1

Wuj rech ri umajibʼal uloq ri Jesus Kristo, ukʼojol ri David, ukʼojol ri Abʼraham.
Ri Abʼraham xralkʼuwaʼlaj ri Isaʼak, ri Isaʼak xralkʼuwaʼlaj ri Jakobʼ, ri Jakobʼ xralkʼuwaʼlaj ri Juda e ri erachalal,
ri Juda xralkʼuwaʼlaj, rukʼ ri Tamar, ri Fares e ri Sara, ri Fares xralkʼuwaʼlaj ri Esrom, ri Esrom xralkʼuwaʼlaj ri Aram,
ri Aram xralkʼuwaʼlaj ri Aminadabʼ, ri Aminadabʼ xralkʼuwaʼlaj ri Naʼasson, ri Naʼasson xralkʼuwaʼlaj ri Salmon,
ri Salmon xralkʼuwaʼlaj rukʼ, ri Rajabʼ, ri Bʼoʼos, ri Bʼoʼos xralkʼuwaʼlaj, rukʼ ri Rut, ri Obʼed, ri Obʼed xralkʼuwaʼlaj ri Jese,
ri Jese xralkʼuwaʼlaj ri ajawinel David. Ri David xralkʼuwaʼlaj, rukʼ ri rixoqil ri Uriʼas, ri Salomon,
ri Salomon xralkʼuwaʼlaj ri Robʼoʼam, ri Robʼoʼam xralkʼuwaʼlaj ri Abʼiʼa, ri Abʼiʼa xralkʼuwaʼlaj ri Asaf,
ri Asaf xralkʼuwaʼlaj ri Josafat, ri Josafat xralkʼuwaʼlaj ri Joram, ri Joram xralkʼuwaʼlaj ri Osiʼas,
ri Osiʼas xralkʼuwaʼlaj ri Joʼatam, ri Joʼatam xralkʼuwaʼlaj ri Akas, ri Akas xralkʼuwaʼlaj ri Esekiʼas,
ri Esekiʼas xralkʼuwaʼlaj ri Manases, ri Manases xralkʼuwaʼlaj ri Amon, ri Amon xralkʼuwaʼlaj ri Josiʼas,
ri Josiʼas xralkʼuwaʼlaj ri Jekoniʼas e ri erachalal, aretaq chiʼ xekʼam ubʼi eʼareʼ pa ri Bʼabʼiloniʼa.
Chuwach chiʼ aretaq xekʼam ubʼi ri eʼareʼ pa ri Bʼabʼiloniʼa, ri Jekoniʼas xralkʼuwaʼlaj ri Salatiʼel, ri Salatiʼel xralkʼuwaʼlaj ri Sorobʼabʼel,
ri Sorobʼabʼel xralkʼuwaʼlaj ri Abʼiʼud, ri Abʼiʼud xralkʼuwaʼlaj ri Eliʼakim, ri Eliʼakim xralkʼuwaʼlaj ri Asor,
ri Asor xralkʼuwaʼlaj ri Sadok, ri Sadok xralkʼuwaʼlaj ri Akim, ri Akim xralkʼuwaʼlaj ri Eliʼud,
ri Eliʼud xralkʼuwaʼlaj ri Eleʼasar, ri Eleʼasar xralkʼuwaʼlaj ri Mattan, ri Mattan xralkʼuwaʼlaj ri Jakobʼ,
e ri Jakobʼ xralkʼuwaʼlaj ri Jose, ri rachajil ri Mariʼy, ri rukʼ xalax wi ri Jesus, ri kbʼix Kristo chrech.
Ri ronojel rejalabʼalil ri taq mayilqʼijsaq are weriʼ: chi ri Abʼraham e kopan rukʼ ri David, kajlajuj ijaʼal: chi rukʼ ubʼi ri David kʼateʼ ri xekʼam ubʼi Bʼabʼiloniʼa, kajlajuj ijaʼal; chi arechiʼ xekʼam ubʼi Bʼabʼiloniʼa e kopan rukʼ ri Kristo, kajlajuj ijaʼal.
Ri umajibʼal uloq ri Jesus Kristo, jeriʼ ubʼantajik. Ri Mariʼy che unan, yuqul chi utzij rukʼ ri Jose kʼatekʼuriʼ arechiʼ majaʼ kkimajij utunbʼaxik ri kikʼaslemal, ri areʼ yawabʼ ixoq chik rumal ri Tyoxlaj Uxlabʼaxel.
Ri Jose che rachajil, ri areʼ rumal che jun sukʼlaj winaq man kraj taj kubʼan qʼatojtzij puwiʼ ri areʼ chkiwach ri winaq. Are kraj kuya kan ri areʼ pa awalkil e man kʼo ta jun tzij kubʼij.
Aretaq chiʼ chomatajinaq chik weriʼ rumal, chi chanim kukʼut ribʼ chuwach pa ri rachikʼ jun anjel rech ri Ajawxel e kubʼij chrech: «Jose, che at ukʼojol ri David, maxibʼij awibʼ che kakʼam ubʼi awukʼ ri Mariʼy, ri awixoqil: rumal rech che ri alkʼuwaʼltajinaq rukʼ ri areʼ rukʼ ri Tyoxlaj Uxlabʼaxel petinaq wi.
Ri areʼ kril na uwach jun ala ral, e ri at, Jesus ri ubʼiʼ kakoj na: rumal rech che ri areʼ keʼukol na riʼ ri eʼuwinaq chrech ri kimak».
E xkʼulumataj ronojel weriʼ, arech xbʼantaj ri utzij ri qʼaxal utzij ri Dyos.
Jeriʼ nakʼut, ri qʼapoj ali, kamik yawabʼ chik, kril na uwach jun alaj ala ral, e kokisax na ubʼiʼ, Emmanueʼl, che kubʼij pa qachʼabʼal: «Ri Dyos kʼo qukʼ ri uj».
Aretaq chiʼ ri Jose kkʼastajik, kubʼano jeʼ jas xubʼij ri anjel chrech: Kukʼam ubʼi ri rixoqil pa ri rachoch;
e man kuchʼobʼ ta uwach ri areʼ chi kʼateʼ na ri qʼij che kril uwach ri alaj ral, e Jesus ri ubʼiʼ kukoj chrech ri areʼ.

2

Alaxinaq chik ri Jesus pa ri Bʼelem rech ri Judeʼa, pa taq ri uqʼijil ri Herodes. Ekʼo taq winaq kʼo ketaʼmabʼal che usikʼixik ri kaj, xeʼel uloq xas pa ri relbʼal qʼij uloq, kepe pa ri Jerusalem.
Ri eʼareʼ kkibʼij: «¿Jawichiʼ kʼo wi ri kajawinel ri eʼajjudiʼo che alaxinaq chik? Rumal rech che xqil ri uchʼimil xwaʼlaj pa ri relbʼal qʼij, kʼatekʼuriʼ uj petinaq chech uqʼijilaxik».
Aretaq chiʼ ri Herodes kretaʼmaj weriʼ, kuxibʼij ribʼ e xoqujeʼ kkixibʼij kibʼ konojel ri tinimit Jerusalem.
Keʼumulij ksikʼixik konojel ri enimaʼq taq chuchqajawibʼ e ri ekajtzʼibʼabʼ ri tinimit. E kuta chkech jawichiʼ kalax na wi ri Kristo.
«Pa ri Bʼelem rech ri Judeʼa kecha ri eʼareʼ chrech; rumal rech che jeriʼ utzʼibʼam kan ri qʼaxal utzij ri Dyos:
E ri at, Bʼelem, rulew ri Judeʼa, man at ta ri at chʼutiʼn ujuqʼat ri Juda; rumal rech che awukʼ ri at kel na wi jun nimalaj ubʼantajik kʼamalbʼe che keʼuyuqʼuj na ri enusiwantinimit Israʼel».
Chi chanim, ri Herodes, pa kitukel wi keʼusikʼij ri eʼajsaqwachom. Kuta chkech ri qʼij che xukʼut ribʼ ri chʼumil chkiwach
e keʼutaq ubʼi pa Bʼelem. Kubʼij chkech: «Jix, jichʼobʼoʼ ronojel ri jastaq chrij ri alaj akʼal riʼ. E aretaq chiʼ kiriqaʼ e keʼulibʼij chwech ri in, arech xoqujeʼ ri in kinbʼe che uqʼijilaxik».
Aretaq chiʼ ktataj kumal ri utzij ri ajawinel, kebʼek. E ri chʼimil che xkilo aretaq chiʼ xwaʼlaj pa ri relbʼal qʼij, nabʼe chkiwach, chi kʼateʼ ktakʼiʼ na puwiʼ ri jun kʼolbʼal jawiʼ kʼo wi ri alaj akʼal.
Aretaq chiʼ kkil ri chʼimil, ri eʼareʼ sibʼalajʼ kekiʼkotik.
Keʼok pa ri ja; e kkil ri alaj akʼal rukʼ ri Mariʼy che are unan. Kkimejbʼaʼ kibʼ e kkiqʼijilaj. Chi chanim kkijaq ri utzalaj taq kikaxa, e kkisujaj chrech, qʼan pwaq, kʼokʼ qʼol e mirra.
Chi chanim kbʼix chkech pa jun ichikʼ arech ma ketzalej ta chik rukʼ ri Herodes. Kebʼe pa jun bʼe chik arech ketzalij pa ri kamaqʼ.
Aretaq chiʼ xeʼel ubʼi ri eʼareʼ, jun anjel rech ri Ajawxel kukʼut ribʼ chuwach ri Jose pa jun richikʼ, e kubʼij chrech: «Chatwaʼlijoq, cheʼakʼamaʼ ubʼi ri akʼal e ri unan awukʼ, e chatanimaj ubʼi pa Egipto. Chatkanaj kan jelaʼ kʼateʼ chik kinbʼij chi ri in chawech. Rumal rech che ri Herodes kutzukuj na we akʼal riʼ arech kukamisaj».
Kwaʼlij ubʼi ri areʼ chaqʼabʼ, keʼukʼam bʼi ri akʼal e ri unan, e kbʼe pa ri Egipto.
Kkanaj chilaʼ chi kʼateʼ na pa ri ukamikal ri Herodes, arech qastzij kbʼantajik ri utzij ri Ajawxel bʼim rumal ri qʼaxal utij ri Dyos: Chi pa ri Egipto xinsikʼij apanoq ri nukʼojol.
Ri Herodes, aretaq chiʼ kuchʼobʼo che xsubʼuxik kumal ri eʼajsikʼinel uwach ri kaj, sibʼalaj kpe royowal e ktaqanik arech kekamisax konojel ri eʼakʼalabʼ pa Bʼelem e pa ronojel ri rulew ri areʼ, che majaʼ kʼo kebʼ kijunabʼ. Jacha ri kuchʼobʼo rumal ri xuta chkech ri eʼajsikʼinel uwach ri kaj.
Xa jekʼuriʼ qastzij kbʼantaj ri utzij ri qʼaxal utzij ri Dyos, ri Jeremiʼas:
Jun riqoj chiʼaj kʼisbʼal kʼuʼx, tatajinaq pa ri Rama, sibʼalaj uwaʼl wach e sibʼalaj oqʼej: Are ri Rakel keroqʼej ri eral; e man kraj taj kkubʼisax ukʼuʼx, rumal rech che ri eʼareʼ man ekʼo ta chi chuqʼijsaq.
Aretaq chiʼ kaminaq chik ri Herodes, ri anjel rech ri Ajawxel kukʼut ribʼ chuwach ri Jose pa ri richikʼ, jelaʼ Egipto.
E kubʼij chrech: «Chatwaʼlijoq, cheʼakʼamaʼ ubʼi ri akʼal e ri unan awukʼ, jat e chasukʼubʼaʼ ubʼi pa ri rulew ri Israʼel, rumal rech che ekaminaq chik ri kkaj kkikamisaj ri akʼal».
Kwaʼlaj ri areʼ, keʼukʼam bʼi ri akʼal e ri unan, kʼatekʼuriʼ ktzalej pa ri rulew ri Israʼel.
Aretaq chiʼ kuta utzijol che are ri Arkelaʼo kajawinik kan pa ukʼexwach ri utat pa ri Judeʼa, kuxibʼij ribʼ kbʼe jelaʼ, e kbʼe pa ri rulew ri Galileʼa.
Kpetik kujeqebʼaʼ ribʼ pa jun tinamit ubʼiʼ Nasaret, arech qastzij kbʼantajik ri kitzij ri eqʼaxal taq utzij ri Dyos: Kbʼix na Nasoreʼo chrech ri areʼ.

3

Pa taq ri qʼij riʼ, kpe uloq ri Wxan Ajqasaljaʼ pa ri tzʼinalik ulew rech ri Judeʼa
e kubʼij: «Chikʼexaʼ ikʼuʼx, rumal rech che ri rajawibʼal ri kaj kʼo chik naqaj».
Puwiʼ ri areʼ ktzijon wi ri Isaʼiʼas, ri qʼaxal utzij ri Dyos, aretaq chiʼ kubʼij: Uchʼabʼal ri kuraqaqej uchiʼ pa ri tzʼinalik ulew: Chisukʼumaj ri ubʼe ri Ajawxel, sukʼ chibʼanaʼ chrech ri ubʼe.
Ri Xwan riʼ, ri ratzʼyaq bʼanom rukʼ rismal ri kameyo, kʼo jun tzʼum rech ximbʼal upam. Ri uwa kutijo, are ri taq sakʼ e ri uwaʼlcheʼ.
Keʼopan rukʼ ri areʼ, ri Jerusalem, ronojel ri Judeʼa e ronojel ri siwantinimit ekʼo pa ri Jordan.
Aretaq chiʼ kbʼantaj kiqasnaʼ rumal ri areʼ pa ri nimaʼ Jordan, kkiqʼalajisaj ri kimak.
Keril sibʼalaj efariseʼo e esaduseʼoʼ che epetinaq uloq arech kbʼan kiqasnaʼ, kubʼij chkech: «Kijaʼal ri itzel taq kumatz, jachin xchʼaw iwukʼ arech ri ix kixanimaj chuwach ri oyowal che petinaq uloq?
Chiyaʼaʼ bʼaʼ utz taq iwach, che taqal chrech ri kʼexbʼal kʼuʼx,
e michomaj pa iwanimaʼ: ‘Ri uj, are qatat ri Abʼrahamʼ. Rumal rech che kinbʼij chiwech, che ri Dyos, kkowinik kuya eralkʼuwaʼl ri Abʼraham rukʼ we taq abʼaj riʼ.
Ri ikej kʼo chik puwiʼ ri rabʼ ri taq cheʼ. E ronojel cheʼ che man kuya ta jun utz uwach, kchoy na ubʼik e ksetex na riʼ pa ri qʼaqʼ.
Ri in, kinbʼan ri iqasnaʼ pa ri jaʼ arech ri ix kikʼex ri ikʼuʼx. Kʼatekʼuriʼ, ri jun che petinaq uloq chwij ri in, are nim chnuwach, ri in ma insukʼ taj arech kinwesaj ri uxajabʼ; ri areʼ kubʼan na ri iqasnaʼ pa ri Tyoxlaj Uxlabʼxel e pa ri qʼaqʼ.
Pa ri uqʼabʼ ri areʼ kʼo wi ri qʼosibʼal e kuchʼojchʼobʼej na ri ukʼolbʼal. Kukʼol na ri triko pa ri kʼuja e kuporoj na ri ukʼimal pa ri jun qʼaqʼ che man kʼo ta uchupik».
Kʼatekʼuriʼ kpe uloq ri Jesus chi pa ri Galileʼa uloq, kopan pa ri Jordan rukʼ ri Xwan arech kqasax ujaʼ rumal ri areʼ.
Ri areʼ, man kraj taj e kubʼij chrech: «¡Are ri in rajawaxik chwech che ri at kabʼan ri nuqasnaʼ, kʼatekʼuriʼ ri at katpe uloq wukʼ ri in!».
Kʼatekʼuriʼ, ri Jesus kubʼij chrech: «Chayaʼaʼ kan weriʼ pa we jun qʼij riʼ: rumal rech che jewaʼ, qastzij kbʼantaj waʼ qumal ronojel uwach sukʼil». Chi chanim kuya bʼe chrech ri areʼ arech kubʼan weriʼ.
Aretaq chiʼ kbʼantaj ri uqasnaʼ ri Jesus, chanim kel uloq pa ri jaʼ. Kʼatekʼuriʼ kujaq ribʼ ri kaj; krilo ri ruxlabʼal ri Dyos che kqaj uloq jeʼ jas jun palomax e petinaq uloq puwiʼ ri areʼ.
E jun chʼabʼal kpe uloq chikaj e kubʼij: «Are waʼ ri areʼ, ri loqʼalaj nukʼojol, rukʼ ri areʼ kʼo wi ronojel nutoqʼobʼ».

4

Kʼatekʼuriʼ, chi chanim ri Tyoxlaj Uxlabʼaxel kukʼam ubʼi ri Jesus pa ri tzʼinalik ulew, arech ri Itzel kutaqchiʼj che ri makaj.
Kmewaj kawinaq qʼij e kawinaq chaqʼabʼ, kʼatekʼuriʼ kunaʼ numik.
Kqebʼ ri Itzel rukʼ e kubʼij chrech: «We at ukʼojol ri Dyos, chabʼij bʼaʼ jun tzij chrech we jetaq abʼaj riʼ arech kkʼextaj pa kaxlanwa».
Kʼatekʼut ri areʼ kubʼij: «Tzʼibʼatalik: Ri winaq man xuwi ta rukʼ wa kʼaslik wi xane are rumal ronojel tzij che kel uloq pa ri uchiʼ ri Dyos».
E chanim chik ri Itzel kukʼam ubʼi ri areʼ pa ri tyoxlaj nim tinamit e kutakʼabʼaʼ puwiʼ ri uxotal ri rachoch ri Dyos,
e kubʼij chrech: «We at ukʼojol ri Dyos, chakʼyaqaʼ ubʼi awibʼ pa ri ulew, rumal rech che tzʼibʼatalik: chkech ri eʼanjel katuwuqxaʼnij na ri areʼ e pa ri kiqʼabʼ katkitelej na ubʼi ri at, arech man kʼo ta jun abʼaj kuchaqʼij wi ribʼ ri awaqan».
Ri Jesus kubʼij chrech: «Xoqujeʼ tzʼibʼatalik: Mataqchiʼj ri Awajawxel, ri Adyos chrech ri makaj».
Ri Itzel, kukʼam chi ubʼi jumul ri areʼ, kukʼam ubʼi puwiʼ jun nimalaj takʼalik juyubʼ, kukʼut chuwach ronojel ri taq rajawibʼal ri uwachulew, xoqujeʼ ri nimalaj taq ubʼantajik
e kubʼij chrech: «Ronojel weriʼ kinya chawech, we kamej awibʼ chnuwach e kinaqʼijilaʼj ri in».
Chi chanim, ri Jesus kubʼij chrech: «¡Chateloq Itzel! Rumal rech che tzʼibʼatalik: Are ri Ajawxel ri Adyos chaqʼijilaj, e xaq xuwi chrech ri areʼ kaya ri qʼijilaʼnik».
Chi chanim, ri Itzel, kuya kan ri areʼ, e kbʼek. Kʼatekʼuriʼ keqebʼ ukoq nikʼaj eʼanjel e kkipatanij ri areʼ.
Aretaq chiʼ kretaʼmaj ri areʼ, che xjachtajik ri Xwan, ktzalej ubʼik pa ri Galileʼa.
E kuya kan ri Nasara, kpetik, kjaqiʼk pa ri Kafarnaʼum chuchiʼ ri polow, chunaqaj apan ri Sabʼulon e ri Neftali,
arech qastzij kbʼantajik ri utzij ri Isaʼiʼas qʼaxel utzij ri Dyos:
¡Rulew ri Sabʼulon e rulew ri Neftali, ubʼe ri polow, rulew ri Jordan, Galileʼa kech ri jetaq amaqʼ!
Ri winaq che ejeqelik pa ri qʼequʼm kilom jun nimalaj saqil; ri ejeqelik pa ri ukʼolbʼal qʼeqʼum kamikal saqarisaninaq jun saqil pakiwiʼ.
Kʼatekʼut ri Jesus kumajbʼej ubʼi ukʼutik ri tzij e kubʼij: «Chikʼexaʼ ri ikʼuʼx, rumal rech che ri rajawibʼal ri kaj, naqaj chik kʼo wi».
E aretaq chiʼ kbʼin chuchiʼ ri polow rech ri Galileʼa, keʼril ekebʼ eʼachalaxik, ri Simon, ri kbʼix Abʼaj chrech, e ri rachalal Atrix che tajin kkikʼyaq ri kʼat pa ri polow; rumal che e'ajchapal taq kär ri eʼareʼ.
E kubʼij chkech: «Chisaʼj wukʼ ri in, e kinbʼan na chiwech, ix ajchapal taq winaq».
Ri eʼareʼ, chi chanim kkiya kan ri taq kʼat e kkiterneʼbʼej ubʼi ri areʼ.
Kbʼe chi apanoq e keʼril chi ekebʼ achalaxik, ri Santiʼago ri ukʼojol ri Sebʼedeʼo, e ri rachalal Xwan, che ekʼo pa ri jukubʼ rukʼ ri Sebʼedeʼo, ri kitat. Tajin kkikʼojoj ri taq kikʼat e ri areʼ keʼusikʼij.
Kʼatekʼuriʼ ri eʼareʼ, chanim kkiya kan ri taq kikʼat, kkiya kan ri kitat e kkiterneʼbʼej ubʼi ri areʼ.
Kbʼin pa ronojel ri Galileʼa. Ktijon pa taq ri kʼolbʼal chʼabʼal, kuya ubʼixik ri kʼakʼ utzalaj utzij ri ajawibʼal e kukunaj ronojel uwach yabʼil e qʼoxomal kʼo chkech ri winaq.
Kbʼe utzijol ri areʼ pa ronojel ri Siriʼa. Kekʼam ubʼi chrech konojel ri kʼax ekʼolik rumal taq yabʼil e rumal taq kʼi uwach kʼaxkʼolil pa ri kikʼaslemal, ri kʼo Itzel kukʼ, ri echʼuʼjabʼ, ri kaminaq kibʼaqil. Ri areʼ konojel keʼukunaj.
Kʼatekʼuriʼ, sibʼalaj kemululik ri winaq kkiterneʼbʼej, eʼajgalileʼa, eʼajdekapolis, eʼajjerusalem, eʼajjudeʼa e chʼaqap uloq chrech ri Jordan.

5

Aretaq chiʼ keʼril ri esibʼalaj winaq, kpaqiʼ puwiʼ ri juyubʼ, e aretaq chiʼ tʼuyul chik, keqibʼ ri eʼutijoxelabʼ rukʼ.
Kumajij ubʼixik, keʼutijoj e kubʼij chkech:
«Utz kech ri emebʼaʼibʼ pa ri kuxlabʼal rumal che kech eʼareʼ ri rajawibʼal ri kaj.
Utz kech ri kiʼ kanimaʼ, rumal che kkechbʼej na ri uwachulew.
Utz kech ri keʼoqʼik, rumal che kkubʼisax na kikʼuʼx.
Utz kech ri kenumik e kchaqij kichiʼ che ri sukʼil, rumal che kinojisax na chrech.
Utz kech ri ketoqʼobʼisan wach, rumal che ktoqʼobʼisax na kiwach ri eʼareʼ.
Utz kech ri chʼajchʼoj kanimaʼ, rumal che kkil na riʼ ri Dyos.
Utz kech ri kkichakuj ubʼanik ri nimalaj utzil, rumal che eralkʼuwaʼl ri Dyos kbʼix na chkech.
Utz kech ri keʼoqatax rumal ri sukʼil, rumal che kech ri rajawibʼal ri kaj.
Utz iwech ix aretaq chiʼ kixyoqʼ rukʼ itzel taq tzij, aretaq chiʼ kixoqataxik, e aretaq chiʼ kbʼix na rukʼ tzijtal ronojel etzalal chiwech rumal wech ri in.
Sibʼalaj chixkiʼkot bʼaʼ, utz chinaʼaʼ pa ri iwanimaʼ, rumal che nimalaj riʼ ri utojbʼalil chiwech chikaj: Xoqujeʼ, jeʼ neriʼ xbʼan che koqataxik ri eqʼaxal taq utzij ri Dyos che xepe nabʼe chiwach ri ix».
«Ix, ri ix ratzʼamil ri uwachulew. Kʼatekʼuriʼ we ri atzʼam man tza ta chik, ¿jas rukʼ ktzalix na ri utzayil? Man kʼo ta chi upatan riʼ, xuwi kkʼyaq ubʼi riʼ pa ri ulew e kxaqʼleʼx riʼ kumal ri winaq».
«Ix, ri ix uchäj ri uwachulew. Jun tinamit che kʼo puwiʼ jun juyubʼ man kkowin taj kukʼu ribʼ.
Xoqujeʼ ri winaq man kkitzij ta ri kantil arech kkikoj chuxeʼ jun tem, are kkikoj cho jun chäjbʼal, arech keʼunikej ri ekʼo pa ja.
Jeriʼ bʼaʼ chnikowoq ri ichäj ri ix chkiwach ri winaq, arech ri eʼareʼ kkil ri utz taq bʼanoj kibʼano, e xa jekʼuriʼ nim kkil wi riʼ ri itat che kʼo chikaj».
«Mikoj pa ri ichomabʼal che ri in in petinaq che upaqchiʼxik ri pixabʼ on che upaqchiʼxik ri eqʼaxal utzij ri Dyos, ri in, man in petinaq ta che upaqchiʼxik le riʼ, are kinulbʼanaʼ arech qastzij kbʼantajik.
Jeʼ, qastzij kinbʼij chiwech, majoʼq che kchup uwach ri kaj e ri ulew, man kʼo ta jun utzʼibʼ ri pixabʼ che xaq kqʼax ubʼik e mat kbʼantaj na. Ronojel kpe na.
Jachin kuxalqʼatij na jun alaj pixabʼ e jeriʼ kukʼut na chkiwach nikʼaj chik, are inlaj chʼutiʼn riʼ pa ri rajawibʼal ri kaj. Kʼatekʼut ri areʼ che kukʼaslemaj pa ri ukʼaslemal ri pixabʼ riʼ, e kukʼutu, ri areʼ riʼ, are nim ubʼantajik riʼ pa ri rajawibʼal ri kaj.
«Jeriʼ kinbʼij chiwech: We ri isukʼil ri ix, man are ta nim chuwach ri kisukʼil ri eʼajtzʼibʼanelabʼ e ri efariseʼo, man kixok ta riʼ pa ri rajawibʼal ri kaj».
«Ri ix itom che xbʼix chkech ri ojer taq qatiʼt qamam: Matkamsanik, e we jun kkamsanik, kbʼan na qʼatojtzij puwiʼ ri areʼ.
¡Jeriʼ nakʼut! Ri in kinbʼij chiwech: Ri areʼ che kpe royowal chrech ri rachalal, kbʼan na qʼatojtzij puwiʼ; e we kubʼij: ‘konʼ, chrech ri rachalal, are ri enimaʼq taq eʼajqʼatojtzij kkibʼan na qʼatoj tzij puwiʼ ri areʼ; e we kubʼij: ‘¡Itzel!ʼ, chrech, kbʼe na pa ri Kʼyaqbʼal Mes rech qʼaqʼ.
Jeriʼ nakʼut, aretaq chiʼ kakʼam ubʼi ri atabʼal toqʼobʼ cho ri tabʼal, we knaʼtaj uloq chawech che kʼo kʼax pa ri ranimaʼ ri awachalal rumal awech at,
chayaʼaʼ kan ri atabʼal toqʼobʼ chuwach ri tabʼal, kʼatekʼuriʼ are nabʼe jaʼutzirisaj awibʼ rukʼ ri awachalal, e pa ukabʼ katpetik e kakʼam uloq ri atabʼal toqʼobʼ.
Chaʼutzirisaj awibʼ rukʼ ri akʼulel, aretaq chiʼ atbʼenaq rukʼ pa ri bʼe, arech man katukʼam ta ubʼi chuwach ri qʼataltzij, e ri qʼataltzij man katujach ta chrech ri mayur, e ri mayur man katukʼyaq ta pa ri cheʼ.
Qastzij, kinbʼij chawech: man katel ta uloq riʼ chilaʼ we majaʼ atojom riʼ kʼisbʼal meʼr kortiʼl».
«Ri ix, itom che kbʼixik: Matmakunik rukʼ ixoq achi.
¡Jeʼ nakʼut! Kinbʼij in chiwech: Jachin jun che kril apanoq jun ixoq e kurayij apan uwach, xas xbʼantaj wi riʼ mak rukʼ pa ri ranimaʼ.
We katmakunik rumal ri awikyaqʼabʼ awoqʼoch, chawesaj ubʼik e naj chakʼyaqaʼ ubʼik. Jeriʼ, are utz chawech che kkam ubʼik xa jun atzʼaqatil rukʼ ri kkʼyaq ubʼi ronojel ri abʼaqil pa ri Kʼyaqbʼal Mes.
E we katmakunik rumal ri awikyaqʼabʼ aqʼabʼ, chaqupij bʼik e naj chakʼyaqaʼ bʼik. Jeriʼ, are utz chawech che kkam xa jun atzʼaqatil rukʼ ri kbʼe ronojel ri abʼaqil pa ri Kʼyaqbʼal Mes».
«Xoqujeʼ kbʼixik: Jachin jun kujach ubʼi ri rixoqil, chuyaʼaʼ ubʼi ri wuj chrech jawiʼ tzʼibʼatal wi ri jachoj ibʼ.
Kʼatekʼut ri in kinbʼij chiwech: Ri achi che kujach ubʼi ri rixoqil, ekʼu ri ixoq man ekech ta nim chʼutin, ri achi kuchʼikmej ubʼi pa ri makunik rukʼ achi; e ri jun che kkʼuliʼ rukʼ jun ixoq che jachom kan rumal ri achi, kubʼan jun makaj».
«Ri ix, itom che xbʼix chkech ri ojer qatiʼt qamam: Majikibʼaʼ ubʼixik jun tzij che man tzij taj, are qas chajikibʼaʼ ri atzij chuwach ri Ajawxel.
Ri in kinbʼij chiwech, ma kʼo ta jun tzij kijikibʼaʼ ubʼixik: chuwach ri kaj, rumal rech che are utʼuyulbʼal ri Dyos;
chuwach ri uwach ulew, rumal che utakʼalbʼal raqan; chuwach ri Jerusalem, rumal che are utinimit ri nimalaj ajawinel.
Xoqujeʼ xaq majikibʼaʼ ubʼixik jun tzij rumal ri ajolom, rumal rech che ma katkowin ta wi kabʼan saq on kabʼan qʼeqʼ chrech jun awiʼ.
Chabʼanaʼ ri atzij: ‘¿We jeʼ? ¡Jeʼ!ʼ, ‘¿We jayiʼ? ¡Jayiʼ!ʼ: ri jun taq tzij chik petinaq rukʼ ri Itzel.
Ri ix, itom che xbʼixik: jun woqʼochaj utojbʼalil jun woqʼochaj e jun wareyaj utojbʼalil jun wareyaj.
Ri in kinbʼij chiwech: Mixchʼoʼjin rukʼ ri itzel. Chrech ri jun winaq che katuchʼay cho ri rikyaqʼabʼ utzaltmal apalaj, chayaʼaʼ chrech ri jun utzaltmal apalaj chik.
Ri jun che kraj kubʼan qʼatojtzij pawiʼ arech kukʼam ubʼi ri awatzʼyaq, xoqujeʼ chayaʼaʼ ubʼi ri aqʼuʼ chrech.
E ri jun che katutaqo arech katbʼin jun milla rukʼ, jat e chatbʼin kebʼ milla rukʼ.
Ri jun che kuta jun jas uwach chawech, chayaʼaʼ chrech, e ri jun che kraj kaqaj jun jas uwach chrech, matanimaj chuwach».
«Itom, che xbʼixik: Chaloqʼoqʼej ri awajil atzʼaqat e chatzʼiʼlaj ri akʼulel.
Are kʼu ri in kinbʼij chiwech: Cheʼiloqʼoqʼej ri eʼikʼulel e chixchʼaw rukʼ ri Dyos tabʼal toqʼobʼ pakiwiʼ ri kixkoqataj,
arech, ri ix, ixralkʼuwaʼl ri itat chikaj, che kukaʼyisaj ri qʼij pakiwiʼ chi eʼitzel winaq chi eʼutz winaq, e kupetisaj uloq ri jabʼ pakiwiʼ chiʼ isukʼ winaq chiʼ man esukʼ winaq taj.
Rumal che we eʼare keʼiloqʼoqʼej ri kixkiloqʼoqʼej ri ix, jas ri utojbʼalil ukʼaxel riʼ chiwech? Weriʼ, ¿la man xoq jeriʼ ta kʼu waʼ kkibʼan ri eʼajtoqʼinelabʼ?
E we xuwi kiya rutzil kiwach ri eʼiwachalal, su jun jas uwach chi apanoq kibʼan ri ix? Weriʼ, ¿la man xoq jeriʼ ta kʼu waʼ kkibʼan ri man junam ta qakojonik kukʼ?
Jeriʼ na kʼut, ri ix utz tzʼaqatlaj taq winaq chibʼanaʼ, jeʼ jas ri itat chikaj».

