. Kʼatekʼut, ri Jesus kulukbʼaʼ ukoq ribʼ e kumajij tzʼibʼanik rukʼ ri uwiʼ uqʼabʼ pulew.
Kʼatekʼuriʼ, rumal che sibʼalaj kkikʼot uchiʼ puwiʼ weriʼ, kusukʼubʼaʼ ribʼ e kubʼij chkech: «Ri jun chixoʼl ri ix, che man kʼo ta jun umak, chukʼyaqaʼ ri nabʼe abʼaj chrech ri areʼ!».
Kʼatekʼuriʼ, kulukbʼa chi jumul ribʼ e ktzʼibʼan pulew.
Kʼatekʼut, ri eʼareʼ, aretaq chiʼ kkita weriʼ, chkijujunal keʼel ubʼik, jun chrij ri jun chik, are kenabʼej ri eriʼj taq winaq chik; kʼatekʼuriʼ kkanaj kan utukel rukʼ ri ixoq che kʼo na panikʼyaj.
Ri Jesus kusukʼubʼaʼ ribʼ kʼatekʼuriʼ kubʼij chrech: «Ixoq, ¿jawijeʼ ekʼo wi? ¿La man kʼo ta jun xubʼan qʼatojtzij pawiʼ?».
Kubʼij ri areʼ: «Man kʼo ta jun, Ajawxel». Chi chanim ri Jesus kubʼij: «Ri in, xoqujeʼ man kinbʼan ta qʼatojtzij pawiʼ, jat e chweʼq kabʼij, matmakun chik».
Ri Jesus, keʼuchʼabʼej chi jumul e kubʼij chkech: «In ri inuchäj inusaqil ri uwachulew. Ri jun che kinuterneʼbʼej ma kbʼin ta chi jumul riʼ pa ri qʼequʼmal, xane kkʼojiʼ ri usaqil kʼaslemal rukʼ».
Tekʼuriʼ, ri efariseʼo kkibʼij chrech: «Ri at kabʼan qʼatojtzij chbʼil awibʼ; ri qʼatoj atzij man utz taj».
Ri Jesus kubʼij chkech: «Jeʼ nakʼut, ri in kinbʼan qʼatojtzij chbʼil wibʼ, kʼatekʼuriʼ, utz ri nuqʼatojtzij, rumal rech, che ri in wetaʼm jawijeʼ in petinaq wi uloq e jawijeʼ kinbʼe wi; kʼatekʼut, ri ix ma iwetaʼm taj jawijeʼ in petinaq wi uloq e jawijeʼ kinbʼe wi.
Ri ix kibʼan qʼatojtzij rumal ri tiʼojilal ri in man kʼo ta jun kinbʼan qʼatojtzij puwiʼ;
kʼatekʼut, we kinbʼan qʼatojtzij, saqalajtzij ri nuqʼatojtzij, rumal rech che ri in man nutukel taj in kʼolik; xane in kʼo in e kʼo ri jun in taqowinaq uloq;
e pa ri ipixabʼ tzʼibʼatal wi che utz ri qʼatojtzij kkibʼan ekebʼ winaq.
In ri kinbʼan ri qʼatojtzij chbʼil wibʼ, e rumal kutoqʼobʼisaj nuwach ri Nutat, xoqujeʼ kubʼan qʼatojtzij ri areʼ che in taqowinaq uloq».
Kʼatekʼuriʼ, kkibʼij chrech: «¿Jawijeʼ kʼo wi ri Atat?». Ri Jesus kubʼij: «Ri ix man kichʼobʼ ta nuwach ri in e man kichʼobʼ ta uwach ri Nutat, ri ix weta kichʼobʼ nuwach ri in, xoqujeʼ kichʼobʼ uwach riʼ ri Nutat».
Kubʼij we tzij riʼ jawiʼ kʼo wi ri ukʼolibʼal ri pwaq aretaq chiʼ kukʼut ri Tzij pa ri nim rachoch ri Dyos. E man kʼo ta jun winaq kchapow ubʼi ri areʼ rumal rech che majaʼ kopan ri ukajbʼal.
Ri Jesus, xoqujeʼ kubʼij chi jumul: «Ri in, kinbʼe na waʼ, kʼatekʼuriʼ ri ix kinitzukuj na riʼ e kixkam na riʼ pa ri imak. Jawijeʼ kinbʼe wi ri in man kuya taj kixbʼe ix chilaʼ».
Kʼatekʼuriʼ ri Eʼajjudiʼo kkibʼij: «¿La xa kukamisaj ribʼ laʼ rumal che kubʼij: “¿Jawijeʼ kinbʼe wi ri in, man kuya taj kixbʼe ix chilaʼ?”».
Tekʼuriʼ kubʼij chkech: «Ri ix, ix rech ikim; ri in, in rech ajsik. Ri ix, ix rech we uwachulew riʼ; ri in man in rech ta we uwachulew riʼ.
Xbʼitaj chiwech che ri ix kixkam waʼ pa ri imak. Rumal rech che we man kixkojon taj che IN RIʼ, kixkam waʼ pa ri imak».
Kʼatekʼuriʼ, kkibʼij chrech: «¿At jachin ri at?». Ri Jesus kubʼij chkech: «Xas pa ri umajibʼal uloq nubʼim chiwech.
Ri in, kuyaʼo sibʼalaj kʼo kinbʼij piwiʼ e kuyaʼo kinbʼan qʼatojtzij piwiʼ; kʼatekʼut, ri intaqowinaq uloq man joʼs taj, areʼ saqalajtzij; e ri in kinya ubʼixik chrech we uwachulew ri jastaq che xinta rukʼ ri areʼ».
Man kkichʼobʼ taj che are katzijon puwiʼ ri Tatxel.
Kʼatekʼuriʼ, ri Jesus kubʼij chkech: «Aretaq chiʼ xwaʼlajisatajik ri ukʼojol ri achi iwumal, kiwetaʼmaj che IN RIʼ e che man kʼo ta jun jas uwach kinbʼano xaq pa wech wi ri in xane are kinbʼij ri ukʼutum ri Tatxel chnuwach,
kʼatekʼuriʼ, ri in taqowinaq uloq, kʼo wukʼ ri in; man kinuya ta kan nutukel, rumal rech che ri in ronojel mul kinbʼan ri kraj ri areʼ».
Aretaq chiʼ jewaʼ kchʼawik, ekʼi sibʼalaj kekojon chrech ri areʼ.
Ri Jesus kubʼij chkech ri eʼajjudiʼo che xekojon chrech ri areʼ: «We qas kixjeqiʼ pa ri nutzij, qastzij riʼ ix nutijoxelabʼ,
kʼatekʼuriʼ, kiwetaʼmaj riʼ ri saqalaj tzij e ri saqalaj tzij kixutzaqopij na riʼ».
Ri eʼareʼ kkibʼij chrech: «Ri uj ujrijaʼlil ri Abʼraham e man kʼo ta jumul ujximital puqʼabʼ jun winaq. Xa jeʼ kʼuriʼ, ¿jas kʼu che, che ri at kabʼij: kixtzaqopitaj na?».
Ri Jesus kubʼij chkech: «Qastzij, qastzij kinbʼij chiwech, ri jun che kmakunik, ximitalik ne riʼ.
E ri jun che ximital puqʼabʼ jun chik, man jeqel ta riʼ pa ja kʼatekʼut, ri kʼojolxel chi jeqel riʼ chubʼeqʼij chubʼesaq.
Xa jeʼ kʼuriʼ, we kixutzaqopij ri Kʼojolxel, qastzij ixtzaqapatal riʼ.
Ri in wetaʼm, che ri ix ixrijaʼlil ri Abʼraham kʼatekʼut, are kiwaj kinikamisaj, rumal rech che ri nutzij man ktʼiqitaj ta pa ri ikʼuʼx.
Ri in kintzijoj ri jastaq che wilom rukʼ ri Nutat; e ri ix kibʼan ri itom rukʼ ri itat».
Kkibʼij chrech: «Ri qatat, are ri Abʼraham». Ri Jesus kubʼij chkech: «We ix ralkʼuwaʼl ri Abʼraham, ri ix kibʼan na kʼuriʼ ri uchak ri Abʼraham.
Kʼatekʼut, ri kamik riʼ, ri ix kiwaj kinikamisaj, ri in, che in jun achi, che nubʼim chiwech ri saqalaj tzij, che xintayij rukʼ ri Dyos. ¡Waʼ weriʼ, man xubʼan ta waʼ ri Abʼraham!
Ri ix, are kibʼan ri uchak ri itat». Ri eʼareʼ kkibʼij chrech: «Ri uj man ujalaxinaq ta pa uchak ri kech nim chʼutiʼn. Ri uj xa jun Qatat: Chi are ri Dyos».
Ri Jesus kubʼij chkech: «Weta are Itat ri Dyos, kiniloqʼoqʼej in waʼ rumal rech che ri in, in elenaq e inpetinaq uloq rukʼ ri Dyos; ri in man in petinaq ta uloq xaq pa wech wi ri in; xane are ri areʼ in taqowinaq uloq.
¿Jasche man kikʼam ta uqʼabʼ we nutzij? Rumal rech che man loqʼ taj kitatabʼej we nutzij.
Ri ix, ix elenaq uloq pa ri Itzel, che are Itat, e are kiwaj kibʼano ri rajawanik ri itat. We areʼ riʼ, kamisanel xas pa ri majibʼal uloq kʼatekʼuriʼ, man xajeqiʼ ta pa ri saqalaj tzij rumal rech che man kʼo ta saqalajtzij pa ri areʼ: aretaq chiʼ kubʼan taq ri tzij, are kubʼij ri jastaq kel uloq pa ri areʼ rumal rech che ajbʼanal tzij e are utat ri bʼanoj tzij.
Kʼatekʼut, ri in man kinikoj taj, rumal rech che kinbʼij ri saqalaj tzij chiwech.
¿Jachin jun chixoʼl ri ix kkowinik kukʼutu che ri in kinmakunik? Ri in kinbʼij ri saqalaj tzij, ¿jasche man kinikoj taj?
Ri jun che kel uloq pa ri Dyos kutatbʼej ri utzij ri Dyos; ri ix, we man kitatbʼej ta weriʼ, man ix rech ta ri Dyos».
Ri eʼajjudiʼo kkibʼij chrech: «¿La man qastzij ta neʼ ri kqabʼij uj aretaq chiʼ kqabʼij che ri at at jun ajsamariʼa e che kʼo jun Itzel awukʼ?»
Ri Jesus kubʼij: «Ri in, man kʼo ta jun Itzel wukʼ; ri in, xane nim kinwil wi ri Nutat, kʼatekʼuriʼ, ri ix kitzukuj retzelaxik nuwach.
Ri in, man kintzukuj ta nuqʼijil; kʼo chik ri ktzukuw rech, e ri kbʼanow qʼatojtzij puwiʼ ri jastaq.
Qastzij, qastzij kinbʼij chiwech, we kʼo jun kukʼaslemaj ri nutzij, xas man riʼ kril ta riʼ ri kamikal».
Ri eʼajjudiʼo kkibʼij chrech: «Kamik riʼ, ri uj qetaʼm che ri at kʼo jun Itzel awukʼ. Ri Abʼraham xkamik, xoqujeʼ ri eqʼaxal taq utzij ri Dyos, kʼatekʼuriʼ ri at kabʼij: “We kʼo jun kukʼaslemaj ri nutzij xas man kril ta riʼ ri kamikal”.
Ri at, ¿la are at nim puch chuwach ri Abʼraham ri qatat che xkamik? Xoqujeʼ, ri eqʼaxal taq utzij ri Dyos xekamik. ¿At jachin at kakoj awibʼ?»
Ri Jesus kubʼij: «Ri in, weta nim nuqʼij kinyaʼo, chi rumal aqʼan wibʼ ri in, ma kʼo ta upatan riʼ ri nuqʼijil, kʼatekʼut, are ri Nutat kyaʼow ri nim nuqʼijil ri in, ri areʼ, che kibʼij chrech: “Are areʼ ri Qadyos”,
kʼatekʼut, ri ix man iwetaʼm ta uwach, ri in, xane qastzij wetaʼm uwach; kʼatekʼuriʼ, weta ri in kinbʼij: “Ri in ma wetaʼm ta uwach”, in jun bʼanal tzij nakʼuriʼ, ix jacha ri ix. Kʼatekʼut, ri in wetaʼm uwach, kʼatekʼuriʼ kinkʼaslemaj ri utzij.
Ri Abʼraham che are ri itat, sibʼalaj xkiʼkotik, aretaq chiʼ xuchomaj che kril na ri Nuqʼij. Xrilo, kʼatekʼuriʼ xkiʼkotik».
Chi chanim, ri eʼajjudiʼo kkibʼij chrech: «¡Ri at, majaʼ neʼ kʼo kawinaq lajuj ajunabʼ, kʼatekʼuriʼ xawil ri Abʼraham!».
Ri Jesus kubʼij chkech: «Qastzij, qastzij, kinbʼij chiwech, aretaq chiʼ majaʼ kaʼlax ri Abʼraham, In riʼ».
Chi chanim kkikʼam ukoq taq ri abʼaj, arech kkikʼyaq chrij ri areʼ; kʼatekʼuriʼ, ri Jesus kukʼuʼ ribʼ chkiwach e kel bʼi pa ri nim rachoch ri Dyos.

