1

Jeriʼ nakʼut, ejujun taq winaq, kitzʼ- ibʼam chik ri ucholajil ri jastaq che xkʼulmatajik chqaxoʼl,
jeʼ jas xkibʼij chqech, ri xkimajij rilik e ri xkipatanij ri tzij.
Xoqujeʼ ri in, xinwetaʼmaj waʼ ronojel we jastaq riʼ, xinwaj xintzʼibʼaj weriʼ chawech, loqʼalaj Teʼofilo,
arech kawetaʼmaj ri ukowil we kʼutbʼal riʼ che xakʼam ri at.
Pa taq ri uqʼijil ri Herodes, rajawinel ri Juda, kʼo jun chuchqajaw che ubʼiʼ Sakariʼas rech ri ukomon ri Abʼiʼas, e ri rixoqil ri areʼ umiʼal kan ri Aʼaron, ubʼiʼ Xper.
Ekebʼ eʼareʼ riʼ, esukʼ chuwach ri Dyos. Kkinimaj ronojel ri utaqanik e ri upixabʼ ri Ajawxel 7.
Ri eʼareʼ man kʼo ta kalkʼuwaʼl, rumal che menchoʼr ri Xper, xoqujeʼ chi ekebʼ eriʼj taq winaq chik.
Aretaq chiʼ ri areʼ kʼo chrech ri uchuchqajawinik chuwach ri Dyos kukʼ ri ukomon,
xchaʼik arech kok ubʼi che uporoxik ri kʼokʼ qʼol pa ri Nim Rachoch ri Ajawxel.
Konojel ri siwantinimit tajin kkibʼan chʼabʼal cho ri tyox apanoq, xas pa ri kajbʼal rech okojik ri kʼokʼ qʼol.
Kukʼut ribʼ ri anjel rech ri Ajawxel chuwach ri areʼ, takʼal pa rikʼyaqʼabʼ ri porobʼal kʼokʼ qʼol.
Ri Sakariʼas ma kuchʼobʼ ta waʼ we jastaq riʼ e kuxibʼij ribʼ.
Kʼatekʼuriʼ, ri anjel kubʼij chrech: «Maxibʼij awibʼ Sakariʼas. Ri ataʼnik xtatajik, ri awixoqil Xper kraʼlkʼuwaʼlaj na jun akʼojol. Ri areʼ, Xwan ri ubʼiʼ kakojo.
Jun nimalaj kiʼkotemal riʼ chawech ri at xoqujeʼ ekʼi riʼ kekiʼkot na aretaq chiʼ kaʼlaxik.
Ri areʼ nim uqʼijil riʼ chuwach ri Ajawxel, man kutij ta riʼ ri amajaʼ e ri tzam. Ri tyoxlaj uxlabʼxel kunojisaj riʼ ri areʼ chi chusantil uloq.
Kujalkʼatij na riʼ ri kikʼaslemal ri sibʼalaj eralkʼuwaʼl ri Israʼel chuwach ri Ajawxel, ri Kidyos.
E kbʼe na riʼ, chuwach ri areʼ rukʼ ri ruxlabʼal e ri uchuqʼabʼ ri Eliʼas. Kubʼan na che ktzalej uloq ri kanimaʼ ri enan tat chkech ri eʼalkʼuwaʼlxelabʼ, xoqujeʼ ri eʼitzel taq winaq, ri ekutz taq winaq, ketzalij na riʼ pa ri kinoʼjibʼal ri esukʼ taq winaq arech kusukʼabʼaʼ jun tinimit chrech ri Ajawxel».
Kubʼij ri Sakariʼas chrech ri anjel: «¿Su ri kinwil na, arech kinchʼobʼ weriʼ? Ri in, in riʼj winaq chik, xoqujeʼ ri wixoqil».
Ri anjel kubʼij chrech: «In ri in Gabʼriʼel, ri in takʼal chuwach ri Dyos e ri areʼ inutaqom uloq ri in arech kulinbʼij chawech we utzalaj tzij riʼ.
E ri at, at mem katkanaj kanoq riʼ chi kʼateʼ na ri qʼij che kpe na weriʼ, rumal rech che man kakoj ta ri nutzij che qastzij kbʼantaj na pa ri uqʼij».
Ri winaq tajin keyeʼm ri Sakariʼas, ksach kikʼuʼx che ri areʼ kbʼeytaj pa ri Nim Rachoch ri Dyos.
Aretaq chiʼ kel uloq, man kkowin taj kchʼaw chkiwach. Kkichʼobʼo che ri areʼ xril jun mayibʼal pa ri Nim Rachoch ri Dyos. Kubʼan memal e ri areʼ xas mem xkanajik.
Aretaq chiʼ kukʼis ri upatanajik che chuchqajawinik, ktzalej pa ri rachoch.
Chanim ri rixoqil, Xper, iwabʼ chichuʼ chik e man kukʼut ta chi ribʼ jobʼ ikʼ.
Kubʼij: «Are waʼ ri xubʼan ri utoqʼobʼ ri Ajawxel chwech ri in, aretaq xraj xuchup ri nukʼixbʼal chkiwach ri winaq!».
Pa ri waqibʼ ikʼ, ri Dyos kutaq ri anjel Gabʼriʼel pa jun utinamit ri Galileʼa, ubʼiʼ Nasaret
rukʼ jun qʼapoj ali che yuqul chi utzij rukʼ ri Jose rech ri uwinaq ri David e Mariʼy ubʼiʼ ri qʼapoj ali.
Kok ubʼik e kubʼij chrech: «Chatkiʼkot bʼaʼ, ri at katunojisaj ri utoqʼobʼ, ri Ajawxel kʼo awukʼ».
Rukʼ we tzij riʼ kuxibʼij ribʼ, kuchomaj: «¿Suche we jun rutzil nuwach riʼ?».
Kubʼij ri angel chrech: «Maxibʼij awibʼ, Mariʼy, ariqom ri utoqʼobʼ ri Dyos.
Xaqbʼiʼ waʼ ri at atyawabʼ ali chik e kawalkʼuwaʼlaj na jun awal; Jesus ri ubʼiʼ kakojo.
Ri areʼ nimalaj uqʼijil riʼ, ri ubʼiʼ kokisaxik, Ukʼojol ri Nimalaj Ubʼantajik. Ri Ajawxel kuya na chrech ri areʼ ri nim utem ri David, che nimalaj ojer utat.
Ri areʼ kajawinik pa kiwiʼ ri uwinaq ri Jakobʼ milsiʼent junabʼ, e ri rajawinem man kʼo ta ukʼisik».
E ri Mariʼy kubʼij chrech ri anjel: «¿Jas ubʼantajik waʼ weriʼ, ri in man wetaʼm ta uwach achi?».
Ri anjel kubʼij chrech: «Ri Tyoxlaj Uxlabʼaxel kpe na riʼ pawiʼ ri at, ri uchuqʼabʼ ri Nimalaj Ubʼantajik katukʼam na chuxeʼ ri umuʼj, rumal kʼu waʼ ri kaʼlaxik, tyox riʼ: ukʼojol ri Dyos.
Ri Xper, che ri awachalal, kamik riʼ, yawabʼ chichuʼ chik pa ri uriʼjbʼik, rukʼam jun ral. Kʼo chi pa waqibʼ ikʼ, ri areʼ che kbʼix menchoʼr chichuʼ chech.
Rumal che man kʼo ta jun jas uwach che mata kkowin ri Dyos chrech».
Ri Mariʼy kubʼij: «Ri in inupataninel ri Ajawxel, chbʼantajoq bʼaʼ jas ri usukʼumam ri atzij!». Ri angel kuya kanoq, kel bʼik.
Pa we taq qʼij riʼ, ri Mariʼy kel ubʼik, chanim kel ubʼik, kbʼe pa ri juyubʼ, pa jun utinamit ri Juda.
Kokik pa ri rachoch ri Sakariʼas, kuya jun rutzil uwach ri Xper.
Aretaq chiʼ ri Xper kuta ri rutzil uwach kuya ri Mariʼy chrech, ri akʼal kukʼyaq ribʼ pa ri usantil uloq e ri Tyoxlaj Uxlabʼxel kunojisaj ri Xper.
Kʼatekʼuriʼ, rukʼ kowlaj uchʼabʼal kubʼij: «Attewchiʼm chkixoʼl ri ixoqibʼ, tewchiʼm ri usiʼj xuʼm kʼo chuʼasantil.
¿Suche kpe uloq wukʼ ri in, ri unan ri Wajawxel?
Aretaq chi kinta ri rutzil nuwach kayaʼo, ri akʼal rukʼ kiʼkotemal kukʼyaq ribʼ chuʼusantil.
¡Jeʼ nakʼut, sibʼalaj kiʼkotemal rech, ri kukojo che kbʼantaj na ri tzij che xubʼij ri Ajawxel chrech!»
Ri Mariʼy chanim kubʼij: «Ri wuxlabʼal kubʼixoj ri Ajawxel,
e ri wuxlabʼal kchʼoplin che kiʼkotemal chrech ri Dyos ri nukolonel,
rumal rech che xinrilo che kinwonej wibʼ ri in, che in umokom. Jeʼ nakʼut, kamik riʼ, konojel ri mayilqʼijsaq kkibʼij na riʼ chwech, che ri in sibʼalaj tewchiʼtalik kiʼkotemal in kʼolik,
rumal rech ri sibʼalaj jastaq uwach, xubʼan chwech. Tyoxlaj ri ubʼiʼ ri Areʼ,
ri loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx kulikʼej pakiwiʼ ri mayil taq qʼijsaq, che nim kkil wi ri areʼ.
Ri uchuqʼabʼ ri uqʼabʼ ri areʼ xujubʼuj uloq, ri areʼ xeʼujubʼuj ri winaq che kkinimarisaj kibʼ.
Ri areʼ xeʼuqasaj ri enim ajawinel cho ri kitem e keʼuchʼelej ri winaq che kwonej kibʼ.
Ri areʼ xeʼunojisaj chrech ri jastaq kech ri kenumik, xeʼeresaj ubʼik ri eqʼinomabʼ rukʼ jamalik kiqʼabʼ.
Ri areʼ xpe che utoʼik ri Israʼel, ri upataninel, xunaʼtisaj ri areʼ, ri loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx
–Jeʼ jacha xubʼij chkech ri eqanan eqatat– che toqʼobʼ chrech ri Abʼraham xoqujeʼ chkech ri rijaʼal pa junalik junabʼ!».
Ri Mariʼy oxibʼ ikʼ kkanaj rukʼ ri areʼ, kʼatekʼuriʼ ktzalej pa ri rachoch.
Aretaq chiʼ ri Xper kril uwach ri ral, kuloqʼaj jun laj ala.
Ri eʼukʼulja e ri erachalaxik kketaʼmaj che ri Ajawxel xukʼut ri loqʼobʼal ukʼuʼx chrech, kekiʼkot rukʼ ri areʼ.
Arechiʼ xopan ri wajxaqibʼ qʼij kebʼek arech kpusik ri uwiʼ ukowil ubʼaqil ri alaj ala. Kʼatekʼuriʼ are kkaj che Sakariʼas ri ubʼiʼ areʼ kkojik, jeʼ jas ri ubʼiʼ ri utat.
Kʼatekʼuriʼ ri unan kubʼij: «Jayiʼ, Xwan ri ubʼiʼ kokisaxik».
Kkibʼij chrech: «Man kʼo ta jun chkixoʼl ri awachalaxik che Xwan ri ubʼiʼ».
Kʼatekʼuriʼ, rukʼ kʼutbʼal kkita chrech ri utat, jas ubʼiʼ ri ralkʼuwaʼl kraj koʼkisaxik.
Ri areʼ kuta jun alaj tzʼalam arech kutzʼibʼaj: «Xwan ri ubʼiʼ». Kʼatekʼuriʼ, konojel ksach kikʼuʼx chrech we riʼ.
Chanim kujaq ribʼ ri uchiʼ, xutzaqopij ribʼ ri raqʼ e kchʼawik, kʼatekʼuriʼ kutewchiʼj ri Dyos.
Keʼuchap xibʼrikil konojel ri eʼukʼulja e pa ri juyubʼ rech Juda ktzijox ronojel we jastaq riʼ.
Konojel ri kkita we tzij riʼ kkichomaj pa kanimaʼ, tekʼut, kkibʼij: «¿Su waʼ we alaj ala riʼ?». Ri uqʼabʼ ri Ajawxel kʼo rukʼ ri areʼ.
Nojinaq chrech ri Tyoxlaj Uxlabʼaxel, ri Sakariʼas che utat, jeʼ jas qʼaxal utzij ri Dyos, kubʼij:
«Tewchiʼtalik ri Ajawxel, ri Udyos ri Israʼel, rumal rech che kusolij e kutoʼ uwach ri siwan utinamit,
kuyaʼ jun chuqʼabʼ chqech, rech kujkoltaj ri uj, pa ri rachoch ri David, ri upataninel,
jeʼ jas xubʼij ojer taq tzij kanoq pa kichiʼ ri etyoxlaj taq qʼaxal utzij ri Dyos,
arech kujkoltaj ri uj chkiwach ri qakʼulel, arech kujtoʼtaj pa kiqʼabʼ ri kkaj ri itzel chqech.
Kuyaʼ ri uloqʼobʼal ukʼuʼx chkech ri eqanan eqatat, kunaʼtisaj ri tyoxlaj chapbʼal uqʼabʼ,
rumal che ri areʼ xujikibʼaʼ ri utzij chrech ri qatat Abʼraham che kuyaʼ chqech,
arech man kʼo ta xibʼrikil, xujresaj ri uj pa kiqʼabʼ ri eqakʼulel rech upatanixik ri areʼ
pa tyoxlaj kʼaslemal, pa sukʼilalaj kʼaslemal chuwach ri areʼ ronojel qʼij.
E ri at, alaj ala, kokisax na abʼiʼ qʼaxal utzij ri Nimalaj Ubʼantajik; rumal rech che katbʼe na chuwach ri Ajawxel, arech kasukʼumaj ri ubʼe
arech ri siwan utinimit ketaʼmaj che kekoltajik na rumal che ksach na ri kimak,
rumal ri loqʼobʼal ukʼuʼx ri Dyos chqech ri uj, che xqilo arechiʼ xpe jun chʼimil chilaʼ chikaj,
xuyaʼ ri uchäj, ri usaqil chqech arech keʼunikej ri ekʼo pa qʼequʼm, ri ekʼo pa umuʼj ri kamikal arech kujubʼinsaj pa ri ubʼe ri nimalaj utzil».
Kkʼiyik ri alaj ala e kkowir ri ruxlabʼal. Kkanaj pa ri tzʼinalik ulew chi kʼateʼ na kukʼut ribʼ chuwach ri Israʼel.

2

Pa taq we qʼij riʼ kpe jun uwuj ri Sesar Aʼugusto, arech kkitzʼibʼaj kibʼiʼ ri uwinaq rech ronojel ri uwachulew jawiʼ ejeqel wi.
We nabʼe tzʼibʼanik bʼiʼaj riʼ, arechiʼ kbʼanik, kʼo ri Sirino che rajawinel che ri Siriʼa.
Konojel ri winaq kebʼekitzʼibʼaj kibʼiʼ pa ri kitinamit.
Ri Jose, xoqujeʼ kpe uloq pa ri Galileʼa, kel uloq pa ri tinamit Nasaret, kopan pa ri Judeʼa, pa ri utinamit ri David, che Bʼelem ri ubʼiʼ, –rumal che ri areʼ kʼo rech chkech ri uwinaq ri David–
arech ku-tzʼibʼaj ri ubʼiʼ rukʼ ri Mariʼy che rixoqil, e ri Mariʼy yawabʼ ixoq chik kʼolik.
Kopan ri uqʼij ri areʼ che kril uwach ri ral.
Kril uwach ri nabʼe ral, kubʼuk ri areʼ rukʼ jun atzʼyaq e kuqʼoyobʼaʼ pa jun echʼabʼal rumal che man kʼo ta kikʼolbʼal xkiriqo pa ri ja.
Ekʼo eʼajyuqʼabʼ pa ri jetaq ulew, che kechajin chukral chaqʼabʼ.
Ri anjel rech ri Ajawxel takʼal chkinaqaj ri eʼareʼ e keʼubʼuku ri uqʼij ri Ajawxel rukʼ ri usaqil, rukʼ ri uchäjil; kʼatekʼuriʼ sibʼalaj kkixibʼij kibʼ.
Ri anjel kubʼij chkech: «Mixibʼij iwibʼ kulinbʼij jun sibʼalaj kiʼkotemal chiwech e chkech konojel ri siwantinimit.
Kamik riʼ xaʼlax jun ikolonel, ri areʼ are ri Kristo Ajawxel, pa ri utinamit ri David.
Ri jun kʼutbʼal chiwech are weriʼ: Kiriq na riʼ jun alaj nuchʼ bʼakum rukʼ jun atzʼyaq e kotzʼol pa jun echaʼbʼal».
Xaqbʼiʼ kepe uloq rukʼ ri anjel ejumulaj eʼanjel chik eʼajchʼoj rech ri kaj, nim uqʼijil kkiya ri Dyos, kkibʼij:
«¡Nimalaj uqʼij ri Dyos pa ri nimalaj kaj, xoqujeʼ chuwachulew, nimalaj utzil chkech ri winaq che keʼuloqʼoqʼej ri Areʼ!».
E aretaq chiʼ ri eʼanjel keʼel ubʼi chikaj, ri eʼajyuqʼabʼ kkibʼij: «Joʼ chi pa Bʼelem e chqilaʼ bʼaʼ we jastaq riʼ che xuyaʼ ri Ajawxel chqech pa etaʼmaxik».
Xaqbʼiʼ kebʼek e kekiriqaʼ ri Mariʼy, ri Jose e ri nuchʼ kotzʼol pa ri echaʼbʼal.
Kkil ri areʼ, kkitzijoj ri tzij che kkita puwiʼ ri nuchʼ riʼ.
Konojel ri kkitaʼo, kemayowik puwiʼ we tzij riʼ che kkibʼij ri eʼajyuqʼabʼ.
Ri Mariʼy kukʼol we tzij riʼ, kuchomaj pa ri ranimaʼ.
Ri eʼajyuqʼabʼ keʼel ubʼik, nim uqʼijil kkiyaʼ ri Dyos, rumal rech, ri jastaq che xkitaʼo e xkilo, jeriʼ jas xbʼix chkech.
Pa ri wajxaqibʼ qʼij xpus uwiʼ ri ukowil ubʼaqil, Jesus ri ubʼiʼ ri areʼ xokisaxik, ri bʼiʼaj che xubʼij ri anjel arechiʼ majaʼ kajaqeʼ cho usantil.
Aretaq kpe ri uqʼij ri chʼajchʼobʼenik kech ri eʼareʼ, jeʼ jas kubʼij ri upixabʼ ri Moʼises, kkikʼam ubʼi ri areʼ pa ri Jerusalem arech kkisujuj ri areʼ chuwach ri Dyos,
jeʼ jas tzʼibʼam pa ri upixabʼ ri Ajawxel: Ronojel nabʼe ala, ktyoxrisaxik chrech ri Ajawxel,
e arech ksujux jun tabʼal toqʼobʼ, jeʼ jas bʼim pa ri upixabʼ ri Ajawxel, ejukʼulaj ut, on ekebʼ alaj taq palomax.
Kʼo pa ri Jerusalem jun achi, Simeʼon ri ubʼiʼ. We achi riʼ sukʼ kʼolik, reyeʼm ri kubʼisibʼal ukʼuʼx ri Israʼel, e ri Tyoxlaj Uxlabʼaxel kʼo puwiʼ ri areʼ.
Ri Tyoxlaj Uxlabʼaxel ubʼim chech, che man kril ta na ri kamikal aretaq chiʼ majaʼ kril na ri Kristo rech ri Ajawxel.
Kpe pa ri nim rachoch ri Dyos, silobʼisam uloq rumal ri Uxlabʼaxel, e aretaq chiʼ ri unan utat kikʼamom uloq ri alaj Jesus arech kkibʼano jas ri kubʼij ri pixabʼ,
ri Simeʼon kuqʼaluj ri Jesus pa uqʼabʼ, kutewchiʼj ri Dyos, kʼatekʼuriʼ kubʼij:
«Kamik riʼ, Nimalaj Ajaw, katkowinik kabʼano, jeriʼ jas ri atzij, kayaʼo chech ri apataninel kbʼe pa ri nimalaj utzil;
rumal rech che ri nuwoqʼoch xril ri akolonem
che xasukʼumaj chkiwach konojel ri taq siwantinimit
chäj, chkech ri winaq che man kekojon taj jacha ri uj, e nimalaj uqʼijil chrech ri siwan atinimit Israʼel».
Ri unan utat kkimayij ri utzij kubʼij ri Simeʼon puwiʼ ri areʼ.
Ri Simeʼon keʼutewchij ri eʼareʼ e kubʼij chrech ri unan, ri Mariʼy: «¡Chawilampeʼ! rumal rech we ala riʼ, kʼo sibʼalaj ketzaq na, kʼo sibʼalaj kewaʼlaj na pa ri Israʼel, kuxik kʼutbʼal rech kʼuleʼlanik,
¡Ekʼu ri at, jun chʼichʼ rech chʼoʼj kuqʼebʼaʼ na riʼ ri awuxlabʼal! –arech kilitaj na ri kʼuʼtalik taq chomanik pa sibʼalaj taq animaʼ».
xoqujeʼ kʼo jun ixoq, qʼaxal utzij ri Dyos, ri Ana umiʼal ri Fanueʼl, rech ujuqʼat ri Aser. Ri areʼ sibʼalaj riʼj winaq chik. Wuqubʼ junabʼ xukʼaslemaj ri kʼulanem.
Chi melkaʼn chi uloq arechiʼ xopan pa jumuchʼ kijebʼ ujunabʼ. Ri areʼ man kuyaʼ ta kan ri nimalaj rachoch ri Dyos, kupatanij ri Dyos chi paqʼij, chi chaqʼabʼ, kmewajik e kchʼaw rukʼ ri Dyos.
Junam kpetik arechiʼ xkʼulmatajik weriʼ, nim uqʼijil ri Dyos e kutzijoj ri ala chkech ri keyeʼm che ktotaj na ri Jerusalem.
Aretaq kkikʼis ubʼanik ronojel taq ri utzij ri upixabʼ ri Ajawxel, ketzalej pa ri Galileʼa, pa ri kitinimit Nasaret.
Ri alaj ala kkʼiyik, kyaʼtaj ri uchoqʼabʼ, knojik che ri etaʼmabʼal. E ri utoqʼobʼ ri Dyos kʼo rukʼ ri areʼ.
Ri unan utat ronojel junabʼ kebʼe pa Jerusalem rumal ri nimaqʼij rech ri Qʼaxebʼal (Paskuʼa).
Aretaq chiʼ ri areʼ kʼo chik kabʼlajuj ujunabʼ, xoqujeʼ kepaqiʼ ubʼik rumal ri nimaqʼij.
Aretaq chiʼ kqʼax ri nimaqʼij, ketzalij uloq. Ri alaj Jesus kkanaj kan pa ri Jerusalem, kʼatekʼuriʼ, ri unan utat man ketaʼm taj.
Ri eʼareʼ kkichomaj che ri areʼ kʼo ri chkixoʼl ri juqʼat winaq, jeriʼ kkibʼan jun qʼij bʼe, kʼatekʼuriʼ, kkimajij utzukuxik ri areʼ chkixoʼl ri winaq.
Man kkiriq taj, rumal ne riʼ ketzalijik, kkitzukuj pa ri Jerusalem.
Cho ri urox qʼij kkiriqaʼ ri areʼ pa ri nim rachoch ri Dyos, tʼuyulik chkixoʼl ri enimaʼq taq ajtijabʼ che ukʼutik ri pixabʼ, kutatbʼej ri kitzij e kukʼot kichiʼ.
Konojel ri kkitatbʼej ri areʼ kkimayij uwach rumal ri retaʼmabʼal e ri utzij.
Aretaq chiʼ kkilo, ksach kikʼuʼx e ri unan kubʼij chrech: «Wal, ¿Suche che kabʼan chqech we jastaq riʼ? ¡Chawilampeʼ! Ri atat e ri in, rukʼ mayowik katqatzukuj ri at».
Ri areʼ kubʼij chkech: «¿Su che xinitzukuj ri in? ¿La man iwetaʼm taj, che ri in, rajawaxik kinkʼojiʼ pa ri rachoch ri nutat?».
Kʼatekʼuriʼ ri eʼareʼ man kkichʼobʼ taj ri tzalijbʼal kitzij kubʼij.
Kbʼe kukʼ ri eʼareʼ e ktzalij pa ri Nasaret e keʼunimaj. Ri unan kukʼol ronojel we jastaq riʼ pa ri ranimaʼ.
Ri Jesus kkʼiy ri retaʼmabʼal, ri unimal raqan e ri utoqʼobʼ chuwach ri Dyos e chkiwach ri winaq.