6

Qas chiwilaʼ iwibʼ, arech aretaq chiʼ kibʼan ri utzalaj taq jastaq mibʼan chkiwach ri winaq arech kiwaj kixilitaj kumal. We jeriʼ kibʼano, man kʼo ta utojbʼalil ukʼaxel rukʼ ri itat chikaj.
Xa jekʼuriʼ, aretaq chiʼ kaya ri sin pwaq, maraqaqej achiʼ che ubʼixik chkiwach ri winaq jacha kkibʼan pa taq ri Kʼolbʼal chʼabʼal e pa taq ri bʼe, ri ewinaq che kebʼ kipalaj, rumal che are kkaj nim keʼil wi kumal ri winaq. Qastzij kinbʼij chiwech, ri eʼareʼ riʼ xkʼamtaj ri utojbʼalil kumal.
E kʼu ri at, aretaq chiʼ kaya jun pwaq, maretaʼmaj ri umox aqʼabʼ ri kubʼan ri awikyaqʼabʼ,
xa jeriʼ kʼuriʼ, ri asipanik, pa awalkil kkanaj kanoq; e ri Atat che kril ri awalkil, kutzalij na ukʼaxel weriʼ chawech.
Ri ix aretaq chiʼ kixchʼaw rukʼ ri Dyos, mibʼan iwech jacha kkibʼan ri winaq che kebʼ taq kipalaj: Kqaj chkiwach kechʼaw rukʼ ri Dyos pa ri taq Kʼolbʼal chʼabʼal e pa ri taq kʼayibʼal, arech kkaj keʼilitaj kumal ri winaq. Qastzij kinbʼij chiwech, ri eʼareʼ riʼ xkʼamtaj ri utojbʼalil kumal.
E kʼu ri at, aretaq chiʼ katchʼaw rukʼ ri Dyos, jat pa ja, chatzʼapij ri uchiʼja, e chatchʼaw rukʼ ri Atat che kʼo chilaʼ pa awalkil; e ri Atat che kril ri awalkil kutzalij na ukʼaxel weriʼ chawech.
Pa ri chʼawem rukʼ ri Dyos, michololej sibʼalaj tzij, jacha kkibʼan ri man junam ta qakojonik kukʼ: rukʼ ri kewolwotik, kkichomaj che ketatbʼexik.
Mibʼan iwech ejacha ri eʼareʼ, rumal che ri Itat qastzij retaʼm chik ri rajawaxik chiwech, arechiʼ majoq kitzʼonoj chrech.
«Ri ix, jeriʼ bʼaʼ chixchʼaw rukʼ ri Dyos: Qatat, ri at kʼo chikaj, tyoxlaj ri abʼiʼ,
chpetoq ri awajawibʼal, chbʼantajoq ri awajonik jeriʼ cho ri ulew jeʼ jas chikaj.
Chayaʼaʼ bʼaʼ ri qawa qukʼyaʼ chqech rech we jun qʼij riʼ.
Chasacha bʼaʼ ri qamak jeriʼ jacha usachik ri kimak qabʼanom ri uj ri kʼo ri kimak qukʼ.
Maya bʼe chqech che kujqaj pa ri mak; kʼatekʼuriʼ chujatoʼoʼ pa ri uqʼabʼ ri itzel.
Jeriʼ, we kisach kimak ix ri winaq, xoqujeʼ ri Itat chikaj kusach ri imak ix;
kʼatekʼut we man kisach ta kimak ri ix ri winaq, xoqujeʼ ri Itat chikaj man kusach ta riʼ ri imak ix».
Aretaq chiʼ kixmewaj ri ix, mibʼano che kbʼison ipalaj, jeriʼ jacha kkibʼano ri winaq che kebʼ kipalaj. Kebʼisonik arech utz keʼilik kumal ri winaq rumal che kemewajik. Qastzij kinbʼij chiwech, ri eʼareʼ, xkʼamtaj ri utojbʼalil kumal.
Ri at, aretaq chiʼ katmewajik, are chakʼokʼarisaj ri ajolom e chachʼajaʼ ri awach,
arech, ri winaq, man ketaʼmaj taj che katmewajik, arech are ri Atat che kʼo chilaʼ pa ri awalkil, kilowik e kutzalij na weriʼ ukʼaxel chawech.
Mimulij iqʼinomal waral chuwachulew, jawijeʼ neʼ kwa wi ri ixjut, e jawiʼ kʼo wi ri qʼux, e jawijeʼ ri eʼelaqʼomabʼ kkikʼot uloq ri uxeʼ e kkelaqʼaj ri jastaq.
Are utz chimulij iqʼinomal chikaj: jelaʼ man kʼo ta ri ixjut kwaʼik e ri qʼux, man ekʼo ta eʼelaqʼomabʼ che kkikʼot uloq uxeʼ, kʼatekʼuriʼ, kkelaqʼaj ri jastaq.
Rumal che jawijeʼ kʼo wi ri aqʼinomal, xoqujeʼ chilaʼ riʼ kʼo wiʼ ri awanimaʼ.
Ri ukantil ri abʼaqil, are ri awoqʼoch. We utz ri awoqʼoch, ronojel ri abʼaqil kanikowik.
Kʼatekʼut, we yawabʼ ri awoqʼoch, ronojel riʼ ri abʼaqil kʼo pa qʼequʼmal. We qʼequʼm ri chäj kʼo awukʼ, ¡sibʼalaj jun qʼequʼm riʼ kʼolik!
Ma kʼo ta jun kkowinik keʼupatanij ekebʼ ajawibʼ: on tiʼtik riʼ kunaʼ chrech jun e kuloqʼoqʼej riʼ ri jun chik, on kuyuqabʼaʼ ribʼ riʼ chrij ri jun e kretzelaj uwach riʼ ri jun chik. Ri ix, man kixkowin taj kipatanij ri Dyos e ri Pwaq.
«Ri in, kinbʼij chiwech: Mimay ri iwa pa ri ikʼaslemal, e xoqujeʼ mimay ri iwatzʼyaq rech ri ibʼaqil. ¿La man are ta nim ubʼanik ri ikʼaslemal chuwach ri iwa, e ri ibʼaqil chuwach ri iwatzʼyaq?
Chiwilampeʼ ri taq chikop rech ri uwokaj: man kʼo ta ketikonajik, man kʼo ta kejachʼanik e man kʼo ta kkikʼol pa taq kʼuja, e ri Itat chikaj keʼutzuqu. ¿La man are ta kʼu nim ibʼanik ri ix chkiwach ri eʼareʼ?
¿Jachin jun chiwech ri ix, we kraj, kkowinik kutiq chi na apanoq uwiʼ jun qʼij che ri ukʼaslemal?
E che ri iwatzʼyaq, ¿jas rumal rech kixchoman chrech? Chiwilampeʼ jas kikʼiyik ri saq kotzʼij ekʼo cho ri ulew: man kekos taj e man kebʼatzʼan taj.
Kʼatekʼut, ri in, kinbʼij chiwech, che mineʼ ri Salomon, rukʼ ronojel ri nimalaj taq uqʼij xkʼojiʼk, ma xukoj ta jun atzʼyaq jeriʼ jas ri atzʼyaq kech ri taq kotzʼij riʼ.
We ri Dyos kuya ri atzʼyaq riʼ chrech ri qʼayes che kʼo uchanim cho ri ulew, kʼatekʼuriʼ chweʼq kʼo chi pa ri qʼaqʼ, ¿la man are ta nim chi na ri utzalaj taq jastaq kubʼan chiwech ri ix, ix winaq che xa jubʼiqʼ ikojonik kʼolik?
Mamayow ikʼuʼx e mibʼij: ¿Jas kqatij na ri uj, jas kqaqumuj na ri uj? ¿Jas qatzʼyaq kqakoj na ri uj?
Are waʼ we jastaq riʼ kemayow rukʼ ri man junam ta qakojonik kukʼ. Ri Itat chikaj retaʼm chik che ri ix rajawaxik weriʼ chiwech.
Are nabʼe chitzukuj ri Rajawibʼal e ri usukʼil, e ronojel weriʼ xaq utzʼaqat chi ukoq riʼ kya chiwech.
Mamayow ikʼuʼx rukʼ ri petinaq chweʼq: ri chweʼq kumay ribʼ riʼ. Chjujunal qʼij kʼo riʼ ri raʼlal».

7

«Mibʼan qʼatojtzij arech ma kbʼan ta qʼatojtzij piwiʼ ri ix;
rumal che, rukʼ ri qʼatojtzij kibʼano, kbʼan qʼatojtzij piwiʼ ri ix, e rukʼ ri jun etabʼal kixetanik ri ix, kixetaxik na.
¿Jasche ri at, are kawil ri kʼim pa ri uwoqʼoch ri awachalal? ¡E man kawil ta ri tem che kʼo pa ri awoqʼoch ri at!
On jas ubʼixik kabʼij chrech ri awachalal: “Chayaʼaʼ kan bʼe chwech ri in, arech kinwesaj ri kʼim pa ri awoqʼoch”, kʼatekʼuriʼ, ¡kʼo ri tem pa ri awoqʼoch ri at!
Kebʼ apalaj ri at, are nabʼe chawesaj ri tem kʼo pa ri awoqʼoch, kʼatekʼuriʼ, chanim riʼ katkaʼyik arech kawesaj ri kʼim kʼo pa ri uwoqʼoch ri awachalal».
«Miyaʼ ri tyoxlaj taq jastaq chkech ri jetaq tzʼiʼ. Mikʼyaq ubʼi ri kchupchatik taq abʼaj chkech ri aq, weneʼ kkixaqʼalbʼej, kʼatekʼuriʼ chi chanim chik kkisutij kibʼ chiwij e kixkichʼaqapij kan ri ix».
«Chitayij jun jasach, e kyaʼtaj na chiwech; chixtzukunoq e kʼo na ri kiriqo, chixkʼorkʼotoq e kjaq na ri uchiʼja chiwach.
Rumal che jachin kutayij, kukʼam na; jachin ktzukunik, kuriq na; jachin kkʼorkʼotik, kjaq na ri uchiʼja chuwach.
¿Jachin jun chiwech ri ix, che ri ukʼojol kuta jun kaxlanwa chrech, e kuya jun abʼaj chrech?
¿On, we kuta jun kar chrech e kuya jun kumatz chrech?
We ri ix, che ix itzel taq winaq, iwetaʼm uyaʼik utz taq jastaq chkech ri eʼiwalkʼuwaʼl, are sibʼalaj nim chi na kʼuriʼ ri utz taq jastaq kuya ri Tatxel kʼo chikaj, chkech ri ketow chrech».
«Jeriʼ nakʼut, ronojel ri jastaq che kiwaj kkibʼan ri winaq chiwech, xoqujeʼ chibʼanaʼ bʼaʼ ri ix chkech ri eʼareʼ: are waʼ ri tyoxlaj wuj e ri eqʼaxal utzij ri Dyos».
«Are chixokoq pa ri latzʼ uchiʼja. Rumal che nimalaj uwach ri uchiʼja e jamalik ri bʼe che kukʼaʼm ubʼi pa ri tzaqabʼal ibʼ, e sibʼalaj ekʼi kebʼe pa we jun bʼe riʼ;
kʼatekʼut sibʼalaj latzʼ uchiʼja e nitzʼlaj uwach ri bʼe che kukʼaʼm ubʼi pa ri kʼaslemal e man ekʼi ta ri winaq keriqow we bʼe riʼ».
«Cheʼitzʼiʼlaj ri eʼesal taq kiwach ri eqʼaxal utzij ri Dyos che kepe iwukʼ ri ix jeʼ jas echij, kʼatekʼut chkipam uloq eʼitzel taq yoʼk.
Rumal ri kiwachinik ri eʼareʼ, ri ix kichʼobʼ na kiwach. ¿La kchʼup puch uva chuwach ri kʼix? On ¿la kchʼup puch wikox chuwach ri kʼix?
Jeriʼ nakʼut, ri utz cheʼ kuya utz taq uwach, kʼatekʼut ri itzel cheʼ kuya itzel taq uwach.
Jun utz cheʼ ma kkowin taj kuya itzel taq uwach, tekʼut jun itzel cheʼ ma kkowin taj kuya utz taq uwach.
Ronojel cheʼ che man kuya ta utz taq uwach, kchoyik e kkʼyaq ubʼi pa ri qʼaqʼ.
Xa jekʼuriʼ, rumal ri kiwachinik, ri ix kichʼobʼ kiwach riʼ ri eʼareʼ».
«Man eʼareʼ ta ri kkibʼij: ‘Ajawxel, Ajawxelʼ ri keʼok na pa ri rajawibʼal ri kaj, eʼare keʼokik ri kkibʼan ri urayibʼal ri Nutat chikaj.
Sibʼalaj ekʼiʼ riʼ kkibʼij na chwech pa ri jun qʼij riʼ: ‘Ajawxel, Ajawxel, ¿la man pa ri abʼiʼ taj ri at xqaqʼaxij ri utzij ri Dyos? ¿La man pa ri abʼiʼ taj xeqakʼyaq ubʼi ri eʼitzel? ¿La man pa ri abʼiʼ taj xqabʼan sibʼalaj kʼiʼ mayibʼal taq jastaq?ʼ
Kʼatekʼuriʼ, chi chanim riʼ kinya ubʼixik chkiwach: “Man kʼo ta jumul ri in xinwetaʼmaj iwach; naj jix ubʼi chwech ixbʼanal taq itzel”.
Jeriʼ nakʼut, ri jun che kuta we tzij kinbʼij in riʼ e kukʼaslemaj pa ri ukʼaslemal, jeriʼ nakʼuriʼ jacha ri jun nim retambʼal achi, che xuyak ri rachoch puwiʼ ri abʼaj.
Xpe ri jabʼ, xbʼinik ri nimalaj jaʼ, xbʼiririk ri nimalaj kyaqiqʼ e xuchʼikmij we jun ja riʼ, e man xtzaq taj: rumal rech che tzʼaqom puwiʼ abʼaj.
Kʼatekʼuriʼ, jachin jun che kuta we tzij kinbʼij in riʼ e man kukʼaslemaj ta pa ri ukʼaslemal, jeriʼ jacha ri jun chʼuʼj achi che xuyak ri rachoch cho ri sanyibʼ.
Xpe ri jabʼ, xbʼinik ri nimalaj jaʼ, xbʼiririk ri nimalaj kyaqiqʼ, xuchʼikmij we jun ja riʼ e xtzaq ubʼik. E xchachiʼ ri ja riʼ».
Kʼatekʼuriʼ, aretaq chiʼ ri Jesus kukʼis ubʼixik we tzij riʼ, ri winaq sibʼalaj kkiya uqʼij ri ukʼutunik:
rumal che ktijonik jeriʼ jacha jun achi che kʼo reqleʼn e man je taj ejacha ri ekitzʼibʼanelabʼ.

8

Aretaq chiʼ kxuliʼ uloq cho ri juyubʼ, sibʼalaj winaq kkiterneʼbʼej bʼi ri areʼ.
Kʼatekʼuriʼ kqibʼ ukoq rukʼ ri areʼ jun achi che tajin kaqʼiy ri utzʼumal, kumej ribʼ chuwach, e kubʼij chrech: «Ajawxel, we kawaj at, katkowinik waʼ kinachʼajchʼobʼej ri in».
Ri areʼ, kulikʼ ri uqʼabʼ, kuchap ukoq ri areʼ e kubʼij chrech: «In kinwaj, chatchʼajchʼobʼejoq bʼaʼ». Kʼatekʼuriʼ chi xaq bʼiʼ chʼajchʼoj xkanaj kan ri utzʼumal.
E ri Jesus kubʼij chrech: «Mkʼo mabʼij wi weriʼ, are jat, jakʼutuʼ awibʼ chuwach ri chuchqajaw e chatzujuj ri jun tabʼal toqʼobʼ jeʼ jas xtaqan kan ri Moʼises, arech are jun utz kʼutbʼal chkiwach ri eʼareʼ».
Aretaq chiʼ okem kubʼan pa ri Kafarnaʼum kqibʼ ukoq rukʼ ri areʼ jun kʼamalbʼe chkech okʼal xoltato che kubʼij chrech: «
Ajawxel, ri nupataninel kaminaq ubʼaqil tutzʼulik choja, e sibʼalaj qʼoxom kʼolik».
Kubʼij ri areʼ chrech: «Kinbʼe na che ukunaxik».
Ri Kʼamalbʼe kubʼij chrech: «Man taqal ta chwech arech katok pa ri wachoch, xaq rukʼ jun tzij chabʼij, kutzir riʼ ri nupataninel.
In, che man kʼo ta jun nim weqleʼn; kʼatekʼuriʼ, keʼintaq ri enutaqoʼn. Kinbʼij chrech jun: Jat, e ri areʼ kbʼek, kinbʼij chrech jun chik: Chatpetoq e kpetik, e kinbʼij chrech ri nutaqoʼn: Chabʼanaʼ weriʼ e kubʼano».
Aretaq chiʼ ri Jesus kuta we tzij riʼ, kmayowik chrech e kubʼij chkech ri winaq che kkiterneʼbʼej ri areʼ: «Qastzij, kinbʼij chiwech: Man nuriqom ta ri in pa ri Israʼel jun kojonik jeʼ jas we jun kojonik riʼ.
¡Jeʼ neriʼ! Ri in kinbʼij chiwech, che sibʼalaj ekʼi kepe na uloq pa ri relbʼal qʼij e pa ri uqajbʼal qʼij, kʼatekʼuriʼ, kkisoklej kibʼ riʼ che waʼim rukʼ ri Abʼraham, ri Isaʼak e ri Jakobʼ pa ri rajawibʼal ri Kaj,
ekʼu ri eralkʼuwaʼl ri Ajawibʼal, kekʼyaq ubʼi riʼ pa ri qʼequʼm: chilaʼ riʼ ri oqʼej e ri quchʼuchʼem wareyaj».
Kʼatekʼuriʼ kubʼij chrech ri Kʼamalbʼe: «¡Jat! ¡Chbʼantajoq chawech jeʼ jas ri akojonik!». Kʼatekʼuriʼ pa ri jun kajbʼal riʼ utz chik ri ajpataninel.
Kok pa ri rachoch ri Simon, e kril ri chichuʼ ujiʼ ri Simon che qajinaq pa ri chʼat rumal che kʼo jun sibʼalaj qʼaqʼ chrij.
Kuchap ukoq ri uqʼabʼ e kel ubʼi ri qʼaqʼ chrij, kwaʼlajik e kok che upatanixik ri areʼ.
Aretaq chiʼ kqaj ubʼi uwach ri qʼij, kkʼam uloq chrech ri areʼ sibʼalaj ewinaq che ekʼo eʼitzel kukʼ; xaq rukʼ jun tzij keʼukʼyaq ubʼi ri eʼitzel, e keʼukunaj konojel ri eyawabʼibʼ,
arech qastzij kbʼantaj ri utzij ri Isaʼiʼas ri qʼaxal utzij ri Dyos: Ri areʼ xukʼam ri tuqaʼrlaj qabʼaqil e xreqaj ri taq qayabʼil.
Aretaq chiʼ ri Jesus krilo che xaq klaʼ wi sutim rij kumal ri winaq, ktaqanik arech keqʼax chʼaqap chik chrech ri cho.
Kʼatekʼuriʼ, jun ajtzʼibʼ kqibʼ koq rukʼ e kubʼij chrech: «Ajtij, in katinterneʼbʼej xaq pa jawijeʼ kʼolibʼal katbʼe wi na ri at».
Ri Jesus kubʼij chrech: «Ri taq yak kʼo ri kʼolbʼal kiwarbʼal, ri chikop re uwokaj kʼo ri taq kisok e kʼu ri ukʼojol ri achi ma kʼo ta jawiʼ kuqʼoybʼaʼ wi ri ujolom».
Jun chik chkech ri eʼutijoxel kubʼij chrech: «Nabʼe na chayaʼaʼ bʼe chwech arech kinmuquʼ na kanoq ri nutat».
Kʼatekʼut, ri Jesus kubʼij chrech: «Chinaterneʼbʼej kʼatekʼuriʼ chayaʼaʼ bʼe chkech ri ekaminaqibʼ kekimuq ri ekikaminaqibʼ».
Chanim kaqʼan pa ri jun jukubʼ e kkiterneʼbʼej ubʼi ri eʼutijoxelabʼ.
Kʼatekʼuriʼ chi xaqteʼ chanim kubʼalkatij ribʼ ri polow. Kok ri uqʼet pa ri jukubʼ. Kʼatekʼut, warinaq ri areʼ.
Ri eʼareʼ keqibʼ ukoq rukʼ che ukʼasuxik e kkibʼij chrech: «Chujakoloʼ Ajaw, tajin kujkamik!».
Kubʼij chkech: «¿Suche kixibʼij iwibʼ, ix winaq che xa jubʼiqʼ ikojonik?». Xaqbʼiʼ kawaʼlajik, kuyajyatej ri kyaqiqʼ e ri polow, e kqaj uwach ri kyaqiqʼ e ri polow.
E kʼu ri eʼachijabʼ riʼ mayibʼal kekanaj rukʼ weriʼ e kkibʼij: «¿Jachin kʼu waʼ we areʼ riʼ che xoqujeʼ ri kyaqiqʼ e ri polow keniman chrech?»
Aretaq chiʼ kopan chʼaqap chik, pa ri kitinamit ri gadarenos, keʼel uloq chuchiʼ ri taq kijul ri kaminaqibʼ ekebʼ winaq che echapom rumal ri itzel, kepe uloq che ukʼulaxik ri areʼ. Sibʼalaj ekʼax taq chʼuʼj ri eʼareʼ, che rumal neriʼ man kʼo ta jun kkachʼowik kqʼax pa we jun bʼe riʼ.
E chanim kkiraqaqej kichiʼ: «¿Su kawaj chqech ri uj, at ukʼojol ri Dyos? ¿La xatpe waral riʼ arech kawaʼlisaj kʼax chqech aretaq chiʼ majoʼq kopan ri qʼij?».
Ekʼo apan chilaʼ jumulaj jupuq taq aq che tajin kewaʼkat apanoq.
Kʼatekʼuriʼ ri eʼitzel kkita chrech ri Jesus: «We ri at kujakʼyaq ubʼi ri uj, chujataqaʼ ubʼi pa we jupuq aq riʼ».
«Jix», kcha ri areʼ chkech. Xas chanim keʼel uloq e keʼok pa taq ri aq. Kʼatekʼuriʼ konojel ri jupuq aq kkʼyaq ubʼi kibʼ cho ri juyubʼ pa ri jaʼ, e chilaʼ xekam wi.
Ri eʼajyuqʼabʼ kkixibʼij kibʼ e keʼanimaj ubʼik. Keʼkibʼij pa ri tinimit ronojel we jastaq riʼ, xoqujeʼ ri jastaq xbʼantaj kukʼ ri winaq che echapom rumal ri itzel.
Kʼatekʼuriʼ chi chanim konojel ri siwan tinimit keʼel uloq che ukʼulaxik ri Jesus e aretaq chiʼ kkilo, kkita toqʼobʼ chrech arech kel uloq pa ri kitinimit.

9

Kaqʼan pa ri jun jukubʼ, kqʼax chʼaqap, kʼatekʼuriʼ kpe pa ri utinimit.
Xas chanim kkʼam ubʼi chrech jun cheʼrinaq ubʼaqil achi qajinaq cho jun chʼat. Ri Jesus kril ri kikojonik ri eʼareʼ, kʼatekʼuriʼ kubʼij chrech ri cheʼrinaq ubʼaqil achi: «Mubʼan kebʼ akʼuʼx walkʼuwaʼl, ksachitajik ri jetaq amak».
Kʼatekʼuriʼ chi chanim ejujun eʼajtzʼibʼanelabʼ kkichomaj: «We jun riʼ tajin kubʼij itzel taq tzij chrech ri Dyos».
Ri Jesus retaʼm ri kichomabʼal, kʼatekʼuriʼ kubʼij: «¿Suche che itzel kixchoman pa ri iwanimaʼ?
¿Su ri man kʼax ta ubʼixik: ksachitaj ri amak, on chatwaʼlijoq e chatbʼinoq?
Arech kiwetaʼmaj che ri ukʼojol ri achi kkowin che usachik ri makaj chuwachulew, –kubʼij chrech ri cheʼrinaq ubʼaqil achi– chatwaʼlijoq, chakʼamaʼ bʼi le achʼat e jat cho ri awachoch».
Ri areʼ kwaʼlajik e kbʼe cho ri rachoch.
Ri winaq, aretaq chiʼ kkil weriʼ kkixibʼij kibʼ e nim kkil wi ri Dyos rumal che uyaʼom we jun kowinem riʼ chkech ri winaq.
Aretaq chiʼ elem chik kubʼan ri Jesus chilaʼ, kril jun achi, che tʼuyul cho ri mexa che rech tojbʼal taq alkabʼal, ri areʼ, Mateʼo ri ubʼiʼ, kʼatekʼuriʼ kubʼij chrech: «¡Chinaterneʼbʼej ubʼi ri in!». Kwaʼlij ubʼi ri areʼ e kateriʼ ubʼi chrij.
Aretaq chiʼ ri areʼ kʼo cho ri mexa pa ja rukʼ ri Mateʼo, sibʼalaj ekʼi eʼajtoqʼinelabʼ e eʼajmakibʼ keʼopan cho ri mexa kukʼ ri Jesus e ri eʼutijoxelabʼ.
Aretaq chiʼ ri efariseʼo kkil weriʼ, kkibʼij chkech ri eʼutijoxelabʼ, «¿Suche kwaʼ ri iwajaw kukʼ ri eʼajtoqʼinelabʼ e ri eʼajmakibʼ?».
Kʼatekʼut, aretaq chiʼ kuta ri areʼ, kubʼij: «Ri winaq che utz kiwach ekʼolik, man rajawaxik ta ajkunanel chkech, are rajawaxik chkech ri eyawabʼibʼ.
Jix e jiwetaʼmaj ri ubʼixkil weriʼ: Are kinwaj ri sachbʼal mak, man are ta kinwaj ri tabʼal toqʼobʼ. Jeriʼ nakʼut man inpetinaq ta che kisikʼixik ri esukʼ taq winaq, are inpetinaq chech kisikʼixik ri eʼajmakibʼ».
Chi chanim ri eʼutijoxelabʼ ri Xwan keqibʼ ukoq rukʼ e kkibʼij chrech: «¿Suche che ri uj e ri efariseʼo kujmewajik, kʼatekʼuriʼ ri eʼatijoxelabʼ at man kemewaj taj?».
Ri Jesus kubʼij chkech: «¿La kuyaʼo keʼoqik ri erachiʼl ri chʼabʼ ala aretaq chiʼ kʼo ri areʼ kukʼ? Kpe na kʼu riʼ ri nikʼaj taq qʼij che ri chʼabʼ ala ktoqix na ubʼi chkixoʼl, kʼatekʼut qas arechiʼ kʼuriʼ kemewajik.
Man kʼo ta jun winaq che kukoj jun chʼaqap kʼakʼ atzʼyaq chrech jun qʼeʼl atzʼyaq; rumal che ri chʼaqap kʼakʼ kujikʼ ribʼ riʼ e kunimarisaj riʼ ri teqʼ.
Xoqujeʼ man kʼo ta jun winaq kukʼol ri kʼakʼ amajaʼ pa qʼeʼl taq tzʼum ukʼolbʼal. Rumal che ri qʼeʼl taq utzʼum ukʼolbʼal kupoqʼisaj ribʼ riʼ, ktixtaj riʼ ri amajaʼ e ktzeltaj riʼ ri taq tzʼuma ukʼolbʼal. Jeriʼ nakʼut, kkʼol ri kʼakʼ amajaʼ pa kʼakʼ taq tzʼum ukʼolbʼal, e chi ekebʼ riʼ, utz riʼ, man kʼo ta jun kubʼan kʼax».
Aretaq chiʼ tajin kubʼij weriʼ chkech, jun winaq che nim ubʼantajik pa ri qʼatbʼaltzij kqibʼ ukoq rukʼ, kumej ribʼ chuwach ri Jesus e kubʼij: «Ri numiʼal kʼateriʼ xkamik; jakojoʼ na kʼut ri aqʼabʼ puwiʼ, kʼatekʼuriʼ kkʼasiʼ na kʼuriʼ».
Kwaʼlij ubʼi ri Jesus e kuterneʼbʼej ubʼik, xoqujeʼ ri eʼutijoxelabʼ kkiterneʼbʼej ubʼi ri areʼ.
Kʼatekʼuriʼ, jun ixoq che chi kabʼlajuj junabʼ uloq tajin kutzaq ukikʼel, chrij uloq kqibʼ rukʼ ri areʼ e kuchap ukoq ri uchiʼ ri ratzʼyaq.
Rumal che kuchomaj pa rech wi: «Rukʼ kinchap ukoq ri ratzʼyaq, kinutzir waʼ».
Kusutij ribʼ ri Jesus che rilik ri areʼ e kubʼij chrech: «Mubʼan kebʼ akʼuʼx numiʼal, are ri akojonik xatkolow ri at». Kʼatekʼuriʼ chi xaqbʼi kkoltaj ri ixoq.
Aretaq chiʼ kopan cho rachoch ri jun achi che nim ubʼantajik pa qʼatbʼaltzij, kerilo ri kebʼanow ri suʼ e ri winaq che ekʼaxkʼobʼinaq. Ri Jesus kubʼij:
«Chixel uloq, ri ali man kaminaq taj, ri areʼ xa warinaq». Kʼatekʼuriʼ, kkitzeʼj uwach ri areʼ.
Aretaq chiʼ keʼesataj ubʼi ri winaq, kok bʼi ri areʼ, kuchap ukoq ri ali che ri uqʼabʼ, kʼatekʼuriʼ ri areʼ kwaʼlajik.
E kbʼe utzijol pa ronojel ri tinimit we jun bʼanoj xbʼantajik riʼ.
Aretaq chiʼ kel ubʼi ri Jesus chilaʼ, kkiterneʼbʼej bʼi ekebʼ moyibʼ e kkiraqaqej kichiʼ: «Chel akʼuʼx ubʼik chqech ri uj, ukʼojol ri David».
Aretaq chiʼ keʼopan choja, ri emoyibʼ keqibʼ ukoq rukʼ, kʼatekʼuriʼ, kubʼij ri Jesus chkech: «¿La kixkojonik che kinkowin chrech ubʼanik weriʼ?»–«Kujkojonik, Ajawxel», kecha chrech.
Chanim kuchap ukoq ri kiwoqʼoch e kubʼij: «Chbʼantajoq bʼaʼ iwukʼ ri ix, jeʼ jas ri ikojonik».
Kʼatekʼuriʼ kujaq ribʼ ri kiwoqʼoch. Chi chanim, ri Jesus, keʼuyajyatej ri eʼareʼ: «Chibʼanaʼ, che man kʼo ta jun kretaʼmaj weriʼ!».
Kʼatekʼut, ri eʼareʼ, aretaq chiʼ keʼel ubʼik kkiyaʼ ubʼixik weriʼ pa ronojel ri tinimit.
Aretaq chiʼ elem na kkibʼan ri eʼareʼ, kkʼam uloq chrech, jun mem achi che chapom rumal ri itzel.
Kukʼyaq uloq ri itzel, kʼatekʼuriʼ ri mem kumajij chʼawem. Ri winaq, kakimay uwach weriʼ e kkibʼij: «Man kʼo ta jun rilom uwach pa ri Israʼel jun jas uwach jacha weriʼ!».
Kʼatekʼut ri efariseʼo kkibʼij: «Rumal ri Kinimal ri eʼitzel keʼukʼyaq ubʼi ri eʼitzel».
Ri Jesus kbʼe pa ronojel ri alaj taq tinimit e pa ri nim taq tinimit. Ktijon pa taq ri Kʼolbʼal chʼabʼal, kuya ubʼixik ri utzalaj kʼakʼ tzij rech ri ajawibʼal e kukunaj ronojel taq yabʼil e ronojel qʼoxom.
Aretaq chiʼ krilo che kemululik ri winaq, kel ukʼuʼx chkech. Rumal che kemayowik e ekosinaq ejacha chij che man kʼo ta kajyuqʼ.
Chanim kubʼij chkech ri eʼutijoxelabʼ: «Kʼo sibʼalaj qʼanarinaq triko, kʼatekʼuriʼ man ekʼi ta ri eʼajchakibʼ ekʼolik;
chita bʼaʼ toqʼobʼ chrech ri rajaw ri ulew arech keʼutaq ajchakibʼ pa ri rulew».