9

Aretaq chiʼ kokʼowik, kril jun moy che xas pa ralaxibʼal uloq jeriʼ.
Ri eʼutijoxelabʼ kkibʼij chrech: «Rabʼbʼi, ¿jachin xmakunik, are ri areʼ on eʼare ri eʼunan eʼutat arech moy ri areʼ xaʼlaxik?».
Ri Jesus kubʼij: «Man xmakun ta ri areʼ, xoqujeʼ man xemakun ta ri eʼunan eʼutat, xane arech kkʼuttaj rukʼ ri areʼ ri uchak ri Dyos.
Aretaq chiʼ paqʼij na, rajawaxik kqachakuj ri uchak ri jun che inutaqom uloq; kok aqʼabʼ, aretaq chiʼ man kʼo ta chi jun winaq kkowinik kchakunik.
Aretaq chiʼ ri in, in kʼo chuwachulew, in saqil rech ri uwachulew».
Aretaq chiʼ xbʼitaj weriʼ rumal, kuchubʼaj ukʼaxaj chuwach ri ulew, kubʼan xoqʼol rukʼ ri ukʼaxaj e kukoj we xoqʼol riʼ cho taq ri uwoqʼoch ri jun moy,
kʼatekʼuriʼ kubʼij chrech: «Jat, jachʼajaʼ awach pa ri joron rech Siloʼe» –che pa qachʼabʼal kubʼij: Taqoʼm–. Ri moy kbʼek, kuchʼaj ri uwach, kʼatekʼuriʼ ronojel chik krilo aretaq chiʼ ktzalij uloq.
Ri eʼukʼulja e ri winaq che kilom kanoq che areʼ sin molonel pwaq, kkibʼij: «¿La man are ta waʼ we areʼ che ktʼuyiʼ chrech umolik ri sin taq urajil?».
Ekʼo nikʼaj kkibʼij: «Are areʼ». Ekʼo nikʼaj chik kkibʼij: «Ma are taj, jun chi neʼ che junam kkaʼy rukʼ». Kʼatekʼut, ri areʼ kubʼij: «In riʼ».
Kʼatekʼuriʼ kkibʼij chrech: «¿Jas kʼu ujaqik ribʼ xubʼan le awoqʼoch?».
Ri areʼ kubʼij: «Ri jun achi che ubʼiʼ Jesus, xubʼan xoqʼol, xukoj cho ri nuwoqʼoch, kʼatekʼuriʼ xubʼij chwech: “Jat pa ri Siloʼe e chachʼajaʼ le awach”. Ri in xinbʼek, xinchʼaj ri nuwach, kʼatekʼuriʼ xinkaʼyik».
Ri eʼareʼ kkibʼij chrech: «¿Jawijeʼ kʼo wi ri areʼ?». Ri areʼ kubʼij: «Man wetaʼm taj».
Kkikʼam ubʼi ri moy kanoq chkiwach ri efariseʼo.
Kʼatekʼuriʼ, pa jun qʼij Sabʼado, aretaq chiʼ ri Jesus xubʼan ri xoqʼol e xujaq ri uwoqʼoch ri moy.
Xoqujeʼ, ri efariseʼo kkikʼot uchiʼ jas ubʼanik xubʼano che kkaʼy chik ri areʼ. Kubʼij chkech: «Xukoj xoqʼol cho ri nuwoqʼoch, xinchʼaj nuwach, kʼatekʼuriʼ ronojel chik kinwilo».
E kʼo jujun chkech ri efariseʼo che kkibʼij: «Waʼ we achi riʼ man elenaq ta uloq rukʼ ri Dyos, rumal rech che man kuchajijbʼej ta ri qʼij Sabʼado»; ekʼo chi ejujun kkibʼij: «¿Jas ubʼanik kubʼano jun ajmakunel ri taq kʼutbʼal jacha weriʼ?». Kʼatekʼuriʼ, kʼo jun jachoj ibʼ chkixoʼl.
Kʼatekʼuriʼ kkibʼij chi jumul chrech ri moy: «E kʼu ri at, jas kabʼij chrij ri areʼ e puwiʼ ri jun che xujaq le awoqʼoch?». Kubʼij: «Ri areʼ jun qʼaxal utzij ri Dyos».
Ri eʼajjudiʼo, aretaq majaʼ kekisikʼij ri eʼunan eʼutat, ma kkikoj taj che moy kanoq ri jun achiʼ riʼ che kkaʼy chik.
Kkikʼot kichiʼ eʼare: «¿La are waʼ we iwalkʼuwaʼl che kibʼij moy xaʼlaxik? ¿Jas kʼu che waʼ che kamik riʼ, ronojel chik krilo?».
Ri eʼunan eʼutat kkibʼij: «Ri uj qetaʼm che are waʼ we qalkʼuwaʼl, xoqujeʼ qetaʼm che moy xaʼlaxik.
Kʼatekʼut, jas kʼu che, che ronojel chik kril kamik riʼ, ri uj man qetaʼm taj, e jachin xjaqow ri uwoqʼoch, xoqujeʼ ri uj man qetaʼm taj. Chitaʼ bʼaʼ ku weriʼ chrech ri areʼ, tzʼaqat chi ujunabʼ, ri areʼ kkowin laʼ kchʼaw chi pa rech wi».
Ri eʼunan eʼutat jewaʼ kkibʼij, rumal rech che kkixibʼij kibʼ chkech ri eʼajjudiʼo; rumal rech che ri eʼajjudiʼo xkibʼan jun qʼatojtzij e junam chi kiwach, che we kʼo jun kubʼij che ri Jesus are ri Kristo, kkikʼyaq uloq pa ri ukʼolbʼalchʼabʼal.
Xa rumal kʼu waʼ weriʼ che ri eʼunan utat kkibʼij: «Ri areʼ tzʼaqat chi ujunabʼ; chitaʼ bʼaʼ ku weriʼ chrech».
Pa ukamul chik, ri eʼajjudiʼo kkisikʼij ri achi che moy kanoq, kʼatekʼuriʼ kkibʼij chrech: «¡Nim chawilaʼ wi ri Dyos! Ri uj qetaʼm, che we achi riʼ jun ajmakuninel».
Ri areʼ kubʼij: «We ajmakuninel ri areʼ, ri in man wetaʼm taj, ri in, xa jun jas uwach ri wetaʼm: ri in che ri ubʼanom kanoq, in moy e kʼu kamik riʼ ronojel chik kinwilo».
Kʼatekʼuriʼ, kkibʼij chrech: «¿Jas kʼu xubʼan chawech? ¿Jas ujaqik xubʼan chrech ri awoqʼoch?».
Kubʼij chkech: «Weriʼ xbʼitaj chiwech, kʼatekʼuriʼ, ri ix ma xinetatabʼej taj. ¿Jas kʼu che, che are kiwaj kita chi jumul weriʼ? ¿La xa xoqujeʼ kiwaj ix kixuxik ix utijoxelabʼ ri areʼ?».
Kketzelaj uwach we achi, kʼatekʼuriʼ, kkibʼij chech: «At ri atutijoxel ri jun achi riʼ; ri uj xane ujutijoxelabʼ ri Moʼises.
Ri uj qetaʼm che ri Dyos xuchʼabʼej ri Moʼises; kʼatekʼut, ri jun riʼ, man qetaʼm taj jawijeʼ wi elenaq uloq».
Ri achi, kubʼij chkech: «Are kʼu waʼ ri sachibʼal kʼuʼx: che ri ix man iwetaʼm taj jawijeʼ wi elenaq uloq ri areʼ, e che xujaq we jetaq nuwoqʼoch ri in.
Ri uj qetaʼm che ri Dyos man keʼutatabʼej ta ri eʼajmakibʼ, kʼatekʼut, we jun winaq kuxibʼij ribʼ chuwach ri Dyos e we kubʼan ri rajawanik, ri Dyos kutatabʼej ri jun winaq riʼ.
Man kʼo ta jumul tatajinaq, che jun winaq xujaq uwoqʼoch jun winaq chik, che moy uloq pa ri ralaxibʼal uloq.
We achi riʼ, weta mata elenaq uloq rukʼ ri Dyos, man kʼo ta jun jas uwach kkowin riʼ kubʼano».
Kkibʼij chrech: «¡Ri at, chi at alaxinaq pa ri mak, kʼatekʼuriʼ kujatijoj ukoq!». Kʼatekʼuriʼ, kkikʼyaq uloq ri areʼ.
Kʼatekʼuriʼ, ri Jesus kretaʼmaj che xkikʼyaq uloq ri areʼ. Kuriqaʼ, e kubʼij chrech: «¿La katkojon chech ri ukʼojol ri achi?».
Ri areʼ kubʼij: «¿E jachin kʼu riʼ ri areʼ Ajawxel, arech kinkojon ri in chrech ri areʼ?».
Ri Jesus kubʼij chrech: «Ri at awilom chik; ri jun che tajin kchʼaw awukʼ riʼ, are riʼ ri areʼ».
Chi xaqbʼiʼ ri areʼ kuqʼalajisaj, e kubʼij: «Kinkojonik, Ajawxel», kʼatekʼuriʼ kumej ribʼ chuwach ri areʼ.
Chi xaqbʼi, kubʼij ri Jesus: «Inpetinaq pa we uwachulew arech kbʼantaj jun qʼatbʼal tzij, arech ri man kekaʼy taj, kekaʼyik e ri kekaʼyik, kemoyirik».
E jujun fariseʼo che ekʼo rukʼ ri areʼ, kkita we tzij riʼ, kʼatekʼuriʼ kkibʼij: «¿La xoqujeʼ uj moyibʼ ri uj?».
Ri Jesus kubʼij chkech: «Weta ix moy man kʼo ta imak riʼ xane rumal kibʼij: ¡Ri uj ronojel kqilo! Ri imak kjeqiʼ kanoq».

10

«Qastzij, qastzij kinbʼij chiwech, ri jun winaq che ma kok ta pa ri uchiʼ kikral rech ri chij, e xane kaqʼan puwiʼ, we areʼ riʼ jun elaqʼom e jun itzel winaq.
Kʼatekʼut ri jun che kok pa ri uchiʼ kral, are ajyuqʼ riʼ chkech ri chij.
Ri ajtorol uchiʼ kral, kujaq riʼ ri kral chrech, kʼatekʼuriʼ ri chij kkitatabʼej ri uchʼabʼal. Chkijujunal keʼusikʼij ri eʼuchij, kʼatekʼuriʼ, kerelsaj ubʼik e keʼukʼam ubʼik.
Aretaq chiʼ xeʼesataj ubʼi konojel ri eʼuchij, knabʼej ubʼi chkiwach, kʼatekʼuriʼ, ri chij kkiterneʼbʼej ri areʼ, rumal rech che kkichʼobʼ uwach ri uchʼabʼal.
Man kkiterneʼbʼej ta ubʼi jun winaq riʼ che man chʼobʼtal ta uwach; xane keʼanimaj ubʼiʼ riʼ, rumal rech che man kichʼobʼ ta uwach ri uchʼabʼal ri jun winaq che man chʼobʼtal ta uwach».
Ri Jesus xubʼij chkech, we jun tzijobʼelil riʼ, kʼatekʼut ri eʼareʼ, man kkichʼobʼ ta ubʼixkal we xubʼij chkech.
Kʼatekʼuriʼ, ri Jesus kubʼij chi jumul chkech: «Qastzij, qastzij kinbʼij chiwech, in ri in uchiʼ kral chkech ri chij.
Konojel ri epetinaq kan nabʼe chnuwach ri in, eʼelaqʼomabʼ xoqujeʼ eʼitzel taq winaq; kʼatekʼut ri chij man xkitatbʼej ta ri kichʼabʼal.
In ri in uchiʼ kral. We kʼo jun kok ubʼi pa ri uchiʼ kral, che in nakʼut, kkoltaj na; kok ubʼiʼ riʼ e kel ubʼi riʼ, kʼatekʼuriʼ kuriq rechaʼ riʼ,
ri elaqʼom, kpetik arech xa kulbʼana elaqʼ, kulketaʼ qulaj e keʼukamisaj konojel. Ri in, in petinaq arech konojel kkʼojiʼ kikʼaslemal e kkʼojiʼk, sibʼalaj kikʼaslemal.
In ri in utzalaj ajyuqʼ. Ri utz ajyuqʼ kujach ri ukʼaslemal pakiwiʼ ri eʼuchij.
Ri jun che tojom rikʼilal, che ri man ajyuqʼ taj che ri man erech ta ri chij, aretaq chiʼ kril ri utiw keʼuyaʼ kan ri chij, kʼatekʼuriʼ, kanimajik, kʼatekʼuriʼ, ri utiw kuyaʼyitej chkech e keʼutukij ubʼik.
Rumal rech che ri areʼ tojom rikʼilal e man nim ta kiqʼij ri chij chuwach.
In ri in utzalaj ajyuqʼ; e ri in wetaʼm kiwach ri enuchij e ri enuchij ketaʼm nuwach ri in
jacha ri Tatxel che retaʼm nuwach in jeriʼ wetaʼm uwach in ri Tatxel, kʼatekʼuriʼ, kinya ri nukʼaslemal chkech ri enuchij.
Ri in, ekʼo chi na nikʼaj nuchij che man ekʼo ta pa we ukʼolbʼal kral riʼ; xoqujeʼ we enikʼaj chik riʼ, rajawaxik che kinkʼam kibʼe; e ri eʼareʼ riʼ kkitatabʼej na ri nuchʼabʼal: kʼatekʼuriʼ, xa jun jupuq chij riʼ kʼolik, xa jun ri ajyuqʼ riʼ;
rumal kʼu weriʼ, kinuloqʼoqʼej ri Tatxel, rumal rech che kinya ri nukʼaslemal in e arech kyaʼtaj chi na jumul chwech.
Man kʼo ta jun kesan chwech, in ri kinyaʼowik rukʼ ronojel wajawanik. In kʼo nukowinem arech kinya ri nukʼaslemal xoqujeʼ kʼo nukowinem arech kyaʼtaj chi na jumul chwech; are waʼ ri pixabʼ uyaʼom uloq ri Nutat chwech».
Kʼatekʼuriʼ jumul chik, man junam ta chi kiwach ri eʼajjudiʼo, rumal rech we tzij riʼ.
Ekʼi chkixoʼl ri eʼareʼ kkibʼij: «Kʼo jun Kʼaxtokʼ rukʼ; xoqujeʼ moxirinaq: ¿Jasche kitatbʼej ri utzij?».
Ekʼo chi nikʼaj kkibʼij: «Waʼ we tzij riʼ man kel ta uloq laʼ pa uchiʼ jun Kʼaxtokʼ. Jun itzel winaq, ¿la kkowin puch che ujaqik uwoqʼoch jun moy?»
Xokʼowisaxik pa ri Jerusalem ri nimaqʼij rech ri kʼakʼ Nim Rachoch ri Dyos. Sibʼalaj kʼax tew.
Ri Jesus kwaʼkat pa ri nim rachoch ri Dyos, chuxeʼ ri jun ja che rachoch ri Salomon.
Ri eʼajjudiʼo kkisutij kibʼ chrij ri areʼ, kʼatekʼuriʼ, kkibʼij chrech: «¿Chi kʼateʼ jampaʼ na kabʼan na ri kʼax chrech taq ri quxlabʼal? We at ri at Kristo, chabʼij, chaqʼalisaj bʼa chqech».
Ri Jesus kubʼij chkech: «Weriʼ, xbʼiʼtaj chiwech wumal ri in, kʼatekʼuriʼ man kikoj taj. Ri chak che kinbʼan pa ri ubʼiʼ ri Nutat are riʼ ri kbʼanow qʼatojtzij panuwiʼ ri in;
kʼatekʼut, ri ix man kikoj ta weriʼ, xane rumal che ri ix man ix jun taj chkixoʼl ri enuchij.
Ri enuchij kkitatbʼej ri nuchʼabʼal, ri in wetaʼm kiwach e ri eʼareʼ kinkiterneʼbʼej;
ri in kinya junalik kʼaslemal chkech; kʼatekʼuriʼ, qastzij neʼ che kekam taj kʼatekʼuriʼ man kʼo ta jun riʼ che keʼutoqij ubʼiʼ pa nuqʼabʼ.
Ri Nutat, che xeʼuya chwech konojel, are nim chkiwach konojel ri eʼareʼ. E man kʼo ta jun kkowin chrech utoqixik jun jas uwach pa ri uqʼabʼ ri Tatxel.
Ri in e ri Tatxel xa jun qabʼanom».
Jumul chik, ri eʼajjudiʼo kkikʼam chi uloq nikʼaj abʼaj arech kkikʼyaq chrij ri areʼ.
Kʼatekʼuriʼ, ri Jesus kubʼij chkech: «Ri in nukʼutum chiwach kʼi utzalaj taq chak che petinaq uloq rukʼ ri Tatxel; ¿jachike ri chak riʼ che rumal kinikʼyaq chabʼaj?».
Re eʼajjudiʼo kkibʼij chrech: «Man kʼo ta jun utz chak che rumal katqakʼyaq chabʼaj, xane rumal jun itzel tzij kabʼij puwiʼ ri Dyos, xoqujeʼ rumal rech che ri at, at jun achi, kʼatekʼuriʼ, kakoj awibʼ at Dyos».
Ri Jesus kubʼij chkech: «¿La man tzʼibʼatalik ta pa ri Pixabʼ; in nubʼim: ix ix dyos.
We edyos kcha ri areʼ chkech ri jachin taq xbʼix ri utzij ri Dyos chkech –kʼatekʼuriʼ man loqʼ taj kkʼuleʼlax ri Tzij–
ri jun, che tyoxrisam e taqom uloq chuwachulew rumal ri Tatxel ri ix kibʼij chrech: “Ri at kabʼij jun itzel tzij puwiʼ ri Dyos”, rumal rech che ri in xinbʼij: “In, in Ukʼojol ri Dyos”.
We ri in, man kinbʼan ta ri uchak ri Nutat, mixkojon chwech;
kʼatekʼut, we kinbʼan in we chak riʼ, kneʼbʼaʼ man kixkojon ta chwech, chixkojon bʼaʼ rumal we chak riʼ, xa jekʼuriʼ kiwetaʼmaj e kichʼobʼo, che kʼo ri Tatxel wukʼ ri in e in kʼo in rukʼ ri Tatxel».
Jumul chik, kkaj kkichap ri areʼ, kʼatekʼut, ri areʼ xanimaj ubʼi pa kiqʼabʼ.
Jumul chik, kbʼe ubʼiʼ chʼaqap chik chrech ri Jordan jawijeʼ nabʼe kanoq xubʼan qasnaʼ ri Xwan, kʼatekʼuriʼ ri areʼ kkanaj kan chilaʼ.
Sibʼalaj ekʼi keʼopan rukʼ ri areʼ, kʼatekʼuriʼ kkibʼij: «Ri Xwan, man kʼo ta jun kʼutbʼal xubʼano; kʼatekʼut, qastzij ronojel ri xubʼij ri Xwan puwiʼ we areʼ riʼ, ronojel».
Kʼatekʼuriʼ, chilaʼ riʼ, ekʼi kekojon chrech ri areʼ.