3

Pa ri joʼlajuj junabʼ rech ri rajawibʼal ri Tibʼeriʼo Sesar, are ri Ponsiʼo Pilato qʼatbʼal tzij che ri Juda, ri Herodes qʼatbʼaltzij che ri Galileʼa, ri Filipo ri rachalal qʼatbʼal tzij che ri Itureʼa, xoqujeʼ che ri Trakonitida, ri Lisaniʼas qʼatbʼaltzij che ri Abʼilene.
Aretaq chiʼ ekʼo nim chuchqajawibʼ ri Anas e ri Kaʼifas, ri utzij ri Dyos kpe pa ri tzʼinalik ulew rukʼ ri Xwan, ukʼojol ri Sakariʼas.
Kbʼe pa taq ri rulew ri Jordan che ubʼixik chkech ri winaq jun qasnaʼ rech kʼexoj kʼaslemal, arech ksach ri kimak ri eʼareʼ.
Jeʼ jas tzʼibʼam pa ri uwuj ri utzij ri Isaʼiʼas ri qʼaxal utzij ri Dyos: «Ri uchʼawibʼal ri areʼ che kuraqaqej uchiʼ pa ri tzʼinalik ulew. Chisukʼumaj ri ubʼe ri Ajawxel, chibʼana sukʼ chrech ri ubʼe;
knojisax na ronojel siwan, e kqasax na ronojel juyubʼ, ri kʼax bʼe ksukʼumax na e ri bʼe che kcharan uwach, kalyaʼnisax na.
Ronojel winaq kril na ri ukolonem ri Dyos».
Kubʼij chkech ri winaq che kepetik arech kqasax ri kijaʼ rumal ri areʼ: «Itzel taq kumatz, ¿jachin kbʼin chiwech che kixanimaj chuwach ri oyowal che petinaq uloq?
Chiyaʼa, chiwachij jujun utz taq iwach, chikʼexaʼ ikʼuʼx, e mibʼij: “Qatat ri Abʼraham”. Kinbʼij chiwech, che rukʼ we taq abʼaj riʼ, ri Dyos kkowinik keʼubʼan nikʼaj ukʼojol ri Abʼraham.
Kamik riʼ, ri ikej kʼo chik puwiʼ ri urabʼ ri taq cheʼ, ronojel cheʼ che man kuwachij ta jujun utz taq uwach, kchoytajik na, kʼatekʼuriʼ kkʼyaqtaj na riʼ pa ri qʼaqʼ».
E Sibʼalaj ekʼi winaq kkita chrech: «¿Su rajawaxik kqabʼan na?».
Ri areʼ kubʼij chkech: «Ri kʼo kebʼ ratzʼyaq chujachaʼ jun rukʼ ri man kʼo ta ratzʼyaq, xoqujeʼ jeriʼ chubʼanaʼ ri kʼo uwa».
Xoqujeʼ kepe ejujun taq eʼajtoqʼinel pwaq arech ri areʼ kubʼan kiqasnaʼ e kkibʼij chrech: «Ajtij, ¿su rajawaxik kqabʼan na?».
Ri areʼ kubʼij chkech: «Mita uwiʼ jun jas uwach che ri man tom ta chiwech».
Xoqujeʼ kkita jujun taq exoltato: «E ri uj ¿su rajawaxik kqabʼan na?». Ri areʼ kubʼij chkech: «Kʼo mitoqʼij bʼaʼ rukʼ kʼaʼnal miʼkojoʼ tzij che tzijtal, miwaj nikʼaj itojbʼal chik».
Rumal che ri winaq ri eʼeyeʼnel kkichomaj pa kanimaʼ, weneʼ ri Xwan are ri Kristo;
ri Xwan kubʼij chkech: «Ri in kinbʼan jun qasnaʼ rukʼ jaʼ, petinaq uloq jun che nim chi na chnuwach ri in, e ri in man taqal ta chwij che kintur ri uxajabʼ, ri areʼ kubʼan na ri qasnaʼ rukʼ ri Tyoxlaj Uxlabʼaxel e rukʼ ri qʼaqʼ.
Pa ri uqʼabʼ ri areʼ kʼo ri qʼosibʼal arech kusuʼ ukʼolbʼal e kujok ri triko pa ri ukʼuja, e kuporoj na ri kʼim pa jun qʼaqʼ che man kchup taj».
E rukʼ sibʼalaj nikʼaj tzij chik, kuya ubʼixik ri Utzalaj Tzij.
Ri areʼ kuyaj ri Herodes ri ajawinel, rumal rech ri Herodiʼas che rixoqil ri rachalal, xoqujeʼ rumal ri itzel taq bʼanoj ubʼanom.
E ri Herodes kubʼan jun itzel chik: kukoj ri Xwan pa cheʼ.
Aretaq chiʼ konojel ri winaq kbʼan kiqasnaʼ, xoqujeʼ xbʼan uqasnaʼ ri Jesus, e ri areʼ arechiʼ tajin kchʼaw rukʼ ri Dyos, kujaq ribʼ ri kaj.
Kʼatekʼuriʼ ri Tyoxlaj Uxlabʼaxel, kqaj puwiʼ ri areʼ jeʼ jas jun palomax, kʼatekʼuriʼ jun chʼabʼal kel uloq chi pa ri kaj: «Ri at, at nukʼojol, ri in kamik riʼ xatinwalkʼuwaʼlaj».
Ri Jesus aretaq chiʼ kumajij ubʼe, ri areʼ kʼo juwinaq lajuj ujunabʼ, e kkichomaj ri winaq, che ri areʼ ukʼojol ri Jose, ukʼojol ri Heli,
ukʼojol ri Mattat, ukʼojol ri Levi, ukʼojol ri Melki, ukʼojol ri Janaʼi, ukʼojol ri Jose,
ukʼojol ri Mattatiʼas, ukʼojol ri Amos, ukʼojol ri Naʼum, ukʼojol ri Esli, ukʼojol ri Nangay,
ukʼojol ri Maʼaz, ukʼojol ri Mattatiʼas, ukʼojol ri Semeʼin, ukʼojol ri Josek, ukʼojol ri Joda,
ukʼojol ri Joʼanan, ukʼojol ri Resa, ukʼojol ri Sorobʼabʼel, ukʼojol ri Salatiʼel, ukʼojol ri Neri,
ukʼojol ri Melki, ukʼojol ri Abʼdi, ukʼojol ri Kosam, ukʼojol ri Elmadan, ukʼojol ri Er,
ukʼojol ri Jesus, ukʼojol ri Eliʼeser, ukʼojol ri Jorim, ukʼojol ri Mattat, ukʼojol ri Levi,
ukʼojol ri Simeʼon, ukʼojol ri Juda, ukʼojol ri Jose, ukʼojol ri Jonam, ukʼojol ri Eliʼakim,
ukʼojol ri Meleʼa, ukʼojol ri Menna, ukʼojol ri Mattata, ukʼojol ri Natan, ukʼojol ri David.
Ukʼojol ri Jese, ukʼojol ri Obʼed, ukʼojol ri Bʼoʼos, ukʼojol ri Sala, ukʼojol ri Naʼasson,
ukʼojol ri Aminadabʼ, ukʼojol ri Admin, ukʼojol ri Arni, ukʼojol ri Esrom, ukʼojol ri Fares, ukʼojol ri Juda,
ukʼojol ri Jakobʼ, ukʼojol ri Isaʼak, ukʼojol ri Abʼraham, ukʼojol ri Tara, ukʼojol ri Najor,
ukʼojol ri Serug, ukʼojol ri Ragaʼu, ukʼojol ri Falek, ukʼojol ri Ebʼer, ukʼojol ri Sala,
ukʼojol ri Kaʼinam, ukʼojol ri Arfaxad, ukʼojol ri Sem, ukʼojol ri Noʼe, ukʼojol ri Lamek,
ukʼojol ri Matusalem, ukʼojol ri Henok, ukʼojol ri Jaret, ukʼojol ri Maleleʼel, ukʼojol ri Kaʼinam,
ukʼojol ri Enos, ukʼojol ri Set, ukʼojol ri Adam, ukʼojol ri Dyos.

4

Ri Jesus nojinaq chrech ri Tyoxlaj Uxlabʼaxel ktzalej uloq chi pa ri Jordan, e ri Uxlabʼaxel kukʼam ubʼik ubʼe ri areʼ pa ri tzʼinalik ulew.
Pa kawinaq qʼij ri Itzel kutaqchiʼj ri areʼ che makaj. Man kawaʼ taj pa ri e pa ri ukʼisbʼalil ri taq qʼij riʼ, ri areʼ knumik.
Kʼatekʼuriʼ, ri Itzel kubʼij chrech: «We at, at ukʼojol ri Dyos, chabʼij bʼaʼ che we abʼaj riʼ kujal kaxlanwa».
Ri Jesus kubʼij chech: «Tzʼibʼatalik: Man xaq ta xuwi rukʼ ri wa kkʼasiʼ ri winaq».
Ri itzel kukʼam ubʼi ri areʼ e kukʼut chuwach ronojel ri taq rajawibʼal rech ri uwachulew.
Kʼatekʼuriʼ kubʼij chrech: «Kinya na chawech ronojel ri ukowinem e ri uqʼinomal we taq ajawibʼal riʼ rumal rech che yaʼom chwech e kinyaʼ chrech ri kwaj in.
Ri at, we kinaqʼijilaj ri in, ronojel awech».
Ri Jesus kubʼij chrech: «Tzʼibʼatalik. Chaqʼijlaj ri Ajawxel ri Adyos e xaq xuwi ri areʼ kaqʼijilaj na».
Kukʼam ubʼi ri areʼ pa ri Jerusalem, kraqʼanisaj ri areʼ puwiʼ ri uxotal ri nim rachoch ri Dyos e kubʼij chrech: «We ri at, at ukʼojol ri Dyos chakʼyaqaʼ ubʼi awibʼ ikim;
rumal che tzʼibʼatalik: Ktaqan na chkech ri eʼanjel erech Areʼ arech katkikʼol ri at.
Xoqujeʼ: Puwiʼ ri kiqʼabʼ katkikʼam ubʼi ri at, arech ri awaqan ma kupachqʼij ta ribʼ chuwach taq ri abʼaj».
Kʼatekʼuriʼ, ri Jesus kubʼij chrech: «Bʼim kanoq: Mataqchiʼj che mak ri Ajawxel ri Adyos».
Aretaq chiʼ ri Itzel xukʼis ri itzel taq makaj, knajarik chrech ri areʼ chi kʼateʼ pa jun utz qʼij chik.
Ri Jesus ktzalej uloq pa ri Galileʼa rukʼ ri uchoqʼabʼ ri Uxlabʼaxel. Kbʼe utzijol ri areʼ pa ronojel ri ulew chilaʼ.
Ri areʼ ktijon pa taq rachoch ri Dyos, kʼatekʼuriʼ ri winaq nim kkil wi ri areʼ.
Kpe pa ri Nasara, jawiʼ ri kʼiyinaq ubʼi wi, jachaʼ ri naqʼatal chrech kok pa ri rachoch ri Dyos pa qʼij Sabʼado, e kwaʼlajik arech kusikʼij ri uwo wuj.
Kyaʼ ri uwuj ri Isaʼiʼas chrech. Kusol ri wuj e kuriqo ri jawiʼ tzʼibʼatalik wi weriʼ:
Ri Ruxlabʼaxel ri Ajawxel kʼo panuwiʼ ri in, rumal rech che xinujiʼonsaj ri in
Arech kinyaʼaʼ ubʼixik jun toqʼobʼisabʼal wach junabʼ rech ri Ajawxel.
Kʼatekʼuriʼ, kubʼoto ri wuj, kuya chrech ri pataninel e ktʼuyiʼk. Konojel ri winaq che ekʼo pa ri rachoch ri Dyos, bʼenaq kiwoqʼoch chrech ri areʼ.
Kʼatekʼuriʼ kubʼij chkech: «Kamik riʼ xbʼantajik we tzij riʼ».
Konojel ri winaq utz utzijoxik kkibʼan ri areʼ e kkimayij ri utzij kel uloq puchiʼ, che nojinaq che toqʼobʼ. Kʼatekʼuriʼ kkibʼij: «¿La man are ta waʼ ri ukʼojol ri Jose?».
Ri areʼ kubʼij: «Qastzij ne riʼ, kibʼij na laʼ chwech: Ajkunanel chakunaj awibʼ. Ronojel ri jastaq che bʼim chqech che xabʼan pa Kafarnaʼum, xoqujeʼ chabʼanaʼ bʼaʼ pa ri atinimit».
E kubʼij chkech: «Qastzij, kinbʼij chiwech, jun qʼaxal utzij ri Dyos man utz ta ukʼulaxik kbʼan pa ri utinamit».
«Jeʼ nakʼut, qastzij kinbʼij chiwech, ekʼo sibʼalaj emelkaʼnibʼ ixoqibʼ pa ri Israʼel pa taq ri uqʼijil ri Eliʼas, aretaq chiʼ oxibʼ junabʼ rukʼ waqibʼ ikʼ xutzʼapij ribʼ ri kaj e jun nimalaj wiʼjal xkʼojiʼ pa ri tinamit.
E ri Eliʼas, man kʼo ta jun xtaq ubʼi rukʼ, xuwi rukʼ jun melkaʼn chichuʼ rech ri Sarepta pa ri rulew ri Sidon.
Sibʼalaj eyawabʼibʼ tajin kaqʼij ri kitzʼumal ekʼo pa ri Israʼel pa taq uqʼij rech ri Eliseʼo e man kʼo ta jun xkunax chkixoʼl, xuwi kʼut ri Naʼaman ri Ajsiriʼo».
Aretaq chiʼ ri winaq kkita we tzij riʼ, konojel ri ekʼo pa ri rachoch ri Dyos, sibʼalaj kpe koyowal.
Kʼatekʼuriʼ, kewaʼlajik, e kkichʼikmij ri areʼ tzaʼnja che ri tinamit, jawiʼ kʼo wi jun siwan arech kkikʼyaq ubʼi ri areʼ.
Kʼatekʼuriʼ, ri areʼ kqʼax ubʼi chkixoʼl, kbʼek.
Ri areʼ kxuliʼ pa ri Kafarnaʼum, jun tinamit rech ri Galileʼa, e keʼutijoj ri winaq pa taq ri qʼij Sabʼado.
Kʼatekʼuriʼ, kkimayij ri utzij rumal rech che kchʼaw rukʼ kowinem.
Pa ri rachoch ri Dyos, kʼo jun achi che kʼo jun itzel uxlabʼal chrech, kʼatekʼuriʼ kuraqaqej uchiʼ:
«¿Su kawaj Jesus at ajnasaret? ¿La xatpetik arech kakʼis tzij paqawiʼ ri uj? Ri in wetaʼm, at jachin ri at, at ri tyoxlaj abʼantajik at rech ri Dyos».
Ri Jesus kuyajyatej ri areʼ: «Matchʼaw chik, chatel uloq rukʼ ri areʼ». Ri Itzel kukʼyaq ri areʼ panikʼaj chkech, e kel uloq rukʼ ri areʼ e man kʼo ta jun kʼax kubʼan chrech.
Sibʼalaj kkixibʼij kibʼ konojel e kkibʼij chkiwach: «¿Su waʼ we tzij riʼ? Ktaqan chkech itzel taq uxlabʼal, rukʼ kowinem e rukʼ chuqʼabʼ, ¡kʼatekʼuriʼ kebʼel uloq!».
Kʼatekʼuriʼ kbʼe utzijol pa ronojel taq ukʼolbʼal ri ulew chilaʼ.
Arechiʼ kel uloq pa ri rachoch ri Dyos kok pa ri rachoch ri Simon. Ri chichuʼ ujiʼ ri Simon kʼo jun sibʼalaj qʼaqʼ chrij, e kechʼaw puwiʼ ri areʼ arech kril kanoq.
Kulukubʼaʼ ribʼ puwiʼ ri areʼ, kuyaj ri nimalaj qʼaqʼ, kʼatekʼuriʼ aninaq kel ri qʼaqʼ chrij, ri areʼ kwaʼlajik e keʼupatanij ri eʼareʼ.
Aretaq chiʼ kqaj uwach ri qʼij, konojel ri ekʼo yawabʼibʼ kukʼ, ri kʼo kʼi taq qʼoxomal kukʼ, kekikʼam ubʼi chrech ri areʼ. Ri areʼ kuya ri uqʼabʼ pakiwiʼ chkijujunal e keʼukunaj.
Kukʼ sibʼalaj ekiʼ winaq xel ubʼik jetaq Itzel, kkiraqaqej kichiʼ, tekʼuriʼ, kkibʼij: «At ri at ukʼojol ri Dyos!». Kʼatekʼuriʼ ri areʼ keʼuyajo, kuqʼatej ri kitzij arech man kechʼaw taj, rumal che ketaʼm che ri areʼ, are ri Kristo.
Aretaq ksaqar uwach ulew, kel ubʼik e kbʼe pa ri tzʼinalik ulew. Sibʼalaj ewinaq keʼkitzukuj ri areʼ e arechiʼ kkiriqo, kkaj kkiqʼatej arech man keʼuya ta kanoq.
Kʼatekʼuriʼ ri areʼ kubʼij chkech: «Xoqujeʼ pa taq nikʼaj tinamit chik, kinwaj kinbʼij ri utzlaj tzij rech ri Rajawibʼal ri Dyos, rumal che areʼ waʼ ri rumal in taqom uloq».
Kʼatekʼuriʼ, kuyaʼ ubʼixik ri utzij ri Dyos pa ri taq rachoch ri Dyos pa Judeʼa.