10

Keʼusikʼij ri ekabʼlajuj, kuya ri kowinem chkech pakiwiʼ ri eʼitzel taq uxlabʼal, arech kekikʼyaq ubʼik e kkikunaj ronojel yabʼil e ronojel qʼoxom.
Ri kibʼiʼ ri ekabʼlajuj etaqoʼnelabʼ are weriʼ: nabʼe ri Simon, ri kbʼix Pedro (Luʼ) chrech, e ri rachalal Atrix; ri Santiʼago ukʼojol ri Sebʼedeʼo e ri rachalal Xwan;
ri Aliʼp e ri Bʼartolome; ri Max e ri Mateʼy che ajtoqʼinel; ri Santiʼago ukʼojol ri Alfeʼo e ri Tadeʼo;
ri Simon che Selotes e ri Judas Iskariʼote, ri areʼ che kujach na ri Jesus.
Ri Jesus keʼutaq ubʼi we ekabʼlajuj riʼ rukʼ we taq tzij riʼ: «Mixbʼe pa ri kibʼe ri kʼo jun wi chik kikojonik e mixok pa jun kitinamit ri Eʼajsamariʼa.
Are chisukʼubʼaʼ ubʼik kukʼ ri esachinaq taq chij ekʼo pa ri rachoch ri Israʼel.
Pa ri bʼe, chiyaʼaʼ ubʼixik che sibʼalaj naqaj chik kʼo wi ri rajawibʼal ri kaj.
Cheʼikunaj ri eyawabʼibʼ, chiyaʼaʼ jun kʼakʼ kʼaslemal chkech ri ekaminaq taq winaq, chichʼajchʼobʼej ri kitzʼumal ri tajin kaqʼiy ri kitzʼumal, cheʼikʼyaqaʼ ubʼi ri eʼitzel. Ri ix, xa ikochim weriʼ, xoqujeʼ chiyaʼaʼ bʼaʼ jeʼ jas jun sipanik.
Mikʼam ubʼi qʼan ipwaq, saq ipwaq on ri alaj taq pwaq chutzaʼm ipas, xoq mikʼam ubʼi ikoxtar rech ri ibʼe,
xoq mikʼam ubʼi ijalbʼal, ma kebʼ ta iwatzʼyaq, ixajabʼ, ichʼimiʼy: ri ajchak kuchʼak ri uwa».
«Aretaq chiʼ kixopan pa jun nim tinimit on pa jun alaj tinimit, chitzukuj jachin jun utz winaq, kʼatekʼuriʼ chixkanaj pa ri rachoch, chi kʼateʼ arechiʼ kixel chi ubʼik.
Chiyaʼaʼ jun rutzil uwach aretaq chiʼ kixok pa ri ja».
«We eʼutz we jun ja kʼolbʼal riʼ, kopan ri nimalaj iwutzil pakiwiʼ ri eʼareʼ; we man eʼutz, ri nimalaj utzil kʼo iwukʼ ktzalej na riʼ piwiʼ.
E we man kʼo ta jun kixkʼulanik, e ktow ri itzij, chixel ubʼik pa we jun ja kʼolbʼal riʼ on pa we jun tinimit riʼ, kʼatekʼuriʼ chitotaʼ kan ri poqlaj kʼo chrij ri iwaqan.
Qastzij kinbʼij chiwech: pa ri uqʼij ri qʼatojtzij, xa jubʼiqʼ riʼ ri kʼaxkʼolil chech ri Sodoma e ri Gomorra chuwach ri kʼaxkʼolil chech ri jun tinimit riʼ.
Jeriʼ nakʼut, ri in kixintaq bʼi ri ix, ix jacha chij chkixoʼl ri eyoʼk. Qas nim iwetaʼmabʼal bʼa chkʼoloq jeʼ jas ri jetaq kumatz e qas chkʼojiʼ bʼaʼ ri utzil iwukʼ jeʼ jas ri taq palomax».
«Qas chikʼoloʼ iwibʼ chkiwach ri winaq. Rumal che kixkijach na ri ix chkech ri ebʼanal qʼatojtzij, kʼatekʼuriʼ kixkijichʼej na ri che asyar pa taq ri kʼolbʼal chʼabʼal.
Kixkikʼam na ubʼi chkiwach ri eqʼatbʼaltzij e chkiwach ri eʼajawinel rumal wech ri in, arech kiyaʼ na ubʼixik ri tzij chkiwach ri eʼareʼ e chkiwach ri kʼo jun chik kikojonik.
Kʼatekʼut, aretaq chiʼ kixkʼam na ubʼik, mitzukuj jas tzij kibʼij, on jas ubʼixik kibʼij: kyaʼtaj na ri utz tzij chiwech pa ri jun kajbʼal riʼ.
Rumal che, man ix ta riʼ ri kixchʼawik, are ri ruxlabʼaxel ri Itat riʼ ri kchʼaw na iwukʼ ri ix.
Ri jun achalaxik, kujach na ri rachalal pa ri kamikal, e ri tatxel kujach na ri ralkʼuwaʼl riʼ; kechʼoʼjin na ri eʼalkʼuwaʼlxelabʼ kukʼ ri enan tat, kʼatekʼuriʼ, keʼkikamisaj na riʼ.
Kʼatekʼuriʼ konojel riʼ ri winaq kixketzelaj na riʼ, rumal ri nubʼiʼ ri in, kʼatekʼut jachin utz uchʼijik kubʼano pa ri ukʼisbʼalil, ri areʼ kkoltaj na».
«We kixoqitax pa jun nim tinimit, chixanimaj ubʼi pa jun chik, e we xoqujeʼ kixoqtax pa we jun chik riʼ, chixanimaj ubʼi pa jun urox chik. Qastzij kinbʼij chiwech, che majaʼ riʼ kibʼinbʼej ronojel taq ri tinimit rech ri Israʼel arechiʼ kpe ri ukʼojol ri achi».
«Ri tijoxel, man are ta nim chuwach ri rajtij, e ri pataninel man are ta nim chuwach ri rajaw.
Kubʼan riʼ chrech ri tijoxel, we jeriʼ jas ri rajtij, e kubʼan riʼ chrech ri pataninel we jeriʼ jas ri rajaw. We bʼim Bʼeʼelzebʼul chrech ri rajaw ja, chi nim chi na ubʼixik riʼ chkech ri eʼuwinaq ekʼo pa ja».
«¡Mixibʼij iwibʼ chkech ri eʼareʼ! Man kʼo ta jun jas uwach che chʼuqatal uwach kamik riʼ che mat kqʼalisax na, man kʼo ta jun jas uwach kamik riʼ che awatalik che man kchʼobʼtaj na.
Ri tzij che kinbʼij in chiwech pa ri qʼequʼm chibʼij ix pa ri usaqil ri qʼij; kʼatekʼuriʼ ri tzij che kita koq pa taq ixikin, sibʼalaj chiyaʼaʼ ubʼixik puwiʼ ri xotal uloq».
«Mixibʼij iwibʼ chkech ri kkikamisaj ri bʼaqil, man kekowin ta kʼut kkikamisaj ri uxlabʼal. Are chixibʼij iwibʼ chech ri Jun che kkowinik kusach ri uxlabʼal e ri bʼaqil pa ri Kʼyaqbʼal Mes.
La man kekʼayix ta kebʼ alaj taq chikop re uwokaj rumal jun as? Jeʼ bʼaʼ riʼ, ma kʼo ta jun chkech ktzaq uloq cho ri ulew we man retaʼm ta ri Itat.
Kʼatekʼuriʼ, ri ix, xoq etaʼmatalik, ¡ri rejabʼalil ri iwiʼ!
Mixibʼij bʼaʼ iwibʼ, ri ix are nim ibʼantajik chkiwach ekʼi alaj taq chikop re uwokaj».
«Jachin ri kubʼij ri utzil panuwiʼ ri in chkiwach ri winaq, xoqujeʼ ri in kinbʼij na ri rutzilal ri areʼ chuwach ri Nutat chikaj.
Kʼatekʼut, jachin kubʼij panuwiʼ ri in chkiwach ri winaq che man kuchʼobʼ ta nuwach, xoqujeʼ ri in kinbʼij na riʼ chuwach ri Nutat chikaj che man kinchʼobʼ ta uwach».
«Michomaj che inpetinaq arech kinulkojo ri nimalaj utzil chuwach ri uwach ulew. Man inpetinaq taj arech kinulkojo ri nimalaj utzil, are inpetinaq arech kinulkojo ri chʼichʼ rech chʼoʼj.
Jeʼ nakʼut, ri in inpetinaq arech kchʼoʼjin ri achi rukʼ ri utat, ri ixoq rukʼ ri unan e ri alibʼaxel rukʼ ri ralibʼ.
E ri eʼukʼulel chjujunal winaq, eʼare nakʼuriʼ ri erachal».
«Ri jun winaq che are sibʼalaj kuloqʼoqʼej ri unan on ri utat chnuwach ri in, ma utz ta wukʼ. Ri jun winaq che are sibʼalaj kuloqʼoqʼej ri ukʼojol on ri umiʼal chnuwach ri in, man utz ta wukʼ.
Ri areʼ che man krukʼaj ta ri uripbʼal e man kteriʼ ta chwij, ma utz ta wukʼ.
Ri jun che kuriqaʼ na ri ukʼaslemal, xas are kusach na riʼ, e ri jun che kutzaq na ri ukaslemal rumal wech in, xas are kuriqaʼ na riʼ».
«Ri jun che kixukʼulaj ri ix, in ri kinukʼulaj. E ri jun che kinukʼulaj ri in, are kukʼulaj ri Jun che inutaqom uloq ri in.
Ri jun che kukʼulaj jun qʼaxel utzij ri Dyos rumal che qʼaxel utzij ri Dyos, kukʼam na riʼ jun sipanik rech qʼaxel utzij ri Dyos, kʼatekʼuriʼ ri jun che kukʼulaj jun sukʼlaj winaq rumal che sukʼlaj winaq, kukʼam na riʼ jun sipanik che rech sukʼlaj winaq.
Ri jun che kuya na juqubʼ joron chrech jun, chkech we chʼutiʼn riʼ, rumal che tijoxel, qastzij kinbʼij chiwech che man ksach ta riʼ ri utojbʼalil chrech».

11

Kʼatekʼuriʼ, aretaq chiʼ ri Jesus xukʼis ubʼixik we tzij chkech ri ekabʼlajuj utijoxelabʼ, kbʼe ubʼi chilaʼ arech kuyaʼaʼ ubʼixik ri tzij pa taq ri kitinimit.
Ri Xwan, che pa ri cheʼ, utom raqanil tzij puwiʼ ri taq ubʼanoj ri Kristo. Keʼutaq bʼi ejujun chkech ri eʼutijoxelabʼ arech kkibʼij chech ri areʼ:
«¿La at riʼ ri kpetik, on kqeyeʼj na jun chik?».
Ri Jesus kubʼij chkech: «Jix e jibʼij chrech ri Xwan ri kito e ri kiwilo:
ri emoyibʼ kʼo kʼakʼ kiwoqʼochʼ, kebʼinik ri etakmaʼyibʼ, ri tajin kaqʼiy ri kitzʼumal chʼajchʼoj kekanajik, kkita chik ri esoʼribʼ, kʼo jun kʼakʼ kikʼaslemal ri ekaminaqibʼ, ¡e ri utzalaj kʼakʼ tzij kya ubʼixik chkech ri emebʼaʼibʼ,
e utz rech, ri jun che man ktzaq ta rumal wech ri in!».
Aretaq chiʼ kebʼe ubʼi eʼareʼ, ri Jesus ktzijon puwiʼ ri Xwan chkech ri winaq: «Ri ix, ¿jachin xeʼiwilaʼ pa ri tzʼinalik ulew? ¿La jun aj silobʼinaq rumal ri kyaqiqʼ?
Jeʼ neriʼ, ri ix, ¿jachin xeʼiwilaʼ? ¿La jun achi che ukojom utzalaj taq ratzʼyaq? ¡Jayiʼ! Ri enikʼaj che kkikoj utzalaj taq atzʼyaq ekʼo riʼ pa ri kachoch ri eʼajawinel.
Jeʼ bʼaʼ, ¿jachin xeʼiwilaʼ? ¿La xeʼiwilaʼ jun qʼaxel utzij ri Dyos? Kinbʼij chiwech che jeʼ nakʼut, e ri jun riʼ are nim chuwach jun qʼaxel utzij ri Dyos.
Ri jun riʼ areʼ riʼ ri tzʼibʼam chrij: Nutaqom ubʼi ri nutaqoʼn nabʼe ubʼi chawach arech kusukʼumaj ri abʼe chawach.
Qastzij kinbʼij chiwech, che ma kʼo ta jun chkixoʼl ri ekal ri ixoqibʼ che are nim ri ubʼantajik chuwach ri Xwan ri Qasaljaʼ. Kʼatekʼut ri alaj chʼutiʼn pa ri rajawibʼal ri kaj are nim ubʼantajik riʼ chuwach ri areʼ.
Chi pa taq ri uqʼij uloq ri Xwan ri kʼateʼ na pa taq we qʼij kamik riʼ, ri rajawibʼal ri kaj, ukʼaxkʼolim ri chʼoʼj, e kkitoqij ri eʼajchʼoʼjabʼ.
Konojel bʼaʼ ri eqʼaxal utzij ri Dyos, xoqujeʼ ri pixabʼ, chi kʼateʼ na rukʼ ri Xwan, xkiqʼaxej ri utzij ri Dyos.
E we kiwaj kikoj ri nutzij, ri Xwan are ri Eliʼas, ri areʼ che ktzalej na uloq.
Ri jun che kʼo uxikin, chutatabʼej bʼaʼ weriʼ!»
«¿Rukʼ jachin kinjunamtisaj wi we jun mayilqʼijsaq riʼ? Cheʼujala ubʼi ri eʼakʼalabʼ che etʼuyul pa kʼayibʼal, kkiraqaqej kichiʼ chbʼil kibʼ e kkibʼij:
“¡Xqaqʼojomaj ri suʼ chiwech, e man xixxojow taj!”. ¡Xqabʼixoj jun bʼisobʼal bʼix chiwech, e man xikʼis ta ikʼuʼx!”.
Rumal che petinaq ri Xwan, che ri man kwa taj e man kqumun taj, kʼatekʼuriʼ kbʼix chrech: “Kʼo ri itzel uxlabʼal rukʼ.”
Petinaq ri ukʼojol ri achi, che kwaʼik e kqumunik, kʼatekʼuriʼ kbʼix chrech: “¡Kʼolik leʼ jun jiqʼ e jun qʼabʼarelalaj winaq, kerachiʼlaj ri eʼajtoqʼinelabʼ e ri eʼajmakibʼ winaqʼ!”. E xbʼan ri sukʼil chrech ri Etaʼmabʼal rumal ronojel ri jetaq uchak ubʼanom».
Kʼatekʼuriʼ chi chanim keʼukyaqsaqrisaj ri taq tinimit jawiʼ xiltaj wi sibʼalaj kʼi taq umaybʼal kʼatekʼut, man xkikʼex ta bʼaʼ ri kikʼuʼx.
«Kʼax awech ri at, Korasin! Kʼax awech ri at Bʼetsaʼida! Rumal che weta xbʼan pa ri Tiro on pa ri Sidon, ri maybʼal taq jastaq che xbʼan waral, ojer ta bʼaʼ riʼ xkʼextaj ri kikʼuʼx chuxeʼ ri manta atzʼyaq e chuxeʼ ri chaj.
Rumal kʼuriʼ kinbʼij chiwech, che pa ri uqʼij ri qʼatbʼaltzij, man kʼo ta jun nimalaj kʼax riʼ chrech ri Tiro e chrech ri Sidon jacha chiwech ri ix.
E kʼu ri at Kafarnaʼum. ¿La sibʼalaj katlotʼex na chi pa ri kaj? ¡Chi pa ri nimalaj siwan ri katqaj na wi! Rumal che weta xbʼan pa ri Sodoma ri maybʼal taq jastaq che xbʼan waral awukʼ ri at, kʼo na riʼ ri ukʼaslemal xas uchanim riʼ!
Jeriʼ kinbʼij chiwech, che pa ri uqʼij ri qʼatbʼaltzij xaq koʼlik riʼ ri kʼax kuriq ri Sodoma chuwach ri kʼax kariq ri at».
Pa taq ri uqʼijil riʼ, ri Jesus kubʼij: «Ri in katintewchiʼj, nutat, rajaw kaj rajaw ulew, rumal che awam we jastaq riʼ chkiwach ri kʼo ketaʼmabʼal e chkiwach ri kinoʼjinik, kʼatekʼuriʼ xaqʼalisaj chkiwach ri echʼutiʼn.
Jeʼ nakʼut Nutat, jeʼ kʼuwaʼ ri kawaj.
Ronojel xyaʼtaj chwech rumal ri Nutat. Man kʼo ta jun kchʼobʼow uwach ri Kʼojolxel, xuwi ri Tatxel. Man kʼo ta jun kchʼobʼow uwach ri Tatxel, xuwi ri Kʼojolxel, e jachin ri kraj ri Kʼojolxel kuqʼalisaj chuwach».
«Chisaʼj wukʼ ri in, iwonojel ri ix kosinaq e ri ix qʼiʼtajinaq, e ri in kinya na ri utz uxlanem chiwech.
Chiwekʼaj ri nuyunt e qas chichʼobʼoʼ wukʼ ri in. Rumal che ri in kinwonej wibʼ e kʼo rutzil ri wanimaʼ. Kʼatekʼuriʼ kiʼriqaʼ na riʼ ri jaʼmaril rech ri iwuxlabʼal.
Jeʼ nakʼut, chʼuchʼuj ri nuyuku e man kʼo ta raʼlal ri weqaʼn».

12

Pa jun qʼij sabʼado, kqʼatan pa jun tikonbʼal triko. E kʼu ri eʼutijoxelabʼ kenumik, kʼatekʼuriʼ kkimako kkipochʼo e kkitijo ri triko.
Aretaq chiʼ, ri efariseʼo kkil weriʼ, kkibʼij chrech: «¡Ri eʼatijoxelabʼ kkibʼan jun jas uwach che man yaʼtal taj kbʼan pa ri sabʼado!».
Kʼatekʼut ri Jesus kubʼij chkech: «¿La man isikʼim taj, ri jastaq che xubʼan ri David, aretaq chiʼ xnumik ri areʼ xoqujeʼ ri erachiʼl?
¿Jas rokik xubʼano pa ri rachoch ri Dyos, e jas utijik ri jetaq kaxlanwa rech ri tabʼal toqʼobʼ, che man yaʼtal taj kutij ri areʼ e ri erachiʼl, che are xuwi yataʼlik kkitijo ri echuchqajawibʼ?
On, ¿la xoq man isikʼim ta ri tyoxlaj wuj, che pa ri qʼij sabʼado, ri echuchqajawibʼ kkixalqʼatij ri sabʼado pa ri Rachoch ri Dyos, e man kʼo ta jun kimak.
Jeʼ neriʼ, ri in kinbʼij chiwech, che waral riʼ kʼo kʼolik che are nim chi na chuwach ri Rachoch ri Dyos.
Weta ichʼobʼom ri ix ri ubʼixkal ri tzij riʼ: “Ri in, are kinwaj ri sachbʼal mak, man are ta kinwaj ri tabʼal toqʼobʼ chuwach.” man kibʼan ta qʼatojtzij riʼ pakiwiʼ ri man kʼo ta jun kimak.
Rumal che ri ukʼojol ri achi are rajaw ri sabʼado».
Kbʼe ubʼi chilaʼ e kok pa jun Kʼolbʼal kichʼabʼal ri eʼareʼ.
Kʼatekʼuriʼ kʼo chilaʼ jun achi che kaminaq jun uqʼabʼ. Kʼatekʼuriʼ ri eʼareʼ kkikʼot uchiʼ: «¿La yaʼtalik kbʼan kunanik pa ri qʼij sabʼado?», arech kuyaʼo kkibʼan qʼatojtzij puwiʼ ri areʼ.
Kʼatekʼut kubʼij chkech: «¿Jachin chiwech ri ix, che kʼo xaq jun uchij, kʼatekʼuriʼ, weta ktzaq ubʼi pa jun jul pa qʼij sabʼado, ¿la man chanim taj kresaj?
¡Kʼatekʼuriʼ, are sibʼalaj nim ubʼantajik jun winaq chuwach jun chij! Xa jekʼuriʼ yaʼtalik kbʼan ri utzil pa sabʼado».
E kubʼij chech ri achi: «Charipibʼaʼ le jun aqʼabʼ». Ri areʼ kuripo, kʼatekʼuriʼ kkunataj ri jun uqʼabʼ, utz xkanajik jacha ri jun chik.
Aretaq chiʼ keʼel ubʼi ri efariseʼo kechʼaw chkiwach chrij ri areʼ, arech are kkaj kkichup uwach ri areʼ.
Aretaq chiʼ ri Jesus kretaʼmaj weriʼ, kbʼe ubʼi naj chrech ri chilaʼ. Sibʼalaj ewinaq kkiterneʼbʼej ubʼi ri areʼ, kʼatekʼuriʼ konojel ri eʼareʼ keʼukunaj.
Ktaqan chkech che man kʼo ta jun tzij kkibʼij puwiʼ weriʼ,
arech qastzij kbʼantaj ri utzij ri Isaʼiʼas ri qʼaxal utzij ri Dyos:
Are waʼ we nupataninel che jeʼlik xinwilo ri in: ri loqʼ chnuwach, che bʼenaq ri wanimaʼ rukʼ. Kinya na ri wuxlabʼal puwiʼ ri areʼ, kʼatekʼuriʼ kuya na ubʼixik ri sukʼil chkech ri jetaq amaqʼ.
Man kchʼoʼjin ta riʼ, xoq man kuraqaqej ta uchiʼ riʼ, xoq man kʼo ta jun riʼ kuta na ri uchʼabʼal pa taq ri kʼayibʼal.
Man kuwaqʼij ta riʼ ri paxinaq aj; xoq man kuchup ta riʼ ri utzaʼm siʼ che xaq kbʼaquwik, chi kʼateʼ na kukʼam bʼi ri sukʼil pa ri chʼakanik.
Pa ri ubʼiʼ kkiya na wi ri keyeʼbʼal ri jetaq amaqʼ.
Kkʼam ubʼi chrech ri areʼ jun winaq che chapom rumal ri itzel, ri areʼ moy e mem. Kʼatekʼuriʼ kukunaj ri areʼ, xa jeriʼ, ri mem kchʼaw chik e kkaʼy chik.
Konojel ri winaq kkimay uwach weriʼ e kkibʼij: «¿La man are ta kʼu waʼ ri ukʼojol ri David we areʼ riʼ?».
Kʼatekʼuriʼ, aretaq chiʼ kkita weriʼ ri efariseʼo, kkibʼij: «We areʼ riʼ, keʼukʼyaq ri eʼitzel xuwi rumal ri Bʼeʼelzebʼul, ri kajawinel ri eʼitzel».
Ri areʼ, retaʼm ri kichomanik e kubʼij chkech: «Ronojel rajawibʼal che kchʼoʼjin ukoq che chbʼil aqʼan ribʼ, kukʼis ribʼ riʼ. Kʼatekʼuriʼ, man kʼo ta jun tinimit, man kʼo ta jun ja kʼolibʼal, che kchʼoʼjin koq che chbʼil aqʼan ribʼ, che kkanaj na kanoq.
We ri Satanas kukʼyaq uloq ri Satanas, kchʼoʼjin chrech chbʼil aqʼan ribʼ ¿jas rajawibʼal riʼ kkanaj na?
E ri in, we rumal ri Bʼeʼelzebʼul keʼinkʼyaq ri eʼitzel, ¿jachin rumal kekikʼyaq uloq ri eʼitijoxelabʼ? Rumal kʼuriʼ, xoqujeʼ ri eʼareʼ, eʼare eqʼatal tzij chiwech ri ix.
Kʼatekʼut, we rumal ri Ruxlabʼal ri Dyos keʼinkʼyaq in ri eʼitzel, xa opaninaq chi ri rajawibʼal ri Dyos iwukʼ ri ix.
On xoqujeʼ, ¿la kkowin jun achi kok pa ri rachoch jun chik che kʼo uchoqʼabʼlaj achi, kʼatekʼuriʼ, kukʼam ubʼi ri jastaq rech, we man are nabʼe kuyut kan ri areʼ? Xa jekʼuriʼ, kuyaʼo chanim kukʼam ubʼi ri jastaq rech pa ri rachoch ri achi.
Ri jun che man kʼo ta wukʼ, nukʼulel riʼ, e ri jun che man kumulij ta ri ujastaq wukʼ, kusach riʼ ri ujastaq.
Kʼatekʼuriʼ, kinbʼij chiwech, ronojel mak e itzel chrij ri Dyos, kkuytaj na chkech ri winaq, kʼatekʼut ri itzel chrij ri Tyoxlaj Uxlabʼaxel man kkuytaj ta na.
E ri jun che kubʼij jun itzel tzij chrij ri Ukʼojol ri achi, kkuytaj na, kʼatekʼut ri jun che kubʼij itzel tzij chrij ri Tyoxlaj Uxlabʼaxel, man kkuytaj ta na pa we uwachulew riʼ e xoqujeʼ pa ri jun chik uwachulew».
«We kʼo jun utz cheʼ, utz riʼ ri uwach. We kʼo jun cheʼ man utz taj man utz ta riʼ ri uwach. Ri cheʼ etaʼmatal uwach rumal ri uwach.
¡Ix rijaʼal itzel kumatz! ¿Jas ubʼixik jun utz tzij kibʼano, che ri ix, ix itzel? Rumal rech, ri nojinaq ri animaʼ chrech, are riʼ ri kubʼij ri chiʼaj.
Ri utz winaq, rukʼ ri utz jastaq rech kukʼam ubʼi ri utz jastaq rech, e ri itzel winaq, rukʼ ri itzel jastaq rech kukʼam ubʼi ri itzel jastaq.
Jeriʼ kinbʼij chiwech: Pa ri uqʼij ri qʼatbʼaltzij kbʼan qʼatojtzij puwiʼ ronojel itzel tzij che xkibʼij ri winaq.
Rumal rech, che rukʼ ri atzij kbʼan na utz qʼatojtzij pawiʼ, e rumal ri atzij kbʼan na itzel qʼatojtzij pawiʼ».
Kʼatekʼuriʼ ejujun chkech ri eʼajtzʼibʼanelabʼ e ri efariseʼo kkibʼij chrech: «Ajtij, ri uj kqaj kabʼan jun kʼutbʼal arech kqilo».
Kubʼij chkech: «¡Itzel ijaʼal, ajmakunel ijaʼal kukʼ nikʼaj eʼajaw chik! Kkaj jun kʼutbʼal, kʼatekʼuriʼ xuwi ri ukʼutbʼal ri qʼaxal utzij ri Dyos, ri Jonas kya na chkech.
Rumal rech che jacha xkʼojiʼ kanoq ri Jonas oxibʼ qʼij e oxibʼ aqʼabʼ chupam ri jun chikop rech ri polow, xoqujeʼ jeriʼ, ri ukʼojol ri achi kkʼojiʼ na oxibʼ qʼij e oxibʼ aqʼabʼ chuxeʼ ri ulew.
Ri uwinaq ri Ninive kewaʼlaj na riʼ pa ri qʼatbʼaltzij kukʼ we jun mayilqʼijsaq riʼ, kʼatekʼuriʼ kkibʼan na qʼatojtzij pakiwiʼ. Rumal rech che ri eʼareʼ xkikʼex kikʼuʼx rukʼ ri Jonas, e waral riʼ, kʼo jun che are nim chi na ubʼantajik chuwach ri Jonas.
Ri ixoq rajawinel ri umox relbʼal qʼij kwaʼlij na riʼ pa ri qʼatbʼaltzij kukʼ we winaq rech we jun mayilqʼijsaq riʼ, kʼatekʼuriʼ kubʼan na riʼ qʼatojtzij pakiwiʼ. Rumal rech che ri areʼ chi naj xpe wi che ri uwachulew che utayik ri retaʼmabʼal ri Salomon, kʼatekʼuriʼ, waral riʼ, kʼolik jun che nim chi na chuwach ri Salomon!»
«Aretaq chiʼ ri itzel uxlabʼal kel ubʼi rukʼ jun winaq, kbʼe che bʼinem pa taq kʼax chaqiʼj taq ukʼolibʼal ulew e kutzukuj ri jaʼmaril, kʼatekʼut man kuriq taj.
Kʼatekʼuriʼ kubʼij: “Kintzalij waʼ pa ri wachoch, jawiʼ xinel uloq”. Arechiʼ kopanik ri rachoch, jamalik chik, mesom chik, e sukʼubʼaʼm chik kuluriqaʼ.
Kbʼek, kuchapaʼ wuqubʼ nimaʼq taq itzel uxlabʼal chi na chuwach ri areʼ; kokik e kjeqiʼ rukʼ jun winaq, kʼatekʼuriʼ, pa ri ukʼisbʼal, ri jun achi riʼ, are sibʼalaj kʼax chi na kuriqo chuwach ri nabʼe achi. Jewaʼ na kʼuwaʼ kuriqo we jun itzelalaj mayilqʼijsaq riʼ».
Tajin kchʼaw na chkech ri winaq, aretaq chiʼ ri unan e ri erachalal keʼopan chilaʼ, kʼatekʼuriʼ kkaj kechʼaw rukʼ ri areʼ.
Chech ri jun winaq che jeriʼ kubʼij chrech, ri Jesus kubʼij: «¿Jachin ri nunan e jachin ri ewachalal?».
Kulikʼ ri uqʼabʼ, keʼukʼutu ri eʼutijoxelabʼ, e kubʼij: «Eʼare waʼ we enunan e we ewachalal riʼ.
Rumal rech, che ri jun che kubʼan ri rajawanik ri nutat chikaj, are riʼ ri wachalal, ri wanabʼ e ri nunan».