11

Kʼo neʼ jun yawabʼ winaq, are ri Lasaro, ri Ajbʼetaniʼa che are kitinimit ri Mariʼy e ri rachalal Marta.
Ri Mariʼy, are ri xbʼanow ri jiʼonik rukʼ ri kʼokʼlaj kunabʼal e xuchaqijarisaj ri raqan rukʼ ri uwiʼ, ri uxibʼal Lasaro are areʼ, ri yawabʼ.
Ri kebʼ ranabʼ, ketaqan che ubʼixik chrech ri Jesus: «Ajawxel, ri jun che sibʼalaj loqʼ chawach ri at, yawabʼ kʼolik».
Rukʼ taq we tzij riʼ, ri Jesus kubʼij: «We yabʼil riʼ man kukʼam ta ubʼi pa ri kamikal, we yabʼil riʼ xa rech bʼanal toqʼobʼ chech ri uqʼijil ri Dyos: arech kqʼijilaxik ri Ukʼojol ri Dyos».
Ri Jesus keʼuloqʼoqʼej ri Marta, ri rachalal e ri Lasaro.
Aretaq chiʼ kretaʼmaj che yawabʼ ri areʼ, kkanaj chi na kan kebʼ qʼij pa ri kʼo wi ri areʼ;
aretaq chiʼ okʼowinaq chi ri kebʼ qʼij, kubʼij chkech ri etijoxelabʼ: «Joʼ bʼaʼ, chujtzalij chi jumul pa ri Judeʼa».
Ri eʼutijoxelabʼ kkibʼij chrech: «Rabʼbʼi, majaʼ ne naj riʼ che ri eʼajjudiʼo xkaj xatkikʼyaq chabʼaj, kʼatekʼuriʼ, katbʼe chi jumul jelaʼ!».
Ri Jesus kubʼij: «¿La man kabʼlajuj ta ri kajbʼal kʼo pa ri qʼij? We jun winaq kbʼin pa qʼij, man kuchaqʼij ta raqan, rumal rech che saq chuwach ri usaqil we uwachulew riʼ,
kʼatekʼut, we jun winaq kbʼin chaqʼabʼ, kuchaqʼij raqan, rumal rech che man kʼo ta ri saqil pa ri areʼ».
Kubʼij weriʼ, kʼatekʼuriʼ, kubʼij chik: «Ri jun qachiʼl Lasaro warinaq; kʼatekʼut, ri in kinbʼe che ukʼasuxik ri areʼ».
Ri etijoxelabʼ kkibʼij chrech: «Ajawxel, we warinaq, kkoltaj na riʼ».
Ri Jesus are xutzijoj ri ukamikal, kʼatekʼut ri eʼareʼ are kkichomaj che katzijon puwiʼ ri waram.
Kʼatekʼuriʼ ri Jesus kusaqarisaj chkiwach, kubʼij chkech: «Ri Lasaro, xkamik,
kʼatekʼuriʼ kinkiʼkot rumal iwech ix, che ri in man in kʼo ta jelaʼ arech kixkojonik. Kʼatekʼut, ¡joʼ bʼaʼ jawiʼ kʼo wi ri areʼ!».
Kʼatekʼuriʼ, ri Max, ri kbʼix Didyme (Yoʼx) chrech, kubʼij chkech ri enikʼaj etijoxelabʼ chik: «Xoqujeʼ, joʼ bʼaʼ ri uj rukʼ ri areʼ arech kujekam rukʼ ri areʼ!».
Aretaq chiʼ kopan ri Jesus, kuriqaʼ ri Lasaro che kijebʼ qʼij chik muqutal chi pa ri jul.
Ri Bʼetaniʼa naqaj che ri Jerusalem, je neʼ jacha joʼlajuj estadiʼos,
e sibʼalaj eʼajjudiʼo xeʼopan kukʼ ri Marta e ri Mariʼy chrech ukubʼsaxik kikʼuʼx rumal ri kixibʼal.
Aretaq chiʼ ri Marta kretaʼmaj che petinaq uloq ri Jesus, kel ubʼi che ukʼulaxik, kʼatekʼuriʼ ri Mariʼy tʼuyulik kkanaj kan paja.
Ri Marta kubʼij chrech ri Jesus: «Ajawxel, weta at kʼo ri at waral, man kaminaq ta riʼ ri nuxibʼal.
Kʼatekʼut, kneʼbʼaʼ, xoqujeʼ kamik riʼ, ri in wetaʼm che ronojel ri kata chrech ri Dyos, ri areʼ kuya na chawech».
Ri Jesus kubʼij chrech: «Ri axibʼal kkʼastaj na uwach».
Ri Marta kubʼij chrech: «Ri in wetaʼm neʼ che kkʼastaj na uwach pa ri kʼastajibʼal, pa ri kʼisbʼal qʼij».
Ri Jesus kubʼij chrech: «In ri in kʼastajibʼal. Ri jun che kkojon chwech ri in, kneʼbʼaʼ kkamik, chi kʼaslik wi riʼ
kʼatekʼuriʼ, ri jun che kʼaslik e kkojon chwech ri in xas man kkam ta wi. ¿La kakoj weriʼ?».
Ri areʼ kubʼij chrech: «Jeʼ, Ajawxel in kinkojo che at ri at Kristo, at Ukʼojol ri Dyos, ri kpetik chuwachulew».
Aretaq chiʼ xbʼitaj weriʼ, kbʼe che usikʼixik ri rachalal Mariʼy, kʼatekʼuriʼ kajasjat ukoq pa ri uxikin, kubʼij chrech: «Ri Ajawxel kʼo jelaʼ, kʼatekʼuriʼ, katusikʼij».
Ri are, xuwi kuta we tzij riʼ, chanim kwaʼlaj ubʼik e kbʼe che ukʼulaxik ri areʼ.
Ri Jesus majaʼ kopan pa ri tinimit xane kʼo na pa ri kʼolbʼal jawijeʼ xukʼuluʼ ri Marta.
Ri eʼajjudiʼo che ekʼo pa ja rukʼ ri Mariʼy, che tajin kkikubʼisaj ukʼuʼx, aretaq chiʼ kkil ri areʼ che chanim kwaʼlaj ubʼik e kel bʼik, kkiterneʼbʼej ubʼi ri areʼ, rumal che kkichomaj che kbʼe cho ri jul che oqʼej.
Aretaq chiʼ ri Mariʼy kopan chuwach ri Jesus, aretaq chiʼ krilo, kperkʼatik ktzaq cho ri raqan, kʼatekʼuriʼ, kubʼij chrech: «Ajawxel, weta at kʼo at waral, man kaminaq ta riʼ ri nuxibʼal!».
Aretaq chiʼ ri Jesus kril ri areʼ che koqʼik e xoqujeʼ keʼoqʼ ri eʼajjudiʼo rukʼ ri areʼ, kqʼatut ri ruxlabʼal e junwi kunaʼo.
Kʼatekʼuriʼ, kubʼij: «¿Jawijeʼ xiya wi ri areʼ?». Ri eʼareʼ kkibʼij chrech: «Ajawxel, tasaʼj uloq, kʼatekʼuriʼ, kawil riʼ».
Ri Jesus kutzaqopij oqʼej.
Kʼatekʼuriʼ, ri eʼajjudiʼo kkibʼij: «Chiwilampeʼ, sibʼalaj xuloqʼoqʼej ri areʼ!».
Kʼatekʼut, ejujun chkech kkibʼij: «Ri areʼ che xkowin chujaqik ri uwoqʼoch ri moy, ¿la man xoqujeʼ taj kkowin che ubʼanik weta mata xkam ri areʼ?».
Kʼatekʼuriʼ, ri Jesus kqʼatut chi jumul ri ruxlabʼal e kbʼe cho ri jul. Ri jul jun pek, e kojom jun abʼaj chuwach.
Kubʼij ri Jesus: «¡Chiwesaj le jun abʼaj!». Ri Marta ri ranabʼ ri kaminaq, kubʼij chrech: «Ajawxel, kʼo chi ruxlabʼ laʼ, bʼenaq chi pa ri ukaj qʼij».
Ri Jesus kubʼij chrech: «¿La man nubʼim ta chawech che we kʼo ri akojonik ri at, kawil na riʼ ri uqʼijil ri Dyos?».
Kkesaj ubʼi ri jun abʼaj. Kʼatekʼuriʼ, ri Jesus kkaʼy chikaj e kubʼij: «Tatxel, kinmaltyoxij chawech rumal rech che xatatabʼej ri nutzij.
Ri in wetaʼm chik che katatabʼej ri nutzij ronojel mul: kʼatekʼut, xinbʼij weriʼ kumal we winaq che ekʼo wukʼ ri in riʼ arech kkikojo che at ri inataqom uloq».
Aretaq chiʼ xbʼitaj weriʼ, ko kuraqaqej uchiʼ: «¡Lasaro chatel uloq!».
E ri jun kaminaq kel uloq, ximitalik ri raqan e ri uqʼabʼ chrech taq atzʼyaq, ri uwach pisom chrech jun ratzʼyaq kaminaq. Ri Jesus kubʼij chkech: «Chikiraʼ ri areʼ e chiyaʼaʼ alaj chrech arech kbʼe ubʼik».
Ekʼi chkech ri eʼajjudiʼo che ri xepe rukʼ ri Mariʼy, aretaq chiʼ xkilo ri xubʼano, kekojon chech ri areʼ.
Kʼatekʼut, ejujun chkech ri eʼareʼ kebʼe kukʼ ri efariseʼo e kkibʼij chkech ri xubʼan ri Jesus.
Kʼatekʼuriʼ, ri enimaʼq taq chuchqajawibʼ e ri efariseʼo kkimulij kibʼ pa jun riqoj ibʼ. E kkibʼij: «¿Jas kqabʼano? We jun achi riʼ kubʼan kʼi taq kʼutbʼal.
We kqaya kan bʼe chrech, konojel riʼ kekojon chrech ri areʼ, kʼatekʼuriʼ, kepe na kʼuriʼ ri eʼajromano e kkitukij na riʼ ri tyoxlaj qakʼolbʼal e kkikʼis tzij riʼ pakiwiʼ ri qamaqʼ».
Kʼatekʼut, jun chkech ri eʼareʼ, ri Kaʼifas che are nim chuchqajaw pa we jun junabʼ riʼ, kubʼij chkech: «Ri ix man kʼo ta iwetaʼm,
man kichʼobʼ taj che are utz chiwech che kkam jun achi pakiwiʼ konojel ri tinamit e xa jeriʼ ma kekam ta konojel ri tinimit».
Weriʼ, ma xubʼij taj xaq pa rech wi, xane are areʼ nim chuchqajaw pa we junabʼ riʼ, xa xuqʼaxej ubʼixik ri utzij ri Dyos, che ri Jesus kkam na rumal utoqʼobʼisaxik kiwach ri amaqʼ
e man xuwi ta toqʼobʼ chkech ri amaqʼ, xane xoqujeʼ arech pa jun keʼumulij wi ri eralkʼuwaʼl ri Dyos che kijabʼum kibʼ.
E xas pa we jun qʼij riʼ, kkichomaj ubʼik che kkaj kkikamisaj ri areʼ.
Xa rumal kʼuwaʼ, chi we chanim ubʼik riʼ, ri Jesus man kbʼin ta chik chkixoʼl e ma kukʼut ta chi ribʼ chkiwach ri eʼajjudiʼo, xane kbʼe ubʼi pa ri tinimit che kʼo chunaqaj ri tzʼinalik ulew, pa jun tinimit che Efraʼim ubʼiʼ, kʼatekʼuriʼ, kkanaj kan jelaʼ kukʼ ri eʼutijoxelabʼ.
Naqaj chi uloq ri Kiqʼaxebʼal (Paskuʼa) ri eʼajjudiʼo, kʼatekʼuriʼ, sibʼalaj ekʼiʼ eʼuwinaq ri amaqʼ epaqalnaq chi pa ri kulew uloq chi pa ri Jerusalem na, chuxeʼ kan ri Qʼaxebʼal arech kkichʼajchʼobʼej kibʼ.
Kkitzukuj ri Jesus, kʼatekʼuriʼ kkibʼij chbʼil kibʼ aretaq chiʼ ekʼo pa ri nim rachoch ri Dyos: «¿Jas kibʼij? ¿La man kpe ta lo ri areʼ pa ri nimaqʼij?».
Ri nimaʼq taq chuchqajawibʼ e ri efariseʼo kiyaʼom chi we taqanik riʼ: We kʼo jun retaʼm jawijeʼ kʼo wi ri areʼ, rajawaxik kuya ubʼixik arech kchap ubʼi ri areʼ.

12

Waqibʼ qʼij chuxeʼ kan ri Qaxebʼal (Paskuʼa), ri Jesus kpe uloq pa ri Bʼetaniʼa, jawijeʼ kʼo wi ri Lasaro, ri jun che xukʼasbʼa uwach ri Jesus chkixoʼl ri kaminaqibʼ.
Jelaʼ riʼ kya uwa ri areʼ. Ri Marta, are kqʼaxin ri wa e ri Lasaro are jun chkech ri ekʼo rukʼ areʼ cho ri mexa.
Kʼatekʼuriʼ, ri Mariʼy kukʼam ubʼi jun pajbʼal kʼokʼlaj kunabʼal rech utzlaj nardo che sibʼalaj paqalik ri rajil, kujiʼonsaj ri raqan ri Jesus e kuchaqijarisaj rukʼ ri uwiʼ. E ri ukʼokʼal ri kunabʼal kbʼe pa ronojel ri upaja.
Kʼatekʼuriʼ, ri Judas Iskariʼote, che jun chkech ri etijoxelabʼ, ri jun che kujach na ri areʼ, kubʼij:
«¿Jasche man xakʼayix ta we kʼokʼlaj kunabʼal riʼ pa joʼlajujkʼal denariʼos e xyaʼ taneʼ chkech ri mebʼaʼibʼ?».
Kʼatekʼut, man kubʼij ta weriʼ rumal che kok il ri uchomanik chkech ri mebʼaʼibʼ, xane kubʼij rumal rech che ri areʼ jun elaqʼom, kʼatekʼuriʼ rumal che kʼo ri kʼolibʼal pwaq rukʼ, ri areʼ kurayij ri pwaq, e krelaqʼaj ukoq chilaʼ.
Kʼatekʼuriʼ, ri Jesus kubʼij: «Chayaʼaʼ kan ri areʼ: rajawaxik che xukʼol we kʼokʼalaj kunabʼal riʼ rech ri jun qʼij aretaq chiʼ kinmuqik.
Xas ronojel qʼij waʼ, ekʼo mebʼaʼibʼ laʼ iwukʼ, kʼateʼ kʼut, ri in man ronojel qʼij ta waʼ in kʼo iwukʼ».
Sibʼalaj ekʼi eʼajjudiʼo kketaʼmaj che kʼo ri areʼ jelaʼ, kʼatekʼuriʼ, kepetik, man xuwi ta kkilaʼ ri Jesus, xane xoqujeʼ kkilaʼ ri Lasaro ri jun che xukʼasbʼaʼ uwach chkixoʼl ri ekaminaqibʼ.
Ri nim taq chuchqajawibʼ, xoqujeʼ kkaj kkikamisaj ri Lasaro,
xane rumal ri areʼ sibʼalaj eʼajjudiʼo kebʼe ubʼik e kekojon chrech ri Jesus.
Pa ri jun qʼij chi apanoq, ri winaq che kekichiwik xepe uloq pa ri nimaqʼij, kketaʼmaj che ri Jesus petinaq uloq pa ri Jerusalem;
kkiqʼip ubʼi uqʼabʼ taq pakaʼy e kebʼe che ukʼulaxik ri areʼ, kkiraqaqej kichiʼ: «¡Hosanna! ¡Tewchiʼtalik ri areʼ, che tajin petinaq uloq pa ri ubʼiʼ ri Ajawxel e ri Rajawinel ri Israʼel!».
Ri Jesus xuriq jun alaj bʼurix, ktʼuyiʼ chrij jacha ri tzʼibʼatalik:
Maxibʼij awibʼ, at ral ri Siʼon: chawilampeʼ ri awajawinel che petinaq, aqʼaninaq chrij jun alaj ral jun atiʼt bʼurix.
Pa we jun uchanim riʼ, ri eʼutijoxelabʼ man kkichʼobʼ ta weriʼ, kʼatekʼut, aretaq chiʼ kqʼijilaxik ri Jesus pa ri uqʼij, knaʼtaj chkech che weriʼ tzʼibʼatalik puwiʼ ri areʼ e are waʼ ri xbʼan chrech.
Ri winaq che ekʼo rukʼ ri areʼ, aretaq chiʼ xusikʼij uloq ri Lasaro pa ri jul, kʼatekʼuriʼ, xuya jun kʼakʼ kʼaslemal chrech, kkibʼan qʼatojtzij puwiʼ weriʼ.
Xoqujeʼ, rumal weriʼ, ri winaq kkikʼulaj ri areʼ, rumal rech che kitom che ri areʼ ubʼanom ri jun kʼutbʼal riʼ.
Kʼatekʼuriʼ, ri efariseʼo kkibʼij chkixoʼl: «Ri ix kiwilo che man kixchʼakan taj; kamik riʼ, konojel ri winaq are kiterneʼbʼem ri areʼ».
Ekʼo chilaʼ, ejujun eʼajgriʼego, che kepaqiʼ uloq arech kkiqʼijilaj ri Dyos pa ri nimaqʼij.
Ri eʼareʼ kkiriqaʼ ri Aliʼp ri Ajbʼetsaʼida rech ri Galileʼa, e sibʼalaj kkitzʼonoj chrech: «Ajaw, ri uj kqaj kqil ri Jesus».
Ri Aliʼp kbʼe che ubʼixik weriʼ chrech ri Atrix; ri Atrix e ri Felipe, kebʼekibʼij weriʼ chrech ri Jesus.
Ri Jesus kubʼij chkech: «Kamik riʼ, xopan ri kajbʼal jawijeʼ wi kya na ri uqʼijil ri ukʼojol ri achi.
Qastzij, qastzij, kinbʼij chiwech, we jun uwach triko xtzaq pa ri ulew e man kkam taj, kkanaj kan riʼ utukel, kʼatekʼut, we kkamik, kuya sibʼalaj uwach riʼ.
Ri jun che kuloqʼoqʼej ri ukʼaslemal, kutzaq riʼ e ri jun che kretzelaj uwach ri ukʼaslemal pa we uwachulew riʼ kukʼol na riʼ chrech ri junalik kʼaslemal.
We kʼo jun kinupatanij; chinuterneʼbʼej bʼaʼ, kʼatekʼuriʼ, jawijeʼ in kʼo wi ri in, xoqujeʼ chilaʼ riʼ kʼo wi ri nupataninel. We kʼo jun kinupatanij, ri Nutat nim kril na wi ri areʼ.
We chanim riʼ, kʼax kʼo ri wuxlabʼal. ¿E jas kʼu ri kinbʼij? ¡Tatxel, chatoʼ bʼaʼ chuwach we jun kajbʼal riʼ! Kʼatekʼut, rumal ne weriʼ che inopaninaq pa we jun kajbʼal riʼ.
Tatxel, chayaʼaʼ bʼaʼ ri uqʼijil ri abʼiʼ!» Kʼatekʼuriʼ, kpe uloq jun chʼabʼal chi pa ri kaj uloq: «Ri in, nuyaʼom ri uqʼijil are, kʼatekʼuriʼ kinya chi na jumul ri uqʼijil.»
Ri winaq che ekʼo chilaʼ e che xkita weriʼ, kkibʼij che jun kaqulja weriʼ; enikʼaj chik kkibʼij: «Xchʼabʼex rumal jun anjel».
Ri Jesus kubʼij: «We jun chʼabʼal riʼ, man wumal ta ri in xpetik, xane iwumal ri ix.
Ukamik riʼ, are kbʼan qʼatojtzij che we uwachulew; kamik riʼ, kkʼyaq na ubʼi ikim ri nim ubʼantajik chuwachulew.
Kʼatekʼuriʼ, aretaq chiʼ kinaqʼanisax na ubʼi ri in chuwach we ulew, keʼinkʼam na ubʼik konojel ri winaq wukʼ».
Kubʼij weriʼ, arech kuya ubʼixkal jas ri kamikal kukambʼej ri areʼ.
Ri winaq kkibʼij chrech: «Ri uj, qetaʼm pa ri Pixabʼ che ri Kristo kubʼan kʼolem chubʼeqʼij chubʼesaq. ¿Jas kʼu che, che ri at kabʼij: “Che rajawaxik kaqʼanisax ri Ukʼojol ri achi? ¿Jachin kʼuriʼ ri Ukʼojol ri achi?”.
Ri Jesus kubʼij chkech: «Xaq qʼatal chi uqʼij ri chäj kʼo chixoʼl. Chixbʼin bʼaʼ aretaq chiʼ kʼo na ri chäj iwukʼ arech man kixuchap ta ri qʼequʼmal, ri jun che kbʼin pa ri qʼequʼm, man retaʼm taj jawijeʼ kbʼe wi.
Aretaq chiʼ kʼo na ri chäj iwukʼ chixkojon chrech ri chäj arech ri ix, ix ralkʼuwaʼl ri chäj». Aretaq xbʼitaj weriʼ, ri Jesus kbʼek e kukʼuʼ ribʼ chkiwach.
Kneʼbʼaʼ xubʼan ronojel we taq kʼutbʼal chkiwach riʼ, man kekojon ta chrech ri areʼ,
arech qastzij kbʼantaj ri tzij xubʼij ri Isaʼiʼas, ri qʼaxal utzij ri Dyos: Ajawxel, ¿jachin kkojon chrech ri qatzij?; e ri uchuqʼabʼ uqʼabʼ ri Ajawxel, ¿jachin xqʼalajisax chuwach?
Man loqʼ taj kekojon chrech ri Dyos, rumal rech che xoqujeʼ xubʼij ri Isaʼiʼas:
Umoyrisam ri kiwoqʼoch e ukowirisam ri kanimaʼ arech man kekaʼy ta rukʼ ri kiwoqʼoch, arech man kkichʼobʼ ta rukʼ ri kanimaʼ arech man kkisutij ta uloq kibʼ pa ri kikʼaslemal e arech man keʼinkunaj ta ri in.
Ri Isaʼiʼas xubʼij weriʼ, rumal rech che xril ri uqʼijil e xchʼaw puwiʼ ri areʼ.
Kneʼbʼaʼ, man rukʼ taneʼ weriʼ, qastzij che xoqujeʼ chkixoʼl ri enimaʼq taq winaq ekʼi xekojon chrech ri areʼ; kʼatekʼut, kumal ri efariseʼo man kkibʼij taj arech man kekʼyaq ta uloq pa ri kʼolbʼal chʼabʼal kumal ri eʼareʼ,
rumal rech che ri eʼareʼ are kkiloqʼoqʼej ri kiqʼijil ri winaq chuwach ri uqʼijil ri Dyos.
Ri Jesus kuraqaqej uchiʼ e kubʼij: «Ri jun che kkojon chwech ri in man kkojon ta chwech ri in, xane are kkojon chrech ri jun che intaqowinaq uloq,
kʼatekʼuriʼ, ri jun che kinril ri in kril riʼ ri jun che intaqowinaq uloq.
In, che in chäj, inpetinaq uloq pa we uwachulew arech ronojel ri kkojon chwech ri in man kkanaj ta kan pa ri qʼequʼmal.
We kʼo jun che kuta ri nutzij, kʼatekʼuriʼ man kukʼaslemaj taj, ri in man kinbʼan ta qʼatojtzij puwiʼ ri areʼ, rumal rech che ri in, man inpetinaq ta che ubʼanik qʼatojtzij puwiʼ we uwachulew xane inpetinaq che ukolik we uwachulew.
Jachin kinukʼyaq ubʼik ri in e ma kukʼaslemaj ta ri nutzij xas kʼo chi riʼ ri kbʼanow qʼatojtzij puwiʼ ri areʼ, ri Tzij che nuyaʼom uchʼobʼik, are riʼ ri kbʼanow na qʼatojtzij puwiʼ ri areʼ pa ri kʼisbʼal qʼij;
rumal rech che ri in, man inchʼawinaq ta pa wech wi ri in, xane are ri Tatxel che ri intaqowinaq uloq ktaqan chwech ri rajawaxik kinbʼij e kinkʼutu ri in;
kʼatekʼuriʼ, ri in wetaʼm che ri upixabʼ ri areʼ, junalik kʼaslemal. Qastzij, ri kintzijoj ri in, jacha ubʼim ri Tatxel chwech jeriʼ utzijoxik kinbʼan ri in».