5

Ri areʼ kʼo chuchiʼ ri cho Genesaret, kʼatekʼuriʼ ri winaq ekʼo chunaqaj ri areʼ arech kkita ri utzij ri Dyos.
Kʼatekʼuriʼ, kril kebʼ alaj taq jukubʼ che kʼo chuchiʼ ri cho, ri eʼajchapal taq kar eqajinaq e tajin kkichʼaj ri taq kikʼat.
Kaqʼan pa jun chkech we jukubʼ riʼ, pa ri rech ri Simon, kuta chrech ri areʼ che kqibʼ chi apan jubʼiqʼ che ri ulew, tʼuyul uloq, kʼatekʼuriʼ, chi pa ri kukubʼ keʼutijoj ri winaq.
Aretaq chiʼ kukʼis ri utzij, kubʼij chrech ri Simon: «Jat ubʼik pa le cho jawiʼ naj upame chikʼyaqaʼ ri taq ikʼat».
Kubʼij ri Simon chrech: «Ajtij, xujchakun jun aqʼabʼ, kʼatekʼuriʼ, man kʼo ta jun kar xqachapo, rumal ri atzij ri at, ri in kinkʼyaq na ri kʼat».
Jeriʼ kkibʼano e kkichapo sibʼalaj ekʼi taq kar, kʼatekʼuriʼ kuraqij ribʼ ri kʼat.
Keʼkisikʼij apan ri enikʼaj chik che ekʼo pa ri jun jukubʼ chik, arech kepe kukʼ che ketoʼik. Kepetik e sibʼalaj kkinojisaj ri kebʼ jukubʼ che xaq makoʼl kjutjubʼ ubʼi pa ri cho.
Ri Simon-Pedro arechiʼ krilo, jupalik ktzaq cho taq ri raqan ri Jesus e kubʼij: «¡Jat naj chnuwach ri in, Ajawxel, ri in, in jun ajmakunnel winaq!».
Kuxibʼij ribʼ ri areʼ, xoqujeʼ konojel ri ekʼo rukʼ, rumal rech nojinaq ri kʼat che ri kʼar,
e xoqujeʼ ri Santiʼago e ri Xwan che eʼukʼojol ri Sebʼedeʼo che ekʼo rukʼ ri Simon. Kʼatekʼuriʼ ri Jesus kubʼij chrech ri Simon: «Maxibʼij awibʼ: chi kamik riʼ keʼachap na ewinaq».
Ketzalej pa taq ri jukubʼ cho ri ulew, kʼatekʼuriʼ ronojel ri jastaq kkiyaʼ kanoq e kkiterneʼbʼej ri areʼ.
E aretaq chiʼ ri areʼ kʼo pa jun tinamit, kʼo jun achi che ronojel ri utzʼumal tajin kqʼiyik. Arechiʼ kril ri Jesus kumejbʼaʼ ri uwach cho ri ulew, kchʼaw rukʼ ri areʼ, kubʼij chech: «Ajawxel, we kawaj, katkowinik kinakunaj ri in».
Ri areʼ kulikʼ ri uqʼabʼ, kuchap ri areʼ e kubʼij chrech: «Ri in kinwaj, chatkuntajoq bʼaʼ». Kʼatekʼuriʼ, xaqbʼiʼ xsach ubʼi ri yabʼil chrech ri utzʼumal.
Ktaqan ri areʼ chrech, che man kʼo ta jun kubʼij wi we jun jas uwach riʼ, kʼatekʼut, kutzʼaqatisaj: «Jat, jakʼutuʼ awibʼ chkech ri chuchqajawibʼe chajusuj ri jun tabʼal toqʼobʼ rumal rech weriʼ, jeʼ jas xtaqan ri Moʼises, arech jun utz kʼutbʼal chkech».
Sibʼalaj kbʼe chi na utzijol ri areʼ, e sibʼalaj ekʼi winaq kepe che utatbʼexik ri utzij ri areʼ, arech kekunataj che taq ri kiyabʼil.
Kʼatekʼut, ri areʼ kbʼe pa ri tzʼinalik ulew jawiʼ kubʼan wi uchʼabʼal rukʼ ri Dyos.
Pa jun qʼij che ktijonik, etʼuyul nikʼaj efariseʼo e nikʼaj eʼajtijabʼ chrech ri Pixabʼ che epetinaq uloq pa ronojel taq tinamit rech ri Galileʼa, ri Judeʼa e ri Jerusalem. E ri uchoqʼabʼ ri Ajawxel kubʼano che kkunanik.
Kʼatekʼuriʼ, ekebʼ oxibʼ achijabʼ kkikʼamom uloq cho jun laj chʼat jun kaminaq ubʼaqil achi, e kkitzukuj jas rokisaxik ri areʼ kkibʼano, arech kkiyaʼ chuwach ri areʼ.
Rumal rech che man kkiriq taj jawijeʼ kokisaj ubʼi wi ri areʼ, kumal ri sibʼalaj winaq ekʼolik; keʼaqʼan puwiʼ ri uxotal ja, kkiqasaj uloq ri areʼ rukʼ ri uchʼat, chuwach ri Jesus.
Kril ri Jesus ri kikojonik kubʼij: «Achi, ri jetaq amak ksachitajik».
Ri eʼajtzʼibʼabʼ e ri efariseʼo kkichomaj: «¿Jachin kʼu waʼ we areʼ, che kubʼij itzel taq tzij chech ri Dyos? ¿Jachin kkowin che usachik ri jetaq makaj we man xuwi ri Dyos?».
Ri Jesus retaʼm ri kichomabʼal e kubʼij chkech: «¿Suche jewa kichomaj pa ri iwanimaʼ?
¿Su ri man kʼax ta ubʼixik: ksachtaj ri amak, on chatwaʼlijoq e chatbʼinoq?
Arech kiwetaʼmaj che ri ukʼojol ri achiʼ kkowin che usachik ri makaj chuwachulew, kintaqan chawech, chatwaʼlijoq, chakʼamaʼ ukoq le achʼat e jat cho ri awachoch».
Xaqbʼiʼ kwaʼlaj ubʼi chkiwach ri eʼareʼ e kukʼam ubʼi ri uchʼat, kbʼe pa ri rachoch e nim kril wi ri Dyos.
Konojel kkimayij uwach we jastaq riʼ e kkiqʼijilaj ri Dyos. Enojinaq che xibʼirikil. Kkibʼij: «¡Kamik riʼ xqil nikʼaj jastaq che kʼax ukojik!».
Arechiʼ kokʼow weriʼ, kel uloq e kril jun ajtoqʼinel pwaq, che Levi ri ubʼiʼ, tʼuyul chuwach ri umexa rech tojbʼal alkabʼal e kubʼij chrech: «Chinaterneʼbʼej ri in».
Ri areʼ kuya kanoq ronojel ri jastaq, kwaʼlajik e kateriʼ chrij ri areʼ.
Ri Levi pa ri rachoch kusujaj che ri areʼ jun nimalaj ulaʼnik. Sibʼalaj ekʼi winaq che eʼajtoqʼinel pwaq e enikʼaj winaq chik che ekʼo kukʼ cho ri mexa.
Ri efariseʼo e ri kajtzʼibʼ ri eʼareʼ kewixwitik chkech ri eʼutijoxelabʼ e kkibʼij: «¿Suche kixwaʼik e kiqumuj ri amajaʼ kukʼ le eʼajtoqʼinel pwaq e le eʼajmakibʼ taq achijabʼ?».
Ri Jesus kubʼij chkech: «Ri eʼutz taq winaq man rajawaxik ta ajkunanel chkech, are rajawaxik chkech ri eyawabʼibʼ.
Ri in ma inpetinaq ta che kisikʼixik che jun kʼexoj ibʼ chkech ri esukʼ winaq, in petinaq chrech kisikʼixik ri eʼajmakibʼ winaq, arech kkikʼex kibʼ».
Kʼatekʼuriʼ ri eʼareʼ kkibʼij chrech: «Ri eʼutijoxelabʼ ri Xwan sibʼalaj amaqʼel kemewajik e kechʼaw rukʼ ri Dyos, ejunam kukʼ ri kitijoxelabʼ ri efariseʼo, e kʼu we atijoxelabʼ at riʼ kewaʼik e kequmun chrech ri amajaʼ!».
Ri Jesus kubʼij chkech: «¿La kixkowin ix che kibʼano kemewajik ri erachiʼl ri chʼabʼ ala che esikim pa ri kʼulanem, aretaq chiʼ ri chʼabʼ ala kʼo kukʼ?
Kpe na kʼut riʼ nikʼaj taq qʼij che ri chʼabʼ ala kesax ubʼi riʼ kukʼ, arechiʼ kʼuriʼ kemewajik pa taq ri qʼij riʼ».
Kubʼij jun tzijobʼelil chkech: «Man kʼo ta jun winaq che kuqupij jun chʼaqap kʼakʼ atzʼyaq arech kukoj che jun qʼeʼl atzʼyaq chik. We kuqupij ri kʼakʼ ktzeltaj riʼ ri kʼakʼ atzʼyaq, e ri jun chʼaqap qʼel man kukʼulaj ta riʼ ri chʼaqap kʼakʼ».
«Man kʼo ta jun winaq kukoj ri kʼakʼ amajaʼ pa nikʼaj qʼel taq tzʼum kʼolbʼal rech, ri kʼakʼ amajaʼ kuraqij ubʼi riʼ ri tzʼum, ktix bʼi riʼ ri amajaʼ e kteqʼtabʼik riʼ ri jetaq tzʼum.
Ri kʼakʼ amajaʼ kkʼol riʼ pa kʼakʼ taq tzʼum.
Man kʼo ta jun winaq che aretaq chiʼ xqumutaj rumal ri ojer amajaʼ, kraj chi apanoq ri kʼakʼ vino. Rumal rech che areʼ kubʼij na kʼuriʼ: Xas are wi utz ri ojer amajaʼ».

6

Pa jun qʼij sabʼado kbʼe pa ri tikonbʼal triko, e ri eʼutijoxelabʼ kkichʼupu, kkipochʼo e kkitijo ri triko.
Kʼatekʼuriʼ, ejujun chkech ri efariseʼo kkibʼij: «¿Suche kibʼan jun jas uwach che man yaʼtal taj kbʼan pa ri sabʼado?».
Ri Jesus kubʼij chkech: «¿La man isikʼim ta ri jastaq che xubʼan ri David, aretaq chiʼ xnumik ri areʼ xoqujeʼ xenumik ri erachiʼl.
Jas ri rokik pa rachoch ri Dyos xubʼano, xukʼam koq ri kaxlanwa rech ri tabʼal toqʼobʼ, xutij ri areʼ e xuya chkech ri erachiʼl. We kaxlanwa riʼ che xuwi ri echuchqajawibʼ kuyaʼo kkitijo».
Kubʼij chkech: «Ri ukʼojol ri achi are rajaw ri sabʼado».
Pa jun Sabʼado chik, kok pa jun rachoch ri Dyos e ktijonik. Kʼo chilaʼ jun achi che kaminaq ri uqʼabʼ.
Ri eʼajtzibʼanelabʼ e ri efariseʼo kikʼakʼalem we kkunan na pa ri Sabʼado, arech kkibʼan qʼatojtzij puwiʼ ri areʼ.
Ri areʼ retaʼm ri kichomabʼal. Kubʼij chrech ri achi che kaminaq ri uqʼabʼ: «Chatwaʼlijoq, chattakʼal panikʼaj». Ri areʼ kwaʼlajik e ktakʼiʼk.
Ri Jesus kubʼij chkech: «Ri in kinta chiwech: ¿La yaʼtalik pa ri Sabʼado che kbʼanik ri utzil chuwach ri etzalal, che kkolik jun kʼaslemal chuwach ri kkʼis tzij puwiʼ?».
Kʼatekʼuriʼ kkaʼy pakiwiʼ konojel ri eʼareʼ e kubʼij chech: «Chalikʼaʼ le aqʼabʼ». Ri areʼ jeriʼ kubʼano e kutzirik ri uqʼabʼ.
Kʼatekʼuriʼ ri eʼareʼ ekʼanarinaq che koyowal, e kkichomaj chkixoʼl ri jastaq che kkibʼan na chrech ri Jesus.
Pa taq we qʼij riʼ, ri areʼ kbʼe pa ri juyubʼ arech kchʼaw rukʼ ri Dyos, e ronojel jun aqʼabʼ kchʼaw rukʼ ri Dyos.
Arechiʼ ksaqarik, keʼusikʼij ri eʼutijoxelabʼ, kʼatekʼuriʼ keʼuchaʼ kabʼlajuj chkixoʼl ri eʼareʼ, e keʼruxisaj etaqoʼnelabʼ ri eʼareʼ.
Ri Simon, che kukoj ubʼiʼ Abʼaj (Pedro-Luʼ), ri rachalal Atrix, ri Santiʼago, ri Xwan, ri Felipe, ri Bʼartolome,
ri Atey, ri Max, ri Santiʼago ukʼojol ri Alfeʼo, ri Simon che okisam ubʼiʼ Selotes,
ri Judas ukʼojol ri Santiʼago, ri Judas Isakariʼote ri kjachow na ri Jesus.
Kxuliʼ uloq kukʼ e ktakʼiʼ puwiʼ jun taqʼaj kʼolbʼal. Ekʼo sibʼalaj ekʼiʼ winaq che eʼutijoxelabʼ e sibʼalaj winaq rech ri Judeʼa, rech ri Jerusalem, rech ri Tiro e rech ri Sidon.
Ri eʼareʼ epetinaq che utatabʼexik ri utzij e chrech kekunaxik chrech taq ri kiyabʼil. Kekunatajik ri kʼo itzel taq uxlabʼal kukʼ.
Konojel ri sibʼalaj winaq kkaj kkichap ri areʼ, rumal che kel jun chuqʼabʼ rukʼ che keʼukunaj ri eʼareʼ.
Ri areʼ kuwaʼlisaj ri uwoqʼoch pakiwiʼ ri utijoxelabʼ e kubʼij: «Utz iwech ri ix, ri ix mebʼaʼibʼ, iwech ri ix ri rajawibʼal ri Dyos.
Utz iwech ri ix ri kixnumik kamik riʼ, rumal che sibʼalaj kixwaʼ na riʼ. Utz iwech ri ix ri kixoqʼik kamik riʼ, rumal che kixjaʼjatik na riʼ.
Utz iwech ri ix, aretaq chiʼ ri winaq kkichomaj itzel chiwij, aretaq chiʼ kixkikʼyaq ubʼi ri ix, aretaq chi kbʼix ri itzel taq tzij piwiʼ, e kbʼixok che itzel ri ibʼiʼ, rumal rech ri Ukʼojol ri achi.
Chixkiʼkot bʼaʼ pa we qʼij riʼ e chixxakʼpanoq rumal kiʼkotemal, ri tojbʼal iwech sibʼalaj nim riʼ jelaʼ chikaj. Jeriʼ na kʼut xkibʼan ri inan itat chkech ri eqʼaxel taq utzij ri Dyos».
«Kʼatekʼut, kʼax iwech ri ix, ri ix qʼinomabʼ taq winaq rumal rech che xkʼamtaj ri tojbʼal iwech.
Kʼax iwech ri ix, ri ix nojinaq kamik, rumal che kixnum na riʼ. Kʼax iwech ri ix, ri kixjaʼjat kamik, rumal che kixbʼison na e kixoqʼ na riʼ.
Kʼax iwech ri ix, aretaq chiʼ konojel ri winaq utz itzijoxik kkibʼano, jeriʼ nakʼut xkibʼan ri inan itat chkech ri man tzij taj eqʼaxel utzij ri Dyos».
«Ri in kinbʼij chiwech, che ri kinitatabʼej: Cheʼiloqʼoqʼej ri eʼikʼulel, chibʼanaʼ ri utzil chkech ri kachkatik kkinaʼ chiwech,
chixtewchuʼn chkech ri kixkikyaqsaqarisaj ri ix, chixchʼaw rukʼ ri Dyos arech kubʼan ri utzil chkech ri itzel itzijoxik kkibʼano.
Chech ri jun che katuchʼay che jun utzaltmal apalaj, chayaʼaʼ ri jun utzaltmal apalaj chik chrech. Ri jun che kutoqij ri aqʼuʼ, chayaʼaʼ ri awatzʼyaq chech.
Ri jun che kuta jun jas uwach chawech, chayaʼ bʼaʼ chrech; ri jun che kukʼam ubʼi jun jas awech, ma ta bʼaʼ chrech ri areʼ.
Ri jastaq che kiwaj che kkibʼan ri winaq chiwech, xoqujeʼ chibʼanaʼ bʼaʼ ri ix chkech ri eʼareʼ.
We keʼiloqʼoqʼej ri kixkiloqʼoqʼej ri ix, ¿Su utzil chiwech ri ix? Xoqujeʼ ri eʼajmakibʼ kekiloqʼoqʼej ri keʼeloqʼoqʼenik ri eʼareʼ.
We kibʼan ri utzil chkech ri kkibʼan ri utzil chiwech ri ix, ¿Su ri utzil chiwech ri ix? Xoqujeʼ ri eʼajmakibʼ jeriʼ kkibʼano.
We kiqaj jun jas uwach chkech ri kiweyej che kkiya chi na jun jas uwach chiwech, ¿Su utz chiwech ri ix? Xoqujeʼ ri eʼajmakibʼ kkiqaj jun jas uwach chkech ri eʼajmakibʼ arech kyaʼ jun jas uwach chik chkech.
Jeriʼ bʼa, cheʼiloqʼoqʼej ri eʼikʼulel, chibʼanaʼ ri utzil, chiqajaʼ ubʼi ri ijastaq iwech, kʼatekʼuriʼ miweyeʼj jun jas uwach chik pa ukʼaxel. Nim utojbʼalil ukʼaxel, kʼatekʼuriʼ kixuxik ix ukʼojol ri Nimalaj Ubʼantajik, rumal rech che ri Areʼ, utz kukʼ ri eʼitzel taq winaq».
«Chel bʼa ikʼuʼx chkech ri winaq, jeʼ jachaʼ kel ukʼuʼx ri atat chkech ri winaq.
Mibʼan qʼatojtzij pakiwiʼ ri winaq, kʼatekʼuriʼ man kbʼan ta qʼatojtzij riʼ piwiʼ ri ix. Miqʼatej tzij pakiwiʼ ri winaq, kʼatekʼuriʼ, man kqʼatex ta tzij riʼ piwiʼ ri ix. Chixkuyunoq chkech ri winaq, kʼatekʼuriʼ, kixkuytaj na riʼ ri ix.
Chiyaʼaʼ bʼaʼ jun jas uwach, kʼatekʼuriʼ, kyaʼtaj riʼ chiwech. Jun nim etabʼal, jun jatʼim etabʼal utojik, kyaʼtaj na chiwech pa taq ri isuʼt ri ix. Rumal che rukʼ ri etabʼal che kixetanik, ri ix rukʼ riʼ kixetaxik na ri ix».
Kubʼij jun tzijobʼelil chik chkech: «¿La kkowin jun moy kukʼam ubʼe jun moy chik? ¿La man ketzaq lo ekebʼ pa jun jul?
Ri tijoxel man are ta nim chuwach ri rajtij. Ri utz tijoxel qas jeriʼ kʼolik jas ri rajtij.
¿Suche kawil ri kʼim pa ri uwoqʼoch ri awachalal, tekʼuriʼ, man kawil ta ri tem kʼo pa ri awoqʼoch ri at?
¿Jasche kabʼij chrech ri awachalal: “Wachalal, chayaʼa alaj chwech kinwesaj ri kʼim pa ri awoqʼoch”, kʼatekʼuriʼ, ri at man kawil ta ri tem kʼo pa ri awoqʼoch? Itzel, kebʼ apalaj, nabʼe chawesaj ri tem pa awoqʼoch ri at, kʼatekʼuriʼ, katkowin riʼ che resaxik ri kʼim kʼo pa ri uwoqʼoch ri awachalal.
Man kʼo ta jun utz cheʼ kuya itzel taq uwach e xoqujeʼ man kʼo ta jun itzel cheʼ che kuyaʼ utz taq uwach.
Ronojel cheʼ etaʼmatal uwach pa ri uwach. Man kchʼup ta wikox chuwach ri kʼix, xoqujeʼ ma kchʼup ta uva chuwach ri kʼix.
Ri utz achi pa ri utz ranimaʼ kresaj uloq ri utzil, tekʼuriʼ ri itzel achi pa ri itzel ranimaʼ kresaj uloq ri itzelal. Rumal rech ri nojinaq ri ranimaʼ chrech, are riʼ kutzijoj ri uchiʼ».
«¿Suche kixsikʼin chwech:”Ajawxel, Ajawxel”, kʼatekʼuriʼ, man kibʼan ta ri jastaq che kinbʼij?
«Ronojel ri kpe wukʼ ri in e kuta ri nutzij kʼatekʼuriʼ, kukʼaslemaj, kinkʼut na chiwach jachin chujalaʼ ubʼik:
Jeriʼ jas jun achi che xuyak jun ja, sibʼalaj naj upam xukʼoto, tekʼuriʼ xukoj ri uxeʼ puwiʼ abʼaj. Xpe jun nimalaj jaʼ puwiʼ ri ja riʼ, kʼatekʼuriʼ man xuqasaj ta ri ja riʼ rumal che utz utzʼaqik bʼanom.
Ri jun che xuto, kʼatekʼuriʼ, man kukʼaslemaj taj, jeriʼ jacha jun achi che xuyak rachoch puwiʼ ri ulew, man kʼo ta uxeʼ xukʼoto. Ri nimalaj jaʼ xpe puwiʼ, kʼatekʼuriʼ xuqʼolij bʼik e xkʼis tzij puwiʼ we ja riʼ».