13

Pa we jun qʼij riʼ, ri Jesus kel ubʼi pa ri ja riʼ, kʼatekʼuriʼ, ktʼuyiʼ chuchiʼ ri polow.
Sibʼalaj winaq kepe rukʼ ri areʼ. Xa rumal kʼuriʼ kaqʼan cho jun jukubʼ e ktʼuyiʼ uloq. Konojel ri winaq ekʼo kan chuchiʼ ri polow.
Kʼatekʼuriʼ kʼi taq tzij kubʼij chkech pa taq tzijobʼelil.
Aretaq chiʼ xujapij ri ijaʼ, jujun xtzaq chuchiʼ ri bʼe, kʼatekʼuriʼ xepe ri chikop re uwokaj e xkitij ubʼik.
Jujun ijaʼ chik xtzaq pa taq abʼaj jawichiʼ man kʼo ta wi sibʼalaj ulew, aninaq xkʼiy uloq rumal che man kʼo ta ulew.
Kʼatekʼut aretaq chiʼ xpe ri qʼij xechaqijarik e rumal rech man kʼo ta rabʼ xchaqiʼjarik.
Jujun chik xtzaq pa taq kʼix. Xoqujeʼ xkʼiyik ri taq kʼix, kʼatekʼuriʼ xkijiqʼisaj ri taq ijaʼ.
Jujun chik xtzaq pa utz ulew, e xuya ri uwach, jun okʼal rumal jun, oxkʼal rumal jun chik, juwinaqlajuj rumal jun chik.
Chutaʼ bʼaʼ we tzij riʼ ri jachin kʼo uxikin».
Ri eʼutijoxelabʼ keqebʼ ukoq rukʼ, kʼatekʼuriʼ kkibʼij chrech: «¿Jasche pa taq jujun tzijobʼelil kattzijon kukʼ?».
Ri areʼ kubʼij chkech: «Chiwech ri ix yaʼom pa chʼobʼik ri retambʼal ri rajawibʼal ri kaj. Kʼatekʼut, chkech we winaq riʼ man yaʼom taj.
Rumal rech che ri jun che kʼo ujastaq kyaʼtaj na chrech, e sibʼalaj ktoʼtaj na ujastaq riʼ, kʼatekʼuriʼ ri jun che man kʼo ta ujastaq, xoqujeʼ ri kʼo rukʼ ktoqix na ubʼi riʼ chrech.
Rumal kʼu weriʼ, ri in kintzijon kukʼ pa taq tzijobʼelil, rumal che kekaʼyik e man kekaʼy taj, kkito e man kkita taj e xoq ma kkichʼobʼ taj.
Jeʼ, qastzij neʼ che kukʼ eʼareʼ kbʼantajik ri tzij xubʼij ri Isaʼiʼas: Ri ix, kita na, kʼatekʼuriʼ man kichʼobʼ ta na riʼ; ri ix, kiwil na, kʼatekʼuriʼ man kiwil ta na riʼ.
Rumal che sipojinaq ri kanimaʼ we siwan tinimit riʼ, ktzʼapim ri kixikin, e kiyubʼaʼm ri kiwoqʼoch, arech man kekaʼy ta rukʼ ri kiwoqʼoch, arech man kkita ta rukʼ ri kixikin, arech man kkichʼobʼ ta pa ri kuxlabʼal, arech man ketzalej ta rukʼ ri Dyos, arech man keʼinkunaj ta ri eʼareʼ».
Kʼatekʼuriʼ, ri ix, utz rech ri iwoqʼoch rumal rech che kekaʼyik; utz rech ti ixikin, rumal rech che ketatbʼenik.
Qastzij kinbʼij chiwech, sibʼalaj ekʼi eqʼaxal utzij ri Dyos e ekʼi esukʼlaj taq winaq xkaj weta xkilo ri jastaq che kiwil ri ix e man xkil taj, xkaj weta xkito ri jastaq che kita ri ix e man xkita taj».
«Ri ix chitatbʼej bʼaʼ ri jun utzijobʼelil ri ajtikonnel.
Kkʼulmataj rukʼ ri jun che kuta ri utzij ri Ajawibʼal, kʼatekʼuriʼ man kuchʼobʼ ta ubʼeʼal. Kpe ri Itzel che ukʼamik ubʼiʼ ri jastaq che xtikitaj pa ri ranimaʼ, we areʼ riʼ are riʼ ri xtikitaj chuchiʼ ri bʼe.
Ri xtiktaj pa taq abʼaj, are ri kuta ri tzij, kʼatekʼuriʼ chanim kukʼam rukʼ kiʼkotemal.
Kʼatekʼut man kʼo ta urabʼ pa rech wi ri areʼ, jun winaq che man kok ta il, xa rech kebʼ oxibʼ qʼij. We kpe jun kʼax on kpe oqatanem rumal ri Tzij, chi chanim ktzaqik.
Ri xtzaq pa ri kʼix, are ri xuta ri tzij, kʼatekʼut ri taq uchomabʼal ri uwachulew e ri rayibʼal chrech ri pwaq kujiqʼisaj we tzij riʼ, e man kuya ta uwach.
E ri xtzaq pa utz ulew, are ri kuta ri tzij e kuchʼobʼ ubʼeʼal. We areʼ riʼ, kuya uwach, jun okʼal rumal jun, jun oxkʼal rumal jun, jun chik juwinaq lajuj».
Kubʼij chkech jun tzijobʼelil chik: «Ri Rajawibʼal ri Kaj jeʼ jas jun achi che xutik ri utzalaj ijaʼ pa ri rulew.
Kʼatekʼuriʼ aretaq chiʼ tajin kewar ri winaq, xpe ri ukʼulel, xutik ri itzel qʼayes chuxoʼl ri triko, kʼatekʼuriʼ xbʼek.
Aretaq chiʼ xkʼiy ri triko, e xuya ri uwach, xoqujeʼ xkʼiy uloq ri itzel qʼayes.
Ri eʼupataninelabʼ ri ajaw xebʼekibʼij chrech: “Ajaw, ¿la man xatik ta neʼ utz ijaʼ pa ri awulew? ¿Jawijeʼ neʼ xpe wiʼ ri itzel ijaʼ che kʼo chuxoʼl?”.
Ri areʼ kubʼij chkech: “Jun nukʼulel riʼ xubʼan waʼ weriʼ.” Ri eʼajpataninelabʼ xkibʼij chrech: “¿La kawaj kʼut che keqamichʼaʼ?”.
“Jayiʼ, kachaʼ ri areʼ, weneʼ aretaq chiʼ tajin kimichʼ ri itzel ijaʼ xoqujeʼ kimichʼ ubʼi ri triko.
Chiyaʼaʼ bʼe chrech arech junam kkʼiyik chi kʼateʼ na ri qʼatoj. Aretaq chiʼ kopan ri uqʼij ri qʼatoj, kinbʼij riʼ chkech ri eʼajqʼatoj: Are nabʼe chiqʼataʼ ri itzel qʼayes e chibʼanaʼ taq joytaj chrech e chiporoj. E ri triko chikʼamaʼ ubʼi pa ri nukʼuja”».
Kubʼij chkech jun tzijobʼelil chik: «Ri Ra-jawibʼal ri kaj jeʼ jas jun nitzʼalaj ijaʼ che xutik jun achi pa ri ulew.
Qastzij neʼ are nitzʼ chuwach ronojel ijaʼ, kʼatekʼut aretaq chiʼ kkʼiyik are nim chuwach ronojel tikoʼn e kubʼan jun cheʼ. Kʼatekʼuriʼ ri chikop rech uwokaj kepetik e kkibʼan kisok cho taq ri uqʼabʼ».
Kubʼij chkech jun tzijobʼelil chik: «Ri Rajawibʼal ri Kaj, jeʼ jas ri ukʼuʼx kaxlanwa che xukoj jun ixoq pa oxibʼ pajbʼal rech kʼaj, kʼatekʼuriʼ ronojel ksipoj uwach».
Ri Jesus pa jujun taq tzijobʼelil kubʼij ronojel weriʼ chkech ri winaq;
arech qastzij kbʼantaj ri utzij ri qʼaxal utzij ri Dyos: Ri in, rukʼ taq tzijobʼelil kinjaq na ri nuchiʼ, kinya na ubʼixik ri jastaq che awatalik chi aretaq chiʼ xtikitaj ri uwachulew.
Kʼatekʼuriʼ keʼujach kan ri winaq, e kbʼe choja. Ri eʼutijoxelabʼ keqibʼ ukoq rukʼ ri areʼ e kkibʼij chrech: «Chabʼij chqech ri ubʼixkil ri jun tzijobʼelil rech ri itzel qʼayes pa ri tikonbʼal».
Ri areʼ kubʼij chkech: «Ri jun che kutik ri utz ijaʼ, are ri Ukʼojol ri Achi:
ri tikonbʼal are ri uwachulew; ri utz ijaʼ eʼareʼ ri eralkʼuwaʼl ri ajawibʼal; ri itzel qʼayes eʼareʼ ri eralkʼuwaʼl ri Itzel;
ri jun kʼulel che ktikowik are ri Kʼaxtokʼ; ri qʼatoj, are ri ukʼisbʼalil ri uwachulew; e ri eʼajqʼatoj eʼare ri eʼanjelibʼ.
Jeʼ jas ukʼamik ubʼi ri itzel qʼayes e kaporoxik pa ri qʼaqʼ, xoqujeʼ jeriʼ pa ri ukʼisbʼalil ri uwachulew.
Ri Ukʼojol ri Achi keʼutaq na uloq ri eʼanjelibʼ, che ukʼamik ubʼik ronojel ri itzel jastaq e konojel ri kkibʼan ri itzel pa ri rajawibʼal,
kʼatekʼuriʼ, kekʼyaq ubʼi riʼ pa ri nimalaj qʼaqʼ: chilaʼ riʼ ri oqʼej e ri quchʼuchʼem wareyaj.
Kʼatekʼuriʼ, ri esukʼlaj taq winaq kechupchatik na riʼ ejeʼ jas qʼij pa ri Rajawibʼal ri Kitat. Ri areʼ che kʼo uxikin chutaʼ bʼaʼ».
«Ri Rajawibʼal ri Kaj jeʼ jas jun nimalaj riqonik che awatalik pa jun ulew, kʼatekʼuriʼ, kuriqaʼ jun achi. Arechiʼ kuriqo, krawaj chi kan jumul e rumal che sibʼalaj kkikʼotik, kbʼe che ukʼayixik ronojel ri ujastaq, kʼatekʼuriʼ, kuloq ri jun ulew riʼ.
Ri Rajawibʼal ri Kaj, xoqujeʼ, jeʼ jas jun ajkʼay che kutzukuj ri utz e kchupchatikalaj taq abʼaj.
Kʼatekʼuriʼ, arechiʼ xuriq jun che sibʼalaj paqalik, kbʼe che ukʼayixik ronojel ri ujastaq e kuloqʼo».
«Ri Rajawibʼal ri Kaj, xoqujeʼ jeʼ jas jun kʼat che kkʼyaq pa ri polow, kʼatekʼuriʼ, kumol kʼi taq uwach kär.
Aretaq chiʼ nojinaq chik, ri e'ajchapal taq kär kkesaj uloq chuchiʼ ri polow. Ketʼuyiʼk e kkimol pa jun chakach ri utz taq kär e kkikʼyaq ubʼi ri man eʼutz taj.
Xoqujeʼ jeriʼ kkʼulmatajik pa ri ukʼisbʼalil ri uwachulew: kepe na riʼ ri eʼanjel, e kkitas na riʼ ri eʼitzel taq winaq chkixoʼl ri esukʼ taq winaq,
arech kekʼyaq ubʼi ri eʼareʼ pa ri nimalaj qʼaqʼ, chilaʼ riʼ ri oqʼej e ri quchʼuchʼem wareyaj».
«Ri ix, ¿la kichʼobʼ ubʼeʼal ronojel weriʼ?». «Jeʼ», kqachʼobʼo kecha chrech.
E ri areʼ kubʼij chkech: «Jeriʼ nakʼut, ronojel ajtzʼibʼanel che utijoxel ri Rajawibʼal ri Kaj, ri areʼ jeʼ jas jun rajaw jun ja che kresaj uloq pa ri ukxeʼt ri ujastaq che ukʼolom, ri kʼakʼ e ri qʼel».
Kʼatekʼuriʼ aretaq chiʼ ri Jesus, kukʼis ubʼixik we taq tzijobʼelil riʼ, kbʼe ubʼi chilaʼ.
Kpe uloq pa ri utinimit, ktijon chkech ri winaq pa ri Ukʼolbʼal chʼabʼal. Kkimayij uwach ri areʼ e kkibʼij: «Jawijeʼ laʼ kpe wi chrech ri retaʼmbʼal riʼ e le taq mayibʼal leʼ?
¿La man are ta waʼ le areʼ ri ukʼojol ri ajanel? ¿La man Mariʼy ta ubʼiʼ ri unan? e kʼu ri erachalal, ¿la man are ta ri Santiʼago, ri Jose, ri Simon e ri Judas?
E ri alitomabʼ taq erachalal, ¿la man ekʼo ta konojel ri eʼareʼ chqaxoʼl ri uj? ¿Jawijeʼ kpe wi chrech ronojel we riʼ?».
E ketzaq pa ri mak rumal ri areʼ. Kʼatekʼut, ri Jesus kubʼij chkech: «Xuwi pa ri utinimit e pa ri rachoch, ketzelax wi uwach jun qʼaxal utzij ri Dyos».
Kʼatekʼuriʼ, waral riʼ man kubʼan ta kʼi maybʼal, rumal che ma kʼo ta kikojbʼal ri winaq.

14

Pa we taq qʼij riʼ, ri Herodes che tetrarka (ubʼiʼ jun qʼatbʼaltzij), kuta ri utz taq tzij kbʼix puwiʼ ri Jesus.
Kubʼij chkech ri eʼupataninelabʼ: «Ri areʼ, are ri Xwan ajqasaljaʼ: xkʼastaj uloq chkixoʼl ri ekaminaqibʼ, rumal kʼu waʼ kchakun rukʼ ri areʼ mayibʼal taq choqʼabʼ».
Xa rumal che chuxeʼ kan weriʼ, ri Herodes xuchapo ri Xwan, xuyutu e xukoj pa ri cheʼ, rumal ri Herodiʼas, che rixoqil ri Filipo ri rachalal ri areʼ.
Rumal rech che ri Xwan xubʼij chrech: «Man yaʼtal ta chawech che at kʼo rukʼ ri areʼ».
Kʼatekʼuriʼ kneʼbʼaʼ xraj xukamisaj ri areʼ, xuxibʼij ribʼ chkech ri winaq, rumal rech che ri areʼ qʼaxel utzij ri Dyos chkiwach ri winaq.
Kʼatekʼuriʼ pa ri nimaqʼij ri uqʼij ri Herodes, ri ral ri Herodiʼas xxojow panikʼaj chkech ri winaq, e sibʼalaj utz xril ri Herodes,
xa jekʼuriʼ rukʼ jun nimalaj tzij xuqʼalajisaj che kuya na chrech ri areʼ ri kuta na chrech.
Rumal che xokisax ukuʼx rumal ri unan; ri areʼ xubʼij: «Chayaʼaʼ bʼaʼ chwech waral pa we jun plato riʼ, ri ujolom ri Xwan Ajqasaljaʼ».
Ri ajawinel, sibʼalaj xbʼisonik, kʼatekʼut rumal ri nimalaj utzij e kumal ri winaq, xtaqanik arech kya chrech.
Xtaqanik arech kket uloq ri ujolom ri Xwan pa ri cheʼ.
Xkʼam uloq ri ujolom pa jun kʼolbʼal, tekʼuriʼ, xjach chrech ri ali, e ri areʼ xukʼam ubʼi chrech ri unan.
Ri eʼutijoxelabʼ ri Xwan xepetik, xkikʼam ubʼi ri ubʼaqil e xkimuqu. Kʼatekʼuriʼ, xebʼekibʼij weriʼ chrech ri Jesus.
Aretaq chiʼ ri Jesus retaʼm chik weriʼ, kel ubʼi chilaʼ pa jun jukubʼ, kbʼe naj pa jun tzʼinalik kʼolibʼal, naj kbʼe wi chkech ri winaq. Aretaq chiʼ ri winaq ketaʼmaj weriʼ, kkiterneʼbʼej ubʼi ri areʼ, kebʼe ubʼi chkaqan pa taq ri tinimit.
Aretaq chiʼ kqaj uloq pa ri jukubʼ, keril sibʼalaj winaq, kʼatekʼuriʼ, ri ukʼuʼx kroqʼej kiwach e keʼukunaj ri ekiyawabʼibʼ.
Qajinaq chik ri qʼij, keqibʼ ukoq rukʼ ri areʼ ri eʼutijoxelabʼ, kkibʼij chrech: «Tolonik we jun kʼolibʼal riʼ e bʼenaq chi ri qʼij. Cheʼajachaʼ bʼaʼ bʼi le winaq arech kebʼe pa taq ri tinimit che uloqʼik ri kiwa».
E ri Jesus kubʼij chkech: «Man rajawaxik taj che kebʼe ubʼik. Chiyaʼaʼ kiwa ix».
Kʼatekʼut, kkibʼij chrech: «ri uj xuwi kʼo jobʼ kaxlanwa qukʼ e kebʼ kär». Kubʼij ri areʼ chkech:
«Chikʼamaʼ bʼaʼ uloq chwech waral».
Ktaqanik chkech ri winaq arech kkisoklej kibʼ cho ri qʼayes, kʼatekʼuriʼ kukʼam ukoq ri jobʼ kaxlanwa e ri kebʼ kär, kkaʼy chikaj, kutewchiʼj, kupiro, kʼatekʼuriʼ kuya chkech ri eʼutijoxelabʼ, e ri eʼareʼ kkiya chkech ri winaq.
Konojel sibʼalaj kewaʼik e sibʼalaj kenojik. E rukʼ ri uqax taq wa: kkimol kabʼlajuj nojinaq taq chakach.
E ri ewoʼqinaq chik ejobʼ mil achijabʼ e man eʼejalam ta ri ixoqibʼ e ri akʼalabʼ.
Chi chanim sibʼalaj ktaqan chkech ri eʼutijoxelabʼ arech keʼaqʼan ubʼi pa ri jukubʼ e kenabʼeʼaj ubʼi chʼaqap chuwach ri areʼ, e ri areʼ tajin keʼujach ubʼi ri winaq.
Aretaq chiʼ ejachatajinaq chi ubʼi ri winaq, kpaqiʼ utukel puwiʼ ri juyubʼ, naj chkech ri winaq, arech kchʼaw rukʼ ri Dyos. Aretaq chiʼ xok ri aqʼabʼ, ri areʼ utukel kʼo chilaʼ.
Ri jukubʼ naj chik kʼo wi chrech ri ulew jeʼ jas kebʼ oxibʼ estadiʼo. Ri uqʼet ri polow, kuyekyaʼ ri jukubʼ, rumal rech che ri kyaqiqʼ kjumum uloq chkiwach.
Pa ri kʼisbʼal utzʼaqatil ri aqʼabʼ, kpe uloq kukʼ ri areʼ, kbʼin uloq puwiʼ ri polow.
Ri etijoxelabʼ, aretaq chiʼ tajin kkil ri areʼ che kbʼin puwiʼ ri polow, kkixibʼij kibʼ e kkibʼij: «Ri areʼ jun xibʼanel», e rukʼ xibʼrikil kkiraqaqej kichiʼ.
Kʼatekʼut, chanim, ri Jesus keʼuchʼabʼej, kubʼij chkech: «Chikubʼaʼ ikʼuʼx, in, mixibʼij iwibʼ».
Kʼatekʼuriʼ ri Luʼ kubʼij chrech: «Ajawxel, we at, chinataqaʼ bʼaʼ ri in arech kinbʼe chi awukʼ puwiʼ ri jaʼ».
«Chatasaʼj uloq», kcha ri Jesus chrech. Ri Luʼ kqaj ubʼi pa ri jukubʼ, kbʼin puwiʼ ri jaʼ e kbʼe rukʼ ri Jesus.
Kʼatekʼuriʼ, aretaq chiʼ kril ri ujumumik ri kyaqiqʼ, kuxibʼij ribʼ, e xoqujeʼ tajin kjutjubʼ ubʼik, kuraqaqej uchiʼ: «¡Ajawxel, chinakoloʼ ri in!».
Chi chanim ri Jesus kulikʼ apan ri uqʼabʼ e kuchap ri areʼ, kʼatekʼuriʼ kubʼij chrech: «Achi nitzʼ akojbʼal, ¿Suche kubʼan kebʼ akʼuʼx?».
Keʼaqʼan pa ri jukubʼ e kqaj uwach ri kyaqiqʼ.
E ri ekʼo pa ri jukubʼ kkimej kibʼ chuwach ri areʼ, kʼatekʼuriʼ kkibʼij: «¡Qastzij nakʼut che at, at ukʼojol ri Dyos!»
Kkikʼis ri bʼe, kʼatekʼuriʼ keʼopan pa rulew ri Genesaret.
Ri winaq eʼajwaral riʼ aretaq chiʼ kkichʼobʼ uwach ri areʼ, kkitaq ubʼixik ri tzij chkech konojel ri naj taq tinimit, e kkikʼam uloq chrech konojel ri eyawabʼibʼ.
Kkita chrech arech kkichap ukoq, kneʼbʼaʼ xuwi ri uchiʼ ratzʼyaq, e konojel ri kkichap ukoq, kekoltajik.

15

Chi chanim ejujun efariseʼo e ejujun ajtzʼibʼanelabʼ che epetinaq uloq pa ri Jerusalem, keqebʼ ukoq rukʼ ri Jesus e kkibʼij chrech:
«¿Jasche che ri eʼatijoxelabʼ keqʼax puwiʼ ri kitzij ri eʼojer enim taq qanan qatat?, rumal che man kkichʼaj ta ri kiqʼabʼ aretaq chiʼ kewaʼik».
Ri areʼ kubʼij chkech: «Ri ix, ¿jasche kixqʼax puwiʼ ri upixabʼ ri Dyos rumal ri ukʼolik ri itzij ri ix?
Rumal rech che ri Dyos xubʼij: “Nim chawilaʼ wi ri atat e ri anan, e ri jun che kubʼij itzel puwiʼ ri utat on puwiʼ ri unan, chkʼajisax uwach rukʼ ri kamikal.”
Kʼatekʼut ri ix kibʼij: “Ri jun winaq che kubʼij chrech ri utat on chrech ri unan: ‘Ri mebʼil che loqʼ kinya in chawech, man kinya taj rumal rech che kinkoj chrech ri tabʼal toqʼobʼ.ʼ
Ri jun winaq riʼ, ma rajawaxik taj nim keril wi ri eʼunan eʼutat”. Xa jeriʼ, ri ix xipaqchiʼj ri Upixabʼ ri Dyos rumal ri itzij ri ix.
¡Kebʼ ipalaj! qas utz ubʼixik xubʼij piwiʼ ri Isaʼiʼas qʼaxel utzij ri Dyos, aretaq chiʼ xubʼij:
We winaq riʼ, nim kinkil wi ri in rukʼ ri kichiʼ, kʼatekʼut, ri kanimaʼ naj kʼo wi chwech ri in.
Ma kʼo ta upatan ri qʼijlanik che kkibʼan chnuwach: rumal che xuwi are kkikʼut ri kitzij ri winaq».
Keʼusikʼij ri winaq, kʼatekʼuriʼ kubʼij chkech: «Chitaʼ bʼaʼ chichʼobʼoʼ bʼaʼ!
Man are ta ri kok ubʼi pa ri uchiʼ ri winaq ri kbʼanow itzel chrech ri winaq; are ri kel uloq pa ri uchiʼ ri kbʼanow itzel chech ri winaq».
Keqibʼ ukoq ri tijoxelabʼ e kkibʼij chrech: «¿La awetaʼm ri at, che ri efariseʼo kkipaqchiʼj we atzij riʼ?».
Kubʼij chkech: «Ronojel cheʼ, che man utikom ta ri nutat kʼo chikaj, kbʼoqitaj na xas chuxeʼ ri ukʼamal uloq.
¡Cheʼiyaʼaʼ kanoq ri eʼareʼ, ri eʼareʼ emoyibʼ che ekʼamal bʼe chkech emoyibʼ! ¡Kʼatekʼuriʼ we jun moy kʼamal bʼe chrech jun moy chik, ekebʼ riʼ kebʼetzaq na pa jun jul!».
Ri Luʼ kubʼij chrech: «Chakʼutuʼ chqawach ri ubʼixkil we tzijobʼelil riʼ».
Ri areʼ kubʼij: «¿La xoqujeʼ ri ix majaʼ kʼo ri iwetaʼmbʼal?
¿La man kichʼobʼ taj che ronojel ri kok pa ri ichiʼ kqʼax pa ri iwixkol, kʼatekʼuriʼ kel uloq pa ri teqʼ,
kʼatekʼut ri kel uloq pa ri ichiʼ petinaq uloq pa ri iwanimaʼ, e are waʼ weriʼ ri kbʼanow itzel chrech ri winaq?
Rumal rech che chi pa ri animaʼ kel uloq ri itzel taq chomanik, ri kamisanik, ri makaj rukʼ ixoq achi, ri itzel kʼaslemal, ri elaqʼ, ri itzel qʼatbʼaltzij, ri yoqʼanik puwiʼ ri winaq.
Are waʼ weriʼ ri kbʼanow itzel chrech ri winaq; xa jekʼuriʼ, che man chʼajom ta ri qʼabʼaj e kbʼan ri waʼim, man kubʼan ta itzel chrech ri winaq».
Aretaq chiʼ kel ubʼi ri Jesus chilaʼ, naj kbʼe ubʼik pa ri utinimit ri Tiro e ri Sidon.
Jun ixoq ajkananeʼa che xel uloq pa we tinimit riʼ, kuraqaqej uchiʼ e kubʼij: «Chatoqʼobʼisaj nuwach. Ajawxel, ukʼojol ri David: jun Itzel ubʼanom kʼax chrech ri wal».
Kʼatekʼuriʼ, ri areʼ man kʼo ta jun tzij kubʼij chrech. Ri eʼutijoxelabʼ keqebʼ ukoq rukʼ e kkita chrech ri areʼ: «Chayaʼaʼ chech ri kuto, rumal rech che kuraqaqej uchiʼ ujroqatam uloq».
Kʼatekʼut ri areʼ kubʼij: «Ri in xuwi intaqom uloq chkech ri chij che esachinaq pa ri rachoch ri Israʼel».
Kʼatekʼut, ri ixoq kopan chi rukʼ ri areʼ e kumej ribʼ chuwach ri areʼ e kubʼij: «¡Ajawxel, chabʼanaʼ jun toqʼobʼ chwech!».
Ri areʼ kubʼij chrech: «Man kuya taj che kkʼam ubʼi ri kikaxlanwa ri eʼalkʼuwaʼlxelabʼ arech kkʼyaq ubʼi chkech ri tzʼiʼ».
«¡Jeʼ, Ajawxel! Kcha ri areʼ, kʼatekʼut, xoqujeʼ ri alaj taq tzʼiʼ kkitijo ri kʼin jetaq uxrikʼ che ktzaq uloq chuxeʼ ri kimexa ri ekajaw!».
Kʼatekʼuriʼ ri Jesus kubʼij chrech: «¡Jeʼ nakʼut ixoq, nimalaj ri akojonik! Chpetoq bʼaʼ awukʼ ri jastaq che karayij!». Kʼatekʼuriʼ chi chanim kkuntaj ri ral.
Ri Jesus kel ubʼi chilaʼ, kʼatekʼuriʼ kpe chuchiʼ ri polow rech ri Galileʼa. Kpaqiʼ puwiʼ ri juyubʼ e ktʼuyiʼ chilaʼ.
E sibʼalaj winaq keqebʼ ukoq rukʼ. Ri eʼareʼ kkikʼam ubʼi chrech echʼokoʼ taq winaq, emoyibʼ, etʼun kiqʼabʼ, emem, e sibʼalaj ekʼi nikʼaj chik e kekiya ukoq ri eʼareʼ cho ri raqan, kʼatekʼuriʼ, keʼukunaj ri eʼareʼ.
Xa jekʼuriʼ mayibʼal kekanaj kan ri winaq aretaq chiʼ kekil ri emem che kechʼaw chik, ri tʼun kiqʼabʼ che eʼutz chik, ri echʼokoʼ che kebʼin chik, ri emoyibʼ che kekaʼy chik. Kʼatekʼuriʼ nim kkil wi ri Udyos ri Israʼel.
Kʼatekʼuriʼ, ri Jesus keʼusikʼij ri eʼutijoxelabʼ e kubʼij chkech: «Kintoqʼobʼisaj kiwach we winaq, rumal rech che oxibʼ qʼij chik che ekʼo ri eʼareʼ wukʼ e man kʼo ta ri kiwa. Ri in man kinwaj taj che rukʼ numik keʼinjach ubʼik, weneʼ ketuqarmaʼyik pa ri bʼe.
Ri eʼutijoxelabʼ kkibʼij chrech: «Jawijeʼ kqakʼamaʼ wi kaxlanwa, pa we jun tzʼinalik ulew riʼ, arech kkitij we sibʼalaj winaq riʼ?».
Ri Jesus kubʼij chkech: «¿Joropaʼ kaxlanwa kʼo iwukʼ ix?». «Wuqubʼ kecha ri eʼareʼ e kebʼ oxibʼ alaj taq kär».
Kʼatekʼuriʼ, ktaqan chkech ri winaq arech ketʼuyiʼ puwiʼ ri ulew.
Kʼatekʼuriʼ kukʼam ukoq ri wuqubʼ kaxlanwa e ri taq kär, kutewchiʼj, kupiro e kuya chkech ri etijoxelabʼ arech kkiya ri eʼareʼ chkech ri winaq.
Konojel kkitijo e kenojik, e rukʼ ri taq chʼaqap che ktoʼtajik, kkimol wuqubʼ nojinaq taq chakach!
E kijebʼ mil ri achijabʼ che xewaʼik, e man eʼejalam ta ri eʼixoqibʼ e ri eʼakʼalabʼ.
Kʼatekʼuriʼ, aretaq chiʼ xejachataj ubʼi ri winaq, ri Jesus kaqʼan pa ri jukubʼ e kbʼe ubʼi pa ri rulew ri Magadan.

16

Ri efariseʼo e ri esaduseʼo keqebʼ ukoq, arech kkikoj pa kʼax, kkita chrech kukʼut chkiwach jun ukʼutbʼal ri kaj.
Ri areʼ kubʼij chkech: «Aretaq chiʼ kqaj ri qʼij, ri ix kibʼij: utz kubʼan we taq qʼij riʼ rumal rech kʼo jun kyaqlaj qʼaqʼ cho ri kaj;
e aretaq chiʼ ksaqar uwach ulew, kibʼij chik: kamik kpe sibʼalaj jabʼ, rumal rech che kʼo jun kyaqlaj qʼequʼm cho ri kaj. ¡Jeʼ bʼaʼ riʼ, ri ix kichʼobʼ bʼaʼ kisikʼij uwach ri kaj, kʼatekʼuriʼ ma kixkowin ta che usikʼixik ri taq ukʼutbʼal we taq qʼij riʼ!
Itzel e makunelalaj ijaʼal kukʼ ixoq achijabʼ! Kuta jun kʼutbʼal, e xuwi kyaʼtaj na chrech ri jun ukʼutbʼal ri Jonas». Keʼuya kanoq, e kbʼe ubʼik.
Aretaq chiʼ xeqʼax chʼaqap uloq, ri etijoxelabʼ man xnaʼtaj ta ukʼamik uloq kikaxlanwa.
Ri Jesus kubʼij chkech: «Chijaqaʼ iwoqʼoch e mijikibʼaʼ ikʼuʼx chrij ri ukʼuʼx kikaxlanwa ri efariseʼo e ri esaduseʼo!».
Kʼatekʼuriʼ ri eʼareʼ kkichomaj pa kanimaʼ: «Ri uj man kʼo ta kaxlanwa qukʼam uloq».
Ri Jesus kuchʼobʼ weriʼ e kubʼij: «Ix winaq che xa jubʼiqʼ ikojonik, ¿jasche che tajin kichomaj che man kʼo ta ri ikaxlanwa?
La majaʼ kichʼobʼo, la man knaʼtaj ta chiwech ri jobʼ kaxlanwa e ri ejobʼ mil achijabʼ, e joropaʼ chakach xinojisaj na rukʼ ri ximol naʼ?
E xoqujeʼ ri wuqubʼ kaxlanwa e ri ekijebʼ mil, e joropaʼ chakach ximol na?
¿Jas che, che man kichʼobʼ taj che man are ta ri kaxlanwa kinbʼij? Jeʼ nakʼut, mijikibʼaʼ ikʼuʼx chrij ri ukʼuʼx kikaxlanwa ri efariseʼo e ri esaduseʼo!».
Kʼatekʼuriʼ, kkichʼobʼo che man are ta xubʼij ri ukʼuʼx kaxlanwa, are xubʼij ri kitzij ri efariseʼo e ri esaduseʼo.
Ri Jesus kpe pa ri utinimit ri Sesareʼa rech ri Filipo, kʼatekʼuriʼ, kubʼan jun kʼotoj chiʼaj chkech ri eʼutijoxelabʼ: «¿Jachin ri ukʼojol ri achi, kkibʼij ri winaq?».
Ri eʼareʼ kkibʼij: «Nikʼaj kkibʼij are ri Xwan Ajqasaljaʼ; nikʼaj chik kkibʼij are ri Eliʼas; nikʼaj chik are ri Jeremiʼas, on jun ojer qʼaxal utzij ri Dyos».
«Kʼatekʼut, ri ix, ¿jas kibʼij, in jachin ri in?».
Ri Simon Pedro kubʼij: «¡At ri Kristo, ri ukʼojol ri kʼaslik Dyos!».
Ri Jesus kubʼij chrech: «Utz awech ri at Simon, at ukʼojol ri Jonas, rumal rech che man are ta ri bʼaqilal e ri kikʼel kʼutuwinaq weriʼ chawach, neʼmr are ri nutat che kʼo chikaj.
Jeriʼ nakʼut, ri in kinbʼij chawech: At ri at Abʼaj, kʼatekʼuriʼ, puwiʼ we jun abʼaj riʼ, ri in kinyak na ri Nukomon Tyox, e ri uchiʼ ri Hades man kchʼakan ta chrech ri areʼ.
Ri in kinya na chawech ri at, ri ulawibʼal ri rajawibʼal ri kaj: e ri jastaq che kayut chuwachulew, kyuttajik chikaj, e ri jastaq che kakir chuwachulew, kkirtajik chikaj».
E ktaqan chkech ri etijoxelabʼ arech man kʼo ta kkibʼij wi che are ri areʼ ri Kristo.
Chi we uchanim uloq riʼ, ri Jesus kumajij ukʼutik chkech ri eʼutijoxelabʼ che rajawaxik wi che ri areʼ qas kbʼe na chi pa pa ri Jerusalem e sibʼalaj kbʼan na kʼax chrech kumal ri enimaʼq taq winaq, ri echuchqajawibʼ e ri eʼajtzʼibʼanelabʼ. Kkamisaxik ri areʼ e pa ri urox qʼij kkʼastajik uwach.
Ri Luʼ kukʼam ubʼi ri Jesus, kʼatekʼuriʼ kumajij uyajik ri areʼ: «¡Ri Dyos man kuya ta weriʼ chawech! ¡Man kkʼulmaj ta waʼ weriʼ!».
Kʼatekʼut ri areʼ, kusutij ribʼ e kubʼij chrech ri Luʼ: «¡Jat, chatel ubʼi chnuwach Satanas! ¡Kabʼan kʼax chwech, rumal rech che ri achomanik man are ta waʼ ri uchomanik ri Dyos, are kichomanik waʼ ri winaq!»
Kʼatekʼuriʼ, ri Jesus kubʼij chkech ri eʼutijoxelabʼ: «We kʼo jun kraj kteriʼ chwij ri in, munaʼtisaj chbʼil aqʼan ribʼ, chrukʼaj ri uripbʼal, kʼatekʼuriʼ chterenoq chwij.
Rumal rech, ri jun winaq che kraj kukol ri ukʼaslemal kutzaq na riʼ, kʼatekʼut, ri winaq che kutzaq na ri ukʼaslemal wumal ri in kuriq na riʼ.
¿Jas utzil chrech ri winaq che kuchʼak ronojel ri uwachulew, we kretzelaj aqʼan ribʼ ri areʼ? ¿Jas kuyaʼo kuyaʼ ri winaq che ukʼexbʼalil ri ukʼaslemal?
Rumal rech che ri ukʼojol ri achi kpe na riʼ pa ri uqʼij ri utat, kukʼ ri eʼanjel erech areʼ, kʼatekʼuriʼ, kuya na riʼ ri utojbʼalil chkech konojel jeʼ jas ri kichak.
Qastzij kinbʼij chiwech: Ejujun chkech ri ekʼo waral riʼ, man ketaʼmaj ta na uwach ri kamikal aretaq chiʼ kkil na ri ukʼojol ri achi che petinaq uloq chi pa ri rajawibʼal uloq».