13

Chuxeʼ kan ri nimaqʼij rech ri Qʼaxebʼal (Paskuʼa), aretaq chiʼ ri Jesus retaʼm chik che xopan ri ukajbʼal che kel ubʼi pa we uwachulew e kqʼax chuwach ri Utat. Aretaq ri areʼ xeʼuloqʼoqʼej ri eʼuwinaq che ekʼo pa we uwachulew, keʼuloqʼoqʼej ri eʼareʼ chi pa ri ukʼisbʼalil na.
Pa ri waʼim rech ri xqʼeʼqal, aretaq chiʼ ri Kʼaxtokʼ uyaʼom chi pa ri ranimaʼ ri Judas Iskariʼote, ri ukʼojol ri Simon, ri chomanik che kujach na ri areʼ,
aretaq chiʼ ri areʼ retaʼm che ri Tatxel uyaʼom ronojel pa ri uqʼabʼ e che petinaq uloq rukʼ ri Dyos e che ktzalij ubʼi rukʼ ri Dyos,
kwaʼlaj che ri waʼim, kuya kan ri ratzʼyaq, kujatʼij jun suʼt xeʼ upam.
Kʼatekʼuriʼ, kuqeʼj jaʼ pa jun chʼajbʼal e kumajij uchʼajik ri kaqan ri etijoxelabʼ, kʼatekʼuriʼ kusuʼ rukʼ ri jun suʼt che ujatʼim xeʼ upam.
Arechiʼ kopan rukʼ ri Simon-Pedro, ri areʼ kubʼij chrech: «Ajawxel, ¿che at katchʼajow le waqan?».
Ri Jesus kubʼij chrech: «Ri jastaq che kinbʼan in riʼ, ri at, man kachʼobʼ ta ubʼeʼal waʼ kamik riʼ, kachʼobʼ na waʼ chweqʼ kabʼij».
Ri Luʼ kubʼij chrech: «Jayiʼ, man kʼo ta waʼ kachʼaj waʼ we waqan!». Ri Jesus kubʼij chech: «We man kinchʼaj ta ri awaqan, ri at man kʼo ta awechbʼal waʼ wukʼ ri in».
Ri Simon-Pedro kubʼij chrech: «¡Ajawxel, man xuwi ta bʼaʼ ri waqan, xane xoqujeʼ chachʼajaʼ bʼaʼ ri nuqʼabʼ e ri nujolom!».
Ri Jesus kubʼij chrech: «Ri jun che atininaq, man rajawaxik ta chik kuchʼaj ribʼ ri areʼ, ronojel chik chʼajchʼoj. E ri ix ixchʼajchʼoj chik, kʼatekʼut ma iwonojel taj».
Rumal rech, che ri areʼ kuchʼobʼo jachin ri kjachow na ri areʼ; rumal kʼu waʼ kubʼij: «Man iwonojel ta ri ix ixchʼajchʼoj».
Aretaq chiʼ xchʼajtaj ri kaqan rumal ri areʼ e aretaq chiʼ xkojtaj chi ri ratzʼyaq e kʼo chi jumul cho ri mexa, kubʼij chkech: «¿La kichʼobʼo ri xbʼantaj wumal ri in iwukʼ ix?
Ri ix, Ajtij e Ajawxel kixcha chwech e utz ri kibʼij, rumal rech che qastzij in jeriʼ ri in.
Xa jeʼ bʼaʼ, we ri in che in Ajawxel e in Ajtij xinchʼaj ri iwaqan, xoqujeʼ ri ix, rajawaxik che kichʼaj ri iwaqan chbʼil iwibʼ.
Rumal rech che ri in xinya jun kʼambʼal noʼj chiwech, arech, xoqujeʼ ri ix, jeriʼ kibʼano jeʼ jas xinbʼan in chiwech.
Qastzij, qastzij, kinbʼij chiwech ri pataninel man are ta nim chuwach ri rajaw, xoqujeʼ ri taqom uloq, man are ta nim chuwach ri xtaqow uloq ri areʼ.
Ri ix rukʼ che iwetaʼm chi weriʼ, sibʼalaj utz iwech riʼ we kibʼano pa ri ikʼaslemal.
Ri in, ma iwonojel taj kixinbʼij; ri in wetaʼm jachintaq ri xeʼinchaʼo; kʼatekʼut qastzij che rajawaxik kbʼantajik ri tzʼibʼatalik. Ri jun che kutij we nuwaʼ kuwaʼlajisaj ri ukux raqan chwij ri in.
Chi kamik ubʼik kinbʼij weriʼ chiwech chuxeʼ na aretaq chiʼ kkʼulmataj na ri jastaq arech, aretaq chiʼ kkʼulmatajik kixkojonik che IN RIʼ.
Qastzij, qastzij, kinbʼij chiwech, ri jun che kukʼulaj ri jun che kintaq na ubʼi ri in; in riʼ kinukʼulaj kʼatekʼuriʼ, ri jun che kinukʼulaj ri in, are kukʼulaj ri jun che intaqowinaq uloq».
Aretaq chiʼ ri Jesus xubʼij weriʼ, xpe kʼax pa ri ruxlabʼal, tekʼuriʼ kubʼij: «Qastzij, qastzij, kinbʼij chiwech, jun chixoʼl ri ix kinjachow na ri in».
Ri etijoxelabʼ kkikaʼyej kibʼ chkixoʼl, man ketaʼm taj jachin ri kbʼixik.
Jun chkech ri eʼutijoxelabʼ, qʼoyol chuwach ukʼuʼx ri Jesus, ri jun che sibʼalaj loq chuwach ri Jesus.
Ri Simon Pedro kubʼan jun kʼutbʼal chrech e kubʼij chrech: «Chataʼ ukoq chrech ¿jachin ri tajin kubʼij?».
Ri areʼ kuqʼoybʼaʼ ukoq ribʼ cho ri uwo ukʼuʼx ri Jesus, kʼatekʼuriʼ kubʼij chrech: «Ajawxel, ¿jachin kʼuriʼ ri jun riʼ?».
Ri Jesus kubʼij: «Are ri jun che kinya na ri wa chrech che kinrubʼ na pa ri qʼutum». Kurubʼ ri wa pa ri qʼutum, kʼatekʼuriʼ, kuya chrech ri Judas, che ukʼojol ri Simon Iskariʼote.
Kʼatekʼuriʼ, rukʼ ri chʼaqap wa xya chrech, chanim kok ri Satanas pa ri areʼ. Ri Jesus kubʼij chrech: «Ri kabʼan na, chi aninaq chabʼanaʼ».
Kʼatekʼut, man kʼo ta jun chkech ri uwinaq kchʼobʼowik jasche kubʼij weriʼ chrech ri areʼ.
Rumal neʼ che rukʼ ri Judas kʼo wi ri pwaq, ekʼo jujun kkichomaj che ri Jesus tajin kubʼij chrech: «Chaloqʼoʼ ri jastaq che rajawaxik chqech pa ri nimaqʼij», on xaneʼ kʼo kuya chkech ri emebʼaʼibʼ.
Aretaq chiʼ ktijtajik ri wa rumal, xas chanim kel ubʼik. Aretaq chiʼ weriʼ, chʼaqʼabʼ nakʼut.
Aretaq chiʼ kel ubʼi ri areʼ, ri Jesus kubʼij: «Kamik riʼ, qʼijilam ri Ukʼojol ri achi kʼatekʼuriʼ, ri Dyos qʼijilam pa ri areʼ.
We ri Dyos qʼijilam pa ri areʼ ri Dyos, xoqujeʼ kuqʼijilaj na ri areʼ chi pa ri areʼ, e chi aninaq riʼ kuqʼijilaj na.
Ixwalkʼuwaʼl qʼatalik chik che ri in, in kʼo iwukʼ. Ri ix kinitzukuj na riʼ, kʼatekʼuriʼ, jeʼ jas xinbʼij chkech ri eʼajjudiʼo: che jawijeʼ kinbʼe wi ri in, ri ix man kuya taj kixbʼek
Ri in kinya jun kʼakʼ pixabʼ chiwech: Chiloʼoqʼej chbʼil taq iwibʼ; jeʼ jas ixinloqʼoqʼem ri in jeriʼ chiloqʼoqʼej chbʼil taq iwibʼ ri ix.
E rukʼ weriʼ, konojel winaq kkil na riʼ che ri ix, ix nutijoxelabʼ: we ri ix, rukʼ ronojel ikʼuʼx kʼo ri iloqʼoqʼebʼal chbʼil taq iwibʼ».
Ri Simon Pedro kubʼij chrech: «Ajawxel, ¿jawijeʼ katbʼe wi?». Ri Jesus kubʼij chrech: «Jawijeʼ ri kinbʼe wi ri in, ri at man kuya taj kinaterneʼbʼej bʼi pa we uchanim riʼ; kʼatekʼut, kinaterneʼbʼej na riʼ pa jun qʼij chi apanoq».
Ri Luʼ kubʼij chrech: «¿Jasche man kuya taj katinterneʼbʼej pa we uchanim riʼ? Ri in kinya kan riʼ ri nukʼaslemal rech toqʼobʼisabʼal awach ri at».
Ri Jesus kubʼij: «¿Che kaya kanoq ri akʼaslemal ri at arech katoqʼobʼisaj nuwach ri in? Qastzij, qastzij kinbʼij chawech, che aretaq chiʼ majoʼq koqʼ ri amaʼ ekʼ, ri at oxmul chik abʼim che man awetaʼm ta nuwach».