7

Arechiʼ kukʼis ubʼixik chkech ri winaq we jetaq tzij riʼ, kok ubʼi pa ri Kafarnaʼum.
Kʼo jun kʼamalbʼe chkech okʼal xoltato chilaʼ che kʼo jun upataninel sibʼalaj yawabʼ kʼolik, e we upataninel riʼ sibʼalaj loqʼ chuwach ri areʼ.
Jeriʼ nakʼut, utom utzijol ri Jesus, xa jekʼuriʼ keʼutaq ubʼi rukʼ ri areʼ enikʼaj enim taq winaq kech ri ajjudiʼo, arech kebʼechʼaw rukʼ e arech kpetik che ukolik ri upataninel.
Kepetik e keʼopan rukʼ ri Jesus e sibʼalaj kkita toqʼobʼ chrech ri areʼ. Kkibʼij chrech: «Ri areʼ utzalaj winaq, taqal chrij kabʼan we toqʼobʼ chrech riʼ.
Ri areʼ kuloqʼoqʼej ri qatinamit, are ri areʼ xuyak ri rachoch ri Dyos».
Ri Jesus kbʼe ubʼi kukʼ e aretaq chiʼ naqaj chik kʼo wi chrech ri rachoch, ri kʼamalbʼe keʼutaq bʼi enikʼaj rachiʼl arech keʼkibʼij chrech: «Ajawxel, machʼujarisaj awibʼ, rumal rech che man taqal ta chwij katok pa ri wachoch.
Rumal kʼuwaʼ, xinchomaj che man utz ta waʼ che katinkʼuluʼ ri at. Kʼatekʼut, chataqaʼ bʼaʼ uloq jun atzij e utz chi uwach riʼ ri nupataninel.
Ri in che man kʼo ta jun nim weqeleʼn, kʼatekʼuriʼ, keʼintaq ri enutaqoʼn. Kinbʼij chrech jun: Jat ubʼi ri at e kabʼek, kinbʼij chrech jun chik: Chatpetoq, e kapetik, e chrech ri nupataninel: Chabʼanaʼ weriʼ e kubʼano».
Aretaq chiʼ kuta ri Jesus we tzij riʼ kumay uwach ri areʼ e kubʼij chkech ri winaq che ekʼo rukʼ: «Kinbʼij chiwech: Che pa ri Israʼel man nuriqom ta jun kojonik jewaʼ jacha we jun kojonik riʼ».
Aretaq chiʼ xetzalij ri eʼutaqoʼn ri kʼamalbʼe cho ja, sibʼalaj utz chi uwach ri pataninel xulkiriqaʼ.
Kbʼe pa jun tinamit ubʼiʼ Naʼim. Ri eʼutijoxelabʼ e sibʼalaj ekʼi winaq, ebʼenaq ubʼi rukʼ.
Aretaq chiʼ kʼo chik naqaj che ri rokbʼal ri tinamit, kʼamom uloq jun kaminaq che umuqik, che are xuwi utukel ral jun melkaʼn ixoq, erachiʼlbʼam ubʼik kumal esibʼalaj winaq rech ri tinamit 125.
Arechiʼ kril ri Ajawxel ri areʼ, kel ukʼuʼx chrech ri ixoq, kʼatekʼuriʼ kubʼij chrech: «Matoqʼik».
Kbʼe ukoq chunaqaj ri kaxa e kuchapo, ri achijabʼ che kitelem ri kaxa ketakʼiʼk. Ri areʼ kubʼij: «Kʼojol ala, chawech at kinbʼij wi: Chatwaʼlijoq».
Ri kaminaq, kawaʼlajik e kumajij tzij. Ri Jesus kujach ukoq chrech ri unan.
Konojel kkixibʼij kibʼ, nim uqʼijil kkiya ri Dyos e kkibʼij: «Jun nimalaj qʼaxal utzij ri Dyos kʼo qukʼ e ri Dyos kʼo rukʼ ri utinamit».
We tzij riʼ xbʼe utzijoxik pa ri Judeʼa e pa taq ri nikʼaj amaqʼ chik che naqaj ekʼo wi.
Ri eʼutijoxelabʼ ri Xwan, kkikʼam bʼi ubʼixik chrech ri areʼ ronojel we jastaq riʼ. Ri Xwan keʼusikʼij ekebʼ chkech ri eʼutijoxelabʼ,
kʼatekʼuriʼ, keʼutaq ubʼi ri eʼareʼ arech kkibʼij chrech ri Ajawxel: «¿La at riʼ ri kpetik on kqeyeʼj na jun chik?».
Arechiʼ keʼopan rukʼ ri areʼ, kkibʼij chrech: «Ri Xwan Ajqasaljaʼ xujutaq uloq ri uj arech kulqabʼij chawech: ¿La at riʼ ri kpetik on kqeyeʼj chi na jun chik?».
Pa ri jumul riʼ keʼukunaj ekʼi yawabʼibʼ, e winaq che kʼo itzel uxlabʼal kukʼ e kuya kʼakʼ kiwoqʼoch ekʼi moyibʼ.
E kubʼij chkech: «Jix, jiʼbʼij chrech ri Xwan ri jastaq che xiwilo e xito: Ri emoyibʼ kʼo kʼakʼ kiwoqʼoch, ri etakmaʼyibʼ kebʼinik, kekunatajik ri winaq che tajin kaqʼij ri kitzʼumal, ri esoʼr kʼakʼ kixikin chik, ri ekaminaqibʼ kewaʼlajik e ri utzalaj tzij kya ubʼixik chkech ri emebʼaʼibʼ 127.
¡E sibʼalaj utz rech ri winaq che man ktzaq ta wumal ri in!».
Aretaq chiʼ ri achijabʼ che eʼutaqom uloq ri Xwan xeʼel ubʼi rukʼ, kubʼij chkech ri winaq: «¿Jas xixel uloq che rilik pa ri tzʼinalik ulew? ¿La jun aj silobʼisam rumal ri kyaqiqʼ?
¿Jas xixel uloq che rilik? ¿La jun achi che ukojom jeʼlik taq ratzʼyaq? ¡Man je ta riʼ! Ri kʼo utz taq katzʼyaq ekʼo riʼ pa utz nimaʼq taq ja.
¿Jachin kʼut xixel uloq che rilik? ¿La jun qʼaxel utzij ri Dyos? Jeriʼ nakʼut, ri in kinbʼij chiwech, nim chi na chuwach jun qʼaxal utzij ri Dyos.
Are riʼ ri areʼ che tzʼibʼam chrij: Ri in nutaqom ubʼik ri nutijoxel chawach at, arech kusukʼumaj ri abʼe chawach».
«Ri in kinbʼij chiwech: Chkixoʼl ri ekal ri ixoqibʼ ma kʼo ta jun che nim chuwach ri Xwan, kʼatekʼut, jachin ri nitzʼ pa ri rajawibʼal ri Dyos are nim chi na riʼ chuwach ri areʼ.
Konojel ri winaq che xkita ri utzij, xoqujeʼ ri eʼajtoqiʼnel pwaq, xkikʼam uqʼabʼ ri jikomalaj qʼatoj utzij ri Dyos, xkikʼam ri qasnaʼ rukʼ ri Xwan.
Kʼatekʼut, ri efariseʼo e ri ketaʼm ri pixabʼ che man xkikʼam ta ri kiqasnaʼ rukʼ ri Xwan, xketzalaj ri uchomabʼal ri Dyos pakiwiʼ ri eʼareʼ».
«¿Jachin rukʼ kinjunamatisaj wi ri in we winaq rech we jun mayilqʼijsaq riʼ? ¿Jachin cheʼujala ubʼi ri eʼareʼ?
Ri eʼareʼ cheʼujula ubʼi ri eʼakʼalabʼ che etʼuyul pa ri kʼayibʼal kkiraqaqej kichiʼ chkiwach e kkibʼij chkibʼil kibʼ: “¡Xqaqʼojomaj ri suʼ chiwech e man xixxojow taj! ¡Xqabʼixoj jun bʼix rech oqʼej chiwech e man xixoqʼ taj!”
«Rumal rech petinaq uloq ri Xwan Ajqasaljaʼ, man kutij ta ri kaxlanwa e man kuqumuj ta ri amajaʼ, kʼatekʼuriʼ kibʼij: “¡Kʼo itzel uxlabʼal rukʼ!”.
Petinaq ri ukʼojol ri achi, che kwaʼik e kqumunik tekʼuriʼ kibʼij: “Kʼo jun jiqʼolalaj winaq e jun qʼabʼarel, kerachiʼlaj ri eʼajtoqʼinel pwaq e ri eʼajmakibʼ taq achijabʼ!”.
Ri noʼjibʼal qastzij xjikibʼaxik uwach kumal ri eʼalkʼuwaʼlxelabʼ».
Jun ajfariseʼo kusikʼij ri arech kwaʼ rukʼ ri areʼ. Kok pa ri rachoch ri ajfariseʼo, kok cho ri mexa e kwaʼik.
Kʼo jun ixoq, jun ajmakunnel ixoq chkiwach ri tinamit. Arechiʼ xretaʼmaj che ri Jesus tajin kwaʼik pa ri rachoch ri ajfariseʼo, kukʼam ubʼi jun lmeʼt rech jun kʼokʼalaj kunabʼal.
Ktʼuyiʼ chrij ri Jesus, koqʼik e kuchʼaj ri raqan ri Jesus rukʼ ri uwaʼl uwach e kusuʼ ri raqan ri Jesus rukʼ ri uwiʼ. Kutzʼumaj ri raqan ri Jesus e kujikej rukʼ ri kʼokʼalaj kunabʼal.
Ri ajfariseʼo aretaq chiʼ kril weriʼ, kuchomaj pa rech wi: «Weta qʼaxal utzij Dyos we achi riʼ, retaʼm na kʼuwaʼ jas ubʼantajik we ixoq che kchapow ukoq we areʼ riʼ: Jun ajmakunnel ixoq».
Kʼatekʼuriʼ, ri Jesus kubʼij chrech: «Simon kinbʼij na jun jas uwach chawech». Ri Simon kubʼij: «Chabʼij bʼaʼ ajtij».
«Kʼo jun achi che ekʼo kebʼ achijabʼ kʼo kikʼas rukʼ ri areʼ, ri nabʼe jobʼ okʼal denariʼos ri ukʼas, ri jun chik kawinaq lajuj.
Jeriʼ nakʼut, man kekowin ta che utojik, ri areʼ kuchup uwach ri kikʼas chkech ekebʼ. ¿Jachin chkech ri ekebʼ achijabʼ riʼ sibʼalaj kuloqʼoqʼej chi na ri areʼ?».
Ri Simon kubʼij: «Kinchomaj ri in, are ri jun che xchup nim ukʼas». Ri Jesus kubʼij: «Utz ri qʼatojtzij xabʼano».
Kkaʼy chrech ri ixoq e kubʼij: «¿La kawil we ixoq riʼ? Xinok uloq pa we awachoch e ma xaqʼejej ta ri jaʼ chrij ri waqan. Kʼatekʼut ri areʼ kratinsaj we waqan rukʼ ri uwaʼl uwach, kʼatekʼuriʼ kuchaqijarisaj rukʼ ri uwiʼ.
Man xinatzʼumaj ta ri in, kʼatekʼut ri areʼ ma kataniʼ ta che nutzʼumaxik.
Man kaqʼejej ta ri oleʼo pa ri nujolom, kʼatekʼut, ri areʼ kuqʼejej ri kʼokʼalaj kunabʼal chrij we waqan.
Rumal rech we jastaq riʼ kinbʼij chawech: Ksach ronojel ri umak, rumal rech che xukʼut jun nimalaj loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx. Kʼatekʼut, jachin ri xa jubʼiqʼ umak sachom, xa jubʼiqʼ loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx».
E kubʼij chrech ri ixoq: «Ksachitaj uwach ronojel ri amak».
Kʼatekʼuriʼ, ri winaq che ekʼo cho ri mexa rukʼ, kkibʼij pa kech wi: «¿Jachin kʼu waʼ we areʼ che kusach kimak ri winaq?».
Kʼatekʼuriʼ, kubʼij chrech ri ixoq: «Are ri akojobʼal xatkolowik; jat pa nimalaj utzil».

8

Kbʼe pa nim e pa alaj taq tinamit. Kubʼij ri utzalaj tzij rech ri rajawibʼal ri Dyos. Kkachiʼlaj ubʼi ri ekabʼlajuj,
xoqujeʼ ejujun taq ixoqibʼ che ekunam che itzel taq uxlabʼal e che kʼi taq uwach yabʼil: Ri Mariʼy, ri kojom ubʼiʼ Magdalena, areʼ che xeʼel uloq wuqubʼ Itzel rukʼ,
ri Xwaʼn ri rixoqil ri Kusa, jun nim uwinaq ri Herodes, ri Susana, e enikʼaj chik che kkiyaʼ ri kikuchuj chkech.
Xa jeriʼkʼut, jun sibʼalaj winaq kkimulij kibʼ, kʼatekʼuriʼ kepe uloq rukʼ ri areʼ pa ronojel ri jetaq tinamit uloq, kubʼij pa jun tzijobʼelil:
«Ri ajtikonnel xel ubʼi che utikik ri ijaʼ. Arechiʼ xujapij ri ijaʼ, nikʼaj xtzaq chuchiʼ ri bʼe. Xtakʼalexik e ri echikop ajuwokaj xkitij bʼik ronojel.
Nikʼaj chik xtzaq puwiʼ abʼaj. Xkʼiy nakʼut, kʼatekʼut xchaqijarik rumal rech che man kmaqmatik taj.
Nikʼaj chik xtzaq pa taq kʼix. Ri kʼix xoqujeʼ xkʼiyik, kʼatekʼuriʼ xkijiqʼisaj ri ijaʼ.
Nikʼaj chik, xtzaq pa utz ulew, xkʼiyik, kʼatekʼuriʼ xuya ri uwach, jeriʼ, jun okʼal rumal jun». Kʼatekʼuriʼ kubʼij: «Jachin ri kʼo uxikin arech kuto, chutatabʼej bʼaʼ we tzij riʼ».
Ri eʼutijoxelabʼ kkikʼot uchiʼ ri areʼ jas kubʼij we tzijobʼelil riʼ.
Ri areʼ kubʼij: «Chiwech ri ix xyaʼ pa chʼobʼik ri retambʼal ri Rajawibʼal ri Dyos. Kʼatekʼut, chkech ri nikʼaj chik xuwi pa tzijobʼelil arech: Tajin kkil ri jastaq e man kkil taj, tajin kkito ri jastaq e man kkichʼobʼ taj.
«Ri jun tzijobʼelil kubʼij we jastaq riʼ: Ri tikoʼn are ri utzij ri Dyos.
Ri ekʼo chuchiʼ ri bʼe, eʼareʼ riʼ ri xkita ri tzij, kʼatekʼut kpe ri Kʼaxtokʼ e kresaj ubʼi ri tzij pa ri kanimaʼ, arech man kekojon ta chrech ri Dyos e man kekoltaj taj.
Ri ekʼo puwiʼ ri abʼaj, eʼareʼ riʼ ri xkikʼam ri tzij rukʼ kiʼkotemal aretaq chiʼ xkito, kʼatekʼuriʼ, ri eʼareʼ riʼ man kʼo ta urabʼ bʼenaq pa kanimaʼ. Kekojonik xaq kebʼ oxibʼ qʼij, kʼatekʼuriʼ, pa ri uqʼij ri itzel, kebʼe ubʼik.
Ri xtzaq pa ri kʼix eʼareʼ riʼ ri xkita ri tzij. Kʼatekʼut kejiqʼik pa ri bʼe rukʼ taq ri chomanik, ri qʼinomal e ri kʼi jastaq rech ri kʼaslemal. Xa jeriʼ kʼut, man keqʼanar taj, man kekowir taj.
Ri xtzaq pa ri utz ulew eʼare riʼ ri xkita ri tzij rukʼ jun nim e utzalaj kanimaʼ, kkikʼol ri tzij, kkiya jetaq kiwach rumal che ri eʼareʼ kkiterneʼbʼej e man kekʼextaj taj.
«Man kʼo ta jun winaq kutzij jun kantil, kʼatekʼuriʼ, kukoj jun laq ukʼyabʼal puwiʼ on kuya ri kantil chuxeʼ jun chʼat. Xane are kʼut kuya ri kantil puwiʼ jun chajbʼal on pa ri ukʼolbʼal kantil arech ri kebʼok uloq kkil ri saqil.
Ri awatalik xas, kqʼaljanik na riʼ, ri awam che kʼolom kchʼobʼtaj na riʼ e kpe na riʼ pa ri nimalaj qʼij.
Chichajij bʼaʼ jas utayik kibʼano; rumal rech ri kʼo ujastaq kyaʼtaj na riʼ chrech. E ri man kʼo ta jastaq rech, xas kkʼam na ubʼik xoqujeʼ ri jastaq rech che kuchomaj kʼo rukʼ ri areʼ».
Ri unan e ri erachalal kepe uloq rukʼ ri areʼ, kʼatekʼuriʼ, man kekowin taj keqibʼ ukoq rukʼ, rumal rech che ekʼo sibʼalaj winaq.
Kya ubʼixik chrech: «Ri anan e ri eʼawachalal ekʼo waral e kkaj katkichʼabʼej».
Kʼatekʼuriʼ, ri areʼ kubʼij: «Ri nunan e ri ewachalal eʼare riʼ ri kkita ri utzij ri Dyos e kkikʼaslemaj».
Xbʼantaj pa jun qʼij, kbʼe ubʼi pa jun jukubʼ kukʼ ri eʼutijoxelabʼ, kʼatekʼuriʼ, kubʼij chkech: «Chujqʼax chʼaqap chrech we cho riʼ». Kʼatekʼuriʼ, naj kebʼe ubʼik pa ri cho.
Aretaq chiʼ ebʼenaq, ri areʼ kok uwaram e kwar ubʼik. Kʼatekʼuriʼ, jun nimalaj kyaqiqʼ kpe puwiʼ ri cho. Ri jaʼ kok pa ri jukubʼ e kkikʼulumaj kʼax.
Keqibʼ ukoq rukʼ ri areʼ, kʼatekʼuriʼ, kkikʼasuj. Kkibʼij chrech: «¡Ajtij! ¡Ajtij, kujkamik!». Ri areʼ arechiʼ kkʼastajik kuyaj ri kyaqiqʼ e ri waʼlajinaq jaʼ. Ri jaʼ matzalik kkanajik.
Kʼatekʼuriʼ, kubʼij chkech: «¿Jawichiʼ kʼo wi ri ikojonik?». Ri eʼareʼ kixibʼim kibʼ kkibʼij chkibʼil kibʼ rukʼ mayibʼal: «¿Jachin kʼu waʼ we areʼ che xoqujeʼ ktaqan chrech ri kyaqiqʼ e ri jaʼ, kʼatekʼuriʼ, keniman chrech?»
Keʼopanik pa ri kitinamit ri eʼajgeraseno che kʼo apan chuwach ri Galileʼa.
Aretaq chiʼ ktakʼiʼ cho ri ulew, kpe che ukʼulaxik jun achi che kʼo itzel taq uxlabʼal rukʼ. Ojer chik che man kʼo ta chi ratzʼyaq kukojo, man kjeqiʼ ta chi pa jun ja, areʼ jeqelik pa taq jul kech ri kaminaqibʼ.
Arechiʼ kkaʼy chrech ri Jesus, sibʼalaj kuraqaqej uchiʼ, kukʼyaq ribʼ cho ri raqan ri areʼ, kʼatekʼuriʼ rukʼ jun nimalaj chʼabʼal kubʼij: «¿Jas kawaj chwech, Jesus, ri ukʼojol ri Dyos? Kinta chawech ri at, minachʼuychʼaʼ ri in».
Rumal rech che ri areʼ xutaq ri itzel uxlabʼal arech kel uloq rukʼ we achi riʼ. Xane kʼi taq mul chik, ri itzel uxlabʼal uchapom ri achi; kjatʼix rukʼ tiqom taq chʼich e rukʼ tem arech kchajixik ri areʼ. Kʼatekʼuriʼ kuraqij ri jatʼibʼal rech, e ri Itzel kuchararej pa ri tzʼinalik ulew.
Ri Jesus kukʼot uchiʼ: «¿Jas abʼiʼ?». Ri areʼ kubʼij: «Jumulaj», rumal rech che sibʼalaj eʼitzel eʼokinaq rukʼ ri areʼ.
Kʼatekʼuriʼ, kkita chrech che man ktaqan ta chkech che kebʼe bʼi pa ri nimalaj siwan.
Kʼatekʼuriʼ, ekʼo chilaʼ jun nimalaj jupuq aq che kewaʼkat pa ri juyubʼ. Ri eʼi- tzel kkita chrech ri Jesus che kuya bʼe chkech arech keʼok pa taq ri aq, kʼatekʼuriʼ ri areʼ kuya bʼe chkech.
Keʼel uloq rukʼ ri achi e keʼok pa taq ri aq. Ri jupuq aq kechʼoplin pa ri juyubʼ kebʼe ubʼi pa ri cho, kʼatekʼuriʼ chilaʼ kejiqʼ wiʼ.
Aretaq chiʼ ri eʼajyuqʼabʼ kkil we jastaq riʼ, keʼanimajik. Kkibʼij we jastaq riʼ pa taq ri nim e chʼutiʼn taq tinamit.
Ri winaq keʼel uloq che rilik ri jastaq xbʼantajik riʼ. Arechiʼ keʼopan naqaj che ri Jesus, kkiriqaʼ ri achi ri xeʼel bʼi ri eʼitzel rukʼ. Tʼuyulik, ukojom ratzʼyaq e utz kʼolik tzʼaqat ruxlabʼal, kʼo ukoq chuwach raqan ri Jesus. Kʼatekʼuriʼ, kenoj che xibʼrikil.
Ri xeʼilowik, kkibʼij chkech jas ri ukolik ri areʼ chkiwach ri Eʼitzel.
Konojel ri winaq rech ri tinamit rech ri eʼajgeraseno kkita toqʼobʼ chrech ri Jesus, arech kbʼe ubʼi naj chkech ri eʼareʼ, rumal che sibʼalaj kkixibʼij kibʼ. Kʼatekʼuriʼ, ri areʼ kaqʼan puwiʼ ri jukubʼ, ktzalej ubʼik.
Ri achi, che xeʼel ubʼi ri eʼitzel rukʼ, kuta chrech kkʼojiʼ rukʼ ri Areʼ. Kʼatekʼuriʼ, ri areʼ kubʼij chrech:
«Chattzalej cho ri awachoch, jaʼbʼij ri jastaq che xubʼan ri Dyos chawech». Ri areʼ kbʼe pa ronojel ri tinimit e sibʼalaj kuya ubʼixik ri jastaq xubʼan ri Jesus chrech ri areʼ.
Aretaq chiʼ ktzalej ri Jesus, kkikʼulaj ri winaq, rumal rech che konojel keyeʼm.
Kʼatekʼuriʼ, kopanik jun achi che Jaʼiro ri ubʼiʼ. Ri areʼ okinaq jun nim winaq rech pa ri ukʼolbʼal chʼabʼal. Kumej ribʼ chuwach ri raqan ri Jesus e kuta toqʼobʼ chrech ri areʼ arech kpe cho ri rachoch.
Rumal rech che xaq jun umiʼal kʼolik, che kʼo kabʼlajuj ujunabʼ, elem ranimaʼ kubʼano. Aretaq chiʼ bʼenaq, ri winaq, kkipitzʼej ri areʼ.
Kʼatekʼuriʼ, jun ixoq che xas kabʼlajuj junabʼ uloq kutzaq ukikʼel, ma kʼo ta jun kowininaq che ukunaxik.
Kqibʼ ukoq chrij ri Jesus e kuchap ri uchiʼ ratzʼyaq e chi xaqbʼi ktakʼiʼ ri ukikʼel.
Kʼatekʼuriʼ, ri Jesus kubʼij: «¿Jachin xinuchap ri in?». Rumal che konojel kkibʼij che ma eʼareʼ taj, ri Pedro kubʼij: «Ajtij, ri winaq katkipitzʼej».
Kʼatekʼuriʼ, ri Jesus kubʼij: «Kʼo jun xinchapowik rumal che jun chuqʼabʼ xel ubʼi wukʼ ri in».
Jeriʼ kʼut, krilo che sas kchʼobʼik rumal ri Jesus, ri ixoq kpe rukʼ bʼirbʼitem, kʼatekʼuriʼ, kumej ribʼ cho raqan e kuya ubʼixik chkiwach konojel ri winaq jasche xuchapo ri areʼ, kʼatekʼuriʼ xaqbʼi xkunatajik.
Ri areʼ kubʼij chrech ri ixoq: «Numiʼal, ri akojonik xatukolo, jat pa ri nimalaj utzil».
Tajin na kubʼij we tzij riʼ, arechiʼ kpe jun winaq pa ri rachoch uloq ri nim winaq rech ri ukʼolbʼal, kʼatekʼuriʼ kubʼij: «Ri amiʼal chanim riʼ xkamik, machʼuʼjarisaj chik ri ajtij».
Kʼatekʼut ri Jesus xuto, kubʼij chrech: «Maxibʼij awibʼ, xaq chatkojonoq, kʼatekʼuriʼ, ri areʼ kkoltaj na riʼ».
Kpe choja, kʼatekʼuriʼ, man kʼo ta jun kok rukʼ, xuwi ri Pedro, ri Xwan e ri Santiʼago e ri eʼunan eʼutat ri ali.
Konojel ri winaq kkoqʼej, kkʼis kikʼuʼx rumal rech ri areʼ. Kʼatekʼuriʼ ri Jesus kubʼij: «Mixoqʼik, ri areʼ man kaminaq taj, ri areʼ xaq warinaq».
Kkitzeʼj uwach ri areʼ, rumal rech che ketaʼm che ri areʼ kaminaq chik.
Tekʼuriʼ, ri areʼ kuchap ukoq che ri uqʼabʼ, ko kuchʼabʼej, e kubʼij chrech ri areʼ: «Ali, chatwaʼlijoq».
Ri ruxlabʼal ktzelejik, kʼatekʼuriʼ xaqbʼiʼ kwaʼlajik. Ktaqanik arech kya ri uwa.
Ri eʼunan eʼutat kkixibʼij kibʼ, kʼatekʼuriʼ, ktaqanik arech man kkibʼij ta ri jastaq riʼ.