17

Chwaqibʼ qʼij chi aqʼanoq, ri Jesus, keʼukʼam ubʼi rukʼ ri areʼ, ri Luʼ, ri Santiʼago e ri rachalal Xwan. Keʼukʼam ubʼi ri eʼareʼ puwiʼ jun nim juyubʼ.
Kʼatekʼuriʼ, ri areʼ kkʼextaj chkiwach: ri uwachbʼal kchuplinik jeʼ jas ri qʼij e ri ratzʼyaq kujal saq jeʼ jas ri saqil.
Kʼatekʼuriʼ kkikʼut kibʼ ri Moʼises e ri Eliʼas chkiwach che kechʼaw rukʼ ri areʼ.
Ri Luʼ kchʼawik, kubʼij chrech ri Jesus: «Ajawxel, utz che kujkʼojiʼ waral. We kawaj, ri in kinbʼan na waral oxibʼ ja, jun awech at, jun chik rech ri Moʼises, jun chik rech ri Eliʼas».
Tajin na kubʼij we tzij riʼ, arechiʼ kpe jun saq sutzʼ che keʼuchʼuqu chuxeʼ ri umuʼj. Kʼatekʼuriʼ kel uloq chi pa ri sutzʼ uloq jun chʼabʼal che kubʼij: «Are waʼ we loqʼalaj nukʼojol, rukʼ ri areʼ kʼo wi ronojel ri nutoqʼobʼ, chitatbʼej ri utzij».
Rukʼ we tzij riʼ, ri etijoxelabʼ kkijupabʼa ri kiwach cho ri ulew, sibʼalaj kkixibʼij kibʼ.
Kʼatekʼut, ri Jesus kpe kukʼ, keʼuchap ukoq e kubʼij chkech: «¡Chixwaʼlijoq, mixibʼij iwibʼ!».
Kʼatekʼuriʼ, aretaq chiʼ kkiyak ri kiwoqʼoch man kʼo ta jun chik kkilo, xuwi utukel ri Jesus kʼolik.
Aretaq chiʼ ixuluninaq chi uloq cho ri juyubʼ, ri Jesus kuya we jun taqanik chkech riʼ: «Mibʼij chrech jun winaq we jastaq che xiwilo riʼ, kʼateʼ na chiʼ ri ukʼojol ri achi kʼastajinaq chi uwach chkixoʼl ri ekaminaqibʼ».
E ri eʼutijoxelabʼ kkita chrech: «¿Jasche kʼut che ri eʼajtzʼibʼanelabʼ are kkibʼij, che are nabʼe kpe na ri Eliʼas?».
Ri areʼ kubʼij: «Jeʼ, qastzij nakʼut, che nabʼe kpe ri Eliʼas che usukʼumaxik ronojel ri jastaq;
e ri in kinbʼij chiwech che petinaq chik ri Eliʼas, e man xketaʼmaj ta uwach e xkibʼan chrech ri areʼ ronojel ri xkaj. Xoqujeʼ jeriʼ nakʼut ri ukʼojol ri achi, kuqʼaxej na ri kʼax xas na kumal ri eʼareʼ».
Kʼatekʼuriʼ, ri eʼutijoxelabʼ kkichʼobʼo che are ri Xwan Ajqasaljaʼ kutzijoj.
Aretaq chiʼ keʼopan chi jumul kukʼ ri winaq, jun achi kqebʼ ukoq rukʼ, kxukiʼ chuwach e kubʼij chrech:
«Ajawxel, chatoqʼobʼisaj uwach ri nukʼojol, kʼo itzel kyaqiqʼ chrech ri areʼ e sibʼalaj nimatajinaq, rumal che kʼi taq mul ktzaq ubʼi pa ri qʼaqʼ e kʼi taq mul chik pa ri jaʼ.
Ri in nukʼamom bʼi chkech ri eʼatijoxelabʼ, e man ekowininaq ta che ukunaxik».
Ri Jesus kubʼij: «¡Ayum!, ri ix che ix jun mayilqʼijsaq che man kixkojon taj e che ix itzel taq winaq. ¿Chi kʼa jumpa na kinkʼojiʼ iwukʼ? ¿Chi kʼa jumpa na kixinqʼiʼ na? Chikʼamaʼ uloq ri areʼ chwech waral».
Ri Jesus kʼax ktaqan chrech ri Itzel, e kel ubʼi rukʼ ri ala, e chi utz kkanaj uloq ri ala riʼ.
Kʼatekʼuriʼ ri etijoxelabʼ, keqibʼ ukoq rukʼ ri Jesus, naj apan chkech ri winaq, e kkibʼij chrech: «¿Jasche che ri uj man kʼo ta ri kowinem qukʼ arech xqakʼyaq ubʼi ri areʼ?».
Kubʼij chkech: «Rumal rech che xa jubʼiqʼ ri ikojonik kʼolik, kcha chkech. Ri in kinbʼij chiwech, weta kʼo ikojobʼal ix jacha jun nitzʼalaj ijaʼ, ri ix kibʼij na kʼu waʼ chrech we juyubʼ riʼ: Jat bʼi chiriʼ chi kʼa jaleʼ, kbʼe riʼ, e man kʼo ta jun jasach riʼ che ri mata kʼo ri ikowinem chrech».
Ri eʼareʼ kimulim kibʼ pa ri Galileʼa. Ri Jesus kubʼij chkech: «Ri ukʼojol ri achi kjachitaj na pa ri kiqʼabʼ ri winaq,
kkikamisaj na riʼ, e pa ri urox qʼij kkʼastaj na uwach riʼ». E ri eʼareʼ sibʼalaj kebʼisonik.
Aretaq chiʼ keʼok pa Kafarnaʼum, ri kkimol ri kebʼ drakmas keqibʼ ukoq rukʼ ri Luʼ e kkibʼij chrech: «Ri iwajtij, ¿la man kutoj ta ri kebʼ drakmas?».
Ri areʼ kubʼij: «Qastzij nakʼut». Kʼatekʼuriʼ aretaq chiʼ kopan cho ja, are nabʼe ri Jesus kubʼij chrech: «¿Jas kachomaj Simon? Ri erajawibʼal ri uwachulew, ¿jachin taq chkech kkita wi ri alkabʼal, on ri kuchuj; chkech ri kalkʼuwaʼl on chkech ri ekaxlan taq winaq?».
Aretaq chiʼ kubʼij ri areʼ: «Chkech ri ekaxlan taq winaq», ri Jesus kubʼij chrech: «Xa jekʼuriʼ, ri eʼalkʼuwaʼlxelabʼ, man kkitoj ta riʼ,
kʼatekʼut arech man kabʼan ta kʼax chkech, jat pa ri polow, jakʼyaqaʼ ri chapabʼal kär, e chachapaʼ ri nabʼe kär che kel uloq, chapochʼoʼ ri uchiʼ: kʼatekʼuriʼ kariq riʼ jun estater; chakʼamaʼ uloq e chatojoʼ rukʼ weriʼ ri alkabʼal rajawaxik kintoj ri in e ri alkabʼal rajawaxik katoj ri at».

18

Pa we jun kajbʼal riʼ, keqebʼ ukoq ri etijoxelabʼ rukʼ ri Jesus kʼatekʼuriʼ, kkibʼij chrech: «¿Jachin bʼaʼ ri nimalaj ubʼanik pa ri rajawibʼal ri kaj?».
Ri areʼ kusikʼij jun alaj akʼal e kuyaʼ panikʼaj chkech
kʼatekʼuriʼ kubʼij: «Qastzij kinbʼij chiwech, we ri ix man kikʼex ta iwibʼ e we man kibʼan iwibʼ ri ix, ix jeʼ jas ri eʼakʼalabʼ, man kixok ta riʼ pa ri rajawibʼal ri kaj.
Jachin ri kunitzʼirisaj na ribʼ jeʼ jas we alaj akʼal riʼ, are areʼ riʼ ri nimalaj ubʼanik pa ri rajawibʼal ri kaj».
«E Jachin kukʼulaj jun alaj akʼal jeʼ jas we areʼ riʼ rumal ri nubʼiʼ ri in, in ri kinukʼulaj.
Kʼatekʼut, ri jun winaq che kutzaq ri uchomanik jun alaj akʼal che kkojon chwech ri in, are utz riʼ chrech, che kokisax che ri uqul jun chkech ri nimalaj taq abʼaj che kkisilobʼisaj ri ebʼurix, e kjut ubʼi pa ri nim polow.
¡Kʼax rech ri uwachulew rumal ri jastaq che kutzaq ri uchomanik! Rajawaxik che kpe ri kutzaq ri chomanik, kʼatekʼut kʼax rech ri jun winaq che are kbʼanowik kkitzaq ri kichomabʼal ri winaq!».
«Jeriʼ nakʼut, we rumal ri aqʼabʼ katmakunik, chaketaʼ ubʼik e chakʼyaqaʼ ubʼi naj chawech: are utz riʼ chawech che kuʼt aqʼabʼ on kuʼt awaqan katok pa ri kʼaslemal chuwach che katkʼyaq ubʼi rukʼ ri kebʼ aqʼabʼ e rukʼ ri kebʼ awaqan pa ri junaliklaj qʼaqʼ.
E we rumal ri awoqʼoch katmakunik, chakʼotoʼ ubʼik e chakʼyaqaʼ ubʼi naj chawech: are utz riʼ chawech che attzoqʼ katok pa ri kʼaslemal chuwach ri katkʼyaq ubʼi rukʼ ri kebʼ awoqʼoch pa ri Kʼeqbʼal Mes rech ri qʼaqʼ».
«Miwetzelaj uwach jun chkech we taq enitzʼ riʼ: rumal rech che ri eʼanjel che kech eʼareʼ chikaj, ronojel qʼij kkil uwach ri Nutat chikaj».
«¿Jas kichomaj ri ix? We jun achi ekʼo okʼal uchij, kʼatekʼuriʼ ksach jun chkech, ¿la man keʼuya ta kan riʼ ri jumuchʼ bʼelejlajuj cho ri juyubʼ arech kbʼe che utzukuxik ri jun che sachinaq?
E we kuriqaʼ, qastzij kinbʼij chiwech che sibʼalaj kkiʼkotik chi na riʼ rumal ri areʼ, chuwach ri ejumuchʼ bʼelejlajuj che man esachinaq taj.
Xa jekʼuriʼ, man urayibʼal ta ri Itat chikaj, che ksachik, knebʼaʼ xaq jun chkixoʼl we taq enitzʼ riʼ».
«We kmakun ri awachalal, jat e jariqaʼ awibʼ rukʼ ri areʼ, kʼatekʼuriʼ chayajaʼ ri areʼ pa itukel wi xuwi ri at e ri areʼ. We kuta ri atzij kachʼak riʼ ri awachalal.
We ri areʼ man kuta ta ri atzij, chakʼamaʼ ubʼi awukʼ rukʼ jun chik on ekebʼ chik arech ekebʼ oxibʼ eqʼataltzij, kkibʼan qʼatojtzij puwiʼ jun jas uwach.
We ri areʼ, man kraj taj kuta ri kitzij, chabʼij bʼaʼ weriʼ chkech ri komon. E we xoqujeʼ man kuta taj ri kitzij ri komon, chabʼanaʼ bʼaʼ, che ri areʼ, jun chkixoʼl ri ma junam ta qakojonik kukʼ e jun chkech ri eʼajtoqʼinelabʼ chawach».
«Qastzij kinbʼij chiwech: Ronojel jas uwach che ri ix kiyutu chuwachulew, kayuttajik chikaj, e ronojel jas uwach che kikiro chuwachulew kkiritajik chikaj».
«Xoqujeʼ, qastzij kinbʼij chiwech, che we ekebʼ chiwech ix cho ri uwachulew, kkijunamatisaj ri kichʼabʼal, arech kkita chwech jun jas uwach, xaq apas ta neʼ, weriʼ kyaʼtaj na riʼ chkech rumal ri nutat che kʼo chikaj.
Jeʼ ne riʼ, aretaq chiʼ ekʼo kebʼ, ekʼo oxibʼ, junam kimulim kibʼ pa ri nubʼiʼ, ri in, in kʼo riʼ kukʼ chilaʼ».
Chi chanim kqibʼ ukoq ri Luʼ e kubʼij chrech: «Ajawxel, ¿joropaʼ mul rajawaxik che kinsach umak ri wachalal che kmakun chnuwach? ¿La wuqubʼ mul?».
Ri Jesus kubʼij chrech: «Man kinbʼij ta wuqubʼ mul chawech, areʼ kʼut kinbʼij oxkʼal lajuj mul wuqubʼ».
«Rumal kʼuriʼ, xoqujeʼ ri rajawibʼal ri kaj jeʼ jas jun ajawinel che xraj xrajilaj ri pwaq kukʼ ri eʼupataninelabʼ.
Aretaq chiʼ xumajij rejalaxik, xkʼam ubʼi chrech jun ajpataninel che lajuj mil talentos ri ukʼas.
Ri jun achi riʼ, man kkowin ta che utojik, rumal kʼuriʼ ri ajaw xtaqanik, arech kkʼayix ri areʼ, ri rixoqil, ri eralkʼuwaʼl e ronojel ri ujastaq, arech are kokisaxik tojbʼal ri ukʼas.
Chi chanim ri ajpataninel kukʼyaq ribʼ cho ri raqan e uqasam upalaj cho ri ulew, kubʼij chrech: “Chayaʼaʼ kebʼ oxibʼ ikʼ chwech, kʼatekʼuriʼ ronojel kintoj na riʼ chawech”.
Ri ajaw kutoqʼobʼisaj uwach ri jun ajpataninel riʼ, kutzaqapij kanoq e kuchupʼ kan ri ukʼas.
Aretaq chiʼ xel ubʼik, ri jun ajpataninel riʼ xuriq jun rachiʼl che okʼal denariʼos ukʼas rukʼ. Xuchapo e upitzʼem che ri uqul kubʼij chrech: “Chayaʼaʼ kan chwech ronojel ri akʼas”.
Ri jun rachiʼl kukʼyaq ribʼ cho ri raqan e sibʼalaj kukʼomij chrech: “Chayaʼaʼ kebʼ oxibʼ ikʼ chwech, kʼatekʼuriʼ, kinya na riʼ chawech”.
Kʼatekʼut, ri areʼ, man xraj taj, are xbʼek, e xukojoʼ kan ri jun chik pa ri cheʼ chi kʼateʼ kutoj na ronojel ri ukʼas.
Aretaq chiʼ ri erachiʼl kkil weriʼ, sibʼalaj kebʼisonik, kʼatekʼuriʼ, kebʼekibʼij chrech ri kajaw ronojel ri xkʼulumatajik.
Chi chanim ri ajaw xtaqan chrech usikʼixik e kubʼij chrech: “Itzel ajpataninel, ri in, ronojel ri akʼas xinchupu, rumal che ri at sibʼalaj xata chwech;
¿la man rajawaxik ta kʼut, che xoqujeʼ ri at xatoqʼobʼisaj uwach ri awachiʼl jeʼ jas xintoqʼobʼisaj awach ri at?”.
Kʼatekʼuriʼ pa ri royowal, ri ajaw xujach chkech ri eʼajmayur chi kʼateʼ kutoj na ronojel ri ukʼas.
Jewaʼ jas weriʼ kubʼan na chiwech ri ix, ri Nutat chikaj, we man rukʼ ta ronojel iwanimaʼ kisach chkijujunal ri kimak ri iwachalal».

19

Kʼatekʼuriʼ, aretaq chiʼ ri Jesus kukʼis ri ucholajil we tzij riʼ, kel ubʼi pa ri Galileʼa e kbʼe ubʼik pa ri utinimit ri Judeʼa, chʼaqap chrech ri Jordan.
Sibʼalaj ewinaq kkiterneʼbʼej ubʼi ri areʼ, e xeʼukunaj chilaʼ.
Ejujun fariseʼo keqibʼ ukoq rukʼ e kkibʼij chrech arech kkikoj ri areʼ pa kʼax: «¿La yatʼalik che jun achi kuya kan ri rixoqil, xaq apas rumal neʼ?».
Kubʼij: «¿La man isikʼim taj che ri Tikonel kʼiysanel, chi pa ri utikbʼal uloq ri uwachulew, xeʼutik ri eʼareʼ chi achi e chi ixoq,
kʼatekʼuriʼ xubʼij: Jeʼ, ri achi kuya na kan ri unan e ri utat arech kukʼam ribʼ rukʼ ri rixoqil e chi ekebʼ kkitunabʼa na kibʼ e xaq ejun bʼaqilal chi ri?.
Xa jekʼuriʼ, ri eʼareʼ man ekebʼ ta chi riʼ, xa ejun bʼaqilal chi riʼ. Xa jeʼkʼuriʼ, ri junam xutunabʼa raqan uqʼabʼ ri Dyos, man yaʼtal ta chrech ri achi kujach uwach».
Kkibʼij chrech: «¿Jas kʼu che, che ri Moʼises xtaqanik, arech kya ri wuj jawiʼ tzʼibʼatal wi ri jachoj ibʼ e kjach kanoq?».
Kubʼij chkech: «Ri Moʼises xuya bʼe weriʼ chiwech, rumal rech che ri iwanimaʼ jeʼ jas jun abʼaj, kʼatekʼut pa ri nabʼe kanoq, man jeriʼ taj.
Jeʼ, kinbʼij chiwech; ri jun achi che kuya kan ri rixoqil –man rumal taj che ri areʼ kech nim chʼutiʼn– e kkʼuliʼ rukʼ jun ixoq chik, kubʼan jun makaj riʼ rukʼ ixoq».
Ri eʼutijoxelabʼ kkibʼij chrech: «We are waʼ ri ubʼantajik ri reqaʼn ri achi rukʼ ri rixoqil, man utz ta riʼ kkʼuliʼk».
Kʼatekʼut, ri areʼ kubʼij chkech: «Man konojel ta ri winaq kkichʼobʼ ubʼeʼal we tzij riʼ, xuwi ri enikʼaj che yaʼtal chkech kkichʼobʼo.
Rumal che ekʼo emenchoʼr che ejeriʼ uloq tzi chu kisantil uloq, e ekʼo emenchoʼr che xa ibʼanom kumal ri achijabʼ, xoquje ekʼo nikʼaj che xas eʼare ri eʼareʼ kkibʼan kibʼ emenchoʼr rumal ri Rajawibʼal ri Kaj. Jachin kkowin che uchʼobʼik weriʼ, chuchʼobʼoʼ bʼaʼ».
Kʼatekʼut, kekʼam ubʼi enikʼaj akʼalabʼ chrech arech kuya ri uqʼabʼ pakiwiʼ ri eʼareʼ e arech kchʼaw rukʼ ri Dyos pakiwiʼ. Kʼatekʼuriʼ, kekiyajyatej ri etijoxelabʼ.
Chi xaqbʼiʼ kubʼij ri Jesus chkech: «Chiyaʼaʼ bʼe chkech we akʼalabʼ riʼ che kepe wukʼ e meʼiqʼilo che kepe wukʼ, rumal rech che ejachin taq ejeriʼ jacha we akʼalabʼ riʼ, kech ri Rajawibʼal ri Kaj».
Chi chanim kuya ri uqʼabʼ pakiwiʼ, kʼatekʼuriʼ, kel bʼi chilaʼ riʼ.
Kʼatekʼuriʼ jun achi kqet ukoq rukʼ e kubʼij chrech: «Ajtij, ¿su ri utz kinbʼan na ri in arech kinriq na junalik kʼaslemal?».
Ri areʼ kubʼij chrech: «¿Suche rech kata chwech puwiʼ ri utz? Xa jun ri Utz. We kawaj katok pa ri kʼaslemal chaterneʼbʼej taq ri pixabʼ».
Ri areʼ kubʼij: «¿Jachike taq kʼut ri pixabʼ?». Ri Jesus kubʼij: «Matkamsanik, matmakun rukʼ ixoq achi, matelaqʼanik, mabʼan itzel qʼatojtzij,
nim cheʼawilaʼ wi ri anan atat, e chaloqʼoqʼej ri awajil atzʼaqʼat jeʼ jas kaloqʼoqʼej awibʼ ri at».
Ri ala kubʼij chrech: «Ronojel weriʼ nubʼanom; su ri kraj na majaʼ kinbʼano?».
Ri Jesus kubʼij chrech: «We kawaj che at tzʼaqatlaj winaq, jat, jaʼkʼayij ri ajastaq kʼolik e chayaʼaʼ chkech ri emebʼaʼibʼ, kʼatekʼuriʼ kakʼojiʼ jun nimalaj aqʼinomal chikaj; kʼatekʼuriʼ chatpetoq e chinaterneʼbʼej ri in».
Aretaq chiʼ ri ala kuta we tzij riʼ, kbʼisonik kbʼek rumal rech che ri areʼ kʼo sibʼalaj umebʼil.
Kʼatekʼuriʼ ri Jesus kubʼij chkech ri eʼutijoxelabʼ: «Qastzij kinbʼij chiwech, sibʼalaj kʼax arech jun qʼinom winaq kok pa ri Rajawibʼal ri Kaj.
Jeʼ nakʼut, kinkamulij ubʼixik chiwech, are man kʼax ta rokem jun kameyo pa ri uteqʼ jun bʼaqʼ chuwach ri jun qʼinom winaq che kok pa ri Rajawibʼal ri Dyos!».
Aretaq chiʼ ri etijoxelabʼ kkita weriʼ, sibʼalaj ksach chi na kikʼuʼx e kkibʼij: «We jeriʼ, ¿jachin kʼuriʼ kkoltaj na?».
Ri Jesus, sibʼalaj keʼukaʼyej e kubʼij chkech: «Chkiwach ri winaq man kowinem ta rij weriʼ, kʼatekʼut chuwach ri Dyos ronojel kowinem rij».
Chi xaqbʼiʼ ri Luʼ kubʼij chrech: «Kawil yaʼ, ri uj ronojel ri qajastaq xqaya kanoq, e atqaterneʼbʼem ri at, ¿Su kʼuriʼ ri kqechbʼej na?».
Ri Jesus kubʼij chkech: «Qastzij kinbʼij chiwech, ri ix xiniterneʼbʼej: pa ri kʼakʼ uwachulew, aretaq chiʼ ri ukʼojol ri achi katʼuyiʼ na cho ri nimalaj utem pa ri Uqʼij, xoqujeʼ ri ix kixtʼuyiʼ na cho kabʼlajuj nimalaj taq tem, tekʼuriʼ kibʼan na qʼatojtzij riʼ pakiwiʼ ri ekabʼlajuj ujuqʼat ri Israʼel.
E ri areʼ che uyaʼom kanoq ri rachoch, ri erachalal, ri eʼunan eʼutat, ri eralkʼuwaʼl, on rulew neʼ rumal ri nubʼiʼ ri in, kukʼam na riʼ sibʼalaj ujastaq e krechbʼej na ri junalikalaj kʼaslemal».
«Kʼatekʼut, ekʼi winaq che enabʼe, eʼare ekʼisbʼal kan riʼ, e ekʼi winaq che ekʼisbʼal kanoq, eʼare enabʼe riʼ».

20

«Jeriʼ nakʼut, ri Rajawibʼal ri Kaj kjunamataj rukʼ jun ajaw che xel ubʼik che kitzukuxik eʼajchakibʼ aretaq chiʼ ksaqar uwachulew, arech kechakun pa ri rulew tikonbʼal uva.
Kubʼij chkech ri eʼajchakibʼ che kuya na jun denariʼo chkech tojbʼal ri kiqʼij e keʼutaq ubʼi pa ri rulew.
Kel chi bʼi jumul pa ri urox kajbʼal, keril enikʼaj chik pa ri kʼayibʼal che ma kʼo ta kichak.
Kubʼij chkech: “Xoqujeʼ ri ix, jix pa ri wulew, kʼatekʼuriʼ, utz itojik riʼ kinbʼano”.
Kʼatekʼut, ri eʼareʼ kebʼek. Kel chi ubʼi jumul pa ri uwaq kajbʼal e pa ri ubʼelej kajbʼal e xoqujeʼ junam kubʼano.
Xoqujeʼ xel ubʼik pa ri juʼlajuj kajbʼal e aretaq chiʼ keʼuriqaʼ enikʼaj chik che ekʼo chilaʼ, kubʼij chkech: “¿Suche rech, che ixtakʼal jun qʼij waral e man kixchakun taj?”.
Kkibʼij chrech: “Rumal rech che man kʼo ta jun uyaʼom jun qachak”. Kubʼij chkech: “Xoqujeʼ ri ix, jix pa ri wulew”.
Aretaq chiʼ kqaj ri qʼij, ri rajaw ri ulew kubʼij chrech ri umortoʼm: “Cheʼasikʼij ri eʼajchakʼibʼ, kʼatekʼuriʼ, chatojoʼ ri kiqʼij chkech. Chamajij kukʼ ri ekʼisbʼal taq ajchakibʼ, keʼakʼisbʼej kanoq ri enabʼe”.
Kepe kʼut ri eʼajchakibʼ rech ri ujuʼlajuj kajbʼal e jun denariʼo ri kitojbʼal kkikʼamo.
Aretaq chiʼ kepe ri enabʼe, kkichomaj che nim chi na ri kitojbʼal kkikʼam chkiwach ri enikʼaj chik. Kʼatekʼut, xoqujeʼ jun denariʼo ri kitojbʼal kkikʼamo.
Aretaq chiʼ kkikʼamo, kewixwatik chrech ri ajaw:
“We ekʼisbʼal taq ajchakibʼ riʼ, xa jun kajbʼal xechakunik, e keʼatojo jeʼ jas ri kujatoj ri uj, e ri uj xqaqʼiʼ ri ukʼaxkʼolil e ri uqʼaqʼal we jun qʼij riʼ?”.
Chi chanim kubʼij chrech we jun ajchak chkixoʼl riʼ: “Wachiʼl, man kʼo ta jun itzel kinbʼan chawech: ¿La man xujkanaj taj che jun denariʼo ri atojbʼal kinya chawech?
Chachapaʼ ri atojbʼal e jat ubʼik. Chnuwach ri in, kinwaj kinya chrech we jun kʼisbʼal riʼ junam jas ri kinya chawech ri at:
¿La man kuya taj kinbʼan rukʼ ri nupwaq jas ri kinwaj ri in kinbʼano? On ¿la itzel kinawilo rumal che ri in, in Utz winaq?”.
Jeriʼ nakʼut, ri ekʼisbʼal kanoq eʼare enabʼe riʼ, e ri enabʼe, eʼare ekʼisbʼal kan riʼ».
Ibʼenaq, tajin kepaqiʼ pa Jerusalem, keʼukʼam ubʼi pa kitukel ri ekabʼlajuj, kʼatekʼuriʼ kubʼij chkech pa ri bʼe:
«Chiwilampeʼ, kamik riʼ tajin kujpaqiʼ pa ri Jerusalem, e ri ukʼojol ri achi kjachitaj na riʼ pa kiqʼabʼ ri enimaʼq taq chuchqajawibʼ, e ri eʼajtzʼibʼanelabʼ; kamikal ri qʼatojtzij kkibʼan na puwiʼ ri areʼ,
kjachitaj na pa kiqʼabʼ ri ma junam ta kikojbʼal qukʼ, arech ri eʼareʼ kketzelaj na uwach, kkichʼiy na, e kkikoj na cho ri ripbʼal; kʼatekʼuriʼ, chuʼrox qʼij kkʼastaj na uwach riʼ».
Tekʼuriʼ, chi chanim kqet ukoq rukʼ ri areʼ ri kinan ri eʼukʼojol ri Sebʼedeʼo, achiʼlam kumal ri eral, kumej ribʼ chuwach jeʼ jas kʼo jun kuta chrech.
Ri areʼ kubʼij chrech: «¿Jas kawaj?». Ri areʼ kubʼij chrech: «Chattaqan bʼaʼ arech we ekebʼ wal riʼ, ketʼuyiʼk, jun pa ri awikyaqʼabʼ e jun pa ri amox, pa ri awajawibʼal».
Ri Jesus kubʼij: «Ri ix man kichʼobʼ taj jas ri katajin kitaʼo. ¿La kixkowin chech uqumuxik ri qumubʼal amajaʼ che kinqumuj na riʼ ri in?». Ri eʼareʼ kkibʼij chrech: «¿Jeʼ kujkowinik?».
Kubʼij chkech: «Kixqumum na riʼ pa ri nuqumubʼal amajaʼ; kʼatekʼut, ri tʼuyulem pa ri wikyaqʼabʼ on pa ri numox, man pa nuqʼabʼ ta ri in kʼo wi ri uyaʼik, weriʼ kyaʼtaj na chkech ri ejachintaq usukʼumam apanoq ri nutat chkech».
Ri elajuj chik, aretaq chiʼ kkita weriʼ, kpe koyowal chkech ri ekebʼ achalaxik.
Kʼatekʼuriʼ, ri Jesus keʼusikʼij rukʼ e kubʼij chkech: «Ri ix, iwetaʼm che ri ekʼamal taq bʼe chkech taq ri amaqʼ, kekitakʼalbʼej jacha exuwi eʼajawibʼ chkech, e ri ekinimal kekipitzʼobʼej rukʼ ri kikowinem.
Man kuya taj che jeriʼ chixoʼl ri ix, kʼatekʼut, jachin ri kraj are nim ubʼantajik chixoʼl ri ix, are okoq che ipatanijel.
E jachin ri kraj che are nabʼe chixoʼl ri ix, chuyutuʼ bʼaʼ ribʼ che ipatanaxik.
Jeriʼ ri ukʼojol ri achi che man petinaq ta uloq arech kpatanaxik, ri areʼ, are keʼulpataninoq e are kuljachaʼ ri ukʼaslemal arech kitojbʼal ekʼi winaq».
Aretaq chiʼ kel ubʼi pa ri Jeriko, sibʼalaj winaq kkiterneʼbʼej ubʼi ri areʼ.
Kʼatekʼuriʼ, ekebʼ moy che etʼuyul chuchiʼ ri bʼe, aretaq chiʼ kkito che ri Jesus katajin kqʼaxik, kkiraqaqej kichiʼ: «Ajawxel, chatoqʼobʼisaj qawach, ukʼojol ri David».
Ri winaq keʼkiyajyatej arech kkitzʼapij kichiʼ, kʼatekʼuriʼ, ri eʼareʼ sibʼalaj ko chi na kkiraqaqej kichiʼ: «Ajawxel, chatoqʼobʼisaj qawach, ukʼojol ri David!».
Ri Jesus ktakʼiʼk, keʼusikʼij e kubʼij chkech: «¿Jas ri kiwaj kinbʼan chiwech?». Kkibʼij chrech:
«Ajawxel, ¡kqaj kujaq ribʼ ri qawoqʼoch!».
Ri Jesus kutoqʼobʼisaj kiwach, kuchap ukoq ri kiwoqʼoch, tekʼuriʼ, chi xaqbʼiʼ kʼakʼ chi ri kiwoqʼoch. E kkiterneʼbʼej ubʼi ri areʼ.