14

«¡Mubʼan kebʼ ikʼuʼx, mubʼan kʼax iwanimaʼ! Ri ix che kixkojon chrech ri Dyos, xoqujeʼ chixkojon chwech ri in.
Pa ri rachoch ri Nutat, kʼo kʼyalaj taq kʼolibʼal ja, weta mata kʼolik, xinbʼij neriʼ chiwech; ri in kinbʼe che usukʼumaxik jun ikʼolbʼal.
Kʼatekʼuriʼ aretaq chiʼ inbʼenaq chik e sukʼumatajinaq chi ri jun kʼolbʼal, kintzalij chi na uloq kʼatekʼuriʼ kixinkʼam bʼi wukʼ, arech, jelaʼ jawijeʼ inkʼo wi ri in xoqujeʼ ri ix, ix kʼo chilaʼ.
Kʼatekʼuriʼ, ri kʼolbʼal jawijeʼ kinbʼe wi ri in, ri ix iwetaʼm ri bʼe».
Ri Max kubʼij chrech: «Ajawxel, ri uj man qetaʼm taj jawijeʼ katbʼe wi ri at. ¿La qetaʼm kʼuriʼ ri bʼe?».
Ri Jesus kubʼij chrech: «In ri in Bʼe, in ri in Saqalajtzij e in ri in Kʼaslemal. Man kʼo ta jun kbʼe chuwach ri Tatxel, wema wumal ri in.
Ri ix, we iwetaʼm nuwach in, xoqujeʼ iwetaʼm uwach riʼ ri Nutat; chi kamik riʼ iwetaʼm chi uwach e iwilom chi uwach ri areʼ».
Ri Aliʼp kubʼij chrech: «Ajawxel, chakʼutuʼ ri Tatxel chqawach e kubʼan na kʼuriʼ chqech».
Ri Jesus kubʼij chrech: «Aliʼp, ¿jumpa qʼij chi neʼ in kʼo iwukʼ, kʼatekʼuriʼ man awetaʼm ta nuwach? Ri jun che xinril ri in, rilom chi uwach ri Tatxel. ¿Jas kʼu che kakochʼo kabʼij: «Chakʼutuʼ ri Tatxel chqawach?».
¿La man kakoj taj che ri in, in kʼo pa ri Tatxel, tekʼuriʼ, ri Tatxel kʼo pa ri in? Ri jetaq tzij che kinbʼij in chiwech, man kinbʼij taj xaq pa wech wi ri in, e ri Tatxel che jeqel wukʼ ri in, are areʼ kbʼanow ri chak.
¡Chixkojon bʼaʼ chwech! Ri in, in kʼo pa ri Tatxel, kʼatekʼuriʼ ri Tatxel kʼo pa ri in, wema kixkojon chwech, chixkojon neʼ kneʼbʼaʼ xuwi rumal we chak riʼ.
Qastzij, qastzij, kinbʼij chiwech, ri jun che kkojon chwech ri in xoqujeʼ kubʼan na riʼ ri areʼ, ri chak che kinbʼan ri in, kʼatekʼuriʼ, kubʼan na nimalaj chak chi na chuwach we chak riʼ, rumal rech che ri in kinbʼe na chuwach ri Tatxel.
Kʼatekʼuriʼ, ronojel ri kikʼomij ri ix pa ri nubʼiʼ ri in, ri in xas kinbʼan na arech, ri Tatxel kqʼijilaxik pa ri Kʼojolxel.
We kʼo jun jas uwach kikʼomij pa ri nubʼiʼ, ri in kinbʼan na riʼ weriʼ.
We kiniloqʼoqʼej ri ix, kikʼol riʼ ri nupixabʼ;
kʼatekʼuriʼ, kinchʼaw na rukʼ ri Tatxel e kuya na riʼ chiwech jun chik Ajtoʼl iwech arech kʼo ri areʼ iwukʼ ronojel taq qʼij,
ri Uxlabʼxel rech ri saqalajtzij che ri uwachulew man kkowin ta chrech ukʼulaxik, rumal rech che man kril taj e man retaʼm ta uwach. Kʼatekʼut, ri ix iwetaʼm uwach ri areʼ, rumal rech che jeqelik iwukʼ ri ix.
Ri in, man ixminoribʼ taj kixinya kanoq. Kinpe chi na uloq iwukʼ.
Man naj ta chik, ri uwachulew man kril ta chi nuwach. Kʼatekʼut, ri ix kiniwil na, rumal rech che ri in kʼo ri nukʼaslemal e xoqujeʼ ri ix kkʼojiʼ ri ikʼaslemal.
Pa ri jun qʼij riʼ ri ix kiwetaʼmaj riʼ che ri in in kʼo pa ri Nutat e ri ix, ix kʼo pa ri in e ri in in kʼo pa ri ix.
Ri jun che kʼo ri nupixabʼ rukʼ e kukʼolo, are riʼ ri jun riʼ che kinuloqʼoqʼej; kʼatekʼuriʼ, ri jun che kinuloqʼoqʼej ri in, ri Nutat kuloqʼoqʼej na riʼ ri areʼ; kʼatekʼuriʼ, ri in kinloqʼoqʼej na ri areʼ, e kinqʼalajisaj na wibʼ chuwach ri areʼ».
Ri Judas –che man are ta ri Iskariʼote– kubʼij chrech: «Ajawxel, ¿jasche, che kaqʼalajisaj na awibʼ chqawach uj e man are ta kaqʼalajisaj awibʼ chuwach ri uwachulew?».
Ri Jesus kubʼij chrech: «We jun winaq kinuloqʼoqʼej kukʼol na riʼ ri nutzij e ri Nutat kuloqʼoqʼej na riʼ ri areʼ kʼatekʼuriʼ kujpe na riʼ rukʼ e kqabʼan qachoch riʼ pa ri areʼ.
Ri jun che man kinuloqʼoqʼej taj, man kukʼol ta ri nutzij; kʼatekʼuriʼ, ri tzij che kitatbʼej, man wech ta ri in, xane utzij ri Tatxel che intaqowinaq uloq.
Xinbʼij weriʼ chiwech aretaq chiʼ in kʼo iwukʼ.
Kʼatekʼut, ri Ajtoʼl iwech, ri Tyoxlaj Uxlabʼxel, che kutaq na uloq ri Tatxel pa ri nubʼiʼ ri areʼ kukʼut na riʼ ronojel ri jastaq chiwach, kʼatekʼuriʼ, kunaʼtisaj na riʼ chiwech ronojel ri nutzij nubʼim chiwech.
Kinya kan ri nimalaj utzil chiwech; ri utzil wech in kinya chiwech; man jeriʼ ta uyaʼik kinbʼano jeʼ jas uyaʼik kubʼan ri uwachulew. Mubʼan kʼax ri iwanimaʼ, mubʼan kebʼ ikʼuʼx, mixibʼij iwibʼ.
Ri ix itom ri jastaq che xinbʼij chiwech: Ri in kinbʼe na, kʼatekʼuriʼ kinpe chi na jumul iwukʼ. Weta kiniloqʼoqʼej ri ix, kixkiʼkotik na laʼ che kinbʼe rukʼ ri Tatxel, rumal rech che ri Tatxel are nim chnuwach ri in.
Kʼatekʼuriʼ, ri in kinbʼij weriʼ chiwech kamik riʼ, aretaq chiʼ majoʼq kkʼulmataj weriʼ, arech, aretaq chiʼ kkʼulmatajik, kixkojonik.
Kamik riʼ man kintzijoj ta chi kʼi jastaq iwukʼ, rumal rech che petinaq chi uloq ri unimal we uwachulew riʼ; panuwiʼ ri in man kʼo ta jun ukowinem.
Arech, che ri uwachulew kretaʼmaj che ri in kinloqʼoqʼej ri Tatxel, e che ri in kinbʼano jeriʼ jacha inutaqom uloq ri Tatxel chrech. ¡Chixtakʼaloq! ¡Chujel ubʼik!

15

«In ri in qas ucheʼal uva e are ri Nutat ri ajchak pa ri ulew.
Ronojel ri taq uqʼabʼ, che man kuya ta uwach pa ri in, kuchoy ubʼi ri areʼ, kʼatekʼuriʼ, ronojel uqʼabʼ, che kuya uwach kujosqʼij, arech kuya chi na nikʼaj taq uwach.
Ri ix, ix josqʼim taq uqʼabʼ chik xas rumal ri tzij che nubʼim chik chiwech.
Chixjeqel pa ri in, jeriʼ jas nujeqebʼam wibʼ ri in pa ri ix. Jeriʼ jas ri jun uqʼabʼ cheʼ, che man kkowin taj kuya uwach pa utukel wi we man jeqel ta pa ri ucheʼal uva, xoqujeʼ jeriʼ ri iwech ri ix wema kixjeqiʼ pa ri in.
In ri in ucheʼal uva; ix ri ix uqʼabʼ. Ri jun che kjeqiʼ pa ri in e ri in che kinjeqiʼ pa ri areʼ ri jun riʼ kuya sibʼalaj taq uwach; we man ix jeqel ix pa ri in, man kʼo ta jun jas uwach kixkowinik kibʼano.
We kʼo jun winaq man kjeqiʼ ta pa ri in kkʼyaq ubʼik, jeʼ jas ukʼyaqik ubʼi ri jun uqʼabʼ cheʼ e kchaqiʼjirik; kʼatekʼuriʼ, kmol ubʼik, kkʼyaq pa ri qʼaqʼ e kkʼatik.
Ri ix, we kixjeqiʼ pa ri in e kjeqiʼ ri nutzij pa ri iwanimaʼ ri ix, chitaʼ bʼaʼ ri jastaq che kiwaj ri ix, kʼatekʼuriʼ, kyaʼtaj na riʼ chiwech ri ix.
Ri uqʼijil ri Nutat are riʼ che ri ix kiya sibʼalaj iwach e che ri ix, ix nutijoxelabʼ.
Jeriʼ jas nuloqʼoqʼexik ubʼanom ri Tatxel, xoqujeʼ jeriʼ iloqʼoqʼexik ri ix nubʼanom ri in. Chixjeqel bʼaʼ pa ri loqʼoqʼebʼal nukʼuʼx.
Ri ix, we kikʼol ri nupixabʼ, kixjeqiʼ riʼ pa ri loqʼoqʼebʼal nukʼuʼx, jeriʼ jas ukʼolik nubʼanom ri in ri upixabʼ ri Nutat e injeqel pa ri uloqʼoqʼebʼal ukʼuʼx ri areʼ.
Ri in kinbʼij weriʼ chiwech arech ri nukiʼkotemal kkʼojiʼ pa ri iwanimaʼ ri ix e ktzʼaqatik ri utzalaj ikiʼkotemal.
Are waʼ we nupixabʼ ri in: chiloqʼoqʼej bʼaʼ chbʼil taq iwibʼ ri ix jeriʼ jas iloqʼoqʼexik nubʼanom in.
Man kʼo ta jun winaq kʼo nimalaj loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx chuwach ri jun winaq che kuya ri ukʼaslemal rumal kech ri erajchʼabʼeʼn.
Ri ix, ix wajchʼabʼeʼn, we kibʼano ri jastaq che kintaqan chiwech.
Kamik riʼ, ix nupataninel man kincha ta chik chiwech rumal rech che ri ajpataninel man retaʼm taj ri jastaq kubʼan ri rajaw; ri ix, ix wajchʼabʼeʼn inchoʼqinaq chiwech rumal rech che ronojel ri tzij nutom rukʼ ri Nutat, nukʼutum chiwach.
Man ix taj ri xinichaʼo; xane in xixinchaʼo, kʼatekʼuriʼ, kixintaq ubʼik arech ri ix kixbʼek e kiyaʼa iwach kʼatekʼuriʼ kjeqiʼ ri iwach, xa jekʼuriʼ ronojel ri jas uwach kita chrech ri Tatxel pa ri nubʼiʼ ri in kuya chiwech.
Ri kintaqan in chiwech Are weriʼ, ri ix chiloqʼoqʼej bʼaʼ chbʼil taq iwibʼ.
We ri uwachulew kretzelaj iwach ri ix, chiwetaʼmaj che are nabʼe retzelam chi nuwach in majoʼq kretzelaj iwach ri ix.
Weta ri ix, ix rech ri uwachulew, ri uwachulew kuloqʼoqʼej na kʼuriʼ ri jastaq rech; kʼatekʼut, rumal rech che ri ix, man ix rech ta ri uwachulew ri in, aretaq xixinsikʼij, ixwesam cho ri uwachulew rumal kʼu weriʼ, ri uwachulew kretzelaj iwach.
Chinaʼtaj ri Tzij ri nubʼim chiwech: Ri pataninel man are ta nim chuwach ri rajaw. We xinkoqataj ri in, xoqujeʼ kixkoqataj na ri ix; we xkinikʼoj rij ri nutzij ri in, xoqujeʼ kkinikʼoj na rij riʼ ri itzij ri ix.
Kʼatekʼut, ronojel waʼ weriʼ, kkibʼan na waʼ chiwech rumal ri nubʼiʼ ri in, rumal rech che man ketaʼm ta uwach ri jun che intaqowinaq uloq ri in.
Weta mata xinpe ri in e mata xeʼinchʼabʼej, ri eʼareʼ man kʼo ta jun kimak riʼ: kʼatekʼut, we kamik riʼ man kuya taj kkesaj kibʼ chuwach ri kimak.
Ri jun che kretzelaj nuwach ri in, xoqujeʼ kretzelaj uwach ri Nutat.
Weta mata xinbʼan ri chak chkiwach che man kʼo ta jun chik bʼanowinaq chkiwach, ri eʼareʼ, man kʼo ta jun kimak riʼ; kʼatekʼut, kamik riʼ kilom chik kʼatekʼuriʼ kketzelaj qawach, ri in e ri Nutat.
Kʼatekʼut, weriʼ, rumal arech qastzij kbʼantajik ri tzij tzʼibʼatalik pa ri kipixabʼ ri eʼareʼ: Xketzelaj nuwach, kʼatekʼuriʼ man kʼo ta jas rumal rech.
Aretaq chiʼ kpe na ri Ajtoʼl iwech che kintaq na uloq ri in chi rukʼ uloq ri Tatxel ri Uxlabʼxel rech ri saqalaj tzij, che petinaq uloq rukʼ ri Tatxel, ri areʼ kubʼan na utzalaj qʼatojtzij panuwiʼ ri in.
Kʼatekʼut, xoqujeʼ ri ix kibʼan na qʼatojtzij panuwiʼ ri in rumal rech che ri ix, ix kʼo iwukʼ chi pa ri umajibʼal uloq.