9

Keʼusikʼij ri ekabʼlajuj, kuya kichoqʼabʼ e jun kikowinem pakiwiʼ konojel itzel e puwiʼ ronojel yabʼil arech kekunanik 147.
Kʼatekʼuriʼ, keʼutaq bʼik arech keʼkibʼij ri Rajawibʼal ri Dyos e arech kekunanik.
Kʼatekʼuriʼ, kubʼij chkech: «Kʼo mikʼam ubʼik rech ri ibʼe, mikʼam ubʼi ichʼamiʼy, mikʼam ubʼi ikoxtar, mikʼam ubʼi iwa, mikʼam ubʼi ipwaq, xoqujeʼ, man kebʼ ta iwatzʼyaq chijujunal.
Aretaq chiʼ kixok pa jun ja, chixkanaj kan chilaʼ, chi kʼateʼ kuriqaʼ kixbʼek.
We man kixkʼulaxik taj, arechiʼ kixel uloq pa ri jun tinimit riʼ, chitotaʼ kan ri upoqlaj kʼo chech ri iwaqan, kʼutbʼal rech jeʼ jas qʼatbʼaltzij puwiʼ».
Kebʼek, kkisutej ronojel taq tinamit, kkiya ubʼixik ri utzalaj tzij e kekunanik.
Ri Herodes che are ri qʼatbʼaltzij (tetrarka) kretaʼmaj we jastaq riʼ, kʼatekʼuriʼ mayibʼal kkanajik, rumal che ekʼo jujun kkibʼij: «Are ri Xwan xkʼastaj uloq chkixoʼl ri ekaminaqibʼ».
E kʼo jujun chik che kkibʼij: «Are ri Eliʼas xtzalej uloq».
Kʼatekʼuriʼ ri Herodes kubʼij: «Ri Xwan, in xintʼen ujolom. ¿Jachin kʼuriʼ ri areʼ, chech kbʼix we jastaq puwiʼ riʼ?». Kʼatekʼuriʼ, kraj kril uwach ri areʼ.
Aretaq chiʼ ketzalij uloq ri etaqoʼnelabʼ kkibʼij chrech ri areʼ ronojel ri xkibʼano. Tekʼuriʼ ri areʼ keʼukʼam ubʼi ri eʼareʼ rukʼ, xbʼe naj, naqaj chrech jun tinamit che ubʼiʼ Bʼetsaʼida.
Kʼatekʼuriʼ, ri winaq xkichʼobʼo weriʼ e xebʼe ubʼi chrij ri areʼ. Ri areʼ keʼukʼulaj, kʼatekʼuriʼ, kuya ubʼixik ri rajawibʼal ri Dyos chkech e keʼukunaj ri rajawaxik kekunatajik.
Kqaj ri qʼij, kepe ri ekabʼlajuj e kkibʼij chrech: «Cheʼajachaʼ ubʼik le winaq arech kebʼe pa taq ri nim chʼutiʼn tinamit che ekʼo naqaj, arech kkiriq na kikʼolibʼal e kiwa pa taq ri ja. Ri uj, ujkʼo pa jun tzʼinalik kʼolibʼal».
Kʼatekʼuriʼ ri areʼ kubʼij chkech: «Cheʼitzuquʼ bʼaʼ ri ix». Ri eʼareʼ kkitzalij uwach ri utzij, kkibʼij: «Ri uj, man kʼo ta wa qukʼ, xuwi kʼo qukʼ jobʼ kaxlanwa rachiʼl kebʼ kar, xuwi riʼ we kujbʼe che uloqʼik wa kech konojel we winaq riʼ».
Rumal che ekʼo kaqʼoʼ lajujkʼal achijabʼ. Kʼatekʼut, ri areʼ kubʼij chkech ri eʼutijoxelabʼ: «Chibʼanaʼ che kkisokej kibʼ pa taq juqʼat ekawinaqlajuj winaq».
Jeriʼ kkibʼan chkech ri winaq.
Kʼatekʼuriʼ, kukʼam ukoq ri jobʼ kaxlanwa e ri kebʼ kar, kkaʼy chikaj, kutewchiʼj ri kaxlanwa, kupiro e kuya chkech ri eʼutijoxelabʼ arech kkijach chkech ri winaq.
Konojel sibʼalaj kewaʼik e kinojik. Kkikʼol ri uqax xtoʼtajik: kabʼlajuj chakach xtoʼtaʼjik.
Kkʼulumatajik che arechiʼ utukel tajin kchʼaw rukʼ ri Dyos, ekʼo ri eʼutijoxelabʼ rukʼ, kʼatekʼuriʼ ri areʼ kuta chkech: «In ¿jachin riʼ ri in kkibʼij ri winaq?».
Ri eʼareʼ kkibʼij chrech: «Nikʼaj kkibʼij at ri Xwan Ajqasaljaʼ; ejujun chik kkibʼij at ri Eliʼas; nikʼaj chik kkibʼij at jun ojer qʼaxal utzij ri Dyos che xkʼastaj uloq».
«Kʼatekʼut, ri ix ¿jas kibʼij, in jachin ri in?». Ri Pedro kubʼij: «At ri Kristo rech ri Dyos».
Kʼatekʼuriʼ, ktaqan chkech ri eʼareʼ, man kʼo ta jun tzij kkibʼij wi weriʼ.
Kubʼij: «Ri ukʼojol ri achi, kunaʼ na ri kʼachaqijchiʼ, kpaqchiʼx na kumal ri enim taq winaq, ri echuchqajawibʼ e ri etzʼibʼanelabʼ: Kkamisaxik ri areʼ, kʼatekʼuriʼ, pa ri urox qʼij kkʼastajik».
Kuya ubʼixik chkech konojel: «We kʼo jun kraj kateriʼ chwij in, munaʼtisaj chi aqʼan ribʼ, chrukʼaj ri uripibʼal ronojel qʼij, kʼatekʼuriʼ, chpet bʼa wukʼ ri in.
Rumal che jachin kraj kukol ri ukʼaslemal kusach na riʼ; kʼatekʼut, jachin kusach ri ukʼaslemal wumal ri in, we areʼ riʼ kukol na riʼ.
¿Jas utzil chrech ri winaq che kuchʼak ronojel ri uwachulew, we ri areʼ kusach ribʼ kuqʼolij ribʼ?
Jachin kkʼix chwech ri in e kkʼix chrech ri nutzij, ri Ukʼojol ri achi kkʼix na riʼ chrech ri areʼ, arechiʼ kpe na pa ri uremelik utikʼilik ri areʼ, pa uremelik utikʼilik ri Utat e pa uremelik utikʼilik kech ri etyoxlaj taq anjel».
«Qastzij kinbʼij chiwech, che ekʼo nikʼaj chixoʼl ri ix che man kketaʼmaj ta na riʼ ri kamikal aretaq chiʼ majaʼ na kkil ri Rajawibʼal ri Dyos».
Wajxaqibʼ qʼij okʼowinaq chik che xbʼitaj rumal we tzij riʼ, keʼukʼam ubʼi rukʼ ri areʼ, ri Pedro, ri Xwan e ri Santiʼago. Kaqʼan puwiʼ jun juyubʼ arech kubʼan uchʼabʼal, kchʼaw rukʼ ri Dyos.
Kʼatekʼuriʼ kkʼulmatajik che arechiʼ tajin kchʼaw rukʼ ri Dyos, ri uwachbʼal kkʼextajik, e ri ratzʼyaq sibʼalaj saq chik jacha ri kuypaʼ.
Tekʼuriʼ ekʼo kebʼ achijabʼ ketzijon rukʼ, eʼare ri Moʼises e ri Eliʼas;
eremelik etikʼilik keqʼalajanik. Kkitzijoj aretaq chiʼ kel na ubʼik e kbʼe na pa ri Jerusalem.
Ri Pedro e ri eraʼchiʼl sibʼalaj kʼo kiwaram. Kichiʼjom kʼut e ekʼaskʼoj, kʼatekʼuriʼ, kkil ri uremelik utikʼilik e ri ekebʼ achijabʼ ekʼo rukʼ ri areʼ.
Aretaq chiʼ ri ekebʼ achijabʼ kkijach kibʼ rukʼ, ri Pedro kubʼij chrech ri Jesus: «Ajtij, utz che kujkʼojiʼ waral. Chqabʼanaʼ oxibʼ ja, jun awech at, jun rech ri Moʼises, jun rech ri Eliʼas». Man retaʼm taj ri tzij tajin kubʼij.
Tajin kubʼij we tzij riʼ arechiʼ kpe jun sutzʼ che keʼuchʼuquʼ chuxeʼ ri umuʼj. Kʼatekʼuriʼ sibʼalaj kkixibʼij kibʼ arechiʼ keʼok pa ri sutzʼ.
Jun tzij xel uloq pa ri sutzʼ, che kubʼij: «Are waʼ we nukʼojol, qas chitatabʼej».
Aretaq ktaniʼ ri ujaninbʼal ri jun chʼabʼal, ri Jesus xkanaj kanoq utukel. Pa taq we qʼij riʼ, ri eʼareʼ kkitzʼapij kichiʼ, man kʼo ta kkibʼij we jastaq che xkilo.
Chukabʼ qʼij chik che xexuliʼ uloq cho ri juyubʼ, jun sibʼalaj winaq keʼel uloq che ukʼulaxik.
Kʼatekʼuriʼ jun achi chkixoʼl ri winaq kuraqaqej uchiʼ: «Ajtij, kinkʼomij chawech ri at arech kawil ri nukʼojol, rumal che xaq xuwi ri areʼ nukʼojol.
Jun uxlabʼal kchapow ri areʼ, kʼatekʼuriʼ, aninaq kuraqaqej uchiʼ, kujiljaʼ pulew e kubʼano che kuchubʼaj ri ukʼaxaj. Kʼatekʼuriʼ, kʼax relik chi ubʼik rukʼ ri areʼ e kupitzʼej kanoq ri areʼ.
Inchʼawinaq kukʼ ri eʼatijoxelabʼ arech kkikʼyaq ubʼi ri areʼ, kʼatekʼuriʼ, man ekowinnaq taj».
Ri Jesus kubʼij: «¡Ix jun mayilqʼijsaq, che ix itzel e che man kixkojon taj! ¿Kʼa jumpa na in kʼo iwukʼ e kixinchʼij na? Chakʼamaʼ uloq ri akʼojol».
Aretaq chiʼ ri ukʼojol kqibʼ ukoq rukʼ, ri itzel kukʼyaq ri areʼ cho ri ulew e sibʼalaj kujiljaʼ ri areʼ. Kʼatekʼuriʼ ri Jesus kuyaj ri itzel uxlabʼal, kukunaj ri akʼal e kutzalejisaj chrech ri utat.
(a) Konojel kkixibʼij kibʼ chuwach ri ukowinem ri Dyos. (b) Jeriʼ kʼut, konojel mayibʼal ekʼolik rumal ri jastaq kubʼano. Ri areʼ kubʼij chkech ri eʼutijoxelabʼ:
«Ri ix sibʼalaj chikojoʼ bʼaʼ pa ri ixikin we jetaq tzij riʼ: Ri ukʼojol ri achi kjachitaj na pa kiqʼabʼ ri achijabʼ».
Kʼatekʼuriʼ, ri eʼareʼ man kkichʼobʼ ta we tzij riʼ. Pa awatalik kkanaj kan chkiwach arech man kkichʼobʼ taj. Kʼatekʼuriʼ kkixeʼj kibʼ kkita chrech.
Kwaʼlaj jun chomanik chkixoʼl ri eʼareʼ: ¿Jachin kʼuriʼ ri nim reqleʼn chkixoʼl eʼareʼ?
Kʼatekʼuriʼ, ri Jesus retaʼm we kichomabʼal kʼo pa ri kanimaʼ. Kukʼam ukoq jun alaj akʼal, kuya ri akʼal chutzal areʼ,
kʼatekʼuriʼ kubʼij chkech: «Ri jun che kukʼulaj we alaj akʼal riʼ pa ri nubʼiʼ, in ri kinukʼulaj. E ri jun che kinukʼulaj ri in, kukʼulaj ri jun che inutaqom uloq, jeriʼ kʼut, ri sibʼalaj chʼutiʼn chixoʼl ri ix, are riʼ ri nimalaj ubʼantajik».
Ri Xwan kchʼawik, kʼatekʼuriʼ kubʼij: «Ajtij, qilom jun che keʼupaqchiʼj ri eʼitzel pa ri abʼiʼ, kqaj kqaqʼatej chrech weriʼ rumal rech che man kpe ta ri areʼ qukʼ uj».
Kʼatekʼuriʼ ri Jesus kubʼij chrech: «Miqʼatej chrech weriʼ, rumal che jachin ri man ikʼulel taj, kʼo riʼ iwukʼ».
Aretaq chiʼ opanem kubʼan ri qʼij che kpaqiʼk, che kesax na ubʼik, rukʼ ukowil ranimaʼ kpaqiʼ ubʼi pa ri ubʼe ri Jerusalem.
Kʼatekʼuriʼ, keʼutaq ubʼi nikʼaj eʼupataninelabʼ arech kinabʼejik ubʼi chuwach. Kebʼek, kʼatekʼuriʼ, keʼopan pa jun tinimit kech ri eʼajsamaritano, arech kkisukʼumaj ri kkanaj wi.
Kʼatekʼuriʼ, man kkʼulax ta chilaʼ rumal rech che are kraj kbʼe pa ri Jerusalem.
Aretaq chiʼ kkil ri eʼutijoxelabʼ weriʼ, ri Santiʼago e ri Xwan kkibʼij: «Ajawxel, ¿la kawaj che kujtaqanik arech kqaj uloq ri qʼaqʼ chikaj, kʼatekʼuriʼ, keʼuporoj ubʼi ri eʼareʼ».
Kʼatekʼuriʼ ko keʼukaʼyej e keʼuyajyatej.
E kebʼe pa jun tinimit chik.
Aretaq chiʼ tajin ebʼenaq, jun winaq kubʼij chrech pa ri bʼe: «Kinteriʼ chawij ri at pa ronojel kʼolibʼal jawiʼ katbʼe wi».
Ri Jesus kubʼij chrech: «Ri taq yak kʼo pek kiwarbʼal, ri chikop re uwokaj kʼo kim kisok; ri ukʼojol ri achi man kʼo ta jawiʼ kuqʼoybʼaʼ wi ri ujolom».
Kubʼij chrech jun chik: «Chatterin chwij ri in». Ri areʼ kubʼij: «Nabʼe chayaʼaʼ na bʼe chwech che kinmuquʼ kan ri nutat».
Kʼatekʼut, ri Jesus kubʼij chrech: «Chayaʼaʼ alaj, che ri ekaminaqibʼ kkimuq ri kikaminaqibʼ ri at, jat jaʼqʼalisaj ri rajawibʼal ri Dyos».
Xoqujeʼ jun chik kubʼij chrech: «Kinteriʼ chawij ri at, Ajawxel. Nabʼe kʼut chayaʼaʼ bʼe chwech keʼinchʼabʼej kanoq ri enuwinaq».
Kʼatekʼuriʼ, ri Jesus kubʼij chrech: «Ri jun che kukoj uqʼabʼ chrij ri tajiʼn, kʼatekʼuriʼ, kkaʼy uloq chrij, man taqal ta chrij ri Rajawibʼal ri Dyos».

10

Ri Ajawxel, keʼusikʼij chi oxkʼal kabʼlajuj, keʼutaq ubʼi ri eʼareʼ pa akakabʼ chuwach ri areʼ pa ronojel taq tinamit e pa ri uwachulew jawichiʼ kbʼe na wi ri areʼ.
Kʼatekʼuriʼ, kubʼij chkech: «Sibʼalaj kʼo ri qʼanarinaq triko, kʼatekʼuriʼ, man ekʼi ta ri eʼajchakibʼ. Chixchʼaw bʼaʼ rukʼ ri rajaw ri ulew arech keʼutaq ajchakibʼ pa ri rulew.
Jix bʼaʼ, kixintaq ubʼi ri ix, ix jacha alaj taq chij chkixoʼl taq ri yoʼk.
Mikʼam ubʼi pwaq, mikʼam ubʼi ikoxtar, mikʼam ubʼi ixajabʼ. Man kʼo ta jun kiya rutzil uwach pa ri bʼe.
Aretaq chiʼ kixok pa jun ja, nabʼe chibʼij: “Ri nimalaj utzil pa we ja riʼ.”
We kʼo jun ralkʼuwaʼl ri nimalaj utzil chilaʼ, ri nimalaj iwutzil kuxlan na riʼ puwiʼ ri areʼ, we man kʼo taj, ktzalij na riʼ iwukʼ.
Chixkanaj kan pa we ja riʼ, chitijaʼ e chiqumuj ri jastaq kʼo pa ri ja riʼ. Rumal che ri ajchak taqal chrij kukʼam ri utojbʼal. Xaq mixbʼe pa taq nikʼaj ja chik.
Pa ronojel tinamit jawiʼ kixopan wi e kixkʼulaxik, chitijaʼ ri jastaq che kya chiwech;
cheʼikunaj bʼaʼ ri eyawabʼibʼ ekʼo chilaʼ e chibʼij bʼaʼ chkech ri winaq: “Ri rajawibʼal ri Dyos naqaj chik kʼo wi chiwech ri ix”.
Kʼatekʼut pa ri jun tinamit kixopan wi che man kixkʼulax taj, chixel uloq pa taq ri kʼayibʼal, kʼatekʼuriʼ, chibʼij bʼaʼ:
“Xoqujeʼ ri upoqlaj ri itinamit che kʼo cho ri qaqan, kqatotaʼ kan chiwech e kqaya kanoq chiwech. Xoqujeʼ rukʼ weriʼ chiwetaʼmaj che ri rajawibʼal ri Dyos naqaj chik kʼo wi”.
Kinbʼij chiwech che pa we Qʼij riʼ, ri Sodoma man kʼo ta ukʼaxkʼol riʼ jacha we tinamit riʼ».
«¡Kʼax awech ri at, Korasin! ¡Kʼax awech ri at Bʼetsaʼida, rumal che weta ri mayibʼal taq jastaq che xbʼan waral, xbʼan ta neʼ pa ri Tiro on pa ri Sidon neʼ, ojer ta bʼaʼ riʼ xkikoj ri koxtar, ojer ta bʼaʼ riʼ xkiyaʼ ri chaj pa kijolom, xkʼextaj ta bʼaʼ riʼ ri kikʼuʼx.
Xa jekʼuriʼ, chrech ri Tiro, chrech ri Sidon, man kʼo ta nimalaj kʼax riʼ pa ri uqʼatbʼal utzij ri Dyos jacha chiwech ri ix.
Kʼatekʼut ri at Kafarnaʼum, ¿la chi pa ri kaj na kawaʼlisaj awibʼ? ¡Chi pa ri nim siwan riʼ katjutjubʼ na wi!
«Jachin ri kutatabʼej ri itzij ri ix, in ri kinutatabʼej. Ri kretzelaj iwach ri ix, are ri in kretzelaj nuwach, jachin kretzelaj nuwach ri in, kretzelaj uwach ri inutaqom uloq ri in».
Ri eʼoxkʼal kabʼlajuj, rukʼ kiʼkotemal ketzalij uloq. Kkibʼij: «¡Ajawxel, xoqujeʼ ri eʼitzel kkimej kibʼ chqawach pa ri abʼiʼ!».
Kubʼij chkech: «In xinwilo ri Satanas che xtzaq uloq chikaj jeʼ jas ri kaqulja.
Xinya chiwech ri kowinem rech keʼitakʼalbʼej ri raxakan e ri xkabʼ e ronojel ri uchoqʼabʼ ri kʼulel, kʼatekʼuriʼ, man ko ta jun kkowinik che ubʼanik kʼax chiwech.
Kʼatekʼut, man are ta kixkiʼkotik rumal rech che kkimej kibʼ ri eʼuxlabʼal chiwach; are chixkiʼkotoq rumal rech che ri ibʼiʼ tzʼibʼatalik pa ri kaj».
Xaqbʼiʼ chanim knojik ri Jesus che kiʼkotemal pa ri Tyoxlaj Uxlabʼaxel, kʼatekʼuriʼ kubʼij: «Katintewchiʼj ri in Nutat, Rajaw ri kaj, Rajaw ri uwach ulew, rumal rech che xakʼuʼ we jastaq riʼ chkiwach ri etamubʼ e ri kinoʼjinik, kʼatekʼuriʼ, xaqʼalajisaj chkiwach ri echʼutiʼn. Jeriʼ nakʼut, Tat, jewaʼ ri kawaj.
Ronojel xyaʼtaj chwech rumal ri Nutat. Man kʼo ta jun kchʼobʼow uwach ri Ukʼojol, xuwi ri Utat. Man kʼo ta jun kchʼobʼow uwach ri Utat, xuwi, ri Ukʼojol, e ri jun, ri jachin kraj ri Ukʼojol kuqʼalajisaj chuwach».
Keʼeril ri utijoxelabʼ, kʼatekʼuriʼ kubʼij chkech pa kitukel wi: «Utzalaj rech ri taq woqʼochaj che krilo we jastaq che kiwil ri ix riʼ!
Kinbʼij chiwech: Sibʼalaj eqʼaxal utzij ri Dyos e eʼajawinel xkaj xkil we jastaq riʼ che kiwil ri ix, kʼatekʼuriʼ, man xkil taj, xkaj xkito we jastaq che kita ri ix riʼ, kʼatekʼuriʼ, man xkita taj».
Jun qʼataltzij kwaʼlajik, kʼatekʼuriʼ kubʼij chrech, arech kukoj pa kʼax: «Ajtij, ¿jas kinbʼan na arech kinwechbʼej na ri junalik kʼaslemal?».
Ri areʼ kubʼij chrech: «¿Jas tzʼibʼatalik pa ri tzʼibʼ? ¿Jas kasikʼij chilaʼ?».
Ri areʼ kubʼij: «Kaloqʼoqʼej ri Ajawxel ri Adyos, rukʼ ronojel awanimaʼ, rukʼ ronojel akʼuʼx, rukʼ ronojel achuqʼabʼ, rukʼ ronojel awuxlabʼal; xoqujeʼ ri awajil atzʼaqat jeʼ jas chbʼil aqʼan awibʼ at».
Ri Jesus kubʼij: «Utz ri kabʼij, chabʼanaʼ we jastaq riʼ kʼatekʼuriʼ katkʼasiʼ riʼ».
Kʼatekʼuriʼ ri areʼ kubʼij chrech ri Jesus: «¿Jachin riʼ ri wajil nutzʼaqat?».
Ri Jesus kubʼij: «Xulininaq uloq jun achi pa ri Jerusalem, kbʼe ubʼi pa ri Jeriko. Kʼatekʼuriʼ ekʼo elaqʼomabʼ pa unikʼajal ri bʼe. Kkelaqʼaj ri ujastaq, kkichʼiy kanoq. Kebʼe ubʼik ri eʼareʼ, xa jubʼiqʼ kraj kkikamisaj kanoq.
Kʼatekʼuriʼ, xulininaq uloq pa ri bʼe riʼ jun chuchqajaw, xaq kril kanoq, kʼatekʼuriʼ, kbʼek.
Jun ajlevita kpetik, kqʼax pa ri jun kʼolibʼal riʼ, xaq kril kanoq, kʼatekʼuriʼ kbʼek.
Kʼatekʼuriʼ, jun ajsamaritano che bʼenaq che ubʼe, kopan naqaj chrech ri areʼ. Arechiʼ krilo kutoqʼobʼisaj uwach.
Kqibʼ ukoq rukʼ, kupis ri sokatajinaq wi, kukoj aseʼite e amajaʼ chrech. Kraqʼanisaj chrij ri sin uchikop, kukʼam ubʼi pa ri tojom ja, kʼatekʼuriʼ kuchajij.
Pa ri jun qʼij chik, kuya kan kebʼ denariʼos chrech ri achi ajchaqʼeʼ ri tojom ja, kʼatekʼuriʼ, kubʼij chrech: “Chachajij bʼaʼ ri areʼ. We kʼo chi na kasacho, kintoj chawech aretaq chiʼ kintzalej uloq”.
¿Jachinchike we eʼoxibʼ winaq riʼ, che kachomaj ri at che ajiltzʼaqat chrech ri achi che xqaj pa ri kiqʼabʼ ri eʼelaqʼomabʼ?».
Kubʼij ri areʼ: «Are ri jun che xutoqʼobʼisaj uwach ri areʼ». Ri Jesus kubʼij chrech: «Jat at, xoqujeʼ jabʼanaʼ weriʼ».
Ebʼenaq pa ri bʼe, ri areʼ kok pa jun tinamit; jun ixoq ubʼiʼ Marta, xukʼulaj ri areʼ pa ri rachoch.
Ri areʼ kʼo jun rachalal, Mariʼy ri ubʼiʼ, tʼuyulik chuxkut ri raqan ri Jesus. Kuta ri utzij.
Ri Marta sibʼalaj uchak pa ja. Kʼatekʼuriʼ, kqibʼ ukoq rukʼ, kubʼij: «Ajawxel, ¿jas kachomaj chrech we wachalal riʼ che kinuya kanoq nutukel chuwach ri chak? Chabʼij bʼaʼ chrech, che kinutoʼo che ri chak».
Kʼatekʼuriʼ, ri Ajawxel kubʼij chrech: «Marta, Marta, sibʼalaj katchomanik, sibʼalaj kʼi jastaq kabʼano;
xa jun ri rajawaxik. Ri Mariʼy are xuchaʼo ri jun tzʼaqatalaj utzil; xas man ktoqix ta waʼ chrech».