21

Aretaq chiʼ naqaj chik ekʼo wi chrech ri Jerusalem, keʼopan pa Bʼetfage, chuxukut ri juyubʼ Olivo, ri Jesus keʼutaq ubʼi ekebʼ chkech ri eʼutijoxelabʼ.
Kubʼij chkech: «Jix pa le tinimit che kʼo apanoq chiwach. E chi chanim, keriqaʼ na jun atiʼt bʼurix che yuqulik e jun alaj bʼurix chik che kʼo naqaj chrech. Cheʼikiraʼ uloq e cheʼikʼamaʼ uloq chwech.
E we kʼo jun winaq kʼo kubʼij chiwech, chibʼij bʼaʼ chrech: “Are ri Ajawxel kajawataj chrech, e chi ukamik keʼutzalijsaj uloq waral”».
Weriʼ kkʼulmatajik arech qastzij kbʼantaj ri utzij ri qʼaxal utzij ri Dyos:
Chibʼij chrech ri umiʼal ri Siʼon: Chi uchanim riʼ, ri awajawinel petinaq uloq awukʼ, kwononik e ukejbʼem jun atiʼt bʼurix, e jun alaj bʼurix, che ral chikop rech eqaʼn.
Kebʼe nakʼut ri etijoxelabʼ, e kkibʼano jeʼ jas xeʼutaq ri Jesus chrech.
Kakikʼam uloq ri jun atiʼt bʼurix e ri jun alaj bʼurix. Kkikoj ri kiqʼuʼ chrij e ri Jesus ktʼuyiʼ chrij.
Kʼatekʼuriʼ, sibʼalaj ekʼi winaq kkilikʼ taq ri kiqʼuʼ pa ri bʼe. E kʼo nikʼaj chik kkiqʼip apan uqʼabʼ taq cheʼ che kkilikʼ pa ri bʼe.
E ri winaq che enabʼejinaq e ri eteren kanoq, kkiraqaqej kichiʼ: «¡Hosanna chrech ri ukʼojol ri David! ¡Tewchuʼtalik ri petinaq uloq pa ri ubʼiʼ ri Ajawxel! ¡Hosanna chilaʼ pa ri nimalaj kaj!».
Aretaq chiʼ kok ri areʼ pa ri Jerusalem, konojel ri siwan tinimit xewaʼalaj uloq. Kkibʼij: «¿Jachin waʼ we areʼ riʼ?»,
e kʼu ri winaq kkibʼij: «Are waʼ we areʼ riʼ Jesus qʼaxal utzij ri Dyos, Ajnasaret rech Galileʼa».
Kʼatekʼuriʼ kok pa ri nim rachoch ri Dyos, e keʼeresaj uloq konojel ri kekʼayinik e ri keloqʼomik chilaʼ: kukʼyaq ubʼi ri kimexa ri ekʼexal taq pwaq e ri kitem ri ekʼayil taq palomax.
Kʼatekʼuriʼ kubʼij chkech: «Tzʼibʼatalik: Ri wachoch kbʼix na chrech, ja rech chʼawem rukʼ ri Dyos. Kʼatekʼut, ri ix ibʼanom jun kikʼolibʼal elaqʼomabʼ chrech!».
Xoqujeʼ pa ri nim rachoch ri Dyos, kepe rukʼ ri areʼ enikʼaj moyibʼ, enikʼaj takmaʼyibʼ e keʼukunaj ri eʼareʼ.
Ri enimaʼq taq chuchqajawibʼ e ri etzʼibʼanelabʼ, aretaq chiʼ kkil ri jastaq che kubʼano, e aretaq chiʼ keʼkil ri akʼalabʼ che kkiraqaqej kichiʼ pa ri rachoch ri Dyos: «¡Hosanna chrech ri ukʼojol ri David!», ri eʼareʼ kpe koyowal.
Kʼatekʼuriʼ, kkibʼij chrech: «¿La kataʼo ri tzij kkibʼij we winaq riʼ?». –«Kintaʼo, kcha ri Jesus; kʼatekʼuriʼ kubʼij chkech: ¿La man kʼo ta jumul isikʼim ri wuj riʼ: Pa ri kichiʼ ri akʼalabʼ e pa ri kichiʼ ri enuchʼ, xasukʼumaj ri bʼixobʼal nim aqʼij?».
Keʼuya kanoq, kel ubʼi pa ri tinimit, kʼatekʼuriʼ, kbʼe ubʼi pa ri Bʼetaniʼa, e chilaʼ kuqʼaxaj wi ri aqʼabʼ.
Kqasar uwachulew, aretaq chiʼ ktzalij uloq pa ri tinimit, knumik.
Chuchiʼ ri bʼe kril jun wikox, kqibʼ ukoq rukʼ, kʼatekʼut, xuwi kuriqaʼ ri taq uxaq. Kʼatekʼuriʼ kubʼij chrech: «Mijumul mayaʼ bʼa awach!». Kʼatekʼuriʼ chi chanim kchaqiʼjirik ri wikox.
Aretaq chiʼ kkil weriʼ ri eʼutijoxelabʼ, mayibʼal kekanajik e kkibʼij: «¿Jasche che chi xaqbʼi xchaqijirik ri wikox?».
Ri Jesus kubʼij chkech: «Qastzij kinbʼij chiwech, we kʼo ikojonik e man kubʼan ta kebʼ ikʼuʼx, man xuwi taj kibʼan weriʼ rukʼ we wikox riʼ, xoqujeʼ, we kibʼij chrech we juyubʼ riʼ: “Chatel ubʼik chakʼyaqaʼ ubʼi awibʼ pa ri polow”, jeriʼ na riʼ kbʼantajik.
Kʼatekʼuriʼ ronojel ri kita rukʼ ri ikojonik pa ri ichʼawem rukʼ ri Dyos, kikʼam na riʼ ri kito».
Kopan pa ri Rachoch ri Dyos, e aretaq chiʼ tajin kukʼut ri tzij, ri enimaʼq taq chuchqajawibʼ e ri eriʼjabʼ taq winaq kepe chi rukʼ ri areʼ, kʼatekʼuriʼ kkibʼij chrech: «¿Jas rukʼ kowinem kabʼan at weriʼ? E ¿jachin yaʼowinaq chawech we kowinem riʼ?».
Ri Jesus kubʼij: «Xoqujeʼ ri in kʼo jun jas uwach kinta chiwech; we kitzalij uwach, xoqujeʼ ri in kinbʼij na chiwech jas rukʼ kowinem kinbʼan weriʼ.
Ri qasnaʼ xubʼan ri Xwan, ¿jawiʼ petinaq wi? ¿La petinaq chikaj on petinaq kukʼ ri winaq?». Kʼatekʼuriʼ, ri eʼareʼ kkichomaj weriʼ chkibʼil kibʼ: We kqabʼij: «Petinaq chikaj», ri areʼ kubʼij laʼ chqech: «¿Jas kʼu che, che ri ix man xixkojon ta chrech ri areʼ?».
E we kqabʼij: «Petinaq kukʼ ri winaq», kqaxibʼij qibʼ chkiwach ri winaq, rumal rech che konojel ri winaq ekojoninaq rech ri Xwan jun qʼaxal utzij ri Dyos .
Kkitzalij uwach ri utzij ri Jesus; jeriʼ kkibʼij: «Ri uj man qetaʼm taj». E ri Jesus kubʼij chkech: «Xoqujeʼ ri in, man kinbʼij ta chiwech, jas rukʼ kowinem kinbʼan weriʼ».
«Kʼatekʼuriʼ chibʼij bʼaʼ chwech jas ri kichomaj puwiʼ weriʼ. Jun achi kʼo kebʼ ukʼojol. Kubʼij chrech ri nabʼe: “Nukʼojol, jat kamik, jatechakunoq pa ri ulew”.
E ri areʼ kubʼij chrech: “Ri in man kinwaj taj”, kʼatekʼuriʼ kuchomaj chi na, kukʼex ukʼuʼx e kbʼe pa ri viña.
Xoqujeʼ jeriʼ kubʼij chrech ri ukabʼ; e ri areʼ kubʼij: “Jeʼ Ajawxel, kinbʼek”, tekʼuriʼ ma kbʼe taj.
¿Jachin chkech ri ekebʼ xubʼan ri rajawanik ri Tatxel?». –«Ri nabʼe». Kecha chrech. Ri Jesus kubʼij chkech: «Qastzij kinbʼij chiwech, che ri eʼajtoqʼinelabʼ e ri ixoqibʼ che ekech nim chʼutiʼn, eʼareʼ nabʼe keʼopan na chiwach ri ix pa ri rajawibʼal ri Dyos.
Rumal rech, che ri Xwan xpe uloq iwukʼ che uyaʼik ri jun bʼe rech sukʼil, kʼatekʼuriʼ man xixkojon ta chrech ri areʼ. Kʼatekʼuriʼ, ri eʼajtoqʼinelabʼ e ri ixoqibʼ che ekech nim chʼutiʼn xekojon chrech ri areʼ, ekʼu ri ix, kneʼbʼaʼ xiwil uwach, man kikʼex ta neʼ ri ikʼuʼx chuwach chi kanoq we jastaq riʼ, arech kixkojon chrech ri areʼ».
«Chitatbʼej jun tzijobʼelil chik. Jun achi kʼo jun rulew e kusukʼumaj utikik ri uva chilaʼ. Kukoj pa jun tapya, kujam jun yitzʼbʼal uva e kuyak jun tzʼuqtzʼik ja ilbʼal kʼolbʼal. Kʼatekʼuriʼ kuya pa qajik chkech nikʼaj ajchakibʼ e kbʼe ubʼik.
Aretaq chiʼ kpe ri uqʼijil uwach, keʼutaq ubʼi nikʼaj eʼajpataninel kukʼ ri ajchakibʼ, arech kkikʼamaʼ ri taq uwach.
Kʼatekʼut, ri eʼajchakibʼ keʼkichap ri eʼajpataninelabʼ, jun chkech kkichʼiyo, jun chik kkikamisaj, jun urox chik kkikʼyaq chabʼaj.
Jumul chik, keʼutaq chi ubʼi nikʼaj eʼupataninelabʼ, are ekʼi chkiwach ri enabʼe. Kʼatekʼut junam kkibʼan chkech jeʼ jas ri xkibʼan chkech ri enabʼe.
Chukʼisbʼal, kutaq ubʼi ri ukʼojol chkech, e kuchomaj: “Nim waʼ kkil wi we nukʼojol”.
Kʼatekʼut ri ajchakibʼ riʼ, aretaq chiʼ kkil ri ukʼojol, kkibʼij chkibʼil kibʼ: “Are waʼ ri echbʼanel. Joʼ, jeʼqakamisaj e chaqechbʼej kan ri rechbʼal”.
Kkichap ri areʼ, kesaj uloq pa ri tikonbʼal e kkikamisaj.
Aretaq chiʼ kpe na ri rajaw ri ulew, ¿Su kubʼan na riʼ chkech ri eʼajchakibʼ riʼ?».
Kkibʼij chrech: «Jun kʼaxlaj kikamisaxik riʼ kubʼan chkech ri eʼitzel taq eʼajchakibʼ riʼ, e kuya na riʼ pa qajik ri jun ulew chkech enikʼaj ajchakibʼ chik, che kkitoj riʼ ri uwach chrech, chi aretaq chiʼ uqʼijil».
E ri Jesus kubʼij chkech: «¿La man isikʼim ta jumul ri tzij tzʼibʼatalik: Ri abʼaj che xkikʼyaq ubʼi ri etzʼaqal taq ja, are okinaq che rajawal ja; are ri Ajawxel xbʼanow weriʼ e sibʼalaj jeʼliklaj mayibʼal chuwach taq ri qawoqʼoch?».
«Rumal kʼu waʼ kinbʼij chiwech: Ktoqix na waʼ ri rajawibʼal ri Dyos chiwech ri ix arech kya na chkech jun siwan tinimit chik che kkibʼan na arech sibʼalaj kwachin na ri uwach».
Ri enim taq chuchqajaw e ri fariseʼo, aretaq chiʼ kkita we taq utzijobʼelil riʼ, kkichʼobʼo che eʼare ri eʼareʼ tajin kuʼbʼij:
Kkaj kkichapo, kʼatekʼut kkixibʼij kibʼ chkech ri winaq, rumal che kkichʼobʼo che ri areʼ jun qʼaxal utzij ri Dyos.

22

Kchʼaw chi jumul ri Jesus, ktzijon kukʼ pa taq tzijobʼelil, kubʼij:
«Ri Rajawibʼal ri Kaj, kjunamtaj rukʼ jun ajawinel che kunimaqʼijrisaj ri nimalaj ulaʼnik rech ri ukʼulanem ri ukʼojol.
Keʼutaq bʼi ri eʼupataninelabʼ arech kebʼekisikʼij ri eʼulaʼ chrech ri kʼulanem. Kʼatekʼut ri eʼareʼ man kkaj taj kepetik.
Jumul chik keʼutaq chi ubʼi nikʼaj eʼupataninelabʼ, e kuchilbʼej ubʼi weriʼ chkech: “Chibʼij chkech ri eʼareʼ che keʼinsikʼij: Chiwilampeʼ, sukʼumatal chik ri wulaʼnik, xechʼoltajik ri eʼalaj taq nuwakax e ri echomaʼq taq nuchikop, ronojel utzirinaq chik, chisaʼj pa ri kʼulanem”.
Kʼatekʼut, ri eʼareʼ man kʼo ta kkaj chrech weriʼ; jun kbʼe pa ri rulew, ri jun chik kbʼe pa ri ukʼay;
ri enikʼaj chik, kekichap ri eʼajpataninelabʼ, kekibʼan kʼax chkech, kʼatekʼuriʼ kekikamisaj.
Sibʼalaj kkʼanarik ri ajawinel, keʼutaq ubʼi ri eʼuwinaq rech chʼoʼj. Kekikamisaj ri ekamisanel taq winaq riʼ e kutiʼq qʼaqʼ pa ri kitinimit.
Kʼatekʼuriʼ, kubʼij chkech ri epataninelabʼ: “Sukʼumatalik le ulaʼnik, kʼatekʼut man taqal ta chkij ri eʼulaʼ xesikʼixik.
Jix bʼaʼ pa taq ri kuriq wi ribʼ ri taq bʼe, kʼatekʼuriʼ, konojel ri winaq che keʼiriqo cheʼisikʼij uloq pa we kʼulanem riʼ.”
Ri eʼajpataninelabʼ kebʼe pa taq ri bʼe, keʼkimulij e keʼkikʼam uloq konojel ri winaq che kekiriq uloq, cheʼitzel e cheʼutz winaq. Ri nim ja rech kʼulanem knojik chkech ri winaq che xesikʼixik».
«Kpe ri ajawinel e kok ubʼik arech keril ri eʼulaʼ xesikʼix, kʼatekʼuriʼ kril jun che ukojom ratzʼyaq che man rech ta kʼulanem.
Kubʼij chrech: “Wachiʼl, ¿jasche katpe waral e man akojom ta uloq awa- tzʼyaq rech kʼulanem?”. Ri areʼ man kchʼaw taj.
Kʼatekʼuriʼ, chi chanim, ri ajawinel kubʼij chkech ri eʼupataninelabʼ: Chiyutuʼ ri raqan e ri uqʼabʼ e chikʼyaqaʼ ubʼi pa ri qʼequʼm: chilaʼ riʼ kubʼan wi ri oqʼej e ri quchʼuchʼem wareyajʼ”.
Rumal rech che sibʼalaj ekʼi kesikʼixik, kʼatekʼut, man ekʼi taj ri kechaʼik».
Kʼatekʼuriʼ ri efariseʼo kebʼek e kkimulij kibʼ chrech uchomaxik jas kkibʼan chrech ukʼamixik jun utzij ri areʼ.
Kekitaq ubʼi ri ekitijoxelabʼ e ejujun eʼajerodiʼano rukʼ, arech kebʼekibʼij chrech: «Ajtij, ri uj qetaʼm che ri at, at jun winaq saqlaj atzij e rukʼ saqlaj tzij kakʼut ri ubʼe ri Dyos. Man kaxibʼij ta awibʼ rumal jun winaq, rumal che man kawil ta ri ubʼanik, ri ukowinem ri jun winaq.
Chabʼij bʼaʼ ¿jas ri achomabʼal?: ¿la yaʼtalik ktoj ri alkabʼal chrech ri Sesar on man yaʼtal taj?».
Kʼatekʼut, ri Jesus retaʼm ri ketzalal, kubʼij chkech: «¡Kebʼ ipalaj! ¿Su che kiwaj kinikʼamij?
Chikʼutuʼ bʼaʼ chnuwach ri pwaq rech ri alkabʼal». Ri eʼareʼ kkikʼut jun denariʼo chuwach.
E kubʼij chkech: «¿Jachin uwachbʼal weriʼ e jachin ajchaqʼeʼ ri tzʼibʼatalik?». Kkibʼij chrech:
«Rech ri Sesar». Kʼatekʼuriʼ, kubʼij chkech: «Ri rech ri Sesar chitzalij chrech ri Sesar e chitzalij chrech ri Dyos ri rech ri Dyos».
Aretaq chiʼ kkita weriʼ, kemayowik, kkiyaʼ kanoq e kebʼek.
Pa ri jun qʼij riʼ, kepe uloq rukʼ ri areʼ enikʼaj saduseʼo –ri winaq riʼ man kkikoj taj che kʼo kʼastajibʼal wach– e ri eʼareʼ kkita chrech:
«Ajtij, ri Moʼises xubʼij kanoq: We kʼo jun kkamik e man kuya ta kan ralkʼuwaʼl, ri rachalal kkʼuliʼ rukʼ ri rixoqil, arech kuyaʼ rijaʼal ri rachalal.
Xa jekʼuriʼ, ekʼo kan chqaxoʼl ri uj ewuqubʼ achijabʼ eʼachalaxik. Ri nabʼeʼal, xkʼuliʼk e xkamik, man xuya ta kan rijaʼal e jekʼuriʼ xuya kan ri rixoqil chrech ri rachalal.
Xoqujeʼ jeriʼ xkʼulumatajik rukʼ ri ukabʼ, rukʼ ri urox, chi kʼateʼ rukʼ ri uwuq.
Kʼatekʼuriʼ, pa ukʼisbʼalil xkam ubʼi ri ixoq.
Pa ri kʼastajibʼal ¿jachin kʼuriʼ chkech ri ewuqubʼ riʼ are rixoqil, rumal rech che konojel xekʼuliʼ rukʼ ri areʼ?».
Ri Jesus kubʼij chkech: «Ri ix, sibʼalaj ix sachinaq rumal che man kichʼobʼ ta ri tzʼibʼatalik, e man kichʼobʼ ta ri ukowinem ri Dyos.
Pa ri kʼastajibʼal wachaj, ri eʼachijabʼ man kkikʼam ta kixoqilal, e ri ixoqibʼ man kkikʼam ta kachajilal, ri eʼareʼ keʼuxik jeʼ jas eʼanjel pa ri kaj.
E ri jastaq che bʼim puwiʼ ri kikʼastajibʼal ri kaminaqibʼ, ¿la man isikim ta ri nikʼaj utzij ri Dyos jawijeʼ kubʼij wi chiwech:
“In, in Udyos ri Abʼraham, in, in Udyos ri Isaʼak, in, in Udyos ri Jakobʼ?”. Man jun Dyos taj kech kaminaqibʼ, ri areʼ jun Dyos kech ri ekʼaslik taq winaq».
Ri winaq aretaq chiʼ kkita weriʼ, kkimay uwach ri utzij.
Ri efariseʼo, aretaq chiʼ ketaʼmaj che ri esaduseʼo man xekowin ta chik xkibʼij jun tzij chkech, kkimulij kibʼ.
E jun chkech ri eʼareʼ kukʼot uchiʼ arech kukʼamij:
«Ajtij, ¿jachinchike are nimalaj pixabbʼ chuxoʼl ri pixabʼ?».
Ri Jesus kubʼij chrech: «Kaloqʼoqʼej na ri Ajawxel ri Adyos rukʼ ronojel akʼuʼx awanimaʼ, rukʼ ronojel awalmaʼ e rukʼ ronojel awuxlabʼal;
are waʼ ri nimalaj pixabʼ e are waʼ ri nabʼe.
Ri ukabʼ kjunamataj rukʼ we jun riʼ: Kaloqʼoqʼej na ri awajil atzʼaqat jeriʼ jas uloqʼexik awibʼ ri at kabʼano.
Chrech we kebʼ pixabʼ riʼ tzuyulik ronojel ri pixabʼ e etzuyulik ri eqʼaxal utzij ri Dyos».
Aretaq chiʼ kimulim kibʼ ri efariseʼo, ri Jesus kuta we jun kʼotoj chiʼaj chkech riʼ:
«Su ichomabʼal puwiʼ ri Kristo? ¿Jachin ukʼojol?». Kkibʼij chrech: «Ukʼojol ri David».
Ri areʼ kubʼij chkech: «¿Jas kʼu che bʼaʼ, che ri David, rumal che silobʼisam pa ri Uxlabʼxel, kubʼij Ajawxel chrech, aretaq chiʼ xubʼij:
Xubʼij ri Ajawxel chrech ri wajawxel: Chattʼuyul pa ri wikyaqʼabʼ chi kʼateʼ keʼinkoj na ri eʼakʼulel chuxeʼ taq ri awaqan.
We chi are ri David kubʼij Ajawxel chrech ¿la kuya kʼuriʼ che ukʼojol?».
Man kʼo ta jun kkowin che utzalixik uwach ri utzij. E chi pa we jun qʼij ubʼik riʼ man kʼo ta chi jun kukachʼo kʼo jun kuta chrech.

23

Kʼatekʼuriʼ chi chanim, ri Jesus kchʼaw chkech ri winaq e chkech ri eʼutijoxelabʼ e kubʼij chkech:
«Cho ri utem ri Moʼises etʼuyulnaq ri eʼajtzʼibʼanelabʼ e ri efariseʼo.
Chibʼanaʼ bʼaʼ e chikʼoloʼ pa ri iwanimaʼ ronojel ri kkibʼij eʼareʼ chiwech, kʼatekʼut, mibʼano ri kkibʼan ri eʼareʼ, rumal rech che kkibʼij e man kkibʼan ta ri eʼareʼ weriʼ.
Kkiyutʼ al taq eqaʼn e kkikʼyaq chubʼoʼjal kij ri winaq, kʼatekʼut ri eʼareʼ man kkaj taj kkisilobʼisaj ukoq rukʼ jun uwiʼ kiqʼabʼ.
Ronojel kkibʼano arech keʼil kumal ri winaq. Nim likʼilik kkibʼan chrech ri uwach ri filakteriʼos e nimaʼq taq raqan kkibʼan chrech ri uchiʼy ri katzʼyaq.
Are kqaj chkiwach ketʼuyiʼ pa ri nabʼe taq kʼolibʼal pa ri nimalaj taq ulaʼnik e ri nabʼe taq tʼuyulbʼal pa taq ri Ukʼolbʼal chʼabʼal,
kqaj chkiwach kya rutzil kiwach pa taq ri kʼayibʼal e xoqujeʼ kqaj chkiwach che “Rabʼbʼi” kecha ri winaq chkech».
«Ri ix, miyaʼ bʼe che “Rabʼbʼi”. kecha ri winaq chiwech: rumal rech che chiwech ri ix xaq jun Ajtij kʼolik e kʼu ri ix iwonojel ix achalaxik.
Xoqujeʼ, mibʼij “Tat”. ri ix chrech jun winaq cho ri uwachulew: rumal rech che ri ix xa jun Itat kʼo chikaj.
Xoqujeʼ, miyaʼ bʼe, che “Kʼamal bʼe”. kecha ri winaq chiwech: rumal rech che xa jun nim ri kʼamalbʼe chiwech ri ix, are ri Kristo.
Ri nimalaj ubʼantajik chixoʼl ri ix, are kuxna ipatanijel.
Ri jun che sibʼalaj nim uqʼij kukoj ribʼ, kbʼan na kowinem che uqasaxik. Ri jun che kuqasaj ribʼ, man nim taj kukoj ribʼ, sibʼalaj nim na uqʼij kkojik».
«¡Kʼax iwech ix kebʼ taq ipalaj, ri ixtzʼibʼanelabʼ e ri ixfariseʼo, che kitzʼapij ri Rajawibʼal ri Kaj chkech ri winaq! Qastzij nakʼut, ri ix man kixok taj e man kiya ta bʼe chkech ri nikʼaj chik arech keʼokik.
¡Kʼax iwech ix, kebʼ taq ipalaj ri ix tzʼibʼanelabʼ e ri ix fariseʼo, che kisolij taq ri polow e ri taqʼaj, kaj uwachulew arech kixkowin chrech uchʼakik jun itijoxel, kʼatekʼuriʼ, aretaq chiʼ xchʼaktaj iwumal, kibʼan chrech che are taqal ri areʼ kokik kamul ralkʼuwaʼl ri Kʼeqbʼal Mes chiwach ri ix!
Kʼax iwech ri ix, ix moy kʼamal taq bʼe, che kibʼij: “We jun winaq kujikibʼa ri tzij puwiʼ ri Nimalaj Rachoch ri Dyos, weriʼ man utz taj, kʼatekʼut we jun kujikibʼaʼ ri utzij puwiʼ ri qʼan upwaq ri Nimalaj Rachoch ri Dyos, jun taqanik waʼ weriʼ chrech”.
¡Ix kon e ix moy taq winaq! ¿Jachike are nim ubʼanik, are ri qʼan pwaq on are ri nimalaj Rachoch ri Dyos che kutyoxrisaj ri qʼan pwaq riʼ?
Xoqujeʼ ri ix kibʼij: “We jun kujikibʼa ri utzij puwiʼ ri tabʼal toqʼobʼ, weriʼ man utz taj; kʼatekʼut, we jun riʼ, we kujikibʼaʼ utzij puwiʼ ri sipanik chrech Dyos, jun taqanik waʼ weriʼ chrech”.
Ix moy taq winaq! ¿Jas ri nimalaj ubʼanik, are ri sipanik chrech ri Dyos on are ri tabʼal toqʼobʼ che kutyoxrisaj ri sipanik chrech ri Dyos riʼ?
Xa jekʼuriʼ, ri jun che kujikibʼa ri utzij puwiʼ ri tabʼal toqʼobʼ, kujikibʼaʼ ri utzij puwiʼ ri tabʼal toqʼobʼ e puwiʼ ronojel ri kʼo chuwach;
ri jun che kujikibʼaʼ ri utzij puwiʼ ri Tyoxlaj Kʼolbʼal, kujikibʼaʼ ri utzij puwiʼ ri Nimalaj Rachoch ri Dyos, e puwiʼ ri Jun che jeqel chupam;
ri jun che kujikibʼaʼ utzij rumal ri kaj, kujikibʼaʼ ri utzij rumal ri utem ri Dyos e rumal ri jun che tʼuyul cho ri tem.
Kʼax iwech ri ix, kebʼ taq ipalaj ri ix tzʼibʼanelabʼ e ri ix fariseʼo, che kitoj ri alkabʼal puwiʼ ri kulanto, ri qʼebʼun e ri komins, kʼatekʼuriʼ man kixok ta ilo chrech ri nimalaj ubʼantajik pa ri Pixabʼ: are ri sukʼil, are ri loqʼoqʼebʼal kʼuʼx e are ri kuʼl kʼuʼx. Rajawaxik kbʼan weriʼ e man kya ta kan ubʼanik ri jun chik.
Ri ix, ix moyibʼ kʼamalbʼe, che kichaʼ ri alaj us e kibʼiqʼ bʼi ri kameyo.
Kʼax iwech ri ix, kebʼ taq ipalaj ix ajtzʼibʼanelabʼ e ix fariseʼo, rumal rech che chrij wi kichʼajchʼobʼej ri qumubʼal e ri laq, kʼatekʼuriʼ ri ix, ixnojinaq chrech sibʼalaj elaqʼ e chrech sibʼalaj itzel.
¡Moylaj fariseʼo! Are nabʼe chachʼajchʼobʼej ri upam ri qumubʼal e ri laq, arech xoqujeʼ chʼajchʼoj kkanaj kan chrij.
Kʼax iwech ix, kebʼ taq ipalaj ix ajtzʼibʼanel e ix fariseʼo, ri ix kixjunamtaj rukʼ ri saqalaj taq kijul ri ekaminaqibʼ: che chrij sibʼalaj utz kkaʼyik, kʼatekʼuriʼ nojinaq chrech ubʼaqil ri kaminaq, e chrech ronojel tzʼil;
xoqujeʼ, ix jeriʼ ri ix, chrij ri iwachbʼal kkil wi ri winaq che ix sukʼ winaq, kʼatekʼuriʼ ixnojinaq chrech kebʼ taq palajil e chrech ri ma sukʼil taj.
Kʼax iwech ix, kebʼ taq ipalaj ix ajtzʼibʼanel e ixfariseʼo, ri ix kitzʼaq ri ukʼolibʼal kijul ri eqʼaxal taq utzij ri Dyos, e kiwiq ri kijul ri esukʼlaj taq winaq,
kʼatekʼuriʼ, ri ix kibʼij: “Ri uj, weta xujkʼasiʼ pa taq ri kiqʼijil ri eqanan eqatat kanoq, man kʼo ta qech riʼ kukʼ chrech ri utojik ri kikikʼel ri eqʼaxal taq utzij ri Dyos”.
¡Xa jekʼuriʼ, chi ix wi kibʼan ri qʼatojtzij piwiʼ che ix kalkʼuwaʼl kan ri xekamisan kech ri eqʼaxal taq utzij ri Dyos!
Xoqujeʼ ri ix chinojisaj bʼaʼ ri kipajbʼal ri eʼinan eʼitat!»
«¡Ix rax taq akan! ¡Ix rijaʼal itzel kumatz! ¿La kixanimaj na riʼ chuwach ri qʼatbʼaltzij che taqal chiwech ri Kʼeqbʼal Mes?
Rumal kʼu waʼ weriʼ, keʼintaq ubʼi eqʼaxal taq utzij ri Dyos chiwech, che nim taq ketaʼmabʼal, e xoqujeʼ eʼajtzʼibʼanelabʼ: ri ix, nikʼaj waʼ chkech eʼareʼ keʼikamisaj na, e nikʼaj chik keʼirip na cho ri ripbʼal, enikʼaj chik keʼijichʼij na pa taq ri ukʼolbʼal ichʼabʼal, e nikʼaj chik oqtam kij riʼ iwumal xaq jawijeʼ tinamit kebʼe wi,
arech kturuw na piwiʼ ronojel ri sukʼilalaj kikʼel tixinaq chuwach ri uwachulew, chi kmajitaj uloq rukʼ ri ukikʼel ri sukʼlaj Abʼel, kopan chi rukʼ na ri ukikʼel ri Sakariʼas, ri ukʼojol ri Bʼarakiʼas che xeʼikamisaj ix chuxoʼl ri tyoxlaj kʼolibʼal e ri tabʼal toqʼobʼ.
Kinbʼij chiwech: Qas jeriʼ, ronojel weriʼ chyaʼtaj piwiʼ ri ix».
«Jerusalem, Jerusalem, ri at che keʼakamisaj ri eqʼaxal taq utzij ri Dyos e keʼakʼyaq chech abʼaj ri etaqom uloq chawech ¡Sibʼalaj nurayim kimulixik ri eʼawalkʼuwaʼl jeʼ jas kimulixik ri ral kubʼan jun tʼuʼq ekʼ chuxeʼ ri uxikʼ, kʼatekʼuriʼ, ri ix man iwam ta weriʼ!
Jeriʼ nakʼut, tolonik kkanaj na kan ri iwachoch.
Jeriʼ kinbʼij chiwech, rumal che man kiwil ta chi nuwach waʼ, kʼateʼ kopan na che kibʼij na: Tewchiʼtalik ri areʼ che petinaq uloq pa ri ubʼiʼ ri Ajawxel!»