16

«Xinbʼij weriʼ chiwech arech man kʼo ta kʼax kinaʼ pa ri iwanimaʼ.
Kixkikʼyaq na uloq riʼ pa ri taq ukʼolbʼal chʼabʼal. Kʼatekʼuriʼ, xoqujeʼ kpe na riʼ ri jun kajbʼal che ri jun kixukamisaj na, kuchomaj che kubʼan jun tabʼal toqʼobʼ chech ri Dyos.
Tekʼuriʼ, kkibʼan waʼ weriʼ rumal rech che man ketaʼmam ta uwach ri Tatxel e man ketaʼmam ta nuwach ri in.
(a) Xinbʼij weriʼ chiwech ri ix, arech, aretaq chiʼ kpe ri kajbʼal knaʼtaj chiwech, che ri in nubʼim chik chiwech. (4b) «Man xinbʼij ta weriʼ chiwech pa ri umajibʼal uloq, rumal rech che ri in, in kʼo iwukʼ.
Kʼatekʼut, ri ukamik kintzalij bʼi rukʼ ri Jun che xintaqow uloq, kʼatekʼuriʼ, man kʼo ta jun chiwech ri ix kuta chwech: “¿Jawijeʼ katbʼe wi?”.
Xane rumal rech che xinbʼij weriʼ chiwech sibʼalaj kʼax kinaʼ pa le iwanimaʼ.
Kʼatekʼut, ri in kinbʼij ri saqalajtzij chiwech: are utz chiwech che kinel ubʼi ri in; rumal rech che wema kinbʼe ubʼi ri in, man kpe ta riʼ ri Ajtoʼl iwech iwukʼ; kʼatekʼut, we kinbʼe ubʼik, ri in, kintaq na uloq ri areʼ chiwech.
Kʼatekʼuriʼ, aretaq chiʼ kpe ri areʼ, kukʼut na riʼ chuwach ri uwachulew jachike ri itzel, ri makaj, jachike ri sukʼil jachike ri qʼatbʼal tzij,
jachike ri makaj rumal rech che man kixkojon ta chwech;
jachike ri sukʼil rumal rech che ri in kinbʼe ubʼi rukʼ ri Tatxel kʼatekʼuriʼ, ma kiniwil ta chiʼ nuwach riʼ;
jachike ri qʼatojtzij, rumal rech che ri unimal we uwachulew riʼ xbʼantaj ri qʼatojtzij chrij ri areʼ.
Kamik riʼ, kʼo na kʼi jastaq che rajawaxik kinbʼij ri in chiwech, kʼatekʼut, ri ix man kixkowin ta che uchʼobʼik, che ukʼamik ubʼi weriʼ kamik riʼ.
Kʼatekʼut, aretaq chiʼ kpe na ri areʼ, ri Ruxlabʼal ri saqalaj tzij, kukʼam na ibʼe riʼ chi pa ri tzʼaqat saqalaj tzij; rumal rech che man kchʼaw ta riʼ xaq pa rech wi ri areʼ, xane kuya ubʼixik riʼ, ri jastaq che kutaʼo, kʼatekʼuriʼ, kuya ubʼixik riʼ chiwach ri ix ri jastaq che kpe na.
Ri are kuya na riʼ ri nuqʼijil chwech rumal rech che, kyaʼ taj na chech ri jastaq che wech ri in kʼatekʼuriʼ, kuya ubʼixik riʼ chiwach ri ix.
Ronojel ri jastaq kʼo rukʼ ri Nutat, kʼo wukʼ ri in. Rumal kʼu waʼ weriʼ, ri in xinbʼij: Kyaʼ taj na chrech ri jastaq che wech ri in kʼatekʼuriʼ, kuyaʼ ubʼixik riʼ ri areʼ chiwach ri ix.
«Ma naj ta chik, kʼatekʼuriʼ man kiwil ta chi nuwach waʼ, kʼatekʼuriʼ, man naj ta chi kʼuriʼ kiwil chi na nuwach riʼ».
Kʼatekʼuriʼ, ejujun chkixoʼl ri eʼutijoxelabʼ kkibʼij chbʼil kibʼ: «¿Jas lo waʼ we kubʼij chqech: “ma naj ta chik, kʼatekʼuriʼ ma kiwil ta chi nuwach wa, kʼatekʼuriʼ, ma naj ta chi kʼuriʼ kiwil chi na nuwach riʼ”, e “Ri in kinbʼe ubʼi rukʼ ri Tatxel?”».
Kkibʼij: «¿Jas kʼu riʼ man naj ta chik? Ma qetaʼm taj jastaq ri kraj kubʼij ri areʼ».
Ri Jesus kuchʼobʼo che kkaj kkita chrech ri areʼ, kʼatekʼuriʼ, kubʼij chkech: «Ri ix kikʼotkʼaʼ ichiʼ chixoʼl puwiʼ ri jastaq che xinbʼij chiwech: “Man naj ta chik, kʼatekʼuriʼ man kiwil ta chi nuwach waʼ, kʼatekʼuriʼ, man naj ta chi kʼuriʼ kiwil chi na nuwach riʼ”.
Qastzij, qastzij kinbʼij chiwech, che ri ix kixoqʼ na riʼ e kikʼis na ikʼuʼx riʼ, kʼatekʼuriʼ, ri uwachulew sibʼalaj kkiʼkot na riʼ; ri ix kixbʼison na riʼ, kʼatekʼut, ri ibʼisobʼal kkʼextaj na riʼ pa nimalaj kiʼkotemal.
Ri ixoq, aretaq chiʼ majoʼq kril uwach ri ral, kbʼisonik rumal rech che xopan ri ukajbʼal; kʼatekʼut, aretaq chiʼ xiltaj uwach ri akʼal, man knaʼtaj ta chi ri kʼax chrech rumal ri nimalaj kiʼkotemal che xiltaj uwach jun winaq chuwachulew.
Xoqujeʼ, ri ix kixbʼison we uchanim riʼ kʼatekʼut, kixinwil chi na jumul waʼ, kʼatekʼuriʼ pa jun nimalaj kiʼkotemal kkʼojiʼ wi riʼ ri iwanimaʼ kʼatekʼuriʼ, ri ikiʼkotemal, man kʼo ta jun riʼ kresaj ubʼi chiwech.
Pa we jun Qʼij riʼ, ri ix man kʼo ta jun jas uwach kita riʼ chwech ri in. Qastzij, qastzij, kinbʼij weriʼ chiwech, ri jas uwach che kita na chrech ri Tatxel, kuya na riʼ ri areʼ chiwech pa ri nubʼiʼ ri in.
E chi kamik riʼ, ri ix ma kʼo ta jun jas uwach itom pa ri nubʼiʼ ri in chitaʼ bʼaʼ jun jas uwach kʼatekʼuriʼ kyaʼtaj na riʼ, arech qas tzʼaqatlaj ri ikiʼkotemal.
Ronojel weriʼ, nubʼim chiwech pa kʼambʼal tzij. Petinaq ri kajbʼal jawijeʼ man kinbʼij ta chik chiwech rukʼ kʼambʼal tzij xane pa saqil ri kintzijoj na riʼ ri Tatxel chiwech.
Pa we jun qʼij riʼ, ri ix kita na jun jas uwach riʼ pa ri nubʼiʼ ri in kʼatekʼuriʼ, man kinbʼij ta chiwech che kinchʼaw na piwiʼ rukʼ ri Tatxel,
rumal rech che xas are ri Tatxel kixuloqʼoqʼej, rumal rech che ri ix kiniloqʼoqʼej ri in e kixkojonik che ri in xinel uloq xas rukʼ ri Dyos.
Xinel uloq xas rukʼ ri Tatxel, kʼatekʼuriʼ, xinpe uloq pa ri uwachulew. Ukamik riʼ kinel ubʼi pa we uwachulew, kʼatekʼuriʼ, kinbʼe ubʼi rukʼ ri Tatxel».
Ri eʼutijoxelabʼ kkibʼij chrech: «¡Kamik riʼ utz katchʼawik, kʼatekʼuriʼ, man kʼo ta jun kʼambʼal tzij kabʼij!
Ukamik riʼ, ri uj qetaʼm che ri at awetaʼm ronojel jas uwach, kʼatekʼuriʼ, man rajawaxik taj che kʼo jun jas uwach kqata chawech. Rukʼ weriʼ kqakojo che atelnaq uloq rukʼ ri Dyos».
Ri Jesus kubʼij chkech: «¿La kixkojon chwech in ukamik riʼ?
Petinaq ri kajbʼal –tekʼuriʼ xopanik riʼ– che ri ix xaq jawijeʼ riʼ kijabʼuj na iwibʼ e chijujunal pa itukel kixbʼek tekʼuriʼ, xaq nutukel riʼ kiniya kanoq. Kʼatekʼut, ri in man nutukel taj in kʼolik: ri Tatxel kʼo wukʼ ri in.
Xinbʼij chiwech we jastaq riʼ, arech kʼo iwukʼ ri nimalaj wutzil ri in. Pa we uwachulew, ri ix kkʼojiʼ na sibʼalaj kʼax chiwach. Kʼatekʼut, ¡chixkowir bʼaʼ! Ri in xinchʼakan puwiʼ ri uwachulew».

17

Jeriʼ kchʼaw ri Jesus, kʼatekʼuriʼ kkaʼy chikaj e kubʼij: «Nutat, xpe ri kajbʼal: chayaʼa bʼaʼ ri uqʼijil ri Akʼojol arech ri Akʼojol kuyaʼ ri aqʼijil ri at,
kʼatekʼuriʼ, ri kowinem che xaya at chrech ri areʼ puwiʼ konojel winaq chuya bʼaʼ ri junalik kʼaslemal chkech konojel ri winaq che xeʼaya at chrech ri areʼ!
Are wa ri junalik kʼaslemal: che ri eʼareʼ ketaʼmaj awach ri at ri at che at xuwi chi qastzij Dyos e ri jun che ataqom uloq at, Jesus-Kristo.
Ri in nuyaʼom ri aqʼijil ri at waral chuwachulew, rumal rech che utz ubʼanik ri chak nubʼanom ri xaya chwech arech kinbʼano.
Kʼatekʼuriʼ, kamik riʼ, Nutatxel chayaʼa bʼaʼ ri nuqʼijil awukʼ ri at, rukʼ ri nuqʼijil che kʼolik aretaq in kʼo awukʼ chaxkut, aretaq chiʼ majaʼ kmajtaj we uwachulew choqʼijsaq.
Nuqʼalajisam ri abʼiʼ chkiwach ri winaq, che ri xeʼakʼam ukoq cho ri uwachulew arech xeʼaya chwech ri in. Ri eʼareʼ eʼawech ri at, kʼatekʼuriʼ, ri at xeʼaya chwech ri in, e xkikʼol ri atzij.
Kamik riʼ ketaʼm chik che ronojel ri xaya chwech, petinaq chi awukʼ ri at;
rumal rech ri jetaq tzij che xaya chwech ri in, xinya chkech ri areʼ kʼatekʼuriʼ xkikʼulaj e qastzij xkikʼam uqʼabʼ che ri in xas awukʼ inelnaq uloq, e xkikojo che at ri inataqom uloq.
Pakiwiʼ ri eʼareʼ kinchʼaw chawech man kinchʼaw ta puwiʼ ri uwachulew, xane kinchʼaw pakiwiʼ ri xeʼaya at chwech rumal rech che eʼawech ri at,
kʼatekʼuriʼ, ronojel ri jastaq uwach che wech ri in, awech ri at e ronojel ri jastaq uwach che awech at, wech ri in e ri in, inqʼijilam pa ri eʼareʼ.
Ri ukamik riʼ, ri in ma kinkanaj ta kan cho we uwachulew; kʼatekʼut, ri eʼareʼ chi ekʼo cho we uwachulew, kʼatekʼuriʼ, ri in kinbʼe awukʼ. Tyoxlaj Nutatxel, ri xeʼaya chwech, cheʼakoloʼ bʼaʼ pa ri abʼiʼ, arech junam kiwach ri eʼareʼ, uj jacha ri uj.
Aretaq chiʼ in kʼo in kukʼ ri eʼareʼ, ri in xeʼinkʼolo pa ri abʼiʼ ri at ri eʼayaʼom chwech. Enuchajin ri eʼareʼ, kʼatekʼuriʼ man kʼo ta jun chkech ri eʼareʼ sachinaq, xuwi sachinaq neʼ ri ralkʼuwaʼl sachinaqil arech qastzij kbʼantaj ri tzʼibʼatalik.
Kʼatekʼut, kamik riʼ naqaj kinbʼe wi chawech kʼatekʼuriʼ, pa we uwachulew kinbʼij wi weriʼ, arech qas ktzʼaqatik kukʼ ri eʼareʼ ronojel ri nukiʼkotemal.
Ri in xinya ri Atzij chkech kʼatekʼuriʼ, ri uwachulew, xretzelaj kiwach, rumal rech che man eʼelnaq taj cho ri uwachulew jeʼ jas ri in, che man inelnaq taj cho ri uwachulew.
Man kinta ta chawech che keʼawesaj ubʼi cho ri uwachulew, xane kinta chawech che keʼakʼol chuwach ri Itzel.
Ri eʼareʼ, man rech ta we uwachulew ejeʼ jas ri in che ma in rech ta we uwachulew.
Cheʼatyoxrisaj ri eʼareʼ pa ri saqalajtzij: are ri atzij ri saqalajtzij.
Jeriʼ jas ri at xinataq uloq pa we uwachulew xoqujeʼ ri in xeʼintaq ubʼi ri eʼareʼ pa we uwachulew.
Pakiwiʼ ri eʼareʼ kintyoxrisaj wibʼ ri in, arech, xoqujeʼ ri eʼareʼ ketyoxrisax pa ri saqalajtzij.
Man xuwi ta pakiwiʼ ri eʼareʼ kinchʼawik, xane xoqujeʼ kinchʼaw pakiwiʼ ri enikʼaj chik, che rumal ri kitzij ri eʼareʼ kekojon na chwech ri in arech,
konojel ri eʼareʼ junam kiwach. Jeriʼ jas ri at Tatxel, che ri at at kʼo pa ri wanimaʼ ri in, e ri in in kʼo pa ri awanimaʼ ri at, xoqujeʼ ri eʼareʼ xa jun ta bʼaʼ kiwach qukʼ ri uj, arech ri uwachulew kkojonik che at inataqom uloq.
Ri in, nuyaʼom chkech ri nuqʼijil, ri xaya chwech ri in, arech ri eʼareʼ xa jun kiwach jeʼ jas ri uj che xa jun qawach:
ri in, in kʼo pa ri kanimaʼ ri eʼareʼ e ri at, at kʼo pa ri wanimaʼ ri in, arech, qastzij etzʼaqat pa ri xa jun kiwach, kʼatekʼuriʼ, arech ri uwachulew kretaʼmaj che at ri inataqom uloq e che ri at, eʼaloqʼoqʼem ri eʼareʼ jeʼ jas inaloqʼoqʼem in.
Nutatxel, ri eʼareʼ che eʼayaʼom chwech ri in, ri in kinwaj che jawijeʼ kinkʼojiʼ wi ri in, xoqujeʼ kekʼojiʼ ri eʼareʼ wukʼ, arech kkimayij rilik ri nuqʼijil, che ayaʼom chwech ri in rumal rech che ri at xinaloqʼoqʼej aretaq chiʼ majoq kkʼiysax we uwachulew.
Sukʼlaj Nutatxel, ri uwachulew man retaʼmam ta awach kʼatekʼut, ri in wetaʼmam awach, kʼatekʼuriʼ, we eʼareʼ riʼ ketaʼmam che at ri inataqom uloq.
Ri in nukʼutum ri abʼiʼ chkiwach kʼatekʼuriʼ kintaqej na ukʼutik chkiwach, arech, rukʼ ri loqʼoqʼebʼal akʼuʼx che xinaloqʼoqʼej ri in, chpet bʼaʼ kukʼ ri eʼareʼ, xoqujeʼ ri in chinpet bʼaʼ kukʼ ri eʼareʼ».