11

Tajin kchʼaw rukʼ ri Dyos; aretaq chiʼ kukʼis ri uchʼawem rukʼ ri Dyos, jun chkech ri utijoxelabʼ kubʼij chrech: «Ajawxel, chakʼutuʼ chqawach jas uchʼabʼexik ri Dyos jacha xukʼut ri Xwan chkiwach ri eʼutijoxelabʼ».
Ri areʼ kubʼij: «Aretaq chiʼ kixchʼaw rukʼ ri Dyos, chibʼij bʼaʼ: ¡Tatxel, tyoxlaj ri abʼiʼ chpetoq ri awajawibʼal;
chayaʼa ri qawa chjujunal taq qʼij;
chasachaʼ bʼaʼ ri qamak rumal che ri uj kqasach kimak ri kʼo kimak qukʼ; mayaʼ bʼe chqech che kujtzaq pa ri mak!»
Xoqujeʼ kubʼij chkech: «We kʼo jun chiwech ix che kʼo jun rachiʼl, kʼatekʼuriʼ, kuriqaʼ panikʼaj aqʼabʼ, e kubʼij chrech: “Wachiʼl, chaqajaʼ ubʼi oxibʼ kaxlanwa chwech,
rumal rech che jun wachiʼl xpe uloq che ri ubʼinem, kʼatekʼuriʼ, man kʼo ta jun jastaq wukʼ arech kinya chrech”,
kʼatekʼuriʼ, paja, ri jun chik kubʼij uloq: “Minachʼujarisaj; chanim riʼ tzʼapatalik chik ri uchiʼja, ri ewalkʼuwaʼl e ri in ujqʼoyolinaq chik; man kuya taj kinya ubʼi ri kaxlanwa chawech”;
kinjikbʼaʼ chiwech, che we man kwaʼlajik taj che uyaʼik chrech rumal rech che jun rachiʼl, kwaʼlajik na riʼ rumal rech che kchʼuʼjarisanik ri rachiʼl. E kuya na ubʼi riʼ chrech ri areʼ ronojel ri jastaq che kraj».
Ri in kinbʼij chiwech: «Chita bʼaʼ jun jas uwach, e kyaʼtaj na chiwech; chixtzukunoq e kiriq na riʼ ri kutzukuj; chixkʼorkʼotoq e kjaq na riʼ ri uchiʼja chiwech.
Ri jun che kutaʼo, kyaʼtaj na chrech; ri jun che ktzukunik, kuriq na ri kutzukuj; ri jun che kkʼorkʼotik, kjaq na riʼ uchiʼja chuwach.
¿Jachin jun tat chixoʼl ri ix, che ri ukʼojol kuta jun kar chrech, kʼatekʼuriʼ ri areʼ man kuya ta weriʼ chrech, xane are kuya jun raxakan chrech?
¿We kuta jun saqmoʼl chrech, xane are jun xkabʼ kuya chrech?
We ri ix, che ix itzel taq winaq, iwetaʼm uyaʼik utz taq jastaq chkech ri ewalkʼuwaʼl, sibʼalaj jeriʼ chi na kʼut ri Tatxel che kʼo chikaj, kuya na ri Tyoxlaj Uxlabʼaxel chkech ri kkita ri Uxlabʼaxel chrech».
Tajin kresaj jun itzel, che jun mem itzel. Aretaq chiʼ xel ri itzel, ri mem achi kumajij chʼawem. Ri winaq kkixibʼij kibʼ.
Kʼatekʼuriʼ, ejujun kkibʼij: «Ri areʼ, rumal ri Bʼeʼelzebʼul, ri kinimal itzel, keresaj uloq ri eʼitzel».
Ejujun chik kkaj kkikoj ri areʼ pa kʼax, kkita chrech jun kʼutbʼal retal che kpe chikaj.
Kʼatekʼuriʼ, ri areʼ, retaʼm ri kichomabʼal, kubʼij chkech: «Ronojel ajawibʼal che tasital uxoʼl chi chbʼil aqʼan ribʼ, xas kqʼajik; jun ja che kukʼuleʼlaj jun ja chik, kwilil bʼi riʼ chrij ri jun ja chik.
Jeʼ nakʼut, we ri Satanas xoqujeʼ tasital uxoʼl chbʼil aqʼan ribʼ, ¿jas rajawibʼal riʼ kkanaj kanoq? Rumal rech che kibʼij ri ix che ri in keʼinwesaj ri eʼitzel rumal ri Bʼeʼelzebʼul.
Xa jekʼuriʼ, we ri in rumal ri Bʼeʼelzebʼul keʼinwesaj ri eʼitzel, ¿jachin rumal kkesaj ri eʼiwalkʼuwaʼl ri ix? Rumal kuwaʼ, eʼare na ri eʼareʼ riʼ ri eqʼataltzij chiwij ri ix.
Kʼatekʼuriʼ we rumal ri uwiʼ uqʼabʼ ri Dyos keʼinwesaj in ri eʼitzel, xa xopanik waʼ ri Rajawibʼal ri Dyos iwukʼ ix.
Aretaq chiʼ kʼo jun achi che kʼo utz taq uchʼichʼ rech chʼoʼj, kʼatekʼuriʼ, kuchajij ri rachoch, ri jetaq uqʼinomal utz ubʼanom riʼ.
Kʼatekʼuriʼ, we kʼo jun chik kopanik che sibʼalaj ko chi na chuwach, kchʼakan riʼ puwiʼ ri areʼ. Ri jun chik kumaj riʼ ri uchʼichʼ chrech, kʼatekʼuriʼ kok riʼ che ujachik ri jastaq rech».
«Ri jun che man kʼo ta wukʼ, nukʼulel riʼ, e ri jun che man kchʼakan ta wukʼ, kutzaq ujastaq riʼ».
«Aretaq chiʼ ri itzel uxlabʼal kel ubʼi rukʼ jun winaq, kbʼe che bʼinem pa taq kʼax ukʼolibʼal ulew e kutzukuj ri nimalaj utzil, kʼatekʼuriʼ aretaq chiʼ man kuriq taj, ri areʼ kubʼij: “Kintzalij waʼ pa ri wachoch jawiʼ xinel uloq”.
Arechiʼ kopanik, mesom chi riʼ, e sukʼubʼaʼm chik kuriqaʼ.
Kbʼek, kuchapaʼ wuqubʼ nimaʼq taq itzel uxlabʼal chi na chuwach ri areʼ; keʼokik e kejaqiʼ riʼ rukʼ ri areʼ, kʼatekʼuriʼ ri ukʼisbʼal ri achi riʼ, are sibʼalaj kʼax chi na riʼ chuwach ri nabʼe kanoq».
Jeriʼ kʼut, chi aretaq chiʼ kubʼij we tzij riʼ, jun ixoq kuraqaqej uchiʼ chkixoʼl ri winaq, kʼatekʼuriʼ kubʼij: «¡Utz rech ri ixoq che xatrukʼaj choʼasantil, e utz rech ri uwokʼuʼx che xatutubʼisaj!».
Kʼatekʼuriʼ ri areʼ kubʼij: «Sibʼalaj utz rech ri jun che kuta ri utzij ri Dyos, kʼatekʼuriʼ, kukʼaslemaj».
Jeriʼ kʼut, arechiʼ kkimulij kibʼ sibʼalaj ewinaq, kubʼij: «We jun mayilqʼijsaq riʼ sibʼalaj itzel; kuta jun kʼutbʼal ujastaq ri Dyos, kʼatekʼuriʼ xuwi kyaʼtaj na chrech ri kʼambʼal noʼj rech ri Jonas.
Xa jeriʼ kʼut ri Jonas jun kʼambʼal noʼj chkech ri eʼajninive, xoqujeʼ ri ukʼojol ri achi, jun kʼambʼal noʼj chrech we mayilqʼijsaq riʼ.
Ri ixoq rajawinel ri umox relbʼal qʼij, kwaʼlaj na uloq riʼ pa kʼisbʼal qʼatbʼaltzij kukʼ we winaq rech we jun mayilqʼijsaq riʼ, kʼatekʼuriʼ, kubʼan na qʼatojtzij riʼ pakiwiʼ. Rumal rech che ri areʼ xas naj xpe wi uloq pa ri uxkut ri uwachulew che utayik ri retambʼal ri Salomon, kʼatekʼuriʼ, waral riʼ kʼolik jun winaq che nim chi na chuwach ri Salomon.
Ri uwinaq ri Ninive kewaʼlaj na riʼ pa ri kʼisbʼal qʼatbʼaltzij kukʼ we jun mayilqʼijsaq riʼ, kʼatekʼuriʼ kkibʼan na riʼ qʼatojtzij pakiwiʼ. Rumal rech che ri eʼareʼ xkikʼex kikʼuʼx rukʼ ri utzij ri Jonas, kʼatekʼuriʼ waral riʼ, kʼolik jun winaq che nim chi na chuwach ri Jonas».
«Man kʼo ta jun winaq kutzij jun kantil, kʼatekʼuriʼ kuwaj chuxeʼ jun tem, xane are kukoj riʼ puwiʼ jun yabʼal qʼaqʼ, arech kkilo ri keʼok uloq.
Ri uqʼaqʼ, ri ukantil ri abʼaqil are ri awoqʼoch. Arechiʼ utz ri awoqʼoch, ronojel ri abʼaqil kniknitik; are kʼut, we yawabʼ ri awoqʼoch, xoqujeʼ ri abʼaqil qʼequʼm kʼolik.
¡Qas Chawilaʼ bʼaʼ ri qʼaqʼ kʼo awukʼ arech man jun qʼequʼm taj!
We ronojel saqil, chäj abʼaqil, man kʼo ta jun chʼaqap riʼ che qʼequʼm, ronojel riʼ kniknitik, jacha ri chäj che kuya usaqil pawiʼ ri at».
Aretaq chiʼ kubʼij weriʼ, jun fariseʼo kusikʼij ri areʼ arech keʼwoʼq pa ri rachoch. Kokik e kkubʼiʼk.
Ri fariseʼo ksach ukʼuʼx rumal che krilo che ri areʼ ma kuchʼaj ta ri uqʼabʼ.
Kʼatekʼuriʼ, ri Ajawxel kubʼij chrech: «Jeriʼ, utz nakʼut, ri ix, ix fariseʼo kichʼaj ri qumubʼal chrij, xoqujeʼ ri laq, kʼatekʼuriʼ chipam ri ix, kʼo sibʼalaj elaqʼ e itzel.
Ix chʼuʼj, ri xbʼanowik rij ri jastaq, ¿la man are taj xoqujeʼ xbʼanowik ri upam?
Chiyaʼaʼ bʼa ri ijastaq pa sipanik, kʼatekʼuriʼ ronojel na riʼ utz chiwech.
Jeriʼ kʼut, itzel iwech ix ri ix fariseʼo, che kitoj ri alkabʼal puwiʼ ri menta e ri ruraʼ e puwiʼ ronojel ri itikoʼnbʼal, kʼatekʼuriʼ, kitas apanoq ri sukʼil e ri loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx ri Dyos. Weriʼ rajawaxik kbʼanik, xoqujeʼ miya kan ubʼanik ri nikʼaj chik.
¡Kʼax iwech ix ri ix fariseʼo che are kiloqʼoqʼej ri nabʼe taq tem pa ri taq ukʼolbʼal chʼabʼal e ri yaʼl taq rutzil iwach pa taq ri kʼayibʼal!
¡Kʼax iwech ix rumal che ri ix, ix jeʼ jas ri kijul ri kaminaqibʼ che man kilitaj taj, puwiʼ kebʼin wi ri winaq, kʼatekʼuriʼ, maketaʼm taj!».
Kʼatekʼuriʼ, jun chkech ri eqʼataltzij kubʼij chrech: «¡Ajtij aretaq chiʼ kabʼij we tzij riʼ xoqujeʼ kujakʼyaqlaj ri uj!».
Kʼatekʼuriʼ, ri areʼ kubʼij: «Xoqujeʼ ¡kʼax iwech ri ix che ixqʼatal taq tzij, rumal rech che kiya keqaʼn ri winaq che man kekowin ta che reqaxik. Kʼatekʼuriʼ, ri ix man kichap ta ukoq we eqaʼn riʼ rukʼ jun uwiʼ iqʼabʼ!».
«Kʼax iwech ri ix, rumal rech che ki- tzʼaq ri ukʼolibʼal kijul ri eqʼaxal taq utzij ri Dyos, che are ri eʼinan eʼitat xeʼekamisanik!
Xa jewaʼ kʼut, rukʼ ri kibʼano riʼ, kʼo pa ri ichomabʼal che utz ri bʼanoj xkibʼan ri eʼinan eʼitat. Are ri eʼareʼ xekikamisaj, kʼatekʼuriʼ, ix ri kitzʼaqo!».
«Rumal kʼuwa xubʼij ri retaʼmabʼal ri Dyos: Kintaq na ubʼik chkech, eqʼaxal taq utzij ri Dyos, xoqujeʼ, etaqoʼnelabʼ. Ri eʼareʼ kekikamisaj na ejujun riʼ e keʼkoqataj na riʼ enikʼaj chik,
arech kbʼantaj na qʼatojtzij puwiʼ we jun mayilqʼijsaq riʼ, rumal ri kikikʼel konojel ri eqʼaxal utzij ri Dyos tixinaq chi aretaq chiʼ xmajtaj uloq we uwachulew.
Chi kmajtaj uloq chi rukʼ ri ukikʼel ri Abʼel kopan rukʼ ri ukikʼel ri Sakariʼas che xkamik pa ri unikʼajal ri tabʼal e ri nim rachoch ri Dyos. Jeʼ kʼu waʼ, kinjikbʼaʼ ubʼixik chiwech, che kbʼan na qʼatojtzij puwiʼ we jun mayilqʼijsaq riʼ».
«¡Kʼax iwech ix, ri ix qʼataltzij, rumal rech che xikʼam ubʼi ri ulawibʼal ri etaʼmabʼal! Ri ix man xixok taj, e ri kkaj keʼokik, ri ix keʼiqʼatej».
Aretaq chiʼ xel ubʼi chilaʼ, ri etzʼibʼanelabʼ e ri fariseʼo kkaj ri kʼax, ri itzel chrech. Kʼatekʼuriʼ, kkikʼot uchiʼ chrech kʼi jastaq.
Kkikoj kʼambʼal chrech arech kkikʼamij jujun taq utzij kel uloq puchiʼ.

12

Kʼatekʼuriʼ, kkimulij kibʼ esibʼalaj winaq. Sibʼalaj winaq ekʼolik, rumal chi ne riʼ, xaq kkitakʼalbʼej chi kibʼ. Nabʼe kubʼij chkech ri eʼutijoxelabʼ: «Chikʼoloʼ iwibʼ, michomaj che utz ri ukʼuʼx kaxlanwa kech ri fariseʼo, ri eʼareʼ kebʼ kipalaj.
Ronojel jasach che awam kbʼe na pa qʼalajisanik cho ri saqil, xoqujeʼ we kʼo jun jasach pa awal man xaq teʼ ta ri che mat kachʼobʼtaj na.
Rumal rech che ronojel tzij che kibʼij pa qʼequʼm, ktataj na riʼ cho ri nimalaj qʼij, ri tzij che kibʼij na pa taq ixikin pa taq awal taq ja, sibʼalaj kyaʼtaj na riʼ pa bʼixkil puwiʼ taq ri xotal».
«Kinbʼij chiwech ix, ix wachiʼl: Mixibʼij iwibʼ chkech ri kkikamisaj ri bʼaqilal, man kʼo ta jun jas uwach chik kekowin chrech.
Kinkʼut chiwach jachin chrech kixibʼij iwibʼ: Chixibʼij iwibʼ chrech ri jun che arechiʼ xbʼantaj ri kamisanik kkowinik kkʼyaqan ubʼi pa ri gehenna. Jeʼ nakʼut, jeriʼ kinbʼij chiwech, che we jun riʼ qas chixibʼij bʼaʼ iwibʼ.
¿La man kkʼayix ta jobʼ alaj taq chikop re uwokaj rumal kebʼ pwaq? E xa jeriʼ kʼut, ri Dyos kril ronojel weriʼ e man kʼo ta jun ksach chrech.
Xoqujeʼ neʼ, ri iwiʼ ejalam. Mixibʼij iwibʼ, ix sibʼalaj iqʼijil chkiwach ri chikop rech uwokaj».
«Kinbʼij chiwech, jachin utz nutzijoxik in kubʼan chkiwach ri winaq, ri ukʼojol ri achi utz utzijoxik riʼ ri areʼ kubʼan chkiwach ri eʼanjel erech ri Dyos.
Kʼatekʼut, jachin itzel nutzijoxik in kubʼan chkiwach ri winaq, itzel utzijoxik riʼ ri areʼ kbʼan chkiwach ri eʼanjel erech ri Dyos».
«Jachin kubʼij jun tzij che kukʼuleʼlaj ri ukʼojol ri achi, kkuytaj na riʼ. Kʼatekʼuriʼ, jachin kubʼij jun tzij che kukʼuleʼlaj ri Tyoxlaj Uxlabʼaxel, man kkuytaj taj».
«Aretaq chiʼ kixkʼam na ubʼi ri ix pa taq ri ukʼolbʼalchʼabʼal, chkiwach ri eqʼatal taq tzij e chkiwach ri enim taq winaq, mixmayowik che utzukuxik jas ubʼanik utoʼik iwibʼ on jas ri kibʼij.
Ri Tyoxlaj Uxlabʼaxel, kubʼij na riʼ chiwech ri tzij che rajawaxik kibʼij pa we kajbʼal riʼ».
Jun chkech ri winaq kubʼij chrech: «Ajtij, chabʼij chrech ri wachalal arech kujach ri echbʼal uj kebʼ chrij».
Ri areʼ kubʼij chrech: «¿Jachin bʼanowinaq qʼataltzij chwech ri in, on che in jachanel che ri jastaq iwech chixoʼl ri ix?».
Kʼatekʼuriʼ, kubʼij chkech:«Chikʼolo iwibʼ chuwach le pwaq. Rumal che xoqujeʼ pa ri qʼinomal, ri ukʼaslemal ri winaq man jikibʼam ta rumal ri umebʼil».
Kubʼij chkech jun tzijobʼelil: «Kʼo jun qʼinom achi, ri rulew xuya sibʼalaj uwach.
Kʼatekʼuriʼ kuchomaj pa ruxlabʼal: “¿Jas kinbʼan waʼ che weriʼ? Man kʼo ta nukʼujaʼ rech kinkʼolo”.
Kʼatekʼuriʼ, kubʼij: “Kinbʼan na weriʼ: kintukij na ri taq nukʼuja, kʼatekʼuriʼ kinyak na nikʼaj taq nimaʼq taq kʼuja chik. Kinkʼol na waral ronojel ri nutriko xoqujeʼ ronojel ri numebʼil.
Kʼatekʼuriʼ, kinbʼij na chrech ri wuxlabʼal: Wuxlabʼal, kʼo sibʼalaj amebʼil akʼolom arech katkʼasiʼ kʼi junabʼ. Chatuxlanoq, chatwoʼq, chatqumunoq, chabʼanaʼ ri nimaʼq taq nimaqʼij waʼim”.
Kʼatekʼuriʼ ri Dyos kubʼij chrech: “¡Chʼuʼj alaj winaq! we chaqʼabʼ kamik riʼ ktayix na chawech ri chʼuʼjalaj awuxlabʼal. Ri jastaq che xakʼolo, ¿jachin riʼ ajchaqʼeʼ kanoq?”.
Jewaʼ, ri jun winaq che kumulij ujastaq, kʼatekʼuriʼ, man kqʼinomar ta chuwach ri Dyos».
Kʼatekʼuriʼ kubʼij chkech ri eʼutijoxelabʼ: «Rumal kʼu waʼ kinbʼij chiwech: Mahoman ikʼuʼx che ri ikʼaslemal, jas ri kitijo, jas ri iwatzʼyaq kikojo.
Ri ikʼaslemal are nim uqʼijil chuwach ri iwa, ri ibʼaqil are nim ubʼanik chuwach ri iwatzʼyaq.
Chiwilampeʼ ri taq joj, man ketikon taj, man kkiyak ta uwach tikoʼn, man kʼo ta kikʼuja, kʼatekʼuriʼ, ri Dyos keʼutzuqu. ¡Ri ix sibʼalaj nim chi na ri iqʼijil chkiwach ri chikop rech uwokaj!
¿Jachin chiwech ri ix kkowinik rumal ri uchomanik kutiq apanoq jun qʼij rech ri ukʼaslemal?
We man kixkowin taj kiya uwiʼ alaj taq jastaq, ¿Jas che kchoman ikʼuʼx chrech ri nikʼaj chik?
Chiwilampeʼ ri saq taq kotzʼiʼj, man ketaman taj, man kekemen taj. Kinbʼij chiwech che ri Salomon rukʼ ronojel ri ukowinem, man xkʼojiʼ ta ratzʼyaq che jeriʼ jas jun chkech ri kotzʼiʼj riʼ.
We pa ri ulew, ri Dyos kuya utz taq atzʼyaq che ri qʼayes che kʼo kamik kʼatekʼuriʼ, chweʼq kkʼyaq ubʼi pa ri qʼaqʼ, e ta kʼu lo kubʼan na weriʼ chiwech ri ix, ¡che ix winaq che xa jubʼiqʼ ikojobʼal kʼolik!
Xa jekʼuriʼ ri ix, mixtzukun bʼaʼ che jas ri kitijo, jas ri kiqumuj; mixchoqchotik bʼaʼ.
Jeriʼ nakʼut, are waʼ kkitzukuj chuwach we ulew riʼ, ri man kekojon taj jacha ri uj. Ri itat retaʼm chik che rajawaxik weriʼ chiwech.
Jeriʼ bʼaʼ, are chitzukuj ri rajawibʼal tekʼuriʼ kyaʼtaj na riʼ weriʼ chiwech.
Mixibʼij iwibʼ alaj jupuq chij, rumal che ri itat xraj xuya chiwech ri ajawibʼal».
«Chikʼayij ri imebʼil, kʼatekʼuriʼ chiyaʼaʼ chkech ri emebʼaʼibʼ. Chibʼanaʼ bʼaʼ taq ichim che man kjar taj, jun jeʼlik mebʼil jelaʼ chikaj, jawiʼ ma kʼo ta elaqʼom, ma kʼo ta ixjut che kuwebʼej.
Rumal rech che jawiʼ kʼo wi ri jeʼlik imebʼil, xoqujeʼ chilaʼ riʼ kʼo wi ri iwanimaʼ».
«Chixkanaj kan bʼaʼ rukʼ iwatzʼyaq e rukʼ ri tzijtalik bʼa kanoq.
Chixkanaj bʼaʼ, ix jeriʼ jacha ri winaq che kkeyeʼj ri kajaw aretaq chiʼ ri areʼ ktzalej uloq pa ri ukʼulanem, arech kkijaq ri uchiʼ ja arechiʼ kkʼorkʼotik uloq ri areʼ.
Utz kech ri eʼajpataninel che ekʼaslik keʼbʼeriqatajoq arechiʼ kpe ri ajaw. Qastzij kinbʼij in chiwech, che ri areʼ kukʼamaʼ na riʼ ri atzʼyaq rech ajpatan e keʼupatanij riʼ. Keʼukoj na riʼ cho ri mexa, kʼatekʼuriʼ, ri areʼ kerulaʼnisaj na riʼ.
¡We kpe chaqʼabʼ on pa usaqaribʼal, kʼatekʼuriʼ we jeriʼ kuriqaʼ ri jastaq, sibʼalaj utz kech riʼ ri eʼareʼ!
Utz uchʼobʼik chibʼanaʼ weriʼ: Weta retaʼm ri rajaw ri ja jas kajbʼal kpe ri elaqʼom, man kuyaʼ ta bʼe riʼ che kjaq ri utapiyil ri rachoch.
Xoqujeʼ, ri ix chixkʼasaloq, rumal che pa ri jun kajbʼal che man kʼo ta naʼtal chiwech, kpe na riʼ ri Ukʼojol ri achi».
Kubʼij ri Pedro: «Ajawxel, ¿la kabʼij we tzijobʼelil riʼ chqech ri uj, on chkech konojel ri winaq?».
Kʼatekʼuriʼ ri Ajawxel kubʼij: «¿Jachin riʼ utz pataninel che ri ajaw krokisaj na kʼamalbʼe chkech ri uwinaq arech kujach ri triko che rajawaxik chkech eʼareʼ?».
Utz rech we ajpataninel riʼ che aretaq chi kpe ri rajaw, kuriqaʼ ri areʼ che tajin kubʼan weriʼ.
Jeʼ nakʼut, qastzij kinbʼij chiwech, krokisaj na riʼ ri areʼ kʼamalbʼe chrech ronojel ri ujastaq.
Kʼatekʼut we ri ajpataninel riʼ kubʼij pa ranimaʼ: «Ri wajaw kbʼiytajik riʼ che kpetik», kʼatekʼuriʼ kok che kichʼayik ri ajpataninelabʼ, kok che waʼim, kok che uchobʼik sibʼalaj amajaʼ,
ri rajaw ri pataninel kpe riʼ pa ri jun qʼij che ri areʼ ma kreyeʼj taj, e pa ri kajbʼal che man retaʼm taj. Ri areʼ kukʼyaq ubʼi riʼ, kʼatekʼuriʼ krokisaj riʼ chkixoʼl ri eʼitzel winaq.
Ri ajpataninel che retaʼm ri urayibʼal ri rajaw, kʼatekʼuriʼ, man usukʼumam ta apanoq jun jas uwach, man ubʼanom ta apanoq ri urayibʼal ri rajaw, sibʼalaj kchʼay na riʼ.
Jachin kʼu ri man retaʼm taj, kʼatekʼuriʼ, kubʼan nikʼaj jastaq che taqal chʼayikil chrech, xa jubʼiqʼ riʼ kchʼayik. Jachin ri sibʼalaj kʼo kya chrech, sibʼalaj kʼo na ri kchʼaʼ chrech, jachin ri sibʼalaj xkubʼisax kʼuʼx chrij, sibʼalaj kʼo uwiʼ riʼ ri kta na chrech.
Inpetinaq che ukʼyaqik jun qʼaqʼ chuwach ri ulew, kʼatekʼuriʼ ¡sibʼalaj kinwaj weta kʼatinaq chik!
Ri in kbʼan na nuqasnaʼ, kʼatekʼuriʼ ¡sibʼalaj mayibʼal inkʼolik chi kʼateʼ kbʼantajik weriʼ!
«¿La kichomaj che xinpetik arech kinkoj ri nimalaj utzil chuwachulew? ¡Man je ta riʼ! kinjikbʼaʼ chiwech, are kʼut kinkojoʼ ri jachoj ibʼ.
Rumal che chi kamik riʼ, pa jun ja kech ejobʼ winaq, kijachom kibʼ riʼ, oxibʼ kkikʼuleʼlaj ri ekebʼ, ekebʼ kkikʼuleʼlaj ri eʼoxibʼ.
Kkijach na kibʼ, ri tatxel kukʼuleʼlaj na riʼ ri ukʼojol, ri kʼojolxel kukʼuleʼlaj na riʼ ri utat, ri nanxel kukʼuleʼlaj na riʼ ri ral, ri alxel kukʼuleʼlaj na riʼ ri unan, ri chichuʼ alibʼatz kukʼuleʼlaj na riʼ ri ralibʼ, ri alibʼatz kukʼuleʼlaj na riʼ ri chichuʼ ralibʼ».
Xoqujeʼ kubʼij chkech ri winaq: «Aretaq chiʼ kiwil jun sutzʼ che kpe uloq pap ri uqajibʼalqʼij, xaqbʼiʼ kibʼij: kpe ri jabʼ, kʼatekʼuriʼ, ma are wi jeriʼ kbʼantajik.
Aretaq chiʼ kpe jun kyaqiqʼ pa ri rikyaqʼabʼ ri relbʼal qʼij, ri ix kibʼij che kpe na ri qʼaqʼ, kʼatekʼuriʼ, ma are wi jeriʼ kbʼantajik.
Ix winaq kebʼ ipalaj taq winaq, ri ix iwetaʼm kinikʼoj ri uwach ri ulew, ri uwach ri kaj, ¿jas kʼu che, man kinikʼoj ta bʼaʼ we jetaq qʼij rech taq we kamik riʼ?».
«¿Suche che ix ta bʼaʼ kibʼan qʼatoj- tzij puwiʼ ri utzil?
Jeriʼ kʼut, aretaq chiʼ at bʼenaq rukʼ ri akʼulel chuwach ri qʼataltzij, pa ri bʼe chakojoʼ bʼaʼ achuqʼabʼ arech katutzir ubʼik rukʼ ri areʼ, weneʼ katuchororej chuwach ri qʼataltzij, kʼatekʼuriʼ ri qʼataltzij katukʼam ubʼi ri at chuwach ri ajchʼimiʼy, kʼatekʼuriʼ, ri ajchʼimiʼy katukoj pa ri cheʼ.
Kinbʼij chawech, che man katel ta uloq riʼ chilaʼ chi kʼateʼ na katoj ri kisbʼal ameʼr akortil».