24

Kel uloq pa ri rachoch ri Dyos e aretaq chiʼ bʼenam chik kubʼano, ri eʼutijoxelabʼ keqibʼ ukoq rukʼ arech kkikʼut chuwach ri taq ja rech ri nim rachoch ri Dyos.
Kʼatekʼuriʼ, ri areʼ kubʼij chkech: «Ri ix, ¿la kiwil ronojel we jastaq riʼ? Qastzij kinbʼij chiwech, waral riʼ man kʼo ta jun abʼaj kkanaj kan cho jun abʼaj chik che mat ktzaq na uloq cho ri ulew».
E aretaq chiʼ tʼuyul uloq puwiʼ ri juyubʼ Olivo, ri eʼutijoxelabʼ keqebʼ ukoq rukʼ pa kitukel apanoq, kʼatekʼuriʼ, kkita chrech: «Chabʼij chqech jumpa kkʼulmataj na riʼ weriʼ, e jachike riʼ jun kʼutbʼal rech ri apetbʼal ri at, e ri jun kʼutbʼal che rech xopan ri ukʼisbʼalil ri uwachulew».
E ri Jesus kubʼij chkech: «Qas chiwilaʼ bʼaʼ che man kʼo ta jun kixsubʼuwik.
Rumal rech che sibʼalaj ekʼi riʼ ri kepe na che kkiqʼaxij kibʼ pa ri nubʼiʼ ri in e kkibʼij riʼ: “In ri in Kristo”, kʼatekʼuriʼ sibʼalaj ekʼiʼ riʼ ri kekisubʼ na.
Xoqujeʼ kita na utzijoxik taq chʼoʼj riʼ, e kbʼe utzijol taq chʼoʼj riʼ; qas chiwilaʼmpeʼ mixibʼij iwibʼ: Rumal rech che weriʼ rajawaxik kkʼulmatajik, kʼatekʼut, majaʼ na riʼ ri ukʼisbʼalil.
Kchʼoʼjin na riʼ, jun amaqʼ rukʼ jun amaqʼ chik e jun ajawibʼal rukʼ jun ajawibʼal chik. E pa taq nikʼaj kʼolibʼal kkʼojiʼ wiʼjal riʼ, e kubʼan na taq kabʼraqan.
Ronojel waʼ weriʼ, are umajibʼal riʼ ri uqʼoxom, ri ukʼaxkʼolil che kaʼlax ri akʼal.
Kʼatekʼuriʼ, kixkʼam ubʼi riʼ pa ri kʼotoj chiʼaj rukʼ taq kʼax e kixkamisax na riʼ, e ketzelax na iwach kumal konojel ri jetaq amaqʼ rumal ri nubʼiʼ ri in.
Kʼatekʼuriʼ, sibʼalaj ekʼi riʼ ktzaq ri kichomanik e kkisutij kibʼ riʼ chkiwach e ktiʼtaj kibʼ riʼ chkiwach.
Xaqteʼ riʼ kekʼiy uloq ejujun che eʼesal taq uwach ri eqʼaxal utzij ri Dyos e sibʼalaj ekʼi winaq riʼ kekisubʼu.
Kʼatekʼuriʼ aretaq chiʼ kkʼiy na ri itzel, sibʼalaj ewinaq riʼ kjorobʼik ri loqʼoqʼebʼal kikʼuʼx.
Kʼatekʼut, jachin chi utz kuchʼijaʼ pa ri ukʼisbʼalil, ri are riʼ kkoltaj na.
We Utzalaj Tzij riʼ, che rech ri ajawibʼal kya na ubʼixik pa ronojel ri uwachulew, jeʼ jas jun ilbʼal kʼutbʼal bʼanoj chkiwach konojel ri siwan taq tinimit. Kʼatekʼuriʼ, kpe bʼaʼ riʼ ri Kʼisbʼalil».
«Aretaq chiʼ kiwil bʼaʼ na we nimalaj taq kʼisbʼal kʼuʼx riʼ, che bʼim rumal ri Daniʼel ri qʼaxal utzij ri Dyos, che tiktalik pa ri tyoxlaj kʼolbʼal (¡Chuchʼobʼoʼ bʼaʼ jachin kusikʼij uwach weriʼ!),
¡xa jekʼuriʼ, jachintaq ri ekʼo pa ri Judeʼa, chi chanim cheʼanimaj ubʼi pa taq ri juyubʼ,
jachin ri kʼo uloq puwiʼ ri uxotal ja, maqaj uloq che ukʼamik ubʼi ri ujastaq pa ja,
e jachin ri kʼo pa ri tikonbʼal, matzalej uloq che ukʼamik ri ratzʼyaq!
¡Kʼax kech ri eyawabʼ taq ixoqibʼ, e ri tajin kekʼiysaʼnik pa we taq qʼij riʼ!
Chixchʼaw bʼaʼ rukʼ ri Dyos, arech man kikʼulmaj ta weriʼ pa ri qʼälaj on pa qʼij sabʼado.
Rumal rech che pa taq we qʼij riʼ, kkʼojiʼ na sibʼalaj kʼisbʼal kʼuʼx riʼ, che man ilitajinaq ta uloq chi arechiʼ xkʼiyisax ri uwachulew chi kʼateʼ na we qʼij riʼ, e man kilitaj ta chi jun riʼ jacha we kʼisbʼal kʼuʼx riʼ.
E weta mata kjikʼitaj upam taq we qʼij riʼ, man kʼo ta jun riʼ che kkoltaj na. Kʼatekʼut, kumal ri echaʼtalik taq winaq, kjikʼitaj na upam we taq qʼij riʼ.
Kʼatekʼuriʼ, we kʼo jun chi aninaq kubʼij chiwech: “¡Chiwilampeʼ, ri Kristo kʼo waral!”, on “¡Chiwilampeʼ kʼo jelaʼ”, mikoj weriʼ!
Rumal rech che kepe na eʼesal taq uwach ri Kristo, e eʼesal taq kiwach ri eqʼaxal taq utzij ri Dyos che kkibʼan na nimalaj taq kʼutbʼal e nimalaj taq mayibʼal, kekowinik kesubʼunik, xoq weta kekowin chi chkech ri echaʼtalik.
Chiwilampeʼ, ri in xas xinnabʼisaj ubʼixik weriʼ chiwech».
«Xa jekʼuriʼ we kbʼix chiwech: “Ri areʼ kʼo pa ri tolonik ulew”, mixbʼe ubʼik: “Ri areʼ kʼo pa ri naj taq kʼolbʼal”, mikoj bʼaʼ weriʼ.
Jeriʼ jas ri kuypaʼ kel uloq pa ri relbʼal qʼij e sibʼalaj ksaqarsanik chi pa ri uqajbʼal qʼij, xoqujeʼ jeriʼ na kʼu riʼ aretaq chiʼ kpe na ri ukʼojol ri achi.
E chi jawichiʼ kʼo wi ri kaminaq bʼaqilal, chi chilaʼ riʼ kkimulij wi kibʼ ri jetaq kʼuch».
«Chi chanim chuwach chi apan ri kʼaxkʼol rech taq we qʼij riʼ, kqʼequʼmar uwach ri qʼij, man knikik ta chik ri ikʼ, ktzaq uloq riʼ taq chʼumil pa kaj, e ktotax na uloq taq ri ukowinem ri kaj.
Kʼatekʼuriʼ chi chanim riʼ kilitaj uwach chikaj ri ukʼutbʼal ri ukʼojol ri achi; kʼatekʼuriʼ konojel taq ri winaq rech ri uwachulew kkichʼay na riʼ ri uwokikʼuʼx; kʼatekʼuriʼ, kkilitaj na riʼ ri ukʼojol ri achi che petinaq uloq pa taq ri sutzʼ rukʼ nimalaj ukowinem e nimalaj uremelik utikʼilik.
E ri areʼ keʼutaq na ri eʼanjel rukʼ kxojilinik taq trompeta e kekimulij na uloq ri echaʼtalik winaq chi pa ri kijebʼ uxkut kyaqiqʼ uloq, chi pa jun uxkut kaj ulew chi kʼa pa ri jun chik».
«Rukʼ ri wikox, chiwetaʼmaj we jun tzijobʼelil riʼ. Aretaq chiʼ tʼon chik taq ri uqʼabʼ e ktuxnik uloq taq ri uxaq, ri ix iwetaʼm che naqaj chik kʼo wi ri säqʼij.
Xoqujeʼ ri ix, aretaq chiʼ kiwil ronojel weriʼ, chiwetaʼmaj che naqaj chik kʼo wi ri Areʼ cho taq ri uchiʼja.
Qastzij kinbʼij chiwech, che ma kqʼax ta na we jun mayilqʼijsaq riʼ, xas chuxeʼ kanoq kkʼulmataj waʼ ronojel weriʼ.
Ri kaj e ri uwachulew xa qʼaxel, e kʼu ri nutzij man qʼaxel taj.
E ri rejalbʼal qʼij riʼ, e ri kajbʼal riʼ, man kʼo ta jun etaʼmaninaq, xa ta neʼ ketaʼm ri eʼanjel chikaj, xa ta neʼ ri Kʼojolxel, xuwi ri Tatxel etaʼmaninaq».
«Jachaʼ pa taq ri uqʼij ri Noʼe, xoqujeʼ jeriʼ ri upetbʼal pa taq ri uqʼij ri ukʼojol ri achi.
Rumal rech che pa taq we qʼij riʼ che chuxeʼ kan ri nimalaj jabʼ, ri winaq xewaʼik, xeqʼabʼrik, xekʼuliʼ rukʼ ixoq rukʼ achi, kʼateʼ ri qʼij che ri Noʼe xok pa ri jukubʼ,
ri winaq man kʼo ta naʼtalik chkech, kʼateʼ aretaq chiʼ xpe ri nimalaj qʼeqalaj jabʼ che xeʼukʼam ubʼi konojel ri eʼareʼ. Xoqujeʼ jeriʼ pa ri jun qʼij che kpe na ri ukʼojol ri achi:
ekʼo kebʼ riʼ cho ri kulew, kʼatekʼuriʼ, chi chanim jun kkʼam ubʼik e kʼu ri jun chik kya kanoq.
Ekʼo kebʼ ixoqibʼ riʼ junam kiwach tajin kechakunik, jun kkʼam ubʼik, e kʼu ri jun chik kya kanoq.
Chixkʼaskʼat bʼaʼ, rumal rech che man iwetaʼm taj jas ri qʼij kpe na ri iwajaw.
Qas utz uchʼobʼik chibʼanaʼ weriʼ: Weta retaʼm ri rajaw ja, jas ukajbʼal chaqʼabʼ kpe na ri elaqʼom, klawchin riʼ e man kuya ta bʼe riʼ che kjaq ri utapayil ri rachoch.
Xoqujeʼ bʼaʼ ri ix chixkʼasaloq, rumal rech che pa ri jun kajbʼal che man kichomaj taj, kpe na riʼ ri ukʼojol ri achi».
«¿Jachin riʼ ri utzalaj ajpataninel, che ri ajtij xrokisaj kʼamalbʼe chkech ri uwinaq cho ja, arech kuya ri kiwa chi pa ri utz kajbʼal?
Utzalaj we ajpataninel riʼ, che aretaq chiʼ kpe ri rajtij kuriqaʼ tajin jeriʼ kubʼan weriʼ.
Qastzij kinbʼij chiwech che krokisaj na riʼ kʼamalbʼe chrech ronojel ri ujastaq.
Kʼatekʼut, we ri ajpatanijel riʼ kubʼij pa ri ranimaʼ: “Ri wajtij kbʼiytajik”,
kʼatekʼuriʼ, kok che kichʼayik ri erachiʼl, kok che waʼim, kok che uchobʼik sibʼalaj amajaʼ kukʼ ri eqʼabʼarelabʼ taq winaq;
ri rajtij ri patanijel kpe riʼ pa jun qʼij che man reyeʼm taj, e pa ri kajbʼal che man retaʼm taj;
sibʼalaj kukʼajisaj na uwach riʼ, e kukoj na riʼ chkixoʼl ri kebʼ taq kipalaj: chilaʼ riʼ ri oqʼej e ri quchʼuchʼem wareyaj».

25

«Kʼatekʼuriʼ ri Rajawibʼal ri kaj kjunamtaj na kukʼ lajuj qʼapojibʼ che keʼel ubʼi rukʼ ri kikantil arech kkikʼuluʼ ri chʼabʼ ala.
Ejobʼ chkech ri eʼareʼ, kʼax kichʼabʼexik, e ri ejobʼ chik kʼa ketaʼmabʼal.
Ri ejobʼ qʼapojibʼ che kʼax kichʼabʼexik, kkikʼam ubʼi ri kikantil, kʼatekʼut, man kkikʼam ta ubʼi ri oleʼo.
Ri eqʼapojibʼ che kʼo ketaʼmabʼal, kkikʼam ubʼi ri kikantil xoqujeʼ kkikʼam ubʼi ri oleʼo pa taq ri lmeʼt.
Kʼatekʼuriʼ, rumal che kbʼiytaj ri chʼabʼ ala, konojel ri eʼareʼ kʼax chi kiwaram e kewarik.
Kʼatekʼuriʼ pa unikʼajal aqʼabʼ ktataj jun raqow chiʼaj: “¡Kʼo chi waral ri chʼabʼ ala! ¡Chixel uloq chrech ukʼulaxik!”.
Kʼatekʼuriʼ chi chanim kekʼastaj konojel we eqapojibʼ riʼ, kkisukʼumaj ri kikantil.
Kʼatekʼuriʼ, ri kʼax kichʼabʼexik kkibʼij chkech ri kʼo ketambʼal: “Chiyaʼaʼ jubʼiqʼ qech ri oleʼo rech ri ikantil rumal rech che kchuptaj ri qakantil ri uj”.
Kʼatekʼut, ri eʼareʼ kkibʼij chkech: “Jayiʼ, xuwi kʼo ri qech uj, weneʼ man kutzaqaʼ ta chrech ri qech uj e chrech ri iwech ix; are utz laʼ kixbʼe che uloqʼik ri iwech ix kukʼ ri eʼajkʼayibʼ”.
Aretaq chiʼ xeʼel ubʼi che uloqʼik, kopan ri chʼabʼ ala, e ri nikʼaj che kisukʼubʼam chi apan kibʼ, keʼok ubʼi rukʼ ri areʼ pa ri rulabʼal ukʼulanem, e ktzʼaptajik ri uchiʼja.
Kʼatekʼuriʼ, kʼateʼ keʼopan chi ri enikʼaj qʼapojibʼ e kkibʼij: “Ajawxel, Ajawxel, chajaqaʼ ri uchiʼja chqawach!”.
Kʼatekʼut, ri areʼ kubʼij: “¡Qastzij, kinbʼij chiwech, ri in man wetaʼm ta iwach!”.
Chixkʼasal bʼaʼ, rumal rech che man iwetaʼm ta ri qʼij, e ma iwetaʼm ta ri kajbʼal».
«Xoqujeʼ jeʼ jas jun achi che kel ubʼi pa jun bʼinem. Keʼusikʼij ri erajpatanijel kʼatekʼuriʼ kuroqixaʼnij kan ri upwaq chkech.
Chrech jun kuya kan jobʼ qʼan pwaq, chrech jun chik kuya kan kebʼ, e chrech jun urox chik kuya kan xaq jun; chkech chkijujunal kuya kan ri kanaʼw chrech, kʼatekʼuriʼ, kel ubʼik. Chi chanim
ri jun che xya kan jobʼ qʼan pwaq chrech, kbʼek, kuchakuj e kuchʼak chi na jobʼ qʼan pwaq apanoq.
Xoqujeʼ ri jun che xya kan kebʼ chrech kuchʼak kebʼ qʼan pwaq chik.
Kʼatekʼut, ri jun che xya kan xaq jun pwaq chrech, kbʼek, e kubʼan jun jul pa ri ulew e chilaʼ kumuq kan ri upwaq ri rajaw.
Kʼatekʼuriʼ aretaq chiʼ okʼowinaq chi sibʼalaj qʼij, ri kajaw we eʼajpatanijel riʼ kpetik, kʼatekʼuriʼ, kusukʼumaj ri urajil kukʼ ri eʼareʼ.
Kpe ri jun che xya kan jobʼ qʼan pwaq chrech, e kujach ri jobʼ qʼan pwaq chik, e kubʼij: “Ajawxel, xaya kan jobʼ qʼan pwaq chwech: chawilaʼmpeʼ riʼ, ri in xinchʼak jobʼ qʼan pwaq chik”.
Ri ajaw kubʼij chrech: “Utz bʼaʼ riʼ, at utz e at sukʼlaj ajpatanijel, ri at, at sukʼ pa ri jubʼiqʼ, ri in katinkoj na puwiʼ kʼi jastaq; chatok bʼaʼ pa ri ukiʼkotemal ri awajaw”.
Chi chanim chik kpe chi uloq ri jun che xya kan kebʼ qʼan pwaq chrech; kubʼij: “Ajawxel, kebʼ qʼan pwaq xaya kan chwech: chawilampeʼ riʼ, ri in xinchʼak kebʼ qʼan pwaq chik”.
Ri ajaw kubʼij chrech: “Utz bʼa riʼ, at utz e at sukʼlaj ajpatanijel, ri at, at sukʼ pa ri jubʼiqʼ, ri in katinkoj na puwiʼ kʼi jastaq; chatok bʼaʼ pa ri ukiʼkotemal ri awajaw”.
Kʼatekʼuriʼ, kpe chi uloq ri jun che xa jun qʼan pwaq xya kan chrech, kubʼij: “Ajawxel, ri in wetaʼm awach, at jeriʼ jeʼ jas jun kʼaʼnlaj achi: ri at kajachʼ uwach jawijeʼ man xattikon ta wi, e katmolonik jawijeʼ man xajopij ta jun jas uwach.
Rumal kʼuriʼ, ri in xinxibʼij wibʼ, xinbʼek e xinmuq ri qʼan pwaq pa ri ulew: chawilaʼmpeʼ, kʼolik riʼ ri awech at”.
Kʼatekʼut ri rajaw kubʼij chrech: “¡At Itzel e at saqʼorlaj ajpatanijel! Ri at awetaʼm che ri in kinjachʼanik jawijeʼ man xintikon ta wi e kinmolonik jawijeʼ man xinjopin ta wi.
Taqal chawij weta xaya ri nupwaq chkech ri achijabʼ pa ri ja kʼolbʼal pwaq, arech aretaq chiʼ xintzalij uloq ri in, kinkʼamaʼ ri nujastaq che wech ri in e xoqujeʼ ri ral.
Chimajaʼ bʼaʼ ri jun qʼan pwaq chrech e chiyaʼaʼ chrech ri jun che kʼo chi lajuj qʼan pwaq rukʼ.
Rumal rech che, ronojel ri kʼo jastaq rech, kyaʼtaj na chrech e ktoʼtaj na uwiʼ riʼ; kʼatekʼut, ri jun che man kʼo ta jastaq rech, chi ktoqix na chrech ri kʼo rukʼ.
Kʼatekʼuriʼ, we itzel ajpatanijel riʼ, chikʼyaqaʼ bʼi pa ri qʼequʼm. Chilaʼ riʼ ri oqʼej e ri quchʼuchʼem wareyaj”».
«Aretaq chiʼ ri ukʼojol ri achi kpe na pa ri ukowinem, kukʼ konojel ri eʼanjel erech areʼ, kʼatekʼuriʼ chi chanim ktʼuyiʼ na riʼ cho ri utem rech ri ukowinem.
Chuwach ri areʼ kemulix na riʼ konojel ri siwan taq tinimit, kʼatekʼuriʼ ri areʼ kutas na kiwach riʼ, ri enikʼaj kukʼ ri enikʼaj chik, jeʼ jas ri ajyuqʼ che kutas kiwach ri chij kukʼ ri kʼisikʼ.
Keʼuya ri chij pa ri rikyaqʼabʼ e ri kʼisikʼ pa ri umox.
Kʼatekʼuriʼ ri ajawinel kubʼij na riʼ chkech ri ekʼo pa ri rikyaqʼabʼ: “Chisaʼj ri ixchaʼom taq winaq rech ri Nutat, chikʼamaʼ bʼaʼ ri echbʼal rech ri Ajawibʼal che sukʼumam uloq chiwech ri ix chiʼ pa ri utikik ukʼiyik uloq ri uwachulew.
Rumal rech che ri in xinnumik kʼatekʼuriʼ ri ix xiya ri nuwa, ri in xchaqij nuchiʼ kʼatekʼuriʼ ri ix xiya wukʼyaʼ, ri in man in iwinaq taj kʼatekʼuriʼ xinikʼulaj iwukʼ,
ri in, inchʼanalik kʼatekʼuriʼ ri ix xiya watzʼyaq, ri in, in yawabʼ tekʼuriʼ ri ix xinisolij, ri in, in kʼo pa cheʼ tekʼuriʼ ri ix xiniwilaʼ”.
Kʼatekʼuriʼ chi chanim riʼ, ri esukʼlaj taq winaq kkibʼij riʼ chrech: “Ajawxel, ¿jumpaʼ ri xatqil ri uj che at xatnumik tekʼuriʼ xqaya ri awa, on che ri at xchaqij achiʼ kʼatekʼuriʼ ri uj xqaya ri awukʼyaʼ,
on jumpaʼ neʼ man atqawinaq taj kʼatekʼuriʼ xatqakʼulaj qukʼ, on at chʼanalik tekʼuriʼ ri uj xqaya awatzʼyaq,
on at yawabʼ neʼ, on at kʼo neʼ pa cheʼ kʼatekʼuriʼ ri uj xatqilaʼ?”».
«Kʼatekʼuriʼ, ri ajawinel kubʼij na we tzij chkech riʼ: “Qastzij kinbʼij chiwech che aretaq chiʼ xibʼan ri jastaq riʼ chrech ri inlaj chʼutin chkixoʼl ri ewachalal, chwech ri in xibʼan weriʼ”.
Kʼatekʼuriʼ kubʼij na riʼ chkech ri winaq che ekʼo pa ri umox: “Jix, chi naj bʼi chwech ri in, itzel taq winaq, jix pa ri junalik qʼaqʼ che sukʼumam chrech ri kʼaxtokʼ e chkech ri eʼanjel che erech areʼ.
Rumal rech che ri in, xinnumik kʼatekʼuriʼ ri ix man xiya ta nuwa, ri in xchaqij nuchiʼ kʼatekʼuriʼ ri ix man xiya ta wukʼyaʼ,
ri in, man iniwinaq taj kʼatekʼuriʼ man xinikʼulaj ta iwukʼ, ri in, in chʼanalik kʼatekʼuriʼ man xiya ta watzʼyaq, ri in, in yawabʼ e in kʼo pa cheʼ kʼatekʼuriʼ man xiniwilaʼ taj”.
Chi chanim kkibʼij na we nikʼaj riʼ: “Ajawxel, ¿jumpaʼ xatqil ri uj che xatnumik, on che xchaqij achiʼ, on che man atqawinaq taj, on che at chʼanalik, on che at yawabʼ, on che at kʼo pa cheʼ, kʼatekʼuriʼ ri uj man kʼo ta jun utzil xqabʼan chawech?”.
Kʼatekʼuriʼ, ri areʼ kubʼij na riʼ chkech: “Qastzij kinbʼij chiwech, che ronojel ri jastaq che man xibʼan ta chrech ri inlaj chʼutiʼn chkixoʼl ri ewachalal, chwech ri in man xibʼan ta wi weriʼ”».
Kʼatekʼuriʼ we eʼareʼ riʼ, kebʼe na riʼ pa jun junalik kʼax, e ri esukʼlaj taq winaq kebʼe na riʼ pa jun junalik kʼaslemal».