18

Aretaq chiʼ xbʼitaj weriʼ, ri Jesus junam kel ubʼi kukʼ ri eʼutijoxelabʼ keqʼax chʼaqap chrech ri nimaʼ Sedron. Jelaʼ kʼo jun tikonbʼal ulew, kok chilaʼ, xoqujeʼ ri eʼutijoxelabʼ.
Kʼatekʼuriʼ, ri Judas, ri kjachow na ri areʼ, xoqujeʼ retaʼm we jun kʼolibʼal riʼ, rumal rech che kʼya taq mul chik, ri Jesus e ri eʼutijoxelabʼ kimulim kibʼ chilaʼ.
Ri Judas kukʼam kibʼe ri kohorte e ri eʼajchʼimiʼy che etaqom ubʼi kumal ri enimaʼq taq chuchqajawibʼ e ri efariseʼo. Kukʼaʼm bʼi chäj, kukʼam tzukʼbʼal qʼaqʼ, xoqujeʼ ri chʼichʼ rech chʼoʼj.
Ri Jesus che retaʼm ronojel ri kkʼulmatajik, kel uloq, kʼatekʼuriʼ kubʼij chkech: «¿Jachin kitzukuj?».
Kkibʼij chech: «Are ri Jesus ri Nasareno (Ajnasaret)». Kubʼij chkech: «In riʼ». Kʼatekʼuriʼ, ri Judas, ri kjachow na, xoqujeʼ kʼo chilaʼ kukʼ ri eʼareʼ.
Aretaq chiʼ ri Jesus kubʼij chkech: «In riʼ», ketzalij pa kaqan kʼatekʼuriʼ ketzaq cho ri ulew.
Kuta chi jumul chkech: «¿Jachin kitzukuj?». Kkibʼij chrech: «Are riʼ Jesus ri Nasareno».
Ri Jesus kubʼij: «Xbʼitaj chiwech che in. Kʼatekʼuriʼ, we kinitzukuj ri in, chiyaʼa bʼe chkech we eʼareʼ riʼ, arech keʼel bʼik»,
xa jekʼuriʼ qastzij kbʼantaj ri bʼim: «Man kʼo ta jun chkech ri xeʼaya chwech nusachom kanoq».
Kʼatekʼuriʼ ri Simon-Pedro, che rukʼam bʼi jun chʼichʼ rech chʼoʼj, kresaj e kusok ri upatanijel ri nim chuchqajaw, kʼatekʼuriʼ kuqʼat ubʼi ri rikyaqʼabʼ uxikin. Ri jun patanijel riʼ, Malkus ri ubʼiʼ.
Ri Jesus kubʼij chrech ri Luʼ (Pedro): «Cha- tzalij le chʼichʼ rech chʼoʼj pa le ukʼolibʼal. Ri jun qumubʼal amajaʼ uyaʼom ri Tatxel chwech, ¿la man kinqumuj ta na?»
Tekʼuriʼ, ri jupuq exoltato (kohorte), ri ekinimal e ri ekajchʼimiyabʼ ri eʼajjudiʼo, kkichap ri Jesus, e kkiyutu.
Nabʼe, kkikʼam ubʼi pa ri rachoch ri Anas; ri areʼ riʼ, ujiʼ ri Kaʼifas, e are nim chuchqajaw pa we jun junabʼ riʼ.
Ri Kaʼifas, are areʼ xkojow kikʼuʼx ri eʼajjudiʼo, xubʼij chkech: «Are utz che xa jun chi achi kkam pakiwiʼ konojel ri siwan tinimit».
Kʼatekʼuriʼ, kkiterneʼbʼej ubʼi ri Jesus, ri Simon-Pedro, xoqujeʼ jun chik tijoxel. We jun tijoxel riʼ, etaʼmatal uwach rumal ri nim chuchqajaw, kok ubʼi rukʼ ri Jesus pa ri uwoja rech ri nim chuchqajaw,
kʼatekʼuriʼ, ri Luʼ, kkanaj kan naqaj chrech ri uchiʼja, man kok ta ubʼik. Ri jun chik tijoxel, ri areʼ che etaʼmatal uwach rumal ri nim chuchqajaw, kel uloq e kuchʼabʼej ri ajlaqʼbʼanel uchiʼja e kkowin che rokisaxik ubʼi ri Luʼ.
Ri jun ajlaqʼbʼanel uchiʼja, kubʼij chrech ri Luʼ: «Ri at, ¿la man xoqujeʼ taj atutijoxel le jun achi leʼ?». Kubʼij ri areʼ: «Ri in man in jun ta kukʼ».
Ri eʼajpatanijel e ri eʼajchʼimiy kiwokom jun qʼaqʼ, rumal rech che sibʼalaj kʼax tew. Kekanaj kan kukʼ chilaʼ e kkimiqʼ ukoq kibʼ. Ri Luʼ, xoqujeʼ kkanaj kan kukʼ chilʼa e kumiqʼ ribʼ.
Ri nim chuchqajaw kukʼot uchiʼ ri Jesus pakiwiʼ ri eʼutijoxelabʼ e puwiʼ ri utzij, ri ukʼutunik.
Ri Jesus, kubʼij chrech: «Nimalaj paqʼij inchʼawinaq chkiwach ri winaq, ronojel mul intijoninaq pa ri Ukʼolbʼal chʼabʼal e pa ri nim rachoch ri Dyos, jawijeʼ kkimulij wi kibʼ konojel ri eʼajjudiʼo e man pa awalkil taj intzijoninaq.
¿Jas kʼu che kakʼot nuchiʼ? Are chakʼotoʼ kichiʼ ri etowinaq ri nutzij nukʼutum chkiwach; ri eʼareʼ, ketaʼm jas ri nubʼim».
Rukʼ we tzij riʼ, jun chkech ri eʼajchʼimiy ekʼo chilaʼ, kuya jun qʼabʼ chupalaj ri Jesus e kubʼij: «¿Suche jewaʼ kabʼij chech we nim chuchqajaw riʼ?».
Ri Jesus kubʼij chrech: «Wema utz xinchʼawik, chabʼij bʼaʼ chwech jachike ri man utz taj xinbʼij; kʼatekʼut, we utz xinchʼawik, suche rech kinachʼayo?».
Kʼatekʼuriʼ, ri Anas yutum kutaq ubʼi chuwach ri Nim Chuchqajaw Kaʼifas.
Kʼatekʼuriʼ, ri Simon kanajinaq chilaʼ kumiqʼ ribʼ. Kkibʼij chrech: «¿la man at jun ri at chkixoʼl ri eʼutijoxelabʼ?». Ri areʼ kubʼij, che man jun taj, jewaʼ kubʼij: «Jayiʼ, ma in jun ta ri in kukʼ».
Jun chkech ri upatanijel ri nim chuchqajaw, jun rachalal ri jun che xqʼat ubʼi uxikin rumal ri Luʼ, kubʼij: «¿La man xatinwil ta rukʼ pa ri tikonbʼal ulew?».
Ri Luʼ kubʼij chi jumul che man jun ta kukʼ, kʼatekʼuriʼ, chi pa we uchanim riʼ koqʼ ri amaʼ ekʼ.
Kʼatekʼuriʼ, chi pa ri rachoch ri Kaʼifas, kkʼam ubʼik ri Jesus chi pa ukʼolbʼal qʼatoj- tzij kech ri eʼajromano (Pretoriʼo). Nimalaj aqʼabʼil aretaq chiʼ weriʼ. Ri eʼareʼ man keʼok ta ubʼi pa ri Pretoriʼo, arech man kki- tzʼilobʼisaj ta kibʼ e xa jeriʼ kuyaʼo kkitij ri Qʼaxebʼal (Paskuʼa).
Kʼatekʼuriʼ, ri Pilato kel uloq, kpetik jawijeʼ ekʼo wiʼ ri eʼareʼ e kubʼij: «¿Jas qʼatbʼaltzij ikʼamom uloq puwiʼ we achi riʼ?».
Ri eʼareʼ kkibʼij chrech: «Weta ri areʼ man jun ajbʼanal kʼax taj, ri uj ma xqakʼam ta uloq waʼ chawech».
Ri Pilato kubʼij chkech: «Chikʼamaʼ ubʼi ri ix, kʼatekʼuriʼ chibʼanaʼ qʼatojtzij puwiʼ jeʼ jas ktaqan ri ipixabʼ ri ix». Ri eʼajjudiʼo, kkibʼij chrech: «Ri uj man yaʼtal ta chqech che kqakamisaj jun winaq»,
xa jekʼuriʼ qastzij kbʼantaj ri utzij xubʼij ri Jesus, aretaq chiʼ xuya ubʼixik jas uwach kamikal kuriq na.
Xa jekʼuriʼ, ri Pilato, xok chi ubʼi jumul pa ri Pretoriʼo; kusikʼij ri Jesus e kubʼij chrech: «¿La at, atkajawinel ri eʼajjudiʼo?».
Ri Jesus kubʼij: «¿La kabʼij weriʼ pa awech wi ri at on enikʼaj chik kibʼim weriʼ chawech panuwiʼ ri in?».
Ri Pilato kubʼij: «¿La in ajjudiʼo ri in? Ri eʼatinimit e ri enimaʼq taq chuchqajawibʼ xatkijach pa nuqʼabʼ in. ¿Jas xabʼano?».
Ri Jesus kubʼij: «Ri wajawibʼal man kʼo ta pa we jun uwachulew riʼ. Ri wajawibʼal, weta kʼo pa we jun uwachulew riʼ, xechʼoʼjin ta bʼaʼ riʼ ri enuwinaq arech man kinjach ta pa kiqʼabʼ ri eʼajjudiʼo. Kʼatekʼut ri wajawibʼal man kʼo ta waral».
Kʼatekʼuriʼ, ri Pilato kubʼij chrech: «¿At Ajawinel bʼaʼ ri at?». Ri Jesus kubʼij: «Jeʼ, jeriʼ jacha kabʼij ri at; ri in, in ajawinel. Are rumal waʼ xinalaxik e rumal waʼ xinulpe chuwachulew, arech kinulkʼutu ri saqalaj tzij. Ri jun che xel uloq chi rukʼ ri saqalaj tzij, kutatbʼej we nuchʼabʼal».
Ri Pilato kubʼij chrech: «¿Jas ri saqalaj tzij?». Aretaq chiʼ xbʼitaj we tzij riʼ, kel chi ubʼi jumul chkiwach ri eʼajjudiʼo, kʼatekʼuriʼ kubʼij chkech: «Ri in, man kʼo ta jun jas uwach kinriqo che taqal qʼatojtzij puwiʼ ri areʼ.
Kʼatekʼut, ri ix naqʼatal chiwech che kintzaqopij ubʼi jun winaq pa ri Qʼaxebʼal (Paskuʼa). ¿La kiwaj kʼut che kintzaqopij ubʼi ri kajawinel ri Eʼajjudiʼo?».
Kʼatekʼuriʼ, kkiraqaqej chi jumul kichiʼ e kkibʼij: «¡Man are ta katzaqopij ri areʼ, are chatzaqopij ri Bʼarrabʼas!». Ri Bʼarrabʼas jun winaq ajbʼanal kʼax.

19

Kʼatekʼuriʼ, ri Pilato, kukʼam ubʼi ri Jesus e ktaqanik arech kchʼay chech asyar.
Ri exoltato kkibʼan jun ketakik rukʼ kʼix, kkikoj cho ri ujolom; kʼatekʼuriʼ kkikoj jun kyaqlaj atzʼyaq chrech;
keqibʼ ukoq rukʼ e kkibʼij chrech: «Utz awach at ajawinel kech ri eʼajjudiʼo!». Kʼatekʼuriʼ kkichʼay chupalaj.
Kel chi uloq jumul ri Pilato, kʼatekʼuriʼ kubʼij chkech: «Chiwilampeʼ, kinkʼam uloq ri areʼ chiwech, arech kiwetaʼmaj che man kinriq ta jun jas uwach che taqal qʼatojtzij puwiʼ ri areʼ».
Xa jeriʼ kʼut, ri Jesus kel uloq, rukʼ ri jun ketakik kʼix cho ri ujolom e ri jun kyaqlaj atzʼyaq. Kʼatekʼuriʼ ri Pilato kubʼij chkech: «¡Chiwilampeʼ, kʼo we jun winaq riʼ!».
Aretaq chiʼ ri enimaʼq taq chuchqajawibʼ e ri eʼajchʼimiyabʼ kkil ri areʼ, kkiraqaqej kichiʼ, kkibʼij: «¡Charipbʼaʼ cho ri ripbʼal! ¡Charipbʼaʼ cho ri ripbʼal!». Ri Pilato kubʼij chkech: «Chikʼamaʼ ubʼi ri ix, kʼatekʼuriʼ chiripbʼaʼ cho ri ripbʼal; rumal rech che ri in, man kʼo ta jun jas uwach kinriq rukʼ che taqal qʼatojtzij puwiʼ ri areʼ».
Ri eʼajjudiʼo kkibʼij chrech: «Ri uj kʼo jun qapixabʼ, kʼatekʼuriʼ, kubʼij we qapixabʼ riʼ, rajawaxik che kkamik rumal kukoj ribʼ Ukʼojol ri Dyos».
Aretaq chiʼ ri Pilato kuta we tzij riʼ, sibʼalaj kuxibʼij chi na ribʼ.
Kok chi jumul pa ri Pretoriʼo, kʼatekʼuriʼ, kubʼij chrech ri Jesus: «¿Jawijeʼ katel wi ri at?». Kʼatekʼuriʼ, ri Jesus man kʼo ta jun tzij kubʼij.
Kʼatekʼuriʼ, ri Pilato kubʼij chrech: «¿La man kinachʼabʼej ta ri in? ¿La man awetaʼm taj che ri in kʼo kowinem pa nuqʼabʼ arech katintzaqopij ubʼik on katinripbʼaʼ cho ri ripbʼal?».
Ri Jesus kubʼij chrech: «Ri at man kʼo ta akowinem laʼ panuwiʼ, weta mata yaʼom chawech kʼa chikaj uloq; rumal kʼu waʼ weriʼ, ri jun che xinjachow chawech, are kʼo chi na sibʼalaj umak chawach».
Kʼatekʼuriʼ, ri Pilato kraj kutzaqopij bʼi ri areʼ. Kʼatekʼut ri eʼajjudiʼo kkiraqaqej kichiʼ, kkibʼij: «We katzaqopij ubʼi ri areʼ, ri at man at rajchʼabʼen ta ri Sesar; ri jun che kurokisaj ribʼ ajawinel kkʼuleʼlan chrech ri Sesar».
Aretaq chiʼ ri Pilato kuta we jetaq tzij riʼ, kresaj uloq ri Jesus, kʼatekʼuriʼ, kutʼuybʼaʼ ribʼ cho ri qʼatbʼaltzij pa jun kʼolibʼal che kbʼix Tzʼaqom Abʼaj chrech; e pa ri chʼabʼal hebʼreʼo Gabʼbʼata.
Are ri jun qʼij rech Ksukʼumax ri Qaxebʼal (Paskuʼa); pa taq ri uwaq kajbʼal. Kubʼij ri Pilato chkech ri Eʼajjudiʼo: «Chiwilampeʼ le iwajawinel leʼ».
Ri eʼareʼ kkiraqaqej kichiʼ: «¡Chakamisaj! ¡Chakamisaj! ¡Charipbʼaʼ cho ri ripbʼal!». Ri Pilato kubʼij chkech: «¿Che kinripbʼaʼ ri iwajawinel?». Ri enimaʼq taq chuchqajawibʼ kkibʼij: «¡Ri uj, man kʼo ta chi jun qajawinel chuwach ri Sesar!».
(a) Kʼatekʼuriʼ kujach ubʼi ri areʼ chkech arech kkiripbʼaʼ cho ri ripbʼal. (16b)Kʼatekʼuriʼ, kkʼam ubʼi ri Jesus.
E ri areʼ kel ubʼi rukʼ ri uripbʼal, kusukʼ ubʼi pa ri jun ukʼolibʼal ubʼiʼ Jolomaj –pa ri chʼabʼal hebʼreʼo kbʼix Golgota chrech–
kʼatekʼuriʼ, chilaʼ kkiripbʼax wi, xoqujeʼ keripbʼax rukʼ ekebʼ winaq chik, ri Jesus panikʼaj kkanaj wi e ri eʼareʼ pa taq ri utzal.
Ri Pilato, xoqujeʼ kubʼan jun tzʼibʼanik e ktaqanik arech kokisax puwiʼ ri ripbʼal. Ri tzʼibʼanik jewaʼ kubʼij: «Jesus, ri ajnasareno, ri kajawinel ri eʼajjudiʼo».
We tzʼibʼatalik riʼ, sibʼalaj eʼajjudiʼo kkisikʼij uwach, rumal rech che ri jun kʼolibʼal jawijeʼ xripbʼax wi ri Jesus, naqaj kʼo wi chrech ri tinamit, xoqujeʼ tzʼibʼatalik pa chʼabʼal hebʼreʼo, pa chʼabʼal latino e pa chʼabʼal griʼego.
Ri enimaʼq taq chuchqajawibʼ kech ri eʼajjudiʼo kkibʼij chrech ri Pilato: «Matzʼibʼaj: “Ri kajawinel ri eʼajjudiʼo”, xane are chatzʼibʼaj: “We jun achi riʼ ubʼim: Ri in in kajawinel ri eʼajjudiʼo”».
Ri Pilato kubʼij: «Ri xtzʼibʼataj wumal, xtzʼibʼataj laʼ».
Aretaq chiʼ xripbʼataj ri Jesus kumal ri exoltato, kkechbʼej ri taq ratzʼyaq, kkibʼan kijebʼ chrech chkiwach, jujun taq kech ri xkibʼan kijebʼ chrech e xaq xuwi chi kanoq ri jun uqʼuʼ che kbʼe chrij. We jun uqʼuʼ kbʼe chrij riʼ, man kʼo ta utʼisbʼalil, chi xa jun ukemik chi ajsik e kopan ikim;
rumal kʼu waʼ kkibʼij chbʼil taq kibʼ: «Waʼ maqabʼitʼoʼ, xane chqetzʼabʼej uchʼakik arech kqilo jachin kriqowik»: arech qastzij kbʼantajik ri tzʼibʼatalik: Xkijach bʼi ri nuqʼuʼ chkiwach xketzʼabʼej uchʼakik ri nuqʼuʼ che kbʼe chrij ri watzʼyaq. Are waʼ ri xkibʼan ri exoltato.
Chuxeʼ ukoq ri ripbʼal rech ri Jesus, ekʼo ukoq ri unan e ri rachalal ri unan, ri Mariʼy rixoqil ri Kleʼofas e ri Mariʼy ri Ajmagdala.
Ri Jesus kril ri unan e chuxkut kril ri jun utijoxel che kuloqʼoqʼej, kubʼij chrech ri unan: «ixoq, kʼo le awal leʼ».
Kʼatekʼuriʼ, kubʼij chrech ri jun tijoxel: «Kʼo le anan leʼ». Kʼatekʼuriʼ chi pa we kajbʼal riʼ, ri jun tijoxel riʼ kukʼulaj ri areʼ pa ri rachoch.
Kʼatekʼuriʼ, aretaq chiʼ ri Jesus retaʼm chik che ronojel xkʼis ubʼanik, arech qastzij kbʼantaj ri tzʼibʼatalik, ri areʼ kubʼij: «Kchaqij nuchiʼ».
Chilaʼ riʼ, kʼo jun kʼolbʼal, nojinaq chrech vinagre. Kokisax chutzaʼm jun uqʼabʼ kʼasis, jun woʼs che kmuʼmatik pa vinagre, kʼatekʼuriʼ, kkiqibʼisaj ukoq chuchiʼ.
Aretaq chiʼ xtijtaj ri vinagre rumal, ri Jesus kubʼij: «Ronojel xbʼantajik», kʼatekʼuriʼ kuqasaj ri ujolom e xujach ri ruxlabʼal.
Xa rumal rech che are uqʼij ri Sukʼumanik, arech man kkanaj ta kan ri kibʼaqilal ri winaq cho taq ri ripbʼal pa ri Sabʼado –rumal rech che we jun Sabʼado riʼ, jun nimalaj qʼij– ri eʼajjudiʼo kkita chrech ri Pilato che kqʼajisax ri kaqan, kʼatekʼuriʼ keʼesax ubʼi chilaʼ.
Kepe ri exoltato, kʼatekʼuriʼ, kkiqʼajisaj ri raqan ri nabʼe, xoqujeʼ ri raqan ri jun chik che xkiripabʼa rukʼ.
Keʼopan rukʼ ri Jesus, kʼatekʼuriʼ aretaq chiʼ kkilo, che ri areʼ kaminaq chik, man kkiqʼajisaj ta ri raqan,
xane jun chkech ri exoltato, rukʼ jun rabʼarik nimalaj chʼichʼ kuwor chutzaltmal ukʼuʼx, kʼatekʼuriʼ, chi chanim kel uloq ukikʼel rachiʼl joron.
Ri jun che xilow weriʼ kuya ri utzij puwiʼ weriʼ –e qastzij ri kubʼij, e ri areʼ retaʼm che qastzij ri kubʼij– arech, xoqujeʼ ri ix kixkojon chrech weriʼ.
Ronojel weriʼ xkʼulmatajik arech qastzij kbʼantajik ri tzʼibʼatalik: Man kʼo ta jun ubʼaq kqʼajisax na riʼ.
Xoqujeʼ pa jun tzʼibʼatalik kubʼij: Kekaʼy na riʼ chrech ri jun che xkichoto.
Aretaq chiʼ okʼowinaq chi weriʼ, ri xep Ajarimateʼa, che jun utijoxel ri Jesus, kneʼbʼaʼ pa awalkil, rumal che kuxibʼij ribʼ chkech ri eʼajjudiʼo, kuta chrech ri Pilato arech kuya bʼe chrech kukʼam bʼi ri ubʼaqil ri Jesus. Ri Pilato kuyaʼ bʼe chrech. Kepe na kʼut e kkikʼam bʼi ri ubʼaqil.
Ri Nikodemo –ri areʼ che xpe kanoq chaqʼabʼ rukʼ ri Jesus– xoqujeʼ ri areʼ kpetik, uxolom uloq okʼal pajbʼal mirra rukʼ jun kʼokʼlaj uwaʼlcheʼ.
Kʼatekʼuriʼ, kkibʼotzʼ ri ubʼaqil ri Jesus pa taq atzʼyaq rukʼ ri kʼokʼlaj taq kunabʼal jeriʼ jacha rawasaxik kkibʼan ri eʼajjudiʼo che umuqik jun winaq.
Pa ri kʼolibʼal jawijeʼ xripabʼax wi ri areʼ kʼo jun tikoʼnbʼal ulew e pa we jun tikoʼnbʼal ulew riʼ kʼo jun kʼakʼ ujul kaminaq jawijeʼ man kʼo ta jun kaminaq muqum.
Rumal che are uqʼij ri Sukʼumanik kukʼ ri eʼajjudiʼo, kʼatekʼuriʼ, naqaj kʼo wi ri jul riʼ, chilaʼ kkimuq wi ri Jesus.