13

Pa ri jun uchanim riʼ kepe nikʼaj winaq che kkiya ubʼixik ri xkʼulmatajik kukʼ ri eʼajgalileʼos, che are ri Pilato xbʼanowik; che xukoj ri kikikʼel enikʼaj eʼajgalileʼo rukʼ ri tabʼal taq kitoqʼobʼ.
Kubʼij chkech: «¿La kichomaj ix che ri eʼajgalileʼo riʼ, eʼareʼ sibʼalaj eʼitzel winaq chi na chkiwach ri enikʼaj eʼajgalileʼos chik?
Man je ta riʼ, qastzij weriʼ kinbʼij chiwech; ekʼu ri ix, we man kikʼex iwibʼ, jeriʼ na kʼuriʼ ri ikamikal kiriqo.
On ri ewajxaqlajuj winaq che xeʼukamisaj ri keqʼteʼ rech ri Siloʼe aretaq chiʼ xwilij uloq, ¿la kichomaj che ri winaq riʼ are, nim chi na ri kimak chkiwach ri winaq che ejeqel pa ri Jerusalem?
Man je ta riʼ, kinjikbʼaʼ ubʼixik chiwech; we man kikʼex iwibʼ ri ix, xoqujeʼ jeriʼ ri ikamikal kiriq na».
Kubʼij chik jun tzijobʼelil chkech: «Jun achi kʼo jun ucheʼal wikox utikom pa ri rulew. Kbʼe che utzukuxik uwach kʼatekʼuriʼ, man kʼo ta uwach kuʼriqaʼ.
Kubʼij chrech ri rajchak pa ri ulew: “Chi oxibʼ junabʼ chi uloq kinul che utzukuxik uwach we jun wikox riʼ, kʼatekʼuriʼ man kʼo ta uwach kinriqaʼ ta; chachoyoʼ bʼa ubʼik; rumal che xaq kukʼis uchoqʼabʼ ri ulew”.
Ri rajchak pa ri ulew kubʼij chrech: “Ajaw chakoloʼ na we jun junabʼ riʼ, kʼatekʼuriʼ, kinjaq na ri ulew chuxkut, e kinya na mes chuxeʼ.
¿Weneʼ kuya na uwach? We man kuyaʼo, kʼatekʼuriʼ xas kachoy ubʼi waʼ”».
Kukʼut ri tzij pa ri ukʼolbʼal chʼabʼal pa jun qʼij Sabʼado.
Kʼo jun ixoq che kʼo jun uxlabʼal chrech, che uyabʼirisam wajxaqlajuj junabʼ uloq. Ri areʼ qʼusul rij, tekʼuriʼ man kkowin taj kusukʼubʼaʼ ribʼ.
Arechiʼ ri Jesus kril ri areʼ, kusikʼij, e kubʼij chrech: «Chattoʼtajoq chrech ri ayabʼil».
Kʼatekʼuriʼ, kukoj ri uqʼabʼ pa ri ujolom. Xaqbʼiʼ chanim kel ubʼi ri uxlabʼal, tekʼuriʼ ri ixoq kusukʼabʼaʼ ribʼ, e nim uqʼijil ri Dyos kuyaʼo.
Ekʼut ri kʼamalbʼe rech ri ukʼolbʼal chʼabʼal, itzel krilo rumal che ri Jesus kubʼan jun kunanik pa ri qʼij Sabʼado. Kubʼij chkech ri winaq: «¡Kʼo waqibʼ qʼij rech kixchakunik. Chixpet bʼaʼ pa taq we qʼij riʼ arech kixkunaxik, are mixpetik pa qʼij Sabʼado!».
Kʼatekʼut ri Ajawxel kubʼij chrech:«Kebʼ taq ipalaj; chi jujunal ri ix ¿la man kikir ta ri ix pa qʼij Sabʼado ri iwakax on ri ibʼurix arech kkitijaʼ kukʼyaʼ?
E kʼu waʼ we jun winaq riʼ, che umiʼal ri Abʼraham, che xyuttajik rumal ri Satanas wajxaqlajuj junabʼ kamik riʼ, ¿la man kwaj ta kʼuriʼ kinkir ri areʼ pa qʼij Sabʼado!».
Arechiʼ Kubʼij we taq tzij riʼ, konojel ri eʼukʼulel sibʼalaj kʼixbʼal kekanaj kanoq. Kʼatekʼuriʼ konojel ri winaq kekiʼkot rumal ronojel ri utz taq mayibʼal jastaq che kubʼan ri areʼ.
Xoqujeʼ kubʼij: «Jas ri kjunamataj rukʼ ri Rajawibʼal ri Dyos? ¿Jas kʼuriʼ ri kinjunamtaj rukʼ?
Ri areʼ jeʼ jas jun alaj ijaʼ che jun achi kutik pa ri rulew. Kʼatekʼuriʼ kkʼiyik e kubʼan jun cheʼ, ri chikop re uwokaj kejaqiʼ cho taq ri uqʼabʼ».
Xoqujeʼ kubʼij: «¿Jas rukʼ kinjunamatisaj ri Rajawibʼal ri Dyos?
Ri areʼ jeʼ jas ri ukʼuʼx kaxlanwa che jun ixoq kukoj pa oxibʼ pajbʼal rech kʼaj, kʼatekʼuriʼ, ronojel ksipoj uwach».
Kbʼin pa taq alaj e nimaʼq taq tinamit, kukʼut ri tzij arechiʼ bʼenam kubʼan pa ri Jerusalem.
Jun achi kubʼij chrech:«Ajawxel, ¿la eʼejatalik ri kekoltajik?». Ri areʼ kubʼij chkech:
«Chikojoʼ ichoqʼabʼ arech kixok pa ri latzʼ uchiʼja. Sibʼalaj ekʼi ri kkaj keʼokik, kʼatekʼuriʼ, man kekowin ta riʼ».
«Aretaq chiʼ ri rajaw ri ja kwaʼlaj uloq che utzʼapixik ri uchiʼja, ri kixkanaj kanoq chrij kixkʼorkʼot na riʼ kʼatekʼuriʼ, kibʼij na riʼ: “Ajawxel, chajaqaʼ chqech”, kʼatekʼuriʼ kutzalej ubʼixik riʼ chiwech: “Man wetaʼm taj jawiʼ kixpe wi ri ix”.
Kʼatekʼut kibʼij riʼ ri ix: “Ri uj, ujwoʼqinaq, ujqumuninaq awukʼ, atkʼutuninaq pa taq ri qakʼayibʼal”.
Kʼatekʼuriʼ kubʼij chi na riʼ chiwech: “Man wetaʼm taj jawiʼ kixpe wi ri ix, chitasaʼ apan iwibʼ chwech ri in, ri ix che ixbʼanal rech ri etzalaj.”
Chilaʼ riʼ kʼo wi ri kʼisbʼal kʼuʼx e ri quchʼinik wareyaj, arechiʼ kiwil ri Abʼraham, ri Isaʼak ri Jakobʼ, e konojel ri eqʼaxal taq utzij ri Dyos pa ri Rajawibʼal ri Dyos, arechiʼ ri ix naj kixkʼyaq ubʼi wi.
Kʼatekʼuriʼ, kepe nikʼaj riʼ pa ri relbʼal qʼij, pa uqajbʼal qʼij, kepe nikʼaj riʼ pa rikqʼabʼ relbʼalqʼij, pa umox relbʼalqʼij, kʼatekʼuriʼ ketʼuyiʼ riʼ cho ri mexa che waʼim pa ri unimaqʼij ri Rajawibʼal ri Dyos.
Jeʼ nakʼut, ekʼo nikʼaj winaq riʼ che are kekʼisbʼan kanoq, tekʼuriʼ, are enabʼe riʼ; ekʼo nikʼaj winaq riʼ che enabʼe, kʼatekʼuriʼ, are kekʼisbʼan kan riʼ».
Pa ri uchanim riʼ xepe nikʼaj efariseʼo, che kkibʼij chrech: «Chatel ubʼik, jat ubʼi waral, rumal rech che ri Herodes kraj katukamisaj».
Ri areʼ kubʼij chkech: «Jix, jiʼbʼij chrech we yak riʼ: Jeʼ nakʼut, ri in keʼinpaqchiʼj ri eʼitzel e keʼinkunaj ri eyawabʼibʼ, chi kamik riʼ e xoqujeʼ chweʼq; tekʼuriʼ pa ri urox qʼij inkʼisinaq chik!
Kʼatekʼut, kamik riʼ, chweʼq e kabʼij, are utz che kinterneʼbʼej ri nubʼe. Rumal che man yaʼtal taj che jun qʼaxal utzij ri Dyos kkamik naj chech ri Jerusalem».
«Jerusalem, Jerusalem, ri at che keʼakamisaj ri eqʼaxal taq utzij ri Dyos e kkʼyaq abʼaj chkij ri etaqom uloq chawech. Sibʼalaj nurayim weta enumulim ri eʼawalkʼuwaʼl jeʼ jas jun tʼuʼq ekʼ che keʼumulij ri ral chuxeʼ ri uxikʼ, ¡kʼatekʼuriʼ man iwam ta weriʼ!
Jeriʼ bʼaʼ, kyaʼtaj na kanoq ri iwachoch chiwech. Jeriʼ kinbʼij chiwech, man kiwil ta chi nuwach waʼ, chi kʼateʼ kopan na ri qʼij che kibʼij na: “Tewchuʼtalik ri kpetik pa ri ubʼiʼ ri Ajawxel!”»

14

Kpe pa ri rachoch jun kanimal ri fariseʼo pa jun qʼij Sabʼado arech kwaʼik. Ri eʼareʼ kilawchim ri areʼ.
Kʼo chilaʼ chuwach ri areʼ jun iwabʼ achi sipojinaq ubʼaqil.
Kʼatekʼuriʼ, ri Jesus kukʼot kichiʼ ri eqʼatal taq tzij e ri efariseʼo: «¿La yaʼtalik kbʼan kunanik pa ri qʼij Sabʼado on man yaʼtalik taj?».
Kʼatekʼuriʼ, ri eʼareʼ kkimemarisaj kibʼ. Ri areʼ kuchap ri jun yawabʼ, kukunaj e kujach ubʼik.
Chkech ri eʼareʼ kubʼij: «¿Jachin chiwech ri ix che ktzaq ubʼi ri ukʼojol, on ktzaq ubʼi ri uwakax pa jun kʼuwaʼ, pa jun qʼij Sabʼado, e man aninaq taj kresaj?».
Kʼatekʼuriʼ, man kʼo ta chi jun tzij kekowinik kkibʼij chuwach weriʼ.
Kubʼij jun tzijobʼelil chkech, rumal rech che krilo che ri winaq, are kkitzukuj ri nabʼe taq kʼolibʼal che ri tem, kubʼij:
«Aretaq chiʼ jun katusikʼij pa jun kʼulanem, matkʼojiʼ cho ri nabʼe tem, weneʼ kʼo chi na jun xsikʼixik che kʼo nim reqleʼn chawach ri at,
kʼatekʼuriʼ kpetik ri xsikʼin che ri areʼ e chawech ri at e kubʼij chawech: “Chayaʼaʼ kanoq we kʼolibʼal riʼ chrech we jun riʼ”. Kʼatekʼuriʼ rukʼ akʼixbʼal katbʼe riʼ pa ri kʼisbʼal tem.
Man je ta riʼ, aretaq chiʼ katsikʼixik, jat pa ri kʼisbʼal tem, arech aretaq chiʼ kpe ri winaq che xatusikʼij ri at, kubʼij chawech: “Wachʼil, chatpaqal chi na ajsik”. Kʼatekʼuriʼ nim aqʼijil riʼ chkiwach ri winaq che ekʼo awukʼ cho ri mexa.
Ri jun che kupaqibʼaʼ ribʼ, kqasax na riʼ, ri jun che kuqasaj ribʼ, kpaqbʼax na riʼ».
Kubʼij chrech ri jun winaq che xsikʼin rech ri areʼ: «Aretaq chiʼ kabʼan jun nimaqʼijalaj waʼim, meʼasikʼij ri eʼawaʼchiʼl, meʼasikʼij ri eʼawachalal, meʼasikʼij ri eʼawachalaxik, meʼasikʼij ri eqʼinom taq eʼakʼulja. Chaxibʼij awibʼ chkech, weneʼ katkisikʼij ri at e junam ri jastaq kkiya chawech.
Aretaq chiʼ kabʼan jun nimaqʼijilaj waʼim, are cheʼasikʼij ri emebʼaʼibʼ, ri etakmaʼy, ri emoy.
¡Utz awech ri at rumal che man kekowin ta riʼ che uyaʼik jun junam ukʼaxel chik chawech! We jastaq riʼ kyaʼtaj na ukʼaxel chawech aretaq chiʼ kekʼastaj uloq ri ejikom taq winaq».
Aretaq chiʼ kubʼij we tzij riʼ, jun chkech ri kʼo pa ri nimaqʼij kubʼij: «¡Utz rech riʼ ri kawaʼ na pa ri Rajawibʼal ri Dyos!».
Ri areʼ kubʼij chrech: «Jun achi kubʼan jun nimalaj waʼim rech xreʼqal, kʼatekʼuriʼ, keʼusikʼij sibʼalaj winaq.
Pa ri kajbʼal rech ri waʼim, keʼutaq ubʼi ri eʼupataninel arech kkibʼij chkech ri winaq che xesikʼixik: “Chixpetoq, sukʼumatalik chik juntir ri jastaq”.
Konojel, chkijujunal xkimajij utayik sachabʼal kimak rumal che man kebʼe taj. Ri nabʼe kubʼij: “Xinloqʼ jun ulew, kʼatekʼuriʼ rajawaxik kinwilaʼ na; chasachaʼ numak”.
Jun chik kubʼij: “Xinloqʼ jobʼ jukʼulaj wakax, kinwilaʼ na, chasachaʼ numak”.
Jun chik kubʼij: “Kamik riʼ xinkʼuliʼk, rumal kʼuriʼ man kinkowin taj kinbʼek”.
Aretaq chiʼ ktzalij ri ajpataninel kubʼij ronojel ri tzij chrech ri rajaw. Ri rajaw kpe royowal, kʼatekʼuriʼ kubʼij chrech ri upataninel: “Jat pa ri kʼayibʼal, jat xoʼl taq bʼe pa ri tinamit, kʼatekʼuriʼ cheʼakʼamaʼ uloq ri emebʼaʼibʼ, ri emoy, ri etakmaʼy”.
Kubʼij ri ajpataninel: “Ajawxel xbʼantajik ri ataqanik, kʼatekʼuriʼ jamal na”.
Kʼatekʼuriʼ ri ajtij kubʼij chech ri ajpataninel: “Jat pa taq ri bʼe, puwiʼ taq ri tapya, kʼatekʼuriʼ cheʼataqʼij uloq keʼokik ri winaq arech knojisaj ri wachoch.
Kinbʼij chiwech che man kʼo ta jun chkech ri xesikʼix, kkinaʼ riʼ ri nuwaʼim”».
Sibʼalaj winaq kebʼe rukʼ ri areʼ, keril ri eʼareʼ, kʼatekʼuriʼ kubʼij chkech:
«We kʼo jun kpe wukʼ ri in tekʼuriʼ man xa ta jubʼiqʼ kuloqʼej ri utat, ri unan, ri rixoqil, ri eralkʼuwaʼl, ri rachalal, xoqujeʼ man xa ta jubʼiq kuloqʼej ukʼaslemal ri areʼ, man kkowin ta riʼ kokik nutijoxel.
Jachin ri man krukʼaj ta ri uripbʼal, kʼatekʼuriʼ, man kpe ta uloq wukʼ ri in, man kkowin ta riʼ kokik nutijoxel».
«¿Jachin chiwech ri ix che kraj kuyak jun keqʼteʼ, che we man are nabʼe ktʼuyiʼk arech krajilaj ri rajil kukʼam ubʼik arech krilo we kʼolik e we kukʼisaʼ ri chak?
Kuxibʼij ribʼ riʼ, we kumajij ubʼanik kʼatekʼuriʼ ma kukʼisaʼ ta ri chak, konojel riʼ keʼilowik kketzʼebʼej uwach riʼ ri areʼ, kʼatekʼuriʼ, kkibʼij riʼ:
“¡We jun achi ri xuchap jun chak, kʼatekʼuriʼ, man kkowin taj kukʼiso!”.
Xoqujeʼ ¿la kʼo jun ajawiʼel che kubʼan chʼoʼj rukʼ jun ajawinel chik, kʼatekʼuriʼ, we man are nabʼe ktʼuyiʼk arech krilo we kkowin kukʼ lajuj mil achijabʼ arech keʼel uloq chuwach ri jun chik che petinaq uloq kukʼ juwinaq mil che ukʼulaxik ri areʼ?
Wema kkowinik, aretaq chiʼ naj na kʼo wi, keʼutaq ubʼi nikʼaj eʼupataninel riʼ arech kkita ri jaʼmaril chrech ri jun chik.
Xoqujeʼ jeriʼ kʼut, xaq jachin chiwech ri ix che man kuya ta kanoq ronojel ri ujastaq, man kkowin taj kokik nutijoxel in».
«Utz ri atzʼam. Kʼatekʼut we ri atzʼam ksach ri utzayil, ¿jas ktzalinik ri kutzalij ri utzayil?
Man utz ta riʼ we kokisax pa ri ulew, on pa ri mes, naj kkʼyaq ubʼi wi riʼ. Ri jun che kʼo uxikin rech ktatbʼenik, chutatbʼej bʼaʼ we tzij riʼ».