26

E aretaq chiʼ ri Jesus kukʼis ubʼixik ronojel we tzij riʼ, kubʼij chkech ri eʼutijoxelabʼ:
«Ri ix iwetaʼm chik, ri Qʼaxebʼal xaq pa kebʼ qʼij chi apanoq; kʼatekʼuriʼ kjachitaj na ri ukʼojol ri achi arech kripabʼaʼxik».
Kʼatekʼuriʼ chi chanim kkimulij kibʼ ri enimaʼq taq chuchqajawibʼ e ri enimaʼq taq winaq, pa ri nimalaj rachoch ri Nim chuchqajaw che Kaʼifas ri ubʼiʼ;
e kkisukʼubʼaʼ uchomaxik arech rukʼ subʼunik kkichap ri Jesus, e kkikamisaj.
Kʼatekʼuriʼ kkibʼij: «Man kqachap taj pa ri nimaqʼij, arech man kkitukij ta kibʼ ri winaq».
Ri Jesus kʼo pa Bʼetaniʼa, pa ri rachoch ri Simon tajin kqʼiy ri ubʼaqil.
Kqibʼ ukoq jun ixoq rukʼ che rukʼam uloq jun lmeʼt bʼanom rukʼ jeʼlik taq abʼaj, nojinaq chrech kʼokʼlaj kunabʼal che sibʼalaj paqal rajil. Kʼatekʼuriʼ, kuqʼej ri kʼokʼ kunabʼal puwiʼ ri ujolom ri areʼ aretaq chiʼ tajin kwaʼik.
Aretaq chiʼ kkil weriʼ ri etijoxelabʼ man utz taj kkinaʼ chrech e kkibʼij: «¿Jasche, xaq kubʼan kʼax chrech weriʼ?
Xuya ta neʼ weta paqal rajil xkʼayixik e ri pwaq xya ta neʼ chkech ri emebʼaʼibʼ».
Ri Jesus retaʼm ri tajin kkibʼij e kubʼij chkech: «¿Jasche che kitzijoj we ixoq riʼ? Ri areʼ xubʼan jun utzalaj bʼanoj chwech ri in.
Rumal nakʼut che ri emebʼaʼibʼ kekʼojiʼ riʼ ronojel taq qʼij iwukʼ. Kʼatekʼut, ri in, man ronojel mul ta waʼ kinkʼojiʼ iwukʼ.
We kunabʼal kuqʼejej ri areʼ cho we nubʼaqil riʼ, kinsukʼumaj chuxeʼ kanoq ri numuqik.
Qastzij kinbʼij chiwech, xaq jawijeʼ neʼ kbʼix na ri Utzalaj Tzij pa ronojel ri uwachulew, xoqujeʼ kbʼix na waʼ ri xubʼan we areʼ riʼ, arech jun naʼtisabʼal rech ri areʼ».
Kʼatekʼuriʼ jun chkech ri ekabʼlajuj, ri kbʼix Judas Iskariʼote chrech, kbʼe kukʼ ri enimaʼq chuchqajawibʼ,
kʼatekʼuriʼ kubʼij chkech: «¿Jas ri kiwaj kiya chwech, kʼatekʼuriʼ ri in kinjach ri areʼ chiwech?». Ri eʼareʼ kkitoj juwinaq lajuj saq pwaq chrech.
Kʼatekʼuriʼ, chi are ubʼi chiʼ riʼ, ri areʼ kutzukuj jun utz kajbʼal arech kujach ri areʼ chkech.
Pa ri nabʼe qʼij rech kaxlanwa man kʼo ta uchʼamil (Azimos), ri etijoxelabʼ keqibʼ rukʼ, kʼatekʼuriʼ kkibʼij chrech: «¿Jawichiʼ kawaj che kqasukʼumaj chawech arech katij ri alaj chij rech Qʼaxebʼal?».
Ri areʼ kubʼij chkech: «Jix pa ri tinamit pa ri rachoch ri jun achi, kʼatekʼuriʼ chibʼij chrech: “Ri ajtij kubʼij chawech: Naqaj chik kʼo wi ri nukajbʼal, pa ri awachoch, ri in kinnimaqʼijarisaj wi ri Qʼaxebʼal kukʼ ri enutijoxelab”».
Ri etijoxelabʼ kkibʼano jeʼ jas xubʼij ri Jesus chkech, e kkisukʼumaj ri Qʼaxebʼal.
Aretaq chiʼ kqaj ri qʼij, kkʼojiʼ cho ri mexa kukʼ ri ekabʼlajuj.
Kʼatekʼuriʼ aretaq chiʼ tajin kewaʼik, ri Jesus kubʼij: «Qastzij, kinbʼij chiwech, che jun chixoʼl ri ix kinujach na ri in».
Ri eʼareʼ sibʼalaj kebʼisonik, kʼatekʼuriʼ konojel chkijujunal kkibʼij chrech: «¿La in ne lo, Ajawxel?».
Ri areʼ kubʼij: «¡Ri jun che kuya ri uqʼabʼ wukʼ ri in pa ri plato, are riʼ ri kinujach na!
Ri ukʼojol ri achi kbʼek jeriʼ jas ri tzʼibʼatalik chrij ri areʼ. Kʼatekʼut, sibʼalaj kʼax rech riʼ ri jun achi che kjachow ri ukʼojol ri achi. Are sibʼalaj utz riʼ chrech ri achi riʼ weta mat xalax na choqʼijsaq!».
Kʼatekʼuriʼ, xoqujeʼ ri Judas, ri kjachow na ri areʼ, kuta chrech: «¿La in ne lo Rabʼbʼi?». Ri Jesus kubʼij chrech: «¡Jeʼ, at katbʼin weriʼ!»
E aretaq chiʼ tajin kewaʼik, ri Jesus kukʼam ukoq ri kaxlanwa, e kutewchiʼj, kupiro, e aretaq kuya chkech ri eʼutijoxelabʼ kubʼij: «Chikʼamaʼ bʼaʼ, chitijaʼ bʼaʼ, are waʼ we nubʼaqil».
Kʼatekʼuriʼ kukʼam ukoq ri jun pajbʼal amajaʼ e aretaq kbʼantaj ri jun maltyoxinik, kuya chkech e kubʼij chkech: «Chiqumuj iwonojel,
rumal rech che are waʼ we nukikʼel rech ri chapbʼal qʼabʼ, che kqʼejej na rumal kech sibʼalaj ekʼi winaq jeʼ jas sachbʼal ri jetaq makaj.
E ri in kinbʼij chiwech, che man kinqumuj ta chi waʼ we uwaʼl ri uwach ri vid, chi kʼateʼ na ri jun qʼij chik, che kʼakʼ chik kinqumuj iwukʼ ri ix pa ri rajawibʼal ri Nutat».
Aretaq chiʼ kkibʼixoj taq ri bʼixobʼal, keʼel bʼik e kebʼe pa ri juyubʼ Olivo.
Chi chanim kubʼij ri Jesus chkech: «Iwonojel waʼ ri ix kixtzaq na waʼ chaqʼabʼ kamik riʼ, rumal wech ri in. Rumal rech che tzʼibʼatalik: Ri in, kinsok na ri ajyuqʼ, e ri taq chij kkijubʼuj na kibʼ.
Kʼatekʼut, aretaq chiʼ kinkʼastaj na, kinnabʼej na chiwach ri ix kinbʼe pa Galileʼa».
Ri Luʼ kchʼawik e kubʼij chrech: «Kneʼbʼa konojel ketzaqik rumal awech ri at, ri in xas man kintzaq ta riʼ».
Ri Jesus kubʼij chrech: «Qastzij kinbʼij chawech: Che chi chaqʼabʼ kamik riʼ, aretaq chiʼ majaʼ na koqʼ ri amaʼ ekʼ, ri at oxmul chi riʼ abʼim che man awetaʼm ta nuwach».
Ri Luʼ kubʼij chrech: «Kneʼbʼaʼ kinkam na awukʼ, ri in man kinbʼij taj che man wetaʼm ta awach». E xoqujeʼ jeriʼ kkibʼij konojel ri etijoxelabʼ.
Kopan ri Jesus kukʼ pa jun kʼolibʼal che ubʼiʼ Getsemani, e kubʼij chkech ri eʼutijoxelabʼ: «Chixkanaj kan waral, kʼatekʼuriʼ ri in kinchʼaw na rukʼ ri Dyos jelaʼ apanoq».
Keʼukʼam ubʼi rukʼ ri areʼ, ri Luʼ e ri kebʼ eʼukʼojol ri Sebʼedeʼo, e kumajij unaʼik sibʼalaj xibʼarikil e bʼisobʼal.
Kʼatekʼuriʼ kubʼij chkech: «Ri wuxlabʼal sibʼalaj kbʼisonik jeʼ jas kopan cho kamikal, chixkanaj kan waral e chixkʼasal wukʼ».
Aretaq chiʼ kbʼek knabʼej apan jubʼiqʼ, jupalik ktzaq uwach cho ri ulew, kʼatekʼuriʼ jewaʼ ri chʼawem kubʼan rukʼ ri Dyos: «¡Nutat, we kuyaʼo, oj bʼaʼ naj chwech ri in we qumubʼal riʼ! Kʼatekʼut, man are ta chbʼantajoq ri kinwaj ri in, xane are chbʼantajoq ri kawaj ri at!».
Kʼatekʼuriʼ, kpe uloq kukʼ ri etijoxelabʼ, e ewarinaq keʼuriqaʼ ri eʼareʼ. Kubʼij chrech ri Luʼ: «¡Jeʼ nakʼut, ri ix man kʼo ta ichuqʼabʼ arech kixkʼasiʼ jun kajbʼal wukʼ ri in!
Chixkʼasaloq e chixchʼawoq rukʼ ri Dyos, arech man kixqaj ta pa ri itzelal; rumal rech che ri uxlabʼal usukʼubʼam chi ribʼ, kʼatekʼut ri bʼaqilal man kʼo ta uchuqʼabʼ».
Kbʼe chi jumul, arech pa ukamul chik kchʼaw rukʼ ri Dyos, jewaʼ kubʼij: «Nutat, we man kuyaʼo che mat kinqumuj we qumubʼal che petinaq uloq riʼ, are chbʼantaj bʼaʼ ri arayibʼal ri at!».
Kʼatekʼuriʼ, kpetik, e jumul chik ewarinaq keʼuriqaʼ ri eʼareʼ, rumal rech che kʼax kiwoqʼoch che ri kiwaram.
Keʼuya kan ri eʼareʼ, kbʼe chi jumul, arech pa urox mul chik kchʼaw chi rukʼ ri Dyos e kuroxmulij ubʼixik ri tzij ubʼim kanoq.
Kʼatekʼuriʼ, kpe uloq kukʼ ri etijoxelabʼ e kubʼij chkech: «We chanim riʼ kuya chik kixwarik e kixuxlanik. Xopan ri kajbʼal: Che ri ukʼojol ri achi kjachitaj na pa kiqʼabʼ ri eʼajmakibʼ.
¡Chixwaʼlijoq! ¡Joʼ bʼaʼ! Ri jun che kinujach na ri in, naqaj chik kʼo wi».
Aretaq chiʼ tajin na kchʼawik, kopan ri Judas, jun chkech ri ekabʼlajuj, e epetinaq uloq rukʼ juqʼat ewinaq che kukʼam kichʼichʼ rech chʼoʼj rachiʼl taq cheʼ. Epetinaq uloq rumal che etaqom uloq kumal ri enimaʼq taq chuchqajawibʼ e kumal ri enimaʼq taq winaq.
Ri jun itzel rachiʼl ri areʼ che kujach na chkech ri eʼareʼ uyaʼom chkech, we jun kʼutbʼal riʼ: «Ri jun che kinya jun tzʼumanik chrech, are riʼ ri areʼ. Chichapaʼ bʼaʼ ri areʼ».
Chi chanim kqibʼ koq rukʼ ri Jesus e kubʼij chrech: «¡Utz awach Rabʼbʼi!», e kutzʼumaj ukoq.
Kʼatekʼut ri Jesus kubʼij: «Wachiʼl, chabʼanaʼ ri rumal at petinaq uloq». Kʼatekʼuriʼ kepetik e kkikoj kiqʼabʼ chrech ri Jesus e kkichapo.
Kʼatekʼuriʼ jun chkech ri ekʼo rukʼ ri Jesus, kukʼam koq ri uchʼichʼ rech chʼoʼj, kresaj uloq e kusok ri upatanijel ri nim chuchqajaw, kʼatekʼuriʼ, kuqʼat ubʼi ri uxikin.
Chi chanim kubʼij ri Jesus chrech: «Chayaʼaʼ ri achʼichʼ rech chʼoʼj pa ri ukʼolibʼal; rumal rech che ronojel ri jun che kuchap na chʼichʼ rech chʼoʼj, kkam na rukʼ ri chʼichʼ rech chʼoj.
On ¿la kachomaj che man kinkowin ta ri in kinta chrech ri Nutat, e chi chanim riʼ kuya chwech, ekʼi na chuwach kabʼlajuj jumulaj eʼanjel?
¿Jas kʼut ri ubʼanik riʼ ri Tzij che kubʼij che kbʼantaj na jeʼ jas we kbʼantajik riʼ?».
Chi chanim ri Jesus kubʼij chkech ri winaq: «¿La jacha chrij jun elaqʼom xixel uloq che nuchapik rukʼ taq chʼichʼ rech chʼoʼj e rukʼ taq cheʼ? Ronojel taq qʼij, ri in, in kʼo iwukʼ pa ri rachoch ri Dyos. Xinkʼut ri tzij, kʼatekʼuriʼ man xinichap taj».
Jeʼ nakʼut kkʼulmatajik ronojel weriʼ, arech kbʼantajik ri tzʼibʼatalik kumal ri eqʼaxal utzij ri Dyos. Kʼatekʼuriʼ konojel ri etijoxelabʼ kkiya kan utukel ri areʼ, e keʼanimajik.
Ri kechapow ubʼi ri Jesus kkikʼam ubʼi pa ri rachoch ri Kaʼifas ri Nimalaj Chuchqajaw, jawiʼ neʼ kimulin chi kibʼ ri eʼajtzʼibʼanelabʼ e ri enimaʼq taq winaq.
Kʼatekʼuriʼ ri Luʼ naj wi uterneʼm ubʼi ri areʼ, chi kopan pa ri nim rachoch ri nim Chuchqajaw. Kok ubʼik e ktʼuyiʼ kukʼ ri eʼajpatanijelabʼ arech krilo ri kukʼisbʼej kan weriʼ.
Kʼatekʼuriʼ, ri enim taq chuchqajawibʼ e konojel ri Sanedrin kkitzukuj kkiyak chrij ri Jesus jun qʼatbʼaltzij che man tzij taj, arech kkikamisaj ri areʼ;
kʼatekʼuriʼ, man kkiriq taj, kneʼbʼaʼ sibʼalaj ekʼiʼ ri eyakal taq tzij xepetik. Kʼatekʼuriʼ, pa ukʼisbʼalil kanoq kepe uloq kebʼ,
che kkibʼij: «We jun achi riʼ xubʼij: ri in kinkowin che uwilixik ri rachoch ri Dyos, kʼatekʼuriʼ kʼakʼ chik kinyako pa oxibʼ qʼij».
Ktakʼiʼk ri Nim Chuchqajaw e kubʼij chrech: «¿La man kʼo ta jun tzij kabʼij? ¿Su waʼ we kkibʼij we winaq chawij at riʼ?».
Kʼatekʼut, ri Jesus man kʼo ta jun tzij kubʼij. Ri Nimalaj Chuchqajaw kubʼij chrech: «Pa ri ubʼiʼ ri kʼaslikaj Dyos chabʼij bʼaʼ chqech, we at, at ri Kristo, ri Ukʼojol ri Dyos».
Ri Jesus kubʼij chrech: «At katbʼin weriʼ. Kʼatekʼuriʼ, ri in kinbʼij chiwech: Chi chanim ubʼik riʼ kiwil na ri ukʼojol ri achiʼ tʼuyulnaq pa ri rikyaqʼabʼ ri kowinem, e che petinaq uloq pa taq ri usutzʼ ri kaj».
Chi chanim, ri Nimalaj Chuchqajaw kuroqpij ri ratzʼyaq e kubʼij: «Ri areʼ xubʼij jun itzel tzij puwiʼ ri Dyos! ¿La rajawaxik na nikʼaj chik qʼatbʼaltzij chqech? ¡Ri ix, kʼateriʼ xito, ri itzel tzij puwiʼ ri Dyos!
¿Su kichomaj puwiʼ?». Ri eʼareʼ kkibʼij: «Taqal ri kamikal chrij».
Kʼatekʼuriʼ, kkimajij uchubʼaxik e uchʼayik chupalaj. E kʼo nikʼaj chik kkichʼayo
e kkibʼij chrech: «Chabʼanaʼ bʼaʼ at qʼaxel utzij ri Dyos, chachʼobʼoʼ ampe Kristo, chabʼij chqech, ¿jachin tajin katchʼayowik?»
Kʼatekʼuriʼ arechiʼ tajin weriʼ, ri Luʼ tʼuyul apanoq cho ja. Kqibʼ ukoq jun mokom rukʼ ri areʼ e kubʼij chrech: «Ri at, xoqujeʼ at kʼo rukʼ ri Jesus che ri jun Ajgalileʼa».
Kʼatekʼut, ri areʼ, jayiʼ, kcha chkiwach konojel ri winaq e kubʼij: «Man wetaʼm taj su ri kabʼij».
Rumal che kel apanoq cho ri uchiʼja, jun mokom chik kril ri areʼ e kubʼij chkech ri winaq che ekʼo chilaʼ: «We areʼ riʼ, jun rukʼ ri Ajnasareno».
Kʼatekʼut, ri areʼ, jumul chik, jayiʼ, kchaʼ, kujikibʼaʼ ri utzij: «Ri in man wetaʼm ta uwach we jun achi riʼ».
Kʼatekʼuriʼ, ri winaq ekʼo chilaʼ, chi chanim keqibʼ ukoq e kkibʼij chrech ri Luʼ: «Qastzij nakʼut, che ri at, at jun kukʼ ri eʼareʼ: kʼatekʼuriʼ xoqujeʼ ri achʼabʼal katuqʼalajisaj».
Xa jeʼkʼuriʼ, xujikibʼaʼ chi ri utzij kubʼij: «Ri in, man wetaʼm ta uwach ri achi riʼ». E chi chanim koqʼ jun ama ekʼ.
E ri Luʼ, knaʼtajik chrech ri tzij xubʼij ri Jesus chrech: «Majaʼ na koqʼ ri amaʼ ekʼ, oxmul chi riʼ abʼim, che ri at, man awetaʼm ta nuwach ri in». Kʼatekʼuriʼ, ri areʼ kel ubʼik, e kumajij sibʼalaj oqʼej.

27

Aretaq chiʼ ksaqarsan uwachulew, konojel ri enimaʼq taq chuchqajawibʼ e ri enimaʼq taq winaq chik, kkimulij kibʼ rumal ri Jesus arech kkikamisaj.
Kʼatekʼuriʼ, kkiximo, kkikʼam ubʼik e kkijach puqʼabʼ ri Pilato.
Kʼatekʼuriʼ ri Judas, ri xjachowik, aretaq chiʼ krilo che xqʼat tzij puwiʼ ri areʼ, xchaptaj ri ranimaʼ rukʼ kʼax, kutzalij ri juwinaq lajuj pwaq chkech ri enimaʼq taq chuchqajawibʼ e chkech ri enim taq winaq chik;
kubʼij: «Ri in xinmakunik rumal rech che xinjach ukikʼel jun sukʼlaj winaq». Kʼatekʼut, ri eʼareʼ kkibʼij chrech: «¿La kʼo puch qech uj chrech? At laʼ katilowik».
Chi chanim kukʼyaq kan taq ri pwaq pa ri rachoch ri Dyos, kel ubʼik, kbʼek e kuʼjitzʼaj ribʼ.
Ri enimaʼq taq chuchqajawibʼ kkimulij taq ri pwaq kʼatekʼuriʼ, kkibʼij: «Man yaʼtal taj kya pa ri kʼolibʼal pwaq, rumal rech che rajil ukikʼel winaq».
Aretaq chiʼ xchomatajik kumal, kkiloqʼ rukʼ we pwaq riʼ, «ri rulew ri jun ajbʼanal bʼoʼj», arech chilaʼ kemuq wi ri winaq che man ekiwinaqil taj.
Rumal kʼu waʼ weriʼ, we jun ulew riʼ kbʼix chrech: «rulew ukikʼel winaq», xoqujeʼ chi kbʼix na kamik riʼ.
Xa jeʼ kʼuriʼ, chanim qastzij xbʼantaj ri utzij ri Jeremiʼas ri qʼaxel utzij ri Dyos: kkimulij ri juwinaq lajuj pwaq, ri pwaq che jeriʼ rajil ri jun che sibʼalaj nim rajil, che xkikojo enikʼaj eralkʼuwaʼl ri Israʼel che uloqʼik,
kʼatekʼuriʼ, rukʼ weriʼ xkiloqʼ ri rulew ri ajbʼanal bʼoʼj, jeʼ jas xtaqan ri Ajawxel chwech.
Ri Jesus kkʼam ubʼi chuwach ri qʼatbʼaltzij e ri qʼatbʼaltzij kuta chrech ri areʼ: «¿La at riʼ, at ajawinel chkech ri eʼajjudiʼo?». Ri Jesus kubʼij chrech: «Jeʼ nakʼut, at katbʼin weriʼ».
Kʼatekʼuriʼ, aretaq chiʼ ri enimaʼq taq chuchqajawibʼ e ri enim taq winaq chik kkibʼan qʼatojtzij puwiʼ ri areʼ, man kʼo ta jun tzij kubʼij.
Kʼatekʼuriʼ, chi chanim ri Pilato kubʼij chrech: «¿La man kata taj ronojel ri jastaq kkibʼij chawij?».
E ri Jesus man kʼo ta jun tzij kubʼij chrech ri kbʼix puwiʼ ri areʼ. Xa jeʼ kʼuriʼ ri Pilato sibʼalaj ksach ukʼuʼx chrech.
Pa chjujunal nimaqʼij, ri qʼatbʼaltzij kutzaqapij chkiwach ri siwantinamit, jun chkech ri ekʼo pa cheʼ, ri jun che kkaj ri eʼareʼ.
Kʼo kʼut pa cheʼ, jun winaq che sibʼalaj etaʼmatal uwach che ubʼiʼ Bʼarrabʼas.
Ri Pilato kubʼij chkech ri winaq che kkimulim kibʼ chilaʼ: «¿La kiwaj che are kintzaqapij bʼi chiwach ri Bʼarrabʼas, on ri Jesus che Kristo kbʼix chrech?».
Rumal rech che ri areʼ retaʼm che xkijach ri areʼ, rumal tiʼtik kkinaʼ chrech.
Aretaq chiʼ ri areʼ kʼolik jawijeʼ kbʼan wi ri qʼatbʼaltzij, ri rixoqil ktaqan che ubʼixik chrech ri areʼ: «Xaq jun chatkʼol wi rukʼ we sukʼlaj winaq riʼ, rumal rech che miʼer, sibʼalaj kʼax xinriqo pa jun wichikʼ, rumal ri areʼ».
Kʼatekʼuriʼ, ri enimaʼq taq chuchqajawibʼ e ri enimaʼq taq winaq kkikoj kikʼuʼx ri winaq arech are kkitaʼo che are ktzaqapaxik ri Bʼarrabʼas e arech are kkitaʼo che are kchup uwach ri Jesus.
Ri qʼaxel qʼatbʼaltzij kubʼij chkech: «¿Jachinchike le ekebʼ che are kiwaj kintzaqapij ubʼi chiwach?». Kkibʼij: «¡Are le Bʼarrabʼas!».
Kʼatekʼuriʼ ri Pilato kubʼij chkech: «E su kʼu waʼ kinbʼan na chrech ri Jesus, ri kbʼix Kristo chrech?». Konojel junam kkibʼij: «¡Chripabʼaʼxoq ri areʼ cho ri ripabʼal!».
Kubʼij: «¿Su ri kʼax ubʼanom?». Kʼatekʼuriʼ, ri eʼareʼ sibʼalaj ko kkiraqaqej kichiʼ: «¡Chripabʼaʼxoq ri areʼ cho ri ripabʼal!».
Ri Pilato, aretaq chiʼ krilo che man kʼo ta jun jas uwach kkowinik, are ne sibʼalaj kechʼuʼjirik chi na, kukʼam ukoq ri jaʼ e kuchʼaj ri uqʼabʼ chkiwach ri winaq e kubʼij: «Ri in, man kʼo ta wech, ma kʼo ta numak chrech we ukikʼel we jun riʼ. Ix laʼ kixilowik!».
Kʼatekʼuriʼ, konojel ri siwantinimit kkibʼij: «¡Qaj puch ri ukikʼel paqawiʼ ri uj e pakiwiʼ ri eqalkʼuwaʼl!».
Chi chanim kutzaqapij ubʼi ri Bʼarrabʼas chkech, kʼatekʼuriʼ, kujach ubʼi ri Jesus pa kiqʼabʼ arechiʼ xchʼiyitajik rukʼ asyar, arech kkiripabʼaʼ cho ri ripabʼal.
Chi xaqbʼiʼ ri eʼuxoltato ri qʼatbʼaltzij kkikʼam ubʼi ri Jesus pa ri nimalaj ja, ri Pretoriʼo, e kesikʼix konojel ri kohorte chrij.
Kkichʼanabʼaʼ ri areʼ e kkichʼuq chrech jun kyaqlaj atzʼyaq.
Kkipachʼuj ri kʼix, kkibʼan jun ketakik chrech e kkikoj cho ri ujolom, e kkikoj jun aj pa ri rikyaqʼabʼ. Kʼatekʼuriʼ, kexukiʼ chuwach ri areʼ, kketzʼabʼej uwach, e kkibʼij: «¡Utzalaj awach at, at ajawinel kech ri ajjudiʼo!».
Aretaq chiʼ kchubʼataj uwach, kkikʼam ukoq jun aj e kkiqʼosij ri ujolom rukʼ.
Aretaq chiʼ ketzʼabʼetaj uwach kumal ri eʼareʼ, kkesaj ri jun kyaqlaj atzʼyaq chrech e kkikoj chi ubʼi jumul ri ratzʼyaq ri areʼ, e kkikʼam ubʼik, arech kkiripabʼaʼ cho ri ripabʼal.
Aretaq chiʼ keʼel ubʼik, kkiriq jun achi Ajsirene. Simon ri ubʼiʼ e kkitaq ri areʼ arech kukʼam ubʼi ri uripabʼal.
Aretaq chiʼ keʼopan pa ri jun kʼolibʼal che Golgota ri ubʼiʼ, e weriʼ kubʼij: kʼolibʼal rech jolomaj,
kkiya ri amajaʼ chrech, che yujtalik rukʼ ri kʼa arech kuqumuj; kʼatekʼuriʼ ri areʼ, aretaq chiʼ knaʼtajik rumal, man kraj taj kutijo.
Aretaq chiʼ ripatajinaq chik, xketzʼabʼej ubʼi ujachik ri ratzʼyaq chkiwach.
E ketʼuyiʼ kan chilaʼ arech kkilaqʼbʼej ri areʼ.
Ajsik chrech ri ujolom kkikojo jawijeʼ tzʼibʼatalik wi ri qʼatojtzij xbʼan puwiʼ: «Are waʼ we Jesus, ri ajawinel kech ri ajjudiʼo»..
Chi junam rukʼ ri areʼ keripabʼaxik ekebʼ elaqʼomabʼ, jun pa ri rikyaqʼabʼ e jun pa ri umox.
Ri winaq che keqʼax ukoq chilaʼ, kke-tzelaj uwach e kkijichʼijaʼ ri ujolom.
Kkibʼij: «¡Ri at che kakʼis tzij puwiʼ ri rachoch ri Dyos, kʼatekʼuriʼ kayak chi jumul pa oxibʼ qʼij, chakoloʼ bʼaʼ awibʼ ri at, we at ukʼojol ri Dyos, e chaqasaj uloq awibʼ cho ri ripabʼal!».
Xoqujeʼ ri enimaʼq taq chuchqajawibʼ, ri eʼajtzʼibʼanelabʼ e ri enimaʼq taq winaq ketzʼabʼej uwach chkixoʼl, eʼareʼ kkibʼij:
«¡Ri areʼ xeʼukol nikʼaj chik, kʼatekʼuriʼ, man kkowin ta chrech ukolik ribʼ areʼ! Areʼ, ajawinel chrech ri Israʼel: chqaj bʼaʼ uloq chanim riʼ cho ri ripabʼal, kʼatekʼuriʼ kujkojon laʼ chrech!
Ukubʼaʼm ukʼuʼx chrij ri Dyos, chutzaqopij bʼaʼ ri Dyos kamik riʼ, ¡we qastzij che kuloqʼaj uwach! Rumal rech che ubʼim nakʼut: ¡In, inukʼojol ri Dyos!».
Xoqujeʼ sibʼalaj kʼax ketzelaj uwach ri eʼelaqʼomabʼ eripabʼam rukʼ ri areʼ.
Aretaq chiʼ kopan ri uwaq kajbʼal, kqʼequʼmarik ronojel ri uwachulew kʼateʼ ri ubʼelej kajbʼal.
Kʼatekʼuriʼ pa ri ubʼelej kajbʼal, ri Jesus ko kuraqaqej uchiʼ: «Eli, Eli ¿lema sabaktani?». Weriʼ kubʼij: «Nudyos, Nudyos, ¿jasche kinawonbʼaʼ kanoq?».
Ejujun chkech ri ekʼo chilaʼ, aretaq chiʼ kkita ri utzij, kkibʼij: «¡Chech ri Eliʼas ksikʼin we areʼ riʼ!».
Kʼatekʼuriʼ, jun chkech ri eʼareʼ kutij anim kbʼek, e kumubʼaʼ uloq jun woʼs pa vinagre. Kukoj chech utzaʼm jun aj e kuya chrech arech kuqumuj.
Kʼatekʼut, ri enikʼaj chik kkibʼij chrech: «¡Chayaʼaʼ kanoq! ¡Chqilaʼ na we kpe ri Eliʼas chech ukolik!».
Kʼatekʼut, chi chanim chik ri Je-sus ko kuraqaqej uchiʼ e kujach ri ranimaʼ.
Pa taq weriʼ, kuroqpij ribʼ ri usuʼt ri nim rachoch ri Dyos pa kebʼ uchʼaqapil, chi ajsik uloq kʼa chuxeʼ; kbʼirir ri ulew, kuraqij ribʼ taq ri abʼaj,
kujaq ribʼ ri kijul ri kaminaqibʼ, e sibʼalaj ekʼi bʼaqilal kech ri etyoxlaj taq winaq kkʼastaj uwach kʼakʼ kikʼaslemal:
Keʼel ubʼik pa taq ri jul aretaq kʼastajinaq chi kiwach, keʼopan pa ri tyoxlaj tinimit, kʼatekʼuriʼ, sibʼalaj winaq keʼilowik ri eʼareʼ
Kʼatekʼuriʼ, ri Kʼamalbʼe chkech okʼal e ri enikʼaj achijabʼ chik che ekʼo rukʼ chech uchajixik ri Jesus, aretaq chiʼ kkil ri kabʼraqan e ronojel ri jastaq kbʼantajik, sibʼalaj kkixibʼij kibʼ e kkibʼij: «Qastzij nakʼut, we areʼ riʼ Ukʼojol ri Dyos!».
Ekʼo chilaʼ ekʼi ixoqibʼ che naj kekaʼy uloq, ri eʼareʼ che xkiterneʼbʼej uloq areʼ, aretaq chiʼ kʼo Galileʼa arech xkipatanij;
chkixoʼl ri eʼareʼ, kʼo ri Mariʼy Mataʼl, ri Mariʼy che are kinan ri koʼlik Santiʼago e ri Jose, e ri kinan ri eʼukʼojol ri Sebʼedeʼo.
Aretaq chiʼ kqaj uwach ri qʼij, kpe jun qʼinom achiʼ Ajarimateʼa, Jose ri ubʼiʼ, che xoqujeʼ okinaq utijoxel ri Jesus.
Kpetik rukʼ ri Pilato e kuta ri ubʼaqilal ri Jesus chrech. Ri Pilato, chi chanim ktaqanik arech kjach chrech.
Ri Jose kukʼam ubʼi ri ubʼaqilal, kubʼotzʼ pa jun saq atzʼyaq rech kamikal,
kʼatekʼuriʼ, kumuq kan pa jun kʼakʼ jul, che rech ri areʼ bʼanom cho ri abʼaj; kʼatekʼuriʼ, kukoj kan jun nimalaj abʼaj chuwach ri rokibʼal ri jul, kʼatekʼuriʼ, xbʼek.
Ekʼo chilaʼ, ri Mariʼy Mataʼl e ri jun Mariʼy chik, etʼuyul chuwach ri jul.
Pa ri jun qʼij chik, ri jun qʼij chuwach chi apan ri Sukʼumanik, ri enimaʼq taq chuchqajawibʼ e ri efariseʼo, junam kebʼe pa ri rachoch ri Pilato.
E kkibʼij chrech: «Ajaw, ri uj kqanaʼtaj che ri jun subʼunel riʼ, xubʼij aretaq chiʼ kʼas na: “Chi chanim, pa oxibʼ qʼij kkʼastaj na nuwach”.
Chattaqan bʼaʼ arech kalaqʼabʼexik ri ujul chi pa ri urox qʼij na, weneʼ kebʼekelaqʼaj ri eʼutijoxelabʼ, kʼatekʼuriʼ, kkibʼij chik chkech ri winaq: “Ri areʼ ¡xkʼastaj ubʼi uwach chkixoʼl ri kaminaqibʼ!”. Kʼatekʼuriʼ, ri kʼisbʼal subʼunik are nim riʼ chuwach ri nabʼe».
Ri Pilato kubʼij chkech: «Ri ix kʼo juqʼat echajinelabʼ iwukʼ; jix bʼaʼ, kʼatekʼuriʼ chijikabʼaʼ uchajixik jeʼ jas kiwaj ri ix».
Keʼel ubʼik, kʼatekʼuriʼ kkichajij ri jul, kkitzʼaqaqej ri jun abʼaj e kkikoj ri juqʼat echajinelabʼ.

28

Okʼowinaq chi ri qʼij sabʼado, aretaq chiʼ ksaqar uwach ri nabʼe qʼij chech ri xmano, ri Mariʼy Mataʼl e ri jun chik Mariʼy kekilaʼ ri jul.
Kʼatekʼuriʼ, chi chanim kubʼan jun nimalaj kabʼraqan: ri anjel rech ri Ajawxel kqaj uloq chikaj e kubʼalkatij ubʼi ri jun abʼaj e ktʼuyiʼ puwiʼ.
Ri uwachbʼal ri areʼ jeʼ jas jun kuypaʼ, e ri ratzʼyaq, saq, jeʼ jas ri saq tew.
Ri juqʼat echajinelabʼ, aretaq chiʼ kkil ri areʼ kebʼirbʼit rumal ri xibʼrikil e kekanajik jeʼ jas ekaminaqibʼ.
Kʼatekʼut ri anjel keʼuchʼabʼej ri ixoqibʼ e kubʼij chkech: «Ri ix, mixibʼij iwibʼ: ri in wetaʼm che are kitzukuj ri Jesus, ri Xripabʼaxik.
Man kʼo ta waral; rumal che ri areʼ xkʼastaj ubʼi uwach, jeʼ jas xubʼij. Chisaʼj jiwilaʼ ri ukʼolibʼal jawijeʼ ri xkanaj wi.
Kʼatekʼuriʼ chi chanim, jix, jibʼij chkech ri eʼutijoxelabʼ: “Ri areʼ, xkʼastaj ubʼi uwach chkixoʼl ri ekaminaqibʼ e knabʼej chiwach pa ri Galileʼa; jelaʼ na riʼ kiwil na uwach ri areʼ”. Xbʼitajik weriʼ chiwech, wumal ri in».
Chanim keʼel ubʼik pa ri ukʼolbʼal ri jul, rukʼ xibʼrikil e rukʼ nimalaj kiʼkotemal, kexakʼinik chrech ubʼixik ri jastaq riʼ chkech ri eʼutijoxelabʼ.
Kʼatekʼuriʼ ri Jesus keʼuriqaʼ ri eʼareʼ, e kubʼij chkech: «¿La utz iwach?». Ri ixoqibʼ keqibʼ rukʼ, kkichap ri raqan, e kkiqasaj ri kijolom cho ri ulew chuwach ri areʼ chrech uqʼijilaxik.
Chi chanim ri Jesus kubʼij chkech: «Mixibʼij iwibʼ, jix bʼaʼ, jibʼij chkech ri eʼiwachalal arech kebʼe pa Galileʼa, e chilaʼ kinkil na wi riʼ».
Aretaq chiʼ ebʼenaq ubʼi ri eʼareʼ, ejujun chkech ri juqʼat echajinelabʼ, kebʼe pa ri tinimit che ubʼixik ronojel we jastaq riʼ chkech ri enimaʼq taq chuchqajawibʼ.
Ri eʼareʼ riʼ kkimulij kibʼ kukʼ ri enimaʼq taq winaq, e aretaq chiʼ kbʼantaj ri kichomanik, kkiyaʼ sibʼalaj pwaq chkech ri exoltato,
chi nabʼe kkibʼij we tzij chkech riʼ: «Are chibʼij weriʼ: Ri eʼutijoxelabʼ xepe chaqʼabʼ e xkelaqʼaj bʼik aretaq chiʼ ujwarinaq ri uj».
E we kopan we jastaq ri utzijol weriʼ rukʼ ri qʼatbʼaltzij, ri uj kutzijon na rukʼ ri areʼ e kqakoj na pa ujolom arech man kʼo ta jun kʼax kpe chiwach ri ix».
Ri eʼareʼ kkikʼam ubʼi ri pwaq, e jeriʼ kkibʼano jeʼ jas ri xbʼix chkech, e ri eʼajjudiʼo jeriʼ ubʼixik kkibʼan na we tzij riʼ xas cho taq we qʼij na kamik riʼ.
Kʼatekʼuriʼ ri juʼlajuj etijoxelabʼ, kebʼe pa ri Galileʼa cho ri juyubʼ che ubʼim chi kan ri Jesus chkech.
Aretaq chiʼ kkil uwach, kkiqasaj ri kijolom cho ri ulew. E ekʼo jujun chkech kubʼan kebʼ kikʼuʼx.
Ri Jesus kqibʼ kukʼ ri eʼareʼ e jewaʼ we tzij kubʼij chkech riʼ: «Ronojel kowinem yaʼom chwech chikaj e cho ri uwach ulew.
Jix bʼaʼ, e chibʼanaʼ etijoxelabʼ chkech konojel ri winaq chuwachulew, chibʼanaʼ kiqasnaʼ pa ri ubʼiʼ ri Tatxel, pa ri ubʼiʼ ri Kʼojolxel, e pa ri ubʼiʼ ri Tyoxlaj Uxlabʼxel,
chikʼutuʼ chkiwach ri ukʼolik pa kanimaʼ ronojel ri jastaq che xinbʼij chiwech. Kʼatekʼuriʼ chiwilaʼ weriʼ, che ri in, in kʼo iwukʼ ronojel qʼij chi kʼateʼ na ri ukʼisbʼalil ri uwach ulew».

Rechtsinhaber*in
Multilingual Bible Corpus

Zitationsvorschlag für dieses Objekt
TextGrid Repository (2025). K'iche' Collection. Matthew (K'iche'). Matthew (K'iche'). Multilingual Parallel Bible Corpus. Multilingual Bible Corpus. https://hdl.handle.net/21.11113/0000-0016-A0CD-C