20

Pa ri nabʼe qʼij rech ri xmano, ri Mariʼy Ajmagdala, aretaq chiʼ kpakak chi uloq uxeʼ kaj, majaʼ neʼ ksaqar uwachulew, aninaq kbʼe pa ri jul, kʼatekʼuriʼ, krilo che esam chi ubʼi ri jun abʼaj.
Chi chanim kxakʼinik kbʼek, kʼatekʼuriʼ, kuriqaʼ ri Simon Pedro e ri jun chik tijoxel che xuloqʼoqʼej ri Jesus e kubʼij chkech: «Xesax ubʼi ri Ajawxel pa ri jul e man qetaʼm taj jawijeʼ xya wi».
Kel ubʼi ri Luʼ e xoqujeʼ ri jun tijoxel chik e kkisukʼ ubʼi pa ri jul.
Junam kkitij anim chi ekebʼ. Kʼatekʼut, ri jun tijoxel chik kutij chi na sibʼalaj anim chuwach ri Luʼ, e nabʼe kopan pa ri jul.
Kulukbʼaʼ ukoq ribʼ, kʼatekʼuriʼ, kril ri bʼotzʼibʼal taq atzʼyaq cho ri ulew; kʼatekʼut man kok ta ubʼik.
Xoqujeʼ kopan ri Simon-Pedro, che teren ubʼi chrij; kok pa ri jul, kril ri bʼotzʼibʼal taq atzʼyaq cho ri ulew,
xoqujeʼ ri chʼuqubʼal ujolom che man kʼo ta rukʼ ri taq bʼotzʼibʼal atzʼyaq, xane bʼaqʼatim kan utukel pa jun kʼolibʼal chi apanoq.
Kʼatekʼuriʼ, xoqujeʼ kok chi ubʼi ri jun chik tijoxel, ri jun che xopan nabʼe pa ri jul. Kril weriʼ e kkojonik.
Xa ne majaʼ uchʼobʼom chiʼ, che jacha kubʼij pa ri tzʼibʼatalik, che ri Jesus rajawaxik kkʼastaj uwach xas chkixoʼl ri ekaminaqibʼ.
Ri etijoxel riʼ, ketzalij neʼ cho kachoch.
Ri Mariʼy man okinaq ta ubʼik, kʼo ukoq naqaj chrech ri jul, sibʼalaj tajin koqʼik. Kʼatekʼuriʼ, aretaq chiʼ tajin koqʼik, kulukbʼaʼ ukoq ribʼ chuchiʼ ri jul,
kʼatekʼuriʼ, keril ekebʼ anjel, rukʼ saqlaj taq ka- tzʼyaq, etʼuyulik jawijeʼ xmuq wi ri ubʼaqil ri Jesus, jun kʼo uloq jawiʼ xbʼe wi ri ujolom e ri jun chik pa raqan uloq.
Ri eʼareʼ kkibʼij chrech: Ixoq, ¿jasche katoqʼik?». Ri areʼ kubʼij chkech: «Kinoqʼik rumal rech che xkʼam ubʼi ri Wajawxel, e man wetaʼm taj jawijeʼ xya wi».
Aretaq chiʼ kbʼitaj weriʼ rumal, kusutij ribʼ, kʼatekʼuriʼ, krilo che takʼal ukoq ri Jesus, kʼatekʼut, ri areʼ man retaʼm taj we are ri Jesus.
Ri Jesus kubʼij chrech: «Ixoq, ¿jasche katoqʼik? ¿Jachin katzukuj?». Ri areʼ chi kuchomaj na kʼut che are ri ajchak pa ri tikonbʼal riʼ, kubʼij chech: «Ajaw, we at xatkʼamow ubʼik, chabʼij bʼaʼ chwech jawijeʼ xayaʼaʼ wi, kʼatekʼuriʼ, kinkʼam bʼi ri in».
Ri Jesus kubʼij chrech: «Mariʼy». Ri areʼ kusutij ribʼ e kubʼij chrech pa chʼabʼal hebʼreʼo: «¡Rabʼbʼuni!». Weriʼ kubʼij: «Ajtij».
Ri Jesus kubʼij chrech: «Minachapo, xane majaʼ kinpaqiʼ rukʼ ri Tatxel. Kʼatekʼut are jat kukʼ ri ewachalal e jabʼij chkech: Kinpaqiʼ rukʼ ri Nutat che Itat ri ix, kinpaqiʼ rukʼ ri Nudyos che Idyos ri ix».
Ri Mariʼy Ajmagdala kbʼek e kuʼbʼij chkech ri etijoxelabʼ «xinwil ri Ajawxel», e ri Areʼ xubʼij we tzij chwech riʼ.
Pa xqʼeʼqal chrech we jun qʼij riʼ, ri nabʼe qʼij chech we xmano riʼ, tzʼapitalik taq ri uchiʼja jawijeʼ ekʼo wi ri etijoxelabʼ, rumal che kixibʼim kibʼ chkech ri eʼajjudiʼo; kpe ri Jesus e ktakʼiʼ panikʼaj chkech e kubʼij: «Nimalaj utzil iwukʼ ri ix!».
Aretaq chiʼ xbʼitaj weriʼ, kukʼut ri uqʼabʼ e ri utzaltmal ukʼuʼx chkiwach. Ri etijoxelabʼ, sibʼalaj kekiʼkotik aretaq chiʼ kkil uwach ri Ajawxel.
Kʼatekʼuriʼ, kubʼij chi jumul chkech: «Nimalaj utzil iwukʼ ri ix! Jeʼ jas nutaqik uloq xubʼan ri Tatxel, xoqujeʼ ri in kixintaq ubʼik».
Aretaq chiʼ xbʼitaj weriʼ, keʼuxutʼuj pakiwiʼ, tekʼuriʼ kubʼij chkech: Chikʼamaʼ bʼaʼ ri Tyoxlaj Uxlabʼxel.
Ejachintaq kisach na ri jetaq kimak, ksachtaj na riʼ chkech; ejachintaq kiqʼatej na ri kimak kqʼattaj na kan riʼ chkech».
Kʼatekʼuriʼ, ri Max che jun chkixoʼl ri ekabʼlajuj, ri kbʼix Yoʼx (Didyme) chrech, man kʼo ta kukʼ aretaq chiʼ xpe ri Jesus.
Ri enikʼaj etijoxelabʼ chik, kkibʼij chrech: «¡Ri uj xilitaj ri Ajawxel qumal!». Kʼatekʼut, ri areʼ kubʼij chkech: «Ri in we man kinwil ri ukʼolbʼal ri klawux pa ri uqʼabʼ e pa ri raqan e we man kinnim we nuqʼabʼ pa ri utzaltmal ukʼuʼx, man kinkojon ta chrech weriʼ!».
Chi kʼa uqbʼix chi apanoq, ekʼo chi jumul ri etijoxelabʼ pa ja, kʼatekʼuriʼ, kʼo ri Max kukʼ. Ri Jesus kopan panikʼyaj chkech aretaq chiʼ tzʼapitalik ri uchiʼja, kʼatekʼuriʼ kubʼij: «¡Nimalaj utzil iwukʼ ri ix!».
Kʼatekʼuriʼ, kubʼij chrech ri Max: «Chakʼamaʼ uloq le aqʼabʼ waral riʼ: chawilaʼ le nuqʼabʼ; chakʼamaʼ uloq le aqʼabʼ e chanimaʼ pa le utzaltmal nukʼuʼx, kʼatekʼuriʼ mabʼano che ma atkojonel taj, xane atkojonel chabʼanaʼ».
Ri Max kubʼij chrech: «¡Wajawxel e Nudyos!».
Ri Jesus kubʼij chrech: «Ri at, rumal rech che xawil weriʼ, xatkojonik, sibʼalaj utz kech riʼ ri jachintaq man kkil ta weriʼ, kʼatekʼuriʼ kekojonik».
Ri Jesus, kʼilaj taq kʼutbʼal xubʼan chi chuwach kiwoqʼoch ri eʼutijoxelabʼ, che man tzʼibʼatal ta pa we wuj riʼ.
Weriʼ xtzʼibʼaxik, arech ri ix kixkojonik che ri Jesus are ri Kristo, ri Ukʼojol ri Dyos, e aretaq chiʼ kixkojonik, kkʼojiʼ ikʼaslemal pa ri ubʼiʼ ri areʼ.

21

Okʼowinaq chi weriʼ, kʼatekʼuriʼ ri Jesus kukʼut chiʼ jumul ribʼ chkiwach ri etijoxelabʼ chuchiʼ ri polow Tibʼeriʼades. Jewaʼ ukʼutik ribʼ kubʼano.
Ri Simon-Pedro, ri Max kbʼix Yoʼx (Didyme) chrech, ri Natanaʼel ri Ajkana rech ri Galileʼa, ri eʼukʼojol ri Sebʼedeʼo, xoqujeʼ ri ekebʼ eʼutijoxelabʼ chik, junam ekʼolik.
Ri Simon-Pedro kubʼij chkech: «Ri in, kinbʼeʼinchapaʼ na kar». Ri eʼareʼ kkibʼij chrech: «Xoqujeʼ ri uj kujbʼe awukʼ». Keʼaqʼan pa ri jukubʼ, kʼatekʼuriʼ, man kʼo ta jun kar kkichapo pa we jun aqʼabʼ riʼ.
Aretaq chiʼ ksaqarik, ri Jesus kʼo chuchiʼ ri polow; kʼatekʼut, ri etijoxelabʼ man ketaʼm taj che we are ri Jesus,
ri Jesus kubʼij chkech: «Alabʼom, ¿la man kʼo ta wa iwukʼ arech ktijowik?». Kkibʼij chrech: «¡Ma kʼo taj!».
Kubʼij chkech: «Chikʼyaqaʼ le ikʼat pa le rikyaqʼabʼ le jukubʼ, kʼatekʼuriʼ keriq na laʼ chilaʼ». Kkikʼyaqo, kʼatekʼuriʼ ma kekowin ta chik chech ujikʼik, rumal rech che sibʼalaj kar xkiriqo.
Kʼatekʼuriʼ, ri tijoxel che sibʼalaj xloqʼoqʼexik rumal ri Jesus, kubʼij chrech ri Luʼ: «¡Are ri Ajawxel!». Rukʼ we tzij riʼ: «¡Are ri Ajawxel!». Ri Simon-Pedro kukoj ratzʼyaq –rumal rech che chʼanalik ubʼanom– kʼatekʼuriʼ, kukʼyaq ubʼi ribʼ pa ri jaʼ.
Ri enikʼaj etijoxelabʼ chik, che man naj taj ekʼo wi chrech ri ulew, xane jeʼ jas lajujkʼal xkʼabʼ (codos) ekʼo wi, kepe uloq pa ri jukubʼ, kkichararej uloq jun kʼat kar.
Aretaq chiʼ keqaj pa rilew, kkil jun qʼaqʼ kuchum chilaʼ, kʼatekʼuriʼ saʼom jun kar e jun kaxlanwa chuwach.
Ri Jesus kubʼij chkech: «Chikʼamaʼ uloq nikʼaj kar che kʼateriʼ xichapo».
Ri Simon Pedro kaqʼan pa ri jukubʼ, kʼatekʼuriʼ, kuchararej uloq ri kʼat cho ri ulew che nojinaq che chomalaj taq kar: wuqlajuj kʼal oxlajuj; kʼatekʼuriʼ, kneʼbʼaʼ rukʼ we kar riʼ, ri kʼat man xtʼubʼun taj.
Ri Jesus kubʼij chkech: «Chisaʼj, jiʼtijaʼ iwa». Man kʼo ta jun chkech ri etijoxelabʼ kukochʼo kuta chrech: «¿At jachin ri at?», ketaʼm che are ri Ajawxel.
Kʼatekʼuriʼ, ri Jesus kukʼam ukoq ri kaxlanwa e kuya chkech; xoqujeʼ jeriʼ kubʼan chrech ri kar.
Are waʼ ri urox mul chik che ri Jesus kukʼut ribʼ chkiwach ri etijoxelabʼ, aretaq chiʼ kʼastajinaq chi uwach chkixoʼl ri ekaminaqibʼ.
Aretaq chiʼ xkiwaʼlej, ri Jesus kubʼij chrech ri Simon-Pedro: «Simon, ukʼojol ri Xwan, ¿la are sibʼalaj kinaloqʼoqʼej chkiwach we eʼareʼ riʼ?». Kubʼij ri areʼ chrech: «Jeʼ», Ajawxel, ri at awetaʼm che ri in katinloqʼoqʼej». Ri Jesus kubʼij chrech: «Cheʼayuqʼuj bʼaʼ ri nuchij».
Pa ukamul kubʼij chi jumul chrech: «Simon, ukʼojol ri Xwan, ¿la kinaloqʼoqʼej?». —«Jeʼ, Ajawxel –kacha chrech– ri at awetaʼm che ri in katinloqʼoqʼej». Ri Jesus kubʼij chrech: «Cheʼayuqʼuj bʼaʼ ri nuchij».
Pa uroxmul kubʼij chi jumul chrech: —«Simon ukʼojol ri Xwan, ¿la kinaloqʼoqʼej?». Ri Luʼ kqʼoxow chrech rumal rech che uroxmul xuta chrech: «¿La kinaloqʼoqʼej?», kʼatekʼuriʼ kubʼij chrech: «Ajawxel, ri at awetaʼm ronojel jas uwach, ri at awetaʼm che in katinloqʼoqʼej». Ri Jesus kubʼij chrech: «Cheʼayuqʼuj bʼaʼ ri enuchij.
Qastzij, qastzij, kinbʼij chawech, aretaq chiʼ ri at, at kʼojol ala na chi at xatximow ri aximbʼal kʼatekʼuriʼ katbʼek jawijeʼ kawaj katbʼe wi; kʼatekʼut, aretaq chiʼ at riʼj winaq chik kalik na riʼ le aqʼabʼ, kʼatekʼuriʼ, jun chi riʼ kuxim na riʼ ri aximbʼal e katukʼam na ubʼi riʼ jawijeʼ man kawaj ta ri at».
Rukʼ we tzij riʼ, ktzijon puwiʼ ri uwach kamikal kuriqaʼ na ri Pedro che rukʼ kuqʼijilaj na uwach ri Dyos. Aretaq chiʼ xbʼitaj weriʼ kubʼij chrech: «Chinaterneʼbʼej ubʼik!».
Ri Pedro kkaʼy uloq chrij, kʼatekʼuriʼ krilo che eterneʼm ubʼi rumal ri jun tijoxel che xloqʼoqʼexik rumal ri Jesus, xoqujeʼ che xtzaliʼ cho uwach ukʼuʼx e xubʼij chrech: «Ajawxel, ¿jachin ri katjachow na?».
Aretaq chiʼ kril ri Pedro, kubʼij chrech ri Jesus: «Ajawxel, ¿e we jun riʼ?».
Ri Jesus kubʼij chrech: «Ri in, we are kinwaj che kkanaj kanoq kʼateʼ na aretaq chiʼ kinpe ri in, ¿jas awech at chrech? Ri at, chinaterneʼbʼej».
Kʼatekʼuriʼ, xbʼe utzijoxik chkixoʼl ri eʼachalaxik che we jun tijoxel riʼ, man kkam taj. Kʼatekʼuriʼ, ri Jesus man xubʼij ta chrech ri Pedro: «Man kkam ta ri areʼ», xane xubʼij chrech: «Ri in, we are kinwaj che kkanaj kanoq kʼateʼ na aretaq chiʼ kinpe ri in».
Are waʼ we tijoxel riʼ che kuya ubʼixik we jastaq riʼ, e are tzʼibʼaninaq weriʼ e ri uj qetaʼm che qastzij ri kuyaʼ ubʼixik riʼ.
Xoqujeʼ, kʼo sibʼalaj jastaq na xubʼan ri Jesus. We ta jun kutzʼibʼaj chjujunal ronojel weriʼ, ri in kinchomaj che ronojel le uwachulew man kutzaqaʼ ta laʼ chrech ukʼolik ronojel ri wuj ktzʼibʼaxik.

License
CC-0
Link to license

Citation Suggestion for this Edition
TextGrid Repository (2025). John the Evangelist. John (K'iche'). Multilingual Parallel Bible Corpus. https://hdl.handle.net/21.11113/0000-0016-A0D4-3