15

Konojel ri eʼajtoqʼil pwaq e ri eʼajmakibʼ, keqibʼ ukoq rukʼ arech kkitatabʼej ri areʼ.
Kʼatekʼuriʼ ri efariseʼo, ri etzʼibʼanelabʼ kewixwatik, kkibʼij: «¡We jun achi riʼ, keʼukʼulaj ri eʼajmakibʼ, kʼatekʼuriʼ kwaʼ kukʼ ri eʼareʼ!».
Kʼatekʼuriʼ kubʼij chkech we jun tzijobʼelil riʼ:
«¿Jachin chiwech ri ix, che we ekʼo jun okʼal uchij, kʼatekʼuriʼ ksach jun chkech, ¿la man keʼuya ta kanoq ri jumuchʼ bʼelej lajuj pa ri tzʼinalik ulew arech kbʼe che utzukuxik ri jun che xsachik chi kʼateʼ na kuriq uloq?
Aretaq chiʼ kuriqo, kuya uloq cho ri utelebʼ rukʼ kiʼkotemal.
Aretaq chiʼ ktzalij cho rachoch, keʼumulij konojel ri erachiʼl xoqujeʼ ri eʼukʼulja, kʼatekʼuriʼ, kubʼij chkech: “Chixkiʼkot bʼaʼ wukʼ, rumal rech che ri in xinriq ri jun nuchij che xsachik”.
Kinbʼij chiwech, che xoqujeʼ jeriʼ, kʼo nimalaj kiʼkotemal chi na chikaj rumal xa jun ajmak che kukʼex ukʼuʼx, chuwach jumuchʼ bʼelej lajuj eʼutz taq winaq che man rajawaxik taj kkikʼex kikʼuʼx».
«On ¿jachin jun ixoq che kʼo lajuj upwaq drakma, kʼatekʼuriʼ we kusach jun, che man kutzij ta ri ukantil, kʼatekʼuriʼ man kumes ta ri rachoch, tekʼuriʼ ma sibʼalaj kutzukuj taj chi kʼateʼ na kuriqo?
Aretaq chiʼ kuriqo, keʼumulij ri erachiʼl e ri eʼukʼulja, kʼatekʼuriʼ kubʼij chkech: “Chixkiʼkot bʼaʼ wukʼ, rumal rech che xinriq ri jun nupwaq che xinsacho”.
Rumal kʼuriʼ kinbʼij chiwech, kaʼlax ri kiʼkotemal chkiwach ri eʼanjel erech ri Dyos rumal xa jun ajmak che kukʼex ukʼuʼx».
Xoqujeʼ kubʼij: «Jun achi ekʼo kebʼ ukʼojol.
Ri chaqʼxel kubʼij chrech ri utat: “Tat, chayaʼaʼ bʼaʼ ri nujastaq che wechbʼal ri in kʼolik”. Kʼatekʼuriʼ, ri tataʼ kujach ri ujastaq.
Ri chaqʼxel kumol bʼi ronojel ri jastaq rech, e kbʼe ubʼik pa jun naj tinamit e man utz ta usachik kubʼan ri ujastaq».
«Aretaq chiʼ sachitajinaq chi ronojel ri jastaq rech rumal, kpe jun wiʼjal pa we tinimit riʼ, kumajij uraqik kʼax.
Kbʼe che upatanaxik jun achi che kʼo pa ri tinamit riʼ, ri areʼ kutaq ubʼi pa taq ri rulew arech keʼuyuqʼuj jetaq aq.
Ri areʼ kraj weta kunojisaj upam rukʼ ri taq om che kkitij ri taq aq, kʼatekʼuriʼ man kʼo ta jun kyaʼoʼw chrech ri areʼ.
Kʼatekʼuriʼ, pa rech wi kuchomaj pa ri ranimaʼ: “¡Ejoropaʼ neʼ ri eʼupataninel ri nutat che kʼo sibʼalaj kiwa, kʼatekʼuriʼ ri in waral riʼ kinkam che numik!
Ri in kinwaj kinwaʼlaj ubʼik, kinbʼe na rukʼ ri nutat; kʼatekʼuriʼ kinbʼij na riʼ chech: Tat, xinmakun chuwach ri kaj e chawach ri at;
kamik riʼ man taqal ta chik chwij che kabʼij akʼojol chwech, chabʼanaʼ bʼaʼ chwech ri in, in jun chkech ri eʼapataninel”.
Kwaʼlajik, kel ubʼik, kbʼe ubʼi rukʼ ri utat. «Aretaq chiʼ naj kʼo wi, kril uloq ri utat, kroqʼej uwach ri ukʼojol; kxakʼinik, kukʼyaq ribʼ chuqul kʼatekʼuriʼ sibʼalaj kuqʼaluj.
Ri ukʼojol kubʼij chrech: “Tat xinmakun chuwach ri kaj e chawach ri at, kamik riʼ man taqal ta chwij kabʼij akʼojol chwech”.
Kʼatekʼuriʼ, ri utat kubʼij chkech ri eʼupataninel: “Aninaq chikʼamaʼ uloq jun utzalaj atzʼyaq e chikojoʼ chrech ri areʼ, chikojoʼ jun mulqʼabʼ cho ri uqʼabʼ, chikojoʼ uxajabʼ chrech ri raqan.
Chikʼamaʼ uloq jun alaj chom wakax, chichʼoloʼ, chujwoʼq bʼaʼ, chqabʼanaʼ nimaqʼij.
Rumal che we jun nukʼojol riʼ kaminaq, kʼatekʼuriʼ, xkʼastaj uloq; ri areʼ sachinaq, kʼatekʼuriʼ xriqitajik chi jumul!”. Kʼatekʼuriʼ, xmajtaj ri nimaqʼij.
«Ri nabʼeʼal ukʼojol kʼo pa ri ulew. Aretaq chiʼ ktzalij uloq e naqaj chik kʼo wi che ri ja, kuta ri qʼojom, kuta ri xojoj.
Kusikʼij jun chkech ri eʼajpataninel, kʼatekʼuriʼ, kuta chrech jas ri tajin kbʼanik.
Ri ajpataninel kubʼij chrech: “Ri achaqʼ xulik. Ri atat xukamisaj ri jun alaj chomalaj wakax, rumal rech che xuriq chi na ri areʼ e utz uwach”.
Ri areʼ kpe royowal, kʼatekʼuriʼ, man kraj taj kokik. Ri utat kel uloq che ubʼochixik arech kok ubʼik.
Kʼatekʼuriʼ ri areʼ kubʼij chrech ri utat: “Chi sibʼalaj junabʼ chik, ri in katinpatanij ri at, man kʼo ta jumul che ri in man nunimam ta ri atzij, kʼatekʼuriʼ, man kʼo ta jumul ayaʼom chwech jun alaj wakax arech kinbʼan jun nimaqʼij kukʼ ri ewachiʼl.
Kʼatekʼuriʼ, we jun akʼojol riʼ che ktzalij kamik riʼ, che xusach ri jastaq awech kukʼ ri ixoqibʼ che kech nim chʼutiʼn, ¡xakamisaj chech ri areʼ ri jun alaj chomalaj wakax!”
«Kʼatekʼuriʼ ri utat kubʼij chrech: “Ri at, nukʼojol, ronojel mul at kʼo wukʼ, ronojel ri jastaq che wech ri in, xoqujeʼ awech ri at.
Kʼatekʼut, rajawaxik che xinbʼan jun nimaqʼij, xinwaj kujkiʼkotik, rumal che ri achaqʼ che kaminaq, xkʼastaj uloq; ri areʼ sachinaq, kʼatekʼuriʼ, xriqitajik!”»

16

Xoqujeʼ kubʼij chkech ri eʼutijoxelabʼ: «Jun qʼinom achi, kʼo jun upataninel. Kbʼix chrech ri qʼinom achi, che ri upataninel kusach ri jastaq rech ri areʼ.
Ri areʼ kusikʼij ri upataninel, tekʼuriʼ, kubʼij chrech: “¿Jas ri kinto kbʼix chawech ri at? Chakʼamaʼ rij ri achak chnuwach, rumal che man kuya ta chik katchakun wuk”.
Ri ajpataninel kuchomaj pa rech wiʼ: “¿Jas kʼu kinbʼan waʼ, rumal rech che ri wajaw kresaj ri nuchak? ¿La kinchakuj ri ulew? Man kʼo ta chi nuchoqʼabʼ. ¿La kinbʼan in ajmolonel kinok che utayik nurajil? Ri in kinkʼixik.
Xchʼobʼitaj wumal jas ri kinbʼan na, arech aretaq chiʼ kinesax ubʼi pa we nuchak, ekʼo jujun kinkikʼulaj pa ri kachoch”.
«Keʼusikʼij ri eʼachijabʼ che kʼo kikʼas rukʼ ri rajaw. Kubʼij chrech ri nabʼe: “¿Joropaʼ ri akʼas rukʼ ri wajaw?”.
Kubʼij: “Okʼal pajbʼal aseʼite”. Ri areʼ kubʼij chrech: “Chakʼamaʼ we awuj jawiʼ tzʼibʼatalik ri akʼas, chattʼuyuloq, aninaq chatzʼibʼaj kawinaqlajuj”.
Kʼatekʼuriʼ, kubʼij chrech ri jun chik: “Ri at ¿joropaʼ akʼas rukʼ ri wajaw?”. Kubʼij: “Okʼal pajbʼal triko”. Kubʼij chech: “Chakʼamaʼ ri wuj jawiʼ tzʼibʼatalik ri akʼas, kʼatekʼuriʼ chatzʼibʼaj jumuch”.
«Ri ajaw nim kril wi we itzel ajpataninel riʼ rumal che ri areʼ qastzij utz xubʼan che uchomaxik ri xubʼano. Ri eralkʼuwaʼl ri uwachulew are sibʼalaj utz chi na uchomaxik ri jastaq kkibʼano, chkiwach ri eralkʼuwaʼl ri saqil».
«Ri in kinbʼij chiwech: Chikʼyarisaj ri eʼiwachiʼl rukʼ ri man sukʼ pwaq taj, arech, arechiʼ man kʼo ta chi irajil, kixkʼulaxik pa ri junalik ja kʼolibʼal.
Jachin utz rukʼ ri xa jubʼiq, xoqujeʼ utz ri rukʼ ri sibʼalaj nim. Jachin itzel rukʼ ri xa jubʼiqʼ xoqujeʼ itzel riʼ rukʼ ri sibʼalaj nim.
We ri ix, ix itzel rukʼ ri man sukʼ taj pwaq, ¿jachin kukubʼaʼ ukʼuʼx ri chiwij puwiʼ ri utzalaj taq jastaq?
We ri ix, man ix kubʼal kʼuʼx taj rukʼ ri jastaq che man iwech taj ¿jachin kyaʼow riʼ chiwech ri jastaq iwech ri ix?
«Man kʼo ta jun ajpataninel kkowin che kpatanexik ekebʼ ajawabʼ. Rumal che kutzaq kan jun riʼ, kʼatekʼuriʼ, kuloqʼaj riʼ ri jun chik. On kuyut na ribʼ rukʼ jun, tekʼuriʼ, kuxtuj riʼ ri jun chik. Man kixkowin taj kipatanij ri Dyos, e kipatanij ri Pwaq».
Ri efariseʼo che kkiloqʼaj ri pwaq, tajin kkita we tzij riʼ, kʼatekʼuriʼ, kketzʼebʼej uwach ri areʼ.
Kʼatekʼuriʼ kubʼij chkech: «Ri ix kikʼut iwibʼ jeʼ jas ix utz chkiwach ri winaq, kʼatekʼuriʼ ri Dyos retaʼm, kuchʼobʼ uwach ri iwanimaʼ, rumal che ri jikom chkiwach ri winaq, kretzelaj uwach ri Dyos.
«Ri pixabʼ e ri eqʼaxal taq utzij ri Dyos kopanik chi rukʼ ri Xwan. Chilaʼ kamajtaj upetik uloq ri Rajawibʼal ri Dyos, kʼatekʼuriʼ, konojel rukʼ choqʼabʼ kkaj keʼokik.
«Are man kʼax ta uqʼaxik ri uwachulew e ri kaj chuwach che ktzaq jun utortʼik ri tzʼibʼ.
«Ri achi che kujach ubʼik ri rixoqil, kʼatekʼuriʼ, kkʼuliʼ rukʼ jun chik, kok riʼ pa ri mak rukʼ ixoq. Jun achi che kkʼuliʼ rukʼ jun ixoq che jachom kanoq rumal ri rachajil, kokik pa ri mak rukʼ ixoq.
«Jun qʼinom achi kʼo utzalaj taq ra- tzʼyaq, kʼatekʼuriʼ, ronojel qʼij kubʼan utzalaj taq waʼim.
Jun mebʼaʼ ubʼiʼ Lasaro, qʼoyol chunaqaj ri uchiʼ rachoch, ronojel ri utzʼumal tajin kqʼiyik.
Sibʼalaj kraj knoj che ri jastaq che ktzaq uloq chuxeʼ ri umexa ri qʼinom achi. Kʼatekʼuriʼ kepe ri tzʼiʼ kkiriqʼaʼ ri utzʼumal.
Ri mebʼaʼ kkamik, kʼatekʼuriʼ, kkʼam ubʼi kumal ri eʼanjel erech ri Dyos pa ri ukʼolibʼal ri Abʼraham. Xoqujeʼ kkam ri qʼinom achi e kmuqik.
«Arechiʼ kʼo pa ri Hades pa qʼoxom, kuwaʼlisaj apanoq ri uwoqʼoch tekʼuriʼ naj kril apanoq ri Abʼraham, kʼatekʼuriʼ ri Lasaro kʼo pa ri ukʼolibʼal.
Kuraq apan uchiʼ chrech: “Tat Abʼraham, chatoqʼobʼisaj nuwach, chataqaʼ ubʼi ri Lasaro arech kuchʼaqeqisaj ri utzaʼm uwiʼ uqʼabʼ pa ri jaʼ arech kuʼjororisaj ri waqʼ, rumal rech che qʼoxom in kʼolik pa we qʼaqʼ riʼ”.
Kʼatekʼuriʼ, ri Abʼraham kubʼij chrech: “Walkʼuwaʼl, chanaʼtisaj che xariq ri amebʼil pa ri akʼaslemal, kʼatekʼuriʼ ri Lasaro xuriq ri qʼoxom. Waral kamik riʼ, ri areʼ kubʼisam ukʼuʼx, kʼatekʼuriʼ ri at qʼoxom at kʼolik.
Panikʼaj chqech ri uj e ri ix kʼo jun nimalaj siwan, rumal kʼuriʼ jachin ri kkaj kiqʼax apan iwukʼ ri ix man kekowin taj, xoqujeʼ man kekowin taj keqʼax uloq waral jachin ri kkaj keqʼax uloq qukʼ ri uj”.
«Kubʼij: “Kinta chawech, tat, chataqaʼ ubʼi ri Lasaro pa ri rachoch ri nutat;
rumal rech che ekʼo jobʼ wachalal, arech kukʼam ubʼi chkech ri tzij, arech man kepe ta ri eʼareʼ pa we jun ukʼolibʼal qʼoxom riʼ”.
Ri Abʼraham kubʼij chrech: “Kʼo ri Moʼises, ekʼo ri eqʼaxal taq utzij ri Dyos, chkita ri kitzij ri eʼareʼ”.
Kubʼij ri areʼ: “Jayiʼ tat Abʼraham, we kʼo jun chkech ri ekaminaqibʼ kbʼe kukʼ ri eʼareʼ, kkikʼex riʼ ri kikʼuʼx.”
Ri areʼ kubʼij chrech: “We man kkita ta ri utzij ri Moʼises e ri kitzij ri eqʼaxal taq utzij ri Dyos, xoqujeʼ, kneʼbʼaʼ kkʼastaj jun chkech ri ekaminaqibʼ, man kkikʼam ta riʼ ri utzij”».

17

Kubʼij chkech ri eʼutijoxelabʼ: «Man kbʼan ta kowinem riʼ che mata ktzaq ri noʼjibʼal, ¡Kʼax rech ri winaq che rumal ktzaq ri noʼjibʼal!
Are utz riʼ chrech, che koʼksax jun nim abʼaj chuqul kʼatekʼuriʼ, kkʼyaq ubʼi pa ri polow, chuwach che kutzaq ri uchomanik jun chkech ri chʼutiʼn riʼ.
¡Chikʼoloʼ iwibʼ ri ix chbʼil aqʼan iwibʼ ix!
We wuqubʼ mul kmakun chawach pa jun qʼij, kʼatekʼuriʼ wuqubʼ mul ktzalij awukʼ ri at, e kubʼij chawech: “Kqʼutut nukʼuʼxʼ rumal ri xinbʼano”. Chasachaʼ ri umak ri areʼ».
Ri eʼutaqoʼnelabʼ kkibʼij chrech ri Ajawxel:«Chanimarisaj ri qakojonik».
Ri Ajawxel kubʼij: «Weta kʼo ri ikojonik ri ix, jeriʼ jacha jun alaj ijaʼ, ibʼim chi waʼ che we ucheʼal tzima riʼ: “Chabʼoqoʼ ubʼi awibʼ, kʼatekʼuriʼ, jaʼtetikitajoq pa ri polow”, kʼatekʼuriʼ, ri areʼ ixuniman chi na kʼuriʼ!
«¿Jachin chiwech ri ix, che kʼo jun upataninel che tajin kuchakuj ri ulew on che tajin keʼukʼol ri chikop, kʼatekʼuriʼ aretaq chiʼ ktzalej uloq pa ri chak kubʼij chrech: “Chatok cho ri mexa, chanim chatwoʼqʼ?”.
¿La man kubʼij ta na chrech: “Chasukʼumaj jun nuwa, chakojoʼ ri ratzʼyaq ajpataninel. Aretaq chiʼ ri in xinwaʼlej e xqumtaj ri jaʼ, chi kʼateʼ na kʼuriʼ kuyaʼo che ri at katwaʼik e katqumunik?”.
Ri areʼ ¿la rajawaxik riʼ kumaltyoxij chrech ri pataninel rumal che xubʼano ri xtaq chrech?
Xoqujeʼ ri ix, aretaq chiʼ xbʼantaj iwumal ronojel ri xixtaq chrech, chibʼij bʼaʼ: ¡Ri uj ujajpataninel man kʼo ta chi qapatan, xbʼantaj qumal ri chak che rajawaxik xqabʼano!»
Bʼenaq pa ri ubʼe ri Jerusalem, kqʼatan naqaj chrech ri Samariʼa e ri Galileʼa.
Kok pa jun tinamit. Keʼel uloq che ukʼulaxik ri areʼ lajuj winaq che tajin kaqʼiy ri kitzʼumal, naj ketakʼi wi uloq.
Kkiraqaqej kichiʼ, kʼatekʼuriʼ, kkibʼij: «Jesus, Ajtij, chatoqʼobʼisaj qawach».
Aretaq chiʼ keʼrilo, kubʼij chkech: «Jix jikʼutuʼ iwibʼ chkiwach ri echuchqajawibʼ». Tekʼuriʼ kkʼulmatajik, aretaq chiʼ ibʼenaq, ri eʼareʼ utz kkanaj ri kitzʼumal.
Jun chkech, aretaq chiʼ krilo che ri areʼ utz chik, ktzalej uloq pa raqan, kʼatekʼuriʼ nim kril wi ri Dyos.
Kumej ribʼ e kuyaʼ ri uwach chuwach ri raqan ri Jesus e kmaltyoxin chrech ri areʼ. We jun winaq riʼ, ri areʼ jun ajsamaritano.
Ri Jesus kubʼij: «¿La man elajuj taj ri xeʼutzirik? E kʼu ri ebʼelejebʼ chik, ¿jawiʼ ekʼo wi ri eʼareʼ?
¡Xaq xuwi we kaxlan achi riʼ xtzalej uloq arech nim kril ri Dyos!».
Kʼatekʼuriʼ, kubʼij chrech: «Chatwaʼlijoq, jat; are ri akojonik xatkolow ri at».
Ri efariseʼo kkita chrech ri areʼ, ¿Chi kʼateʼ jumpaʼ kpe na ri rajawibʼal ri Dyos? Kubʼij chkech: «Ri Rajawibʼal ri Dyos man kilitaj taj, ri upetbʼal man kuyaʼ ta ribʼ pa naʼik,
kʼatekʼuriʼ, ma kbʼix ta na: “¡Kʼolik waral!”. “¡Kʼolik jelaʼ!”, rumal rech che ri Rajawibʼal ri Dyos kʼo chik chixoʼl ri ix».
Xoqujeʼ kubʼij chkech ri eʼutijoxelabʼ: «Kpe na nikʼaj taq qʼij riʼ che ri ix kiwaj weta kiwilo kneʼbʼaʼ xa jun che ri uqʼij ri ukʼojol ri achi, kʼatekʼuriʼ, man kiwil ta riʼ.
Kʼatekʼuriʼ kbʼix na riʼ chiwech: “¡Chiwilampeʼ waral riʼ, chiwilampeʼ jelaʼ!”. Mixbʼe bʼaʼ, mixxakʼin chrij.
Jeriʼ jas ri kuypaʼ che kchupqʼanik pa ri jun ujutzʼ ri kaj, e pa ri jun ujutzʼ chik e ksaqarisanik, xoqujeʼ jeriʼ kux na ri ukʼojol ri achi pa ri uqʼij.
Kʼatekʼut, are nabʼe rajawaxik che kuqʼaxej na ri qʼoxom e ketzelax kan uwach kumal we jun mayilqʼijsaq riʼ.
«Jachaʼ xkʼulmatajik pa ri taq uqʼij ri Noʼe, xoqujeʼ jeriʼ pa taq ri uqʼij ri ukʼojol ri achi.
Kewaʼik, keqʼabʼarik, xekʼuliʼk rukʼ ixoqʼ, rukʼ achi, chi kʼateʼ na ri qʼij che ri Noʼe xok pa ri jukubʼ; kʼatekʼuriʼ, xpe ri nimalaj jabʼ che xeʼukamisaj konojel ri eʼareʼ.
Xoqujeʼ ri xkʼulmatajik pa taq ri uqʼij ri Lot, kewaʼik, keqʼabʼarik, keloqʼomik, kekʼayinik, ketikonijik, kkiyak ri jetaq ja.
Kʼatekʼut pa ri jun qʼij che ri Lot xel ubʼi pa ri Sodoma, ri Dyos xujabʼarisaj uloq ri qʼaqʼ e ri asufre, kʼatekʼuriʼ, xeʼukamisaj konojel ri eʼareʼ.
Xoqujeʼ jeriʼ kkʼulmataj na riʼ pa ri jun qʼij che kuqʼalajisaj na ribʼ ri Ukʼojol ri achi.
«Pa ri jun qʼij riʼ, ri jun winaq che kʼo puwiʼ ri rachoch, kʼatekʼuriʼ kʼo ri ujastaq pa ja, maqaj uloq che ukʼamik. Xoqujeʼ ri winaq che kʼo pa ri tikonbʼal ulew, matzalej uloq.
Chinatisaj ri rixoqil ri Lot.
Jachin ri winaq kraj kukʼol ri ukʼaslemal, kutzaq na riʼ, jachin ri kutzaqo are kukʼol na riʼ.
Ri in kinbʼij chiwech: Pa ri jun chaqʼabʼ riʼ, ekʼo kebʼ riʼ cho ri chʼat: jun kkʼam bʼi riʼ, e kʼu ri jun chik kya kanoq riʼ.
Ekʼo kebʼ ixoqibʼ riʼ junam tajin kikeʼnik, jun kkʼam ubʼi riʼ, ekʼu ri jun chik kyaʼ kanoq riʼ».
Kʼatekʼuriʼ, kkibʼij chrech: «¿Jawichiʼ Ajawxel?». Ri areʼ kubʼij chkech: «Jawichiʼ kʼo ri bʼaqilal, xoqujeʼ chilaʼ riʼ kkimulij wi kibʼ ri kʼuch».

Rechtsinhaber*in
Multilingual Bible Corpus

Zitationsvorschlag für dieses Objekt
TextGrid Repository (2025). K'iche' Collection. Luke (K'iche'). Luke (K'iche'). Multilingual Parallel Bible Corpus. Multilingual Bible Corpus. https://hdl.handle.net/21.11113/0000-0016-A0D3